f
f
No. 102.1904.
Zaterdag 28 IVIei.
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
TOOR ZEELAND
Bil lit nier Moort een Bpepl.
De wtwislii, mtlliie nitiaven.
RECLAMES.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Gemengde Berichten.
i
1 ox lebevr
eib ii.i lx;L
teioov lev
jjoïsoH seb
Xxft lOstt
oowcegehev
too ei jfeJfi
jxi ei ie oi!
odtevelaii
1Ö/C
fjcefc neetiev
,ei bold
v.rioj.t-jt.iü;'.;1
ïil.1'5
ui' t«is aeeg
lleerf .qen
uii-j gorjioi
M rob Jot
i merrs; Jab
ioo 005 JJS
dab qo tela
ibsT erffus ai
i nes löïaa ei
xnoisi-b Jeb
üiteioeü.o
S..09 ei) xxe
a IA p.sb oqluxf
röo ae.v
ild s-iileehed
gis afoid
nien-il toö
ft£10g
iö lib
jfooi 'ïgM
.'Tsïfö';'.-v i.ïflQ
tot iloiitlixq
uutós1
ip ÜGdö
MÏO Ji'fiSV 1 c
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers-0,026.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
VIT l)i: Plilts.
De Drankwet.
Over den amendementen-regen bij de
behandeling der Drankwet in de Tweede
Kamer zegt De Standaard:
Het reusachtig aantal amendementen, dat
op de Drankwet neerdruppelt, kan niet gezegd
worden dusver een karakter van obstructio
nists te dragen.
Er is veeleer geen andere wet denkbaar,
die zoo natuurlijk tot het indienen van amen
dementen uitlokt.
En na op de vele klippen, die omzeild
moeten worden, gewezen te hebben, eindigt
het blad zijn driestar:
Dusver zijn nu alle amendementen, voor
zoover de regeering ze niet overnam, behalve
dat over de definitie, verworpen.
En juist dit bewijst, dat er thans goed ge
werkt wordtdat de regeering volstrekt niet
koppig zich verzet; en dat toch in hoofdzaak
de lijn, door de regeering ultgeteekend, ge
volgd wordt.
In zjjn volgend nummer citeert het anti
revolutionaire hoofdorgaan een Fransch
blad
Een Fransch blad, 1' Autorité, prijst
Nederland gelukkig dat het nog een Drank
wet krijgen kan.
In Frankrijk verklaart het dit nu reeds voor
onmogelijkomdat de invloed der tappers
en van het drankkapitaal bij de stembus zóó
machtig is geworden, dat geen Kamerlid er
meer tegen op kan.
En De Standaard besluit
Metterdaad zijn we ook in ons land op het
critieke punt gekomen.
Gelukt het niet, deze Drankwet tot stand
te brengen, dan zal elke latere poging ijdel
blijken, om het kwaad ernstig te beteugelen.
Gelukt het wel, dan is de weg gebaand
voor latere, meer afdoende bestrijding van
het kwaad.
Vooral uit dezen hoofde is de worsteling,
die thans op het Binnenhof plaats heeft, van
zoo hoog gewicht.
Goedpraten.
Het Buisgezin verweert zich als volgt
tegen Bet Volk en den heer Schaper
Wjj hebben bjj Bet Volk en bij den heer
Schaper deerljjk verbruid.
Intusschen bewijst de geprikkelde toon
van het sociaal-democratische orgaan en de
kleineerende wjjze, waarop de heer Schaper
in de Kamer goedvond over ons blad te
spreken, dat de toegebrachte slag raak was.
Wat hadden wij gedaan
Eenvoudig gewezen op het feit. dat de
heer Schaper in de Kamer de Drankwet
«peuterwerk* en een «prulwetje* had ge
scholden, terwjjl hij in Nov. j.l. een adres
had onderteekend, waarin het ontwerp met
«groote voldoening* werd begroet.
Dit zjjn de feiten.
Waarmee trachten nu Bet Volk en de heer
Schaper zich te redden?
Met deze uitvlucht, dat de lof gebracht
was aan het oorspronkelijk ontwerp, de
veroordeeling het gewjjzigde, «totaal ont
zielde*, ontwerp trof.
Wjj zouden dit onderscheid accepteeren,
indien de heer Schaper in zijn rede had
laten uitkomen, dat zjjn groote grief was
het «ontzielen* van het wetsontwerp.
Maar dit was niet het geval; zjjn scherpste
pjjlen werden afgeschoten op onderdeelen,
die ongewjjzigd zjjn gebleven, terwjjl
de generale veroordeeling van het ontwerp
aan het eind zjjner rede als «gebrekkig*
en «onpractisch* verder ging dan do aan
gebrachte wjjzigingen en den heelen opzet
van dr. Kuyper's wetgevenden arbeid trof.
Zulk een veroordeeling nu was in strijd
met den lof, ook in het generaal aan het
wetsontwerp gebracht in het door den heer
Schaper mede-onderteekende adres.
En deze tegenstrpigheid praten het Volk
en de heer Schaper niet goed of weg met
een uitvlucht.
Leerplichtwet.
In verband met het Leerdwang-rapport
(zie ons vorig no.j vestigen wjj de aan
dacht op 't volgende schrjjven in de Rot
terdammer, van de hand van prof. Fabius
In Beginselen en eischen, bl. 58/G9 heb ik
gewezen op het zeer vele dat men heeft
te onderzoeken, alvorens van eene gunstige
werking van de leerdwangwet kan gesproken
worden. Vermeerdering van schoolbezoek
komt hierbjj zeker in aanmerking, maar is
geenszins het een en al.
Intusschen is wel opmerkenswaard, wat
juiat omtrent dit schoolbezoek door den
heer van der Zwaag in de zitting van de
Tweede Kamer van 15 Dec. 11. is meege
deeld. Die afgevaardigde zeide toen «Wel
is gewezenj op de gunstige resultaten van
de wet, in de verslagen van 1901/1902, en
het is niet te ontkennen dat de toestand
over 't algemeen iets beter is dan vroeger,
maar men moet dat niet te hoog schatten.
Als men de verslagen nauwkeurig naleest
ziet men trouwens, dat het niet zoozeer de
wet zelf is geweest die gunstig heeft ge
werkt, als wel de schrik voor de wet zoo
dat, nu de schrik er uit gaat, men lang
zamerhand een teruggang vindt.
«Dat het meer de schrik is geweest dan
de wet zelf, erkennen trouwens de inspec
teurs zelf. Dat meer en meer die gunstige
resultaten dreigen te verdwjjnen, heb ik
zelf reeds opgemerkt in de omgeving waar
ik woon. Van velerlei kant zijn de be
wijzen daarvan tot ons gekomen. Ik neem
als voorbeeld maar een bericht in een blad
dat hier een gunstiger naam zal hebben
dan de sociaal-democratische bladenDe
Oetuige. Daarin kunnen wjj lezen in het
nummer van 21 October 1903
««Ons toch komt het voor en we staan
daarin niet alleen dat, ja eerst na de
in werking treding der Leerplichtwet de schrik
er zoo'n beetje inzat, en het schoolverzuim
percentsgewijze lager was dan anders, maar
die gunstige toestand duurde schier nergens
langer dan een half jaar of een jaar.
»»Nu is vooral door de houding van
sommige schoolopzieners en kantonrechters
de schrik er weer uit en verzuimt men, voor
al in de landbouwstreken er weer lustig op los."
«Dit kan ik volkomen bevestigen. Ik
kan tevens bevestigen, wat hier is mede
gedeeld, dat er streken zp, waar het
schoolverzuim grooter is dan vóór de Leer
plichtwet, omdat de menschen op het lumi-
neuse denkbeeld zjjn gekomen om per se
gebruik te maken van de 6 weken die de
kinderen 's zomers vrjj mogen hebben. Daar
moenen zjj nu recht op te hebben en daar
om maken zjj -gebruik er van, ook al deden
zjj dit vroeger niet." Bandd1903/04 II,
bl. 951).
Zelfs met de vermeerdering van het
schoolbezoek, het eenige, wat nog ten
voordeele der wet kan worden aangevoerd,
en zonder dat te bewijzen valt, dat die
vermeerdering niet ook in den weg van
vrjjheid ware te verkrijgen geweest,
schijnt het dus geenszins zoo gunstig te
staan, als sommigen wel willen doen ge-
looven. De wet zou juist, slthans hier en
daar, schoolverzuim bevorderen.
Maar ook treffen in het debat dier dagen
twee uitlatingen van den Minister van
Binnonlandsche Zaken omtrent de wérking
dier wet. (Bandd. 1903/04, II, bl. 967).
De eerste is deze, dat de wet «zooveel
onderwijs- en toezichtkrachten in beslag
neemt, dat niet te ontkennen is, dat er
schade voor het onderwjjs uit voortkomt".
Misschien ware dit kwaad, althans eeni-
germate, te verhelpen. Maar dit gaat niet
met het tweede euvel, waarop de Minister
wees, als hij zeide «wanneer men eenmaal
zulk een wet gehad heeft en men begint
met die in te trekken, zou ons dat niet terug
brengen op het standpunt, waarvan wij
uitgegaan zjjnmaar dan zouden wij vin
den een verzwakt besef, en een wegvallen
van middelen, die vroeger werden aange
wend om het schoolbezoek te bevorderen."
Vooral deze laatste uitspraak verdient de
aandacht.
Zjj komt geheel overeen met wat ik in
Beginselen en eisehen schreef«Heeft het ook
beteekenis, dat thans onderwijzers, en
schoolbesturen, en Kerkeraden, weinig of
niet meer voor getrouw schoolbezoek heb
ben te doen, omdat de wet hun dit eigen-
ljjk uit handen nam. Heeft men ook na
gerekend, in hoever bjj de ouders is ver
zwakt het besef, dat zjj zeiven verantwoor-
deljjk zijn voor het onderwezen worden van
hunne kinderendat geen leerplicht van
staatswege behoefc te worden opgelegd,
wijl die door God zei ven is bepaald
Ja, dit is niet het minst bedenkelijke van
het Staatsabsolutisme, dat het zooveel ver
woest van wat heel wat meer waarde heeft
dan zijne wettelijke maatregelen.
Eu dat het om die aangerichte verwoesting
in het vrjje zedelijke leven zoo moeilijk
valt {om op den heilloozen weg van het
Staatsabsolutisme terug te keeren.
Inderdaad kan schier niet genoeg het
schoone woord herhaald worden, dat de
Standaard eenmaal schreef«Ons volk moet
weten dat, herleeft ons Christelijk beginsel
in de Natie, er, naar den eisch van den
Gereformeerden volksaard, ook een practi-
cale toepassing in uitbreiding onzer volks-
vrijheden volgen zal"
Niet de omnipotentede almachtige staat,
die alle misstanden door wettelijke midde
len wil opruimen, heeft de liefde van ons
hart, maar vlak omgekeerd, naar onzen
Gereformeerden volksaard, een krachtig in
vrijheid zich ontwikkelend leven van het
volk.
Het verkwiste geld bedraagt fortuinen.
Hier laten wjj het voorbeeld volgen van
de ouders van Jongejuffrouw Catharina
Lindenburg, wonende Dorpsstraat no. 1 te
Ysselmonde. Zjj hadden ook ontzagljjk
veel geld uitgegeven aan allerlei soort van
geneesmiddelen om hunne geliefde dochter
van eene ernstige longziekte te genezen
waaraan zjj sedert drie jaren ljjdende was,
doch alle aangewende middelen mochten
hoegenaamd niet baten. Evenwel thans,
zoo wordt ons geschreven, is zij genezen
en als wjj het bestaan der Pinkpillen ge
kend hadden, hadden wij veel geld kunnen
bespareD, het zijn n. 1. deze Pillen die haar
volkomen genezen hebben. Do hoeveelheid
dozen die zij genomen heeft vertegenwoor
digen niet veel geld, het is eene werke-
ljjk goedkoope genezing. Het is te be
treuren dat wjj de Pinkpillen niet vroeger
gokend hebben, want wjj zouden veel geld
en tjjdverlies bespaard hebben. Voorheen
had zjj hoegenaamd geen eetlust, vele ma
len klaagde zjj over steken in de zjjde,
was kortadomig en werd bovendien nog
door vreeseljjke pjjnen in de beenen ge
teisterd. Haar toestand kon niet slechter zjjn.
Doordat de geneesmiddelen niet hielpen,
kregen wjj den raad om de Pinkpillen te
beproeven, zjj heeft ze genomen en de
goede uitwerking heeft niet op zich laten
wachten, van af de eerste dagen der be
handeling deed er zich een merkbare ver
betering in den algemeenen toestand voor.
De pjjnen in de borst en beenen verdwe
nen, de eetlust nam toe en dientengevolge
hare krachten. Wjj kunnen niet anders
zeggen als dat zjj voor haar een reddings
middel goweest zjjn want zjj hebben haar
totaal genezen en kunnen ze aan alle lij
dende personen ton zeerste aanbevelen.
Indien de geneesmiddelen die U geno
men hebt, de behandelingen die U gevolgd
hebt zonder uitwerking zijn gebleven, neemt
alsdan uw toevlucht tot de Pinkpillen en
gij zult Uw geld niet verkwisten. Zij ge
nezen daar waar andere geneesmiddelen
gefaald hebben, zjj zijn onovortreffeljjk
tegen bloedarmoede, bleekzucht, neurast
henie, rheumatiek, algemeene zwakte, maag
ziekte, scheele hoofdpijn en allerlei ziekten
voortkomende uit een slechten en zwakken
toestand van het bloed.
De zoo krachtige werking die de Pink
pillen op het bloed uitoefenen dat zij
hernieuwen en verrijken, maken ze on-
overtrelFelijk tegen bloedarmoede, alge
meene zwakte, scheele hoofdpijn, zenuw
pijnen, zenuwziekten, verblindingen,
duizeligheden, hartkloppingen onregel
matigheden.
Prjjs f 1.75 de doos, f 9per 6 doozen.
Verkrijgbaar bij Snabilié, Steiger 27, Rot
terdam. Hoofd-depothouder voor Nederland
en Apotheker. Franco toezending tegen
postwissel. Ook echt verkrijgbaar voor
Middelburg en omstreken bjj JOH. DE
ROOS en voor Goes en omstreken bjj
Gebr. MULDER, Drogerijen en Verfwaren.
Onze Middelburgsche Corresp. schrijft
De vergadering hier Vrijdag in het Schut
tershof gehouden tot vorming van eene ver-
eeniging ter Christelijke verzorging van
Krankzinnigen in Zeeland was goed bezocht.
Natuurlijk leverde Middelburg en Wal
cheren, in welks midden de vergadering
plaats had het leeuwendeel in het bezoek.
Eu dan volgde Vlaanderen. Van de zuid
zijde van de Schelde waren velen opgeko
men. Zuid-Beveland was tamelijk verte
genwoordigd. Noord-Beveland en Schou wen-
Duiveland schraal, en Tholen-Philipsland
in 't geheel niet.
Het resultaat van deze eerste vergade
ring was, behalve het constitueeren der
Vereenigiug, geljjk bjj de algemeene sym
pathie te wachten was, dit, dat samenwer
king verkregen is voir dit doel tusschen
Gereformeerden en Ned. Hervormden.
Eene concessie van Gereformeerde zijde,
van wie het initiatief in deze zaak was
uitgegaan, maakte deze samenwerking mo
gelijk. Verkregen is alzoo dat zij die,
kerkelijk gescheiden, op den bodem van
eenzelfde confessie staan zich voorstellen
dit groote werk tot stand te brengen.
Dit groote werk.
Onze lezers begrjjpen misschien niet allen
hoe groot dat werk is.
Daarom eenige toelichting.
Van liberale, of wil men, neutrale zjjde,
waar men sinds jaren dezelfde bezwaren
gevoelde bij krankzinnigen verpleging als
bjj ons, was men ook in don laatsten tijd
aan den arbeid getogen om, zoo mogeljjk,
het aantal gestichten voor krankzinnigen
door eene in ons midden te vermeerderen.
Iedereen, van welke richting ook moet
holaas do noodzakeljjkheid erkennen. De
oproep van den kantonrechter van Mid
delburg Jhr. Mr. van der Mioden van
Opmeer sloeg ook daar iD, oen commissie
werd gevormd mot Prof. Wertheim Salo-
monsson aan 't hoofd om zoo mogeljjk voor
het Zuiden van ons land een gesticht te
doen verrjjzen. Men stelt zich voor een
gesticht voor Noord-Brabant en Zeeland
in de bosschen bjj Woensdrecht, in te rich
ten voor 400 patiënten. Daar zouden circa
50 gebouwen moeten verrijzen en de kos
ten zouden circa 5 ton gouds zjjn.
Onder de gebouwen zou ook een kerk
zijn, die voor de helft dienst zou doen
voor de Protestantsche en voor de andere
helft voor de Roomsch-Katholieke gods
dienstoefeningen.
Een neutrale stichting alzoo voor de
provinciën Noord-Brabant en Zeeland ten
koste van 500.000 Hollandsche guldens.
Dit is het ontwerp van liberale zijde.
En wat wordt daar nu van onze zijde
tegenover gesteld?
Dit
Een gesticht op bescheidener schaal,
voor Zeeland alleen en dus voorloopig voor
200 patiënten, ten koste, ruw berekend,
van een paar ton gouds. En dan natuurlijk
een gesticht van bepaalde kleur, een ge
sticht tot christelijke verzorging van krank
zinnigen.
Behalve dat een financisele operatie als
de voorstanders van de neutrale stichting
bedoelen onze krachten waarschijnlijk zou
te boven gaan, gold ook de overweging
dat het christelijk deel van Noord-Brabant,
het westelijk deel, voor Bloemendaal weinig
minder guastig gelegen is dan onze zuide
lijke streken, en dat het overwegende
katholieke deel onze christelijke verzorging
uit den aard der zaak minder sympathiek
gestemd is.
Redenen waarom men meende het roe
ping, althans in de eerste plaats roeping
te achten in ons overwegend Protestantsch-
christelijk Zeeland oen stichting te vestigen
met die bevolking één en lotgemeen. Een
stichting waarover de adem der christelijke
verzorging gaat. Een stichting welks
hoogste ideaal het is zich zoo nauw moge
ljjk aan te sluiten aan het gezinsleven der
patiënten. Een stichting in één woord het
christelijk Nederland tot eere, getuige van
de liefde en de energie van ons geslacht.
Ziedaar, is dat werk niet groot en schoon
Gevoelt ge u niet opgewekt daaraan
straks als onze organisatie ook tot uw dorp,
uwe hofstede of uw buisje zich uitstrekt
daaraan mee te arbeiden
Dat is een werk des vredes en der liefde,
een werk dat opoffering vraagt en meer
loont dan met zilver of eere.
Goes. De regelingscommissie voor het
op 30 Juni te houden Zomerfeest der Chr.
Jongel. Vereen, op Zuid-Beveland doelt
mede, dat alle sprekers die zijn gevraagd,
bereidwillig waren do uitnoodiging aan te
nomen. D. V. zullen optreden Ds. G. E.
Meloen, pred. te Kloetinge (Openingswoord),
Dr. J. C. de Moor, pred. te Breda, Ds. J.
H. Schreudor, pred. te Arnhem, Ds. D.
Hook, pred. te Heiukenszand, Ds. J. J. van
van Heest, pred. te Dordrecht, Ds. N. G.
Kerssies, pred. te Biezelinge. Het Harmo
niegezelschap „Hosanna" van Goes zal het
feest opluisteren met muziek. Men hoopt
dit feest te vioren to Kloetinge (bjj Goes)
op een terrein welwillend daartoe afgestaan
door den eerzamen Joz. Trimpe.
Vlissingen. De Roomsch Katholieke
KiesvereenigiDg alhier en te Middelburg
besloot da aftredende leden, candidaten der
antirevolutionaire Kiesvereenigingen, te
steunen.
Bij kon. besluit is benoemd tot raad
van 't bestuur van den polder Walcheren
A. W. Berdenis v. Berlekom.
Bjj het vanwege de Nederlandsche
Vereeniging voor Gemeentebelangen gehou
den examen werd het diplomA als aspirant
secretaris of ambtenaar ter secretarie uit
gereikt aan de heeren A J. P. de Blieck,
te Overslag; A. van der Graaff, te Bieze
linge en M. Wagtho, te Amsterdam.
Bijvoegsels tot de St. Ct. no. 121 bevat
ten de statuten van de Christelijke werk
lieden vereeniging, met de kenspreuk van
Romeinen XIII, vers 1te Terneuzen.
De vereeniging stelt zich ten doel, de
belangen van den Christelijken werklieden
stand te behartigen, en de beginselen, uit
gedrukt in art. 1, onder de leden te ver-
Zij tracht dit doel te bereiken doora.
het houden van vergaderingen l. het hou
den of doen houden van voordrachten,
lezingen, het geven van onderwijs tot ont
wikkeling der vakkennis en ander onder
richt, in verband met de maatschahpelijke
behoeften van den werkmanc. bij ziekte
en overlijden zooveel mogelijk elkander te
steunen.
Te Meliskerke viel Woensdag een
negenjarige knaap van hot dak eener woning,
waar hij naar vogelnestjes zocht. Hij brak
een been en kreeg eenige knouzingen aan
het hoofd. M. C.
Te Goes werd Donderdag vanwege
de gemeente-reiniging voor het eerst do
sprooiwagen gebruikt. Do bak houdt een
kubieke meter water in.
De heer J. J. van Weel te Wolfaarts-
dijk is herkozen als lid van het dagelijksch
bestuur van het Nederlandsch Zandbouuicomité.
Een buitenkansje van f250, vooreen
gevonden Zweedsche vischtorpedo, viel te
Bruinisse aan oen paar djjkwerkors ten
deel.fe*
Gedurende de drie Pinksterdagen
werden op de lijn SteenbergenBrouwers
haven achtduizend negentig passagiers ver
voerd.