NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No. 99. 1904 Donderdag 19 Mei. 18e Jaargang CHRISTELIJK- HISTORISCH VERSCHIJNT Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN EERSTE KAMER. Gemengde Berichten. elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. 5>«gSg£3Sm»ggCa^g^^>llffi.'lBi7aBI^iS3Bg3Siasg^Ara32ag2S3gCTBtfaffiR3 18 Mei 1904. Elders in ons blad zal men de mede- deeling vinden dat onze niet-aangesloten vrinden te Colijusplaat besloten hebben de candidatuur van den heer Timans krachtig te steunen. Wij hebben in geonerlei opzicht invloed op de besluiten der kiosvereenigingen wil len uitoefenen. Een ingezonden stuk van Roomsche zijde tot aanprijzing der candidatuur bij hunne geestverwanten bewaarden wij tot deze geestverwanten zeiven hadden gesproken. En zelve zwegen wij over do candida- tuur-Timans alvorens al de kiesvereni gingen in wettige vergadering zich over deze zouden hebben uitgesproken. Thans hobben wij nu van alle kiesver- eonigingen bericht dat mot algemeene stem- men, of met slechts een enkele stem tegen de beer Timans was candidaat gesteld of besloten was zjjn candidatuur te steunen. De verbonden centrale had derhalve vrij moedigheid hem met de drie aftredende antirevolutionaire statenleden te candi- deeren. Wij koesteren gegronde hoop dat ook van vrij-antirevolntionatre zijde dit viertal zal worden candidaat gesteld. Wij dringen er derhalve ernstig op aan, dat van nu af al onze geestverwanten, die de beteekenis van den komenden stem busstrijd doorzioD, in hunne omgeving voor het wèl s'agen van de candidatuur der drie aftredenden on bovenal voor die van den heer Timans zullen werken. De ernstige belaDgen die bij het wèl slagen van deze eerste ernstige poging tot samenwerking der Christelijke partijon op de Bevelanden op het spel staan, nopen ons nu reeds al onze vrienden tot groote waakzaamheid aan te sporen. Bij eerlijke saamworking is de overwin ning zeker. •T Het kan nuttig zijn, al is het ook een verdrietig werk, dat we af en toe het diep lood eens uitwerpen om te bepalen hoe ver wij wel van de zicb heftig roerende Chris ten-democraten gescheiden zijn of liever zij van de antirevolutionaire partij waartoe ze altijd nog zeggen te behoorer. Ds. Sikkel schreef de vorige week in Hollands Kerkblad een artikel waaiiu hij zegtseen oneere leek het ons dat een blad als de Christen-Democraat door christenen weke lijks ODtvangen en gelezen kon worden. Daaruit bleek toch, dat een spreker in den toon van dat blad hun niet vreemd was en met hun geestelijk leven niet onver- eenigbaar, hetgeen ons voor Christen-broe ders, die waarlijk bij genade leven hoogst bedenkelijk en onmogelijk voorkomt.'' De wooi den worden door de Chrieten- Democraat op deze wijze beantwoord sHet kost ons moeite deze huichelachtige taal naar waarde te weerleggen. „Wij hebben geen woorden 'om uit te drukken 6r in ons om gaat, wanneer wij na alles wat er is afgespeeld door Jacob van Oversteeg, Bijleveld, Verweijck e a te Amsterdam tegenover Staalman en de kiesvereeniging te Helder, lezen de duivel- sche vroomdoenerjj van dezen predikant. „Hij weet hoe langs allerlei sluip- en kruippaden deze heeien hebben gepocgd en nog pogen Staalman als Kamerlid te vernietigen en de antirevolutionaire kies vereeniging met hem. Hoe listig er ver raad wordt gepleegd. „En daaraan heeft hij meegedaan. „En dc-ze man sluit zijn duivelsch artikel met deze woorden Zij er daarom bij ern stige vermijding van elk woord en elke daad, die met de waarheid, de waardigheid en de liefde in strijd zijn zou, kloek en trouw beraad, om verraad waar het kruipt en sluipt te ontmaskeren". Ziedaar de taal en de toon van de Chris ten'Democraat. Voor ernstige lezers behoort daar geen kantteekening bij. Indien we er een kantteekening bjj moesten zetten het zou Psalm 50 18 zyn. Wij wokken nogmaals dringend allo Zeeuwsche Christenen op om Vrijdag do vergadering te Middelburg bij te wonen, het rapport aaD te hooren van de hoeren J. H. Blum, c.s. in zake do mogelijkheid der oprichting van oen Christelijk Krank- zinngengesticht, en mede te werken aan de totstandkoming van een dergelijke, helaas hoogst noodzakelijke stichting. Er zijn op Walcheren zeer geschikto terreinen. Wij vernamen niet dat ééno gemoento dingt naar do eer om binnen hare land palen het Zeeuwsche Veldwijk te mogen ontvangen. Eon hoogst geschikt terrein zouden wij achten een terrein in de buurt van Bigge- kerke, aan de duinen, ten Zuidwesten der hofstede Groot Valkenisse. Wij vestigen op die p'aats bereids de aandacht. Zij zou, indien eenmaal de tram MiddelburgDom burg rijdt, uitnemend aan de eischen door deskundigen gesteld, kunnen voldoen. Een onderzoek ter plaatse door de Com missie achten wij gewenschtof kent zij een beter Zooals verwacht kon worden, loopen in de Eerste Kamer de gevoelens over do hoogerondorwijswet tamelijk uiteen, wat blijkt uit het voorloopig verslag. Aan de eene zijde do onverzoenlijken, die in het toekennen van den effeetus civilis aan de bijzondere hoogoscholen, het zwaartepunt van dit ontwerp, een verwerpelijk beginsel zien, een beginsel waarbij het staatsbelang in geensn deele betrokken is. Daaibij, zoo redeneert men, moet het hooger onderwijs zich vrij kunnen ontwikkelen. En die vrije ontwikkeling is uitsluitend bij bet open baar hooger onderwijs gewaarborgd. Die vrijheid dient ongeschonden bewaard te blijven en moet daarom regel zijn. Wie anders willen, wie meenen dat die vrjjheid voor hen niet past, trachten ze dan on schadelijk te maken door met steun van het rjjk, onder voldoende voorwaarden, vrije leerstoelen op te richton. Ook staan aan deze zijde, de zijde dor tegenstemmere de minder onverzoenlijken, zij, die niet zulke strenge begrippen hebben over het souvereiniteitsrecht van den Staat, om aan de bijz. univorsiteiten absoluut do tevoegd- heid te onthoudon tot het verleenen van wetenschappelijke graden met de bevoegd heid tot het bekleeden van maatschappe lijke betrekkingen. Alleen hebben zij be zwaar in de wijze waarop dit beginsel in het ontwerp belichaamd wordt. Zij toeh duchten daardoor verlaging van het weten schappelijk peil, hot oprichten van klein9 scholen met geringe finantieole draagkracht en gemakkelijke toelatingsexamens. Daarbij zouden al die bijzondere uni versiteiten nog grooter verdeeldheid onder ons volk brengen. Deze loden wilden do universiteit geheel vrij lateD, haar en haar alleen het diplomoeringsrechtdoen behoudon. De vrije leerstoelen kunnen dan dienstig zijn voor hen, die meonen, dat met het oog op hunne bijzondere gevoelens, waar mede de wetenschap niets te maken heeft, aanvulling van het onderwijs noodig is. Maar geen miskenning of verkorting van de vrijheid der wetenschap, zij het ook in naam der vrjjheid. De onpartijdige lezer bemerkt, dat hier geen nieuwe gezichtspunten -worden geo pend. In deze boschouwingen herkent men de echo van de oppositiepartij in de 2e Kamer. Alleen zullen bjj de openbare be handeling de namen slechts verwisselen. Wat andere namen en wat andere woorden voor de rest dezelfde argumenten. Ook nu waren voor velen de waarborgen voor een degeljjke, wetenschappelijke opleiding ver te zoeken. Drie faculteiten, zoo zeide meD, vormen geen universiteit, en drie profes soren voor een faculteit vond men te weinig. We kunnen in het voorloopig ver slag der EerBte Kamer niets anders zien dan een resumé van de bezwaren ook in do 2e kamor geopperd. Tegenovor al die bezwaarden staan de voorstandors van het ontwerp, die er mot kracht op wijzen, hoe tot heden, de bij de wet orkonde viijhoid van het hooger on derwijs, ernstige beletselen' zijn in den weg gelogd, en oerst dan do volkomen vrijma king van het hoogor onderwijs zal zijn verkregen, als aan alle scholen voor hoo gor ondorwijs het diplomoeringsrecht cum elïoctu civili zal zijn verleend. Het christelijk beginsel moet tot zijn recht komen aan de universiteit Bij velen ontevredenheid over do algemeene richting van het openbaar onderwijs, bepaald vij andig togen volor godsdienstige beginselen staande, is het oen staatsbelang, om in do behoefte van vrij onderwjjs te voorzien. Allerminst vreesden de voorstanders ver laging van het wetenschappelijk peil van het onderwijs, bijaldien dit ontwerp wot wordt. De aanneming van do Hoogor- onderwijswet zal de kroon zetten op de actie tot vrijmaking van hot ondorwijs. Onze Middelburgscbe corresp. schrijft: Het schijnt wel of de een8 akker meer vatbaar is voor onkruid dan de andere. Als ge voorbij menig korenveld gaat dan vertoont het u een extraordinaire menigte van papavers, terwijl ganscbe velden geen enkele van die roode bloemen vertoonen. Zoo gaat het op den akker en zoo gaat het ook in hot maatschappelijk leven. De politieke akker schijnt bijzonder vat baar voor een leelgk onkruid, dat men huichelarij zou kunnen noemen. Met hot onschuldigste of lievor brutaalste gezicht van de wereld verwijt de een den ander de ongerechtigheid die hij zelf bezig is te bedrijvoD. Het coalitie-onkruid groeit op den akker dien men Monsterverbond beet, dat is het concurrentie-argument. En de praetgk Dat iedere partij die te zwak is om te overwinnen en welke partij is dat tegenwoordig niet zich om hulp wondt tot nabestaanden en buren, en in de bo- nauwdheid hun steun aanvaardt. Waarom ook niet? Wat zou daar togen zijn Uw Oorrespondent zal wol de laatste zjjn om dit voor de hand liggend verschijn sel te waken. Men kan wol op een pilaar gaan staan en zeggen bier hebt go nu den man van beginsel die zich om niemand bekommert, en dat zou ieder van zija tegenstanders gaarne zien en erg politiek-moreel vinden, maarzijn tegenstander zou om zooveel ounoozelheid lachen en terecht, 't Ligt immers voor de hand dat ieder die het alleen niet afkan, on meer of minder menschen mot ongeveer dezelfde bedoeling weet, probeert zich met, die te verstaan. Hulp aanbiedt en hulp aanvaardt. Zoo zal bij de Juni-verkiezingen rechter zijde tegen linkerzijde, in gesloten kolonno optrekkeD. De antirevolutionaire punthoed zal met den Roomschen plathoed opmarcheeren aan de rechterzijde, en aan de linkerzijde zult ge zien, het kbaki-kleurig habijt van den oud-liberaal, naast het socialistische roode gewaad, en daarnaast den stemrecht-mantel met rood geboord, van de vrijzinnig democraten. Zoo behoort het ook, ieder het zijne. En of ge nu Rome al tegen over Dordt, de doleantie, tegen de Herv. Kerk, de Hooger Onderwijswet tegen de wetenschap, de Tariefwet tegen het vrij- hacdelfestelsel uitspeelt, voorwaar het helpt niet. Rechter- on linkerzijde trekken in gesloten kolonne op, en de politiek der kleinheden en kleinigheden mag gerust hare winst publiek maken, 't Zal niet veel kunnen zijn. Zoo zou de winst niet veel zijn we zjjn daar zeker vaD als wij onze lezers gingen onderhouden over de coalitie der vrijzinnigen in ons district bij de aan staande vorkiezing. Geholpen door de socialisten leent de vrijzinnig-democratische kiesvereeniging hare candidaton van de oud-liberalen. En terwijl de vrijzinnigen in ons district dezen voor de hand liggen- don coalitie-weg bewandelen ze kunnen met geen mogelijkheid anders zal de vrjjzinnige pers in onzo provincie jam merklachten uiton over en harts- tochtolijko waarschuwingen doon hooren tegon do candidatuur Timans in het Goesche district. Zoo zijn onzo manieren. Te wol bekend om elf ct to sorteeren. De politieke moraliteit zou er zoker bij winnon als we gemeenschappelijk dien pa paver sinds jaren tierende, g'mgen wioden. öoes. Da gemeenteraadsvergadering van Dinsdag werd bij afwezigheid van deD bur gemeester wegens een lichte uitwendige ongesteldheid, gepresideerd door den wet houder v. d. Bout. De notulen worden gelezen en goedgekeurd. Tot gemeente-secretaris wordt benoemd de heer G. A. Hajenius sscr. van Texel, met 12 stemmen tegen 1 op dr. M. E. v. d. Werk te Amsterdam. Idem tot voorzitter der fmanciüjla commissie de beer Temperman met 11 tegen 2 op den heer Pilaar. Aan mevrouw v. R-jjgersberg Versluijs wordt op verzoek eervol ontsiag verleend als regentes voor 't Gasthuis onder dankbe tuiging. Benoemd wordt in haar plaats mevrouw v. d. HoekWarnsinck met 9 stemmen tegen 3 op mevrouw de Koning Kooij en 1 op mevr. v. Lis—v. Klujjve dia met de benoemde was aanbevolen. Aan de orde komt nu de benoeming van een lid in de commissie van toezicht op bet middelbaar onderwijs. Aanbevolen zijn de heeren G. v. d. Hoek en S. A. Leopold. Benoemd wordt dhr. v. d. Hoek mot 9 stemmer, terwjjl 3 stemmen vallen op mr. C. L icasse en I op den heer J. A. v. Heel. Tot ltd der commissie voor schoolverzuim de heer J. A. v. Heel met II stemmen tegen 2 op den heer v. d. Meer Mohr. De aanbeveling bestond uit de heeren v. Heel en G. H. v. d. Meer Mohr. Voor deze stemming bad de heer Delher opgemerkt dat door de voorgaande en deze aanbeveling gebleken is dat zij die de aan beveling voor die commissiöa in banden hebben, van meening zijn dat '.„geschikt heid voor deze betrekkirg alleeD is in men schen van éénzelfde politieke kleur. Spr. heeft dit al mser gezegd en de Riad zal begrijpen dat hij ook nu buiten de aan beveling stemmen zal. Ia 't stembureau voor de stemming op 17 Juni worden benoemd da heeren Tem perman en v. d. Leeuw3e lid de heer Dekker, en tot plaatsvervangers de heeren Hollmann en Fransen v. d. Putteen Kakebeeke. Aan de orde komt het voorstel-Dekker in zake de schaudaalcolportage. Het voorstel luidt»dat voortaan ieder zal gestraft worden die op of aan don open baren weg ter verspreiding, aanbeveling, aankondiging of bekendmaking van ge drukte en ongedrukte stukken of afbeel dingen zoodanig roept of rondgaat met zoodanig reclamemiddel dat daardoor de openbare orde verstoord of beleedigd of den goeden zeden aanstoot gegeven wordt." Da Voorzitter deelt mede dat het prae- advies op dit voorstel gedateerd 21 Maart j. 1. nog van het dagelijksch bestuur in zijn oude samenstelling is, hij er niet aan heeft meegewerkt, en het er niet mee eens is, en voor het voorstel-Dekker zal stem- meD. De heer Donner heeft zich na lezing van het praeadvies en de slotsom er van, af gevraagd, uit welke reden B. en W. tegen dit voorstel zijn. Z j zeggen dat er een wet aanhangig is. Maar wetten kunnen lang uitblijven, adres de wet tegen de on tucht, en aan de groote gemeenten Am sterdam, Den Haag en Haarlem die een verordening als door het voorstel bedoeld Wij vernamen niet de mededeeling dat een adres met 274 handteekeningen tot steun van het voorstel-Dekker was ingekomen. niet zouden hebben ingevoerd wanneer zij aan de spoedige totstandkoming van een door B. en W. bedoelde wet overtuigd wareD. 2o. B. en W. zullen zich toch wel niet homogeen verklaren met de schaudaalcol portage. Integendeel zullen zij zich ergeren met die vele ingezetenen welke telkens door dergelijke colporteurs worden lastig gevaileD. De gronden van B. en W. zijn niet grondig genoeg om tegen het voorstel te zijn. Spr. vraagt als medeonderteeke- naar van het adres en als raadslid aanne ming van het voorstel. Dat Goes een te kleine gemeente zou zijn, is ook al geen motief. Het colporteeren geschiedt op een marktdag en in de drukste wijken, her haaldelijk. B. on W. zeggen wel dat uit roepingen als da door de burgerij gewraakte niet hebben bestaan, maar zij zijn welde gelijk gehoord. Er is uitgeroepenAlle maal Katholiek of wie heeft Maria Kessels vermoord? Hoe B ammetje Kuyper van paneel ager minister werd! De reis van Wilhelmina naar Engeland als gast van Eduard dei KutscheEn dergelijke. Altegaar uitroepen, strekkende om het ze delijk, godsdienstig en vaderlandlievend g9voel der burgerij te kwetsen. Dat noemen op zichzelf achten B. en W. niet strafbaar, en als er soms gelasterd wordf, dan behoeven de gezindten zich dit niet aan te trekken, zeggen zij. Maar tot die gezindheden, al zijn zij doode licha men, behooren levende personen, en die trekken 't zich wel degeijjk aan. E11 dan zou de vrijheid van politieke uiting aan banden worden gelegd, zeggen B. en W. De uiting op straat, dat geeft Spr. toe, maar er blijven nog plaatsen ge noeg over, waar men zijn politieke gevoe lens kan uitsp eken. Dat B. en W. ten slotte goedgezinde burgers tot het maken van een opstootje uitnoodigen om zeker te zijn dat die zaak in orde woidt gebracht, keuit Spr. zeer af. B. en W. hebben om de onmogelijkheid van omschrijving van 't begrip aanslag op de goede zeden aan te toonen zich be roepen op een uitspraak van minister Kuy per. Doch Sp". toont met de Handelingen der Tweede Kamer in de hand aan dat hier lieel iels anders bedoeld werd, en B. en W. een tekst uit haar verband gerukt hebben. Bovendien definieeren en limi- teeren ligt niet op onzen weg maar behoort bij den strafrecht ar. Z3er juist, maar de Raad is verplicht de schaudaalcolportage te veibieden. Doet hij da', dan zal hjj vele burgers aan zich verplichten. De heer De/der dankt dan heer Donner, de pers, de 274 adressanten en den Voor zitter voor den steun aan zijn voorstel geboden. Hij vraagt of het praeadvies is vastgesteld door een voltallig dagelijksch bestuur en wie 't heeft opgesteld. Da heer De Witt Hamer zegt dat deels de heer Ramend', deels hij zelf de stellers zijn en de burgemeester zijn volle instem ming er mee heeft betuigd. De heer Delder herneemt dat hij dan zeggen most nog zelden een advies ge lezen te hebben zoo oppervlakkig als dit, en 't hem veibaast dat kundige mannen er hun naam onder konden zetien. Reeds in den aanvang van 't praeadvies wordt met een klakkelooze verwijzing naar de straf wet van '86 het voorstel afgemaakt, mat een beroep op de kleinheid van deze gemeente Spr. refereert zich hier aan'tgesprokenedoor den heer Donner. Zeggen B. en W. dat geen aankondiging van schandalen plaats beef', het tegendeel is waar. Het zijn aan kondigingen en in bedekte termen grove beleedigingen. „Kamerleder, dieven en andere schurken" moge geen beleediging zijn voor de wet, zij is 't inderdaad. En dan, in de andere doör Spr. gewraakte uit roepingen worden alle gezindheden belee digd. Spr. is het ook niet eens dat noe men op zichzelf nog niet strafbaar zou zijd. Spr. raadpleegde een lid van een gemeen teraad, tevens griffier eener rechtbank en die is van meening van we!. Er staat ook in het praeadvies dat beschimping van

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1904 | | pagina 1