NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 89. 1904.
Dinsdag 26 April.
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
Bij ail MiMcr litlWFl een Bijwcpel.
HISTORISeH
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Vaccinatie.
FEUILLETON.
Ds. BUDDING EN ZIJN TIJD.
blken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De „Zeeuwsche Courant" krijgt een smeer
uit de pan in het Aprilnummer ran het
Orgaan van den Bond tegen Vaccinedwang.
Zij had maar stoutweg geschreven, dat
sterfte, verminking en naziekte onder goel
gevaccineerden niet voorkomen. Over zulke
achterlijkheid mag men terecht verbaasd
zjjn. Er ontbrak nog maar de bewering
aan, dat een g09d gevaccineerde zelfs niet
wordt aangetast! Hiertegenover stelt het
Orgaan nu de les, die te trekken valt uit
de kleine, maar ernstige epidemie te Volen-
dam in Dec, 1.1. Volgens opgaven waren
er 9 gevallen, waarvan 5 doodelijkd.'. 55,5
een hoog percentage. (Andere berichten
spreken van elf gevallen en zes dooden.)
Van de gestorven patiënten was er 1 on-
ingeënt en 4 ingeënt en van deze laatsten
waren 2 gerevaccineerd. Da behandelende
arts deelde mede, dat deze revaccinaties
door hem zijn verricht een paar dager,
voordat de pokken bij de lijders uitbraken.
Hij noemt zulk een herenting geheel nut
teloos. Het Orgaan voegt erbij, dat ook
blijkens de uitkomst de vaccinatie nutteloos
schijnt. De inenting van de 2 gerevacci-
neerden en van nog een andere volwassen
Ijjderes was ODgeveer-25 30 jaren gele
den verricht. De vaccinatie van het jong
gestorven kind geschiedde slechts 10 d3gen
voor de ziekte zich openbaarde.
Dat men ook te Vclendam de vaccinatie
niet erg vertrouwde, bleek wel uit het feit,
dat de woniiigen der aangetasten nacht en
dag bewaakt werden, zoodat er niemand in
of uit kon. Men behoeft ons dus niet meer
te verwijten, dat wij veel grooter dwang
willen opleggen dan de vaccinatie-voorstan
ders. Het spook is er al, zegt het Orgaan.
Trouwens ook de „Academie R yale de
Medicine" in België verklaart anno 1903
De gewichtigste factor bij de bcsti jjdiug
der pokken is de afzondering der zieken.
Dat zegt dus de wetenschap
Ook merkwaardig is het volgende bericht
„De chef van den geneeskundigen dienst
3.
Eer we ds. Budding, den ex-predikant
Van Békerke, na zijn vrijwillig genomen
ontslag volgen op zijn weg, vragen we
eerst welken indruk de verhaalde gebeur
tenissen maakten.
Inderdaad, zei da Costa, ik kan niet in
zien hoe scheiding nog te voorkomen is.
En met dat woord sprak hij de meening
uit van een deel onzes volks, zij 't dan
ook van een betrekkelijk slechts klein deel.
De maat was vol, naar sommiger oor
deel, tot overloopens toe.
Maar zoo oordeelden zeker besturen en
hooggeplaatsten niet. Voor hen was het
eenvoudig opstand van den dommen hoop,
de smalle gemeente. Hoe besturen oor
deelden kan ik u, op de meest treffende
wjjze, meedeelen. Twee maanden vóór het
ontslag van ds. Budding en bijna twee
jaren na de afscheiding van ds. H. de
Cock te Ulrum, dus in Februari 1836, kreeg
het classicaal bestuur van Middelburg,
gelijk sommige andere classes, een aan
schrijving van het Dopartement van Her
vormden eeredienst, met verzoek om zoo
nauwkeurig mogelijk informatie omtrent
qualiteit en aantal der dwaze Afgescheide
nen in hunne classis. En wat antwoordden
de heeren van hot classicaal bestuur op
dit verzoek Dit
Met opgave van enkele namen schrjjven
ze Uwe Excellentie ziet hieruit hoe ge
ring het aantal der Afgescheidenen in dit
classicaal ressort is, hetwelk genoegzaam
geheel uit Protestanten bestaat, en deze
afscheiding beteekent nog te minder, daar
de personen die er toe behooren meestal
lieden zijn van bekrompen doorzicht en
steile begrippen, diep onkundig en van
weinig invloed, zoo zelfs dat o.a, te Vlis-
der Cadettenschool ('Alkmaar) heeft twee
gevallen van gewijzigde pokken geconsta
teerd bij een tweetal cadetten en dff, niet
tegenstaande het geheele personeel dier
schooi ongeveer eene maand geleden is
gerevaccineerd." Hoe lang duurt dan toch
maar de beschermende kracht der vaccine
En moest de school nu niet nog eens weer
gerevaccineerd worden?
Is het te begrijpen met zulke feiten voor
ooger, dat men zich nog langer verzetten
durft tegen gedeeltelijke wegneming van
den vaccinedwang Luctor.
25~April lÖoT"
M". Plemp van Duiveland, hoofdred. van
»De Nieuwe Courant" schreef in »Onze
Eeuw" van Febr. jl.Geen gevaarlijker
regeeringsbeleid dan hetwelk hierin bestaat:
eerst allerlei miljoenen kostende maatre
gelen in het uitzicht stellen en in te voeren,
en vervolgens te bepeinzen hoe men het
geld vinden zal".
De regeering is dien wenk indachtig
geweest. Zij zal de ziekte- en oudeidoms-
verzekering brengen doch dient de Tarief-
wet iD, teneinde de gelden te hebben,
alvorens de maatregelen in te voeren.
Naar aanleiding van een beschouwing
in de Heraut over de weigering van den
Dom bq gelegenheid van het Uniejubilé,
heeft de welbekende Utrechtsche predikant
Gunning, een man, bekend om zjjn ruim
bart, deze z. i. „kleinzielige' en tevens
„ui'erst onverstandige" daad nader toege
licht
Gjnoemde predikant schrijft er van
„Kerkvoogden onzer gemeente zijn steeds
gewoon, elke aanvrage om een der kerken
voor de eene of andere zaak te mogen ge
bruiken, bij den (bijzonderen) kerkeraad het
fine van advies aanhangig te maken, en wan
neer de kerkeraad ongunstig adviseert, slaan
kerkvoogden zulk eene aanvrage af.
Zoo geschiedde het toen onlangs de Buurt
kerk voor de uitvoering van een oratorium
gevraagd werd, en zoo geschiedde het óók,
toen de Domkerk voor de samenkomst der
Unie begeerd werd.
De Buurtkerk werd door den kerkeraad
siDgen twee van de drte afgescheiden huis-
geziDDOD, voornemens zijn zich naar Noord-
Amerika te begeven tot verbetering van
hun bestaan, dewijl zij zich thans geheel
aan zichzelf overgelaten zien, en dit met
den naam van verdrukking bestempelen,
die zjj hier hebben te lijden, doch welke
inderdaad niet is dan een gevolg van hun
eigen gedrag in dezen, waardoor zich
menigeen aan hen onttrokken heeft.
De eenige man die wellicht door zijne
bezittingen, maar voorwaar ook buitendien
volstrekt niet, van eenigon invloed kan
geacht worden is jhr. Willem Versluijs,
die onder het getal afgescheidenen te Mid
delburg is opgenomen, doch onder Dom
burg woont. Wat dien man tot dezen stap
vervoerd heeft ligt nog in het duister,
vooral sedert bij zich waagde, hoe dk-
wjjls ook gewaarschuwd, aan rechterlijke
poursuites wegens ongeoorloofde vereeni-
gingeu ten zijnen huize, onder de gods
dienstige. leiding en voorgang van den be-
faamden Vjjgeboom, die reeds vroeger in
ODze streken zooveel onrust zaaide, en
sedert eenigen tijd uit zijn schuilhoeken
weder is te voorschijn gekomen.
Voorts zoo gaat het rapport van het
classicaal bestuur aan den Minister voort
levert dit classicaal ressort weinig be
langrijks op, en men zou bijna durven
verzekeren, dat het separatisme hier niet
veel opgang makea zal, ten ware een v.ije
godsdienstoefening, onder welken vorm dan
ook, aan die Afgescheidenen werd toege
staan, wanneer hoogstwaarschijnlijk vele
eenvoudigen zich met hen zouden ver
eenigen, die er vooralsnog niet toe kunnen
besluiten.
Intusschen is er ééne gemeente onder
ons bestuur op welke wij nog de aandacht
van U.Ex. moeten vestigen. Het is die
van Békerke, vroeger onder de leiding van
eenen Van de Rhee, en door zjjn stupide
toegestaan, en zij stroomde dan ook vol
met Roomsch en Protestant, en al wat mu-
zieklievend is in en buiten Utrecht, en dat
gaarne de schoone muziek van Bach wilde
hooren.
De Domkerk werd door den kerkeraad g e-
w e i g e r domdat ja, ook i k kan geen
andere reden bedenken, dan omdat men Dr.
Kuyper niet op onzen preekstoel wilde dulden".
Verder merkt de geachte schrjjver op,
dat er ook nog wel, al zijn het er helaas
niet velen, hijzelf was door ziekte af-
wez:g bij de behandeling, anders had hij
stellig nadrukkelijk tegen deze weigering
geadviseerd in den kerkeraad gevonden
worden, die dit besluit ten zeerste be
treuren.
In welk treurig licht komt door dit eng
hartig, benepen advies de houding van den
Utrechtschen Kerkeraad te staan.
En hoe scherp contrasteert hiermede het
openlijk protest tegen dit kleinzielig staaltje
van Kuyperophobie in het centrum des
lands.
De sociaal democratische arbeiderspartij
verwaande naam voor een partij die
maar 5600 leden telt, die niet eens allen
werklieden zijnde S. D. A. P. kan
niet leven zonder agitatie.
Maar het valt moeilijk stof op te jagen
als er geen stof is.
Hot Congres te Dordt kenmerkte zich
door een matter, futloozen toon. Het had
veel van een slag in de lucht, en zou
reeds nu aan de vergetelheid zijn prijs
gegeven, ware niet Schaper, die er niet
geweest is. in eenigszins geprikkelde ge
moedsstemming opgestaan, om Tak te ka
pittelen over eenige zachte verwijtingen
aan zijn adres in verband met zijn afwezig
heid op dat Congres.
Het ontbreekt dan ook ten eenenmale
aan stof voor protestmeetings.
Do Hogerhuis-zaak wordt te oud. Voor
het algemeen kiesrecht bestaat geen animo
meer.
Reeds klaagden inzenders in Eet Volk
dat de menschen niet meer ter vergadering
komen en dat dit den vasten abonLÓ's be
gint te verdrieten.
vijandschap tegen de Evangelische gezangen,
tot hoogeren graad van dweepzucht dan
wel ande e gemeenten opgevoerd. De ge
meente van Békerke heeft in zooverre in
den tegenwoordigen leeraar Budding een
dergelijk man getroffen, die eveneens tegen
de inachtneming onzer kerkelijke regle
menten in oppositie ie, en van welke ge
meente zich weinig goeds laat verwachten,
indien het classicaal bestuur overeenkom
stig deszelfs verplichting, er toe zal moeten
overgaan, om derzelver predikant tot ge
hoorzaamheid aan de kerkelijke reglemen
ten zoo mogelijk te bewegen, of anders
naar de wet met hem te handelen, redenen
waarom het classicaal bestuur nog altoos
tot hiortoe, ofschoon met weinig goed ge
volg den weg van minnelijke schikking
en broederlijke vermaning is ingeslagen.
Verdere bijzonderheden, om de meerdere
of mindere belangrijkheid van de vereeni-
ging der separatisten in dit ressort te be-
oordeelen zjjn tot dusver ter kennis van
ons bestuur niet gekomen.
Dat schrijven was gedagteekend 25 Feb.
1836 en geeft volledige inlichtingen op de
vraag wat de besturen over de ontstane be-
beweging dachten.
Blijft nog de vraag wat het volk, de
groote meerderheid, die de openbare mee
ning vormde, over de zaken dacht.
De kleine groep die, in toenemende mate,
in de kerk niet vond wat zjj zoebt de
groep die, om de taal van heden met het
verleden voor een oogenblik te vereenigen
Babel en Bjjbel tegenover elkander
stelde, veroordeelde onvoorwaardeljjk den
toestand en begon op bare wjjze den strjjd
tegen ongeloof en revolutie tegen rationa
lisme en reglomenten-dwang, maar word
onvoorwaardeljjk tegengestaan door de
groote meerderheid der geloovige Protes
tanten met beminde namen, als die van
Groen van Prinsterer, aan 't hoofd. Ver-
De muilkorfwet, ds lichtingen, ook dit
ging voorbij.
De Matrozenbond verliest de aandacht,
en Diamantbewerkers trekt minder aan.
Er moet derhalve op nieuwe agitatie
middelen gezonnea worden. ïl
De heer Ter Laan gaf het sein in een
slecht bezochte vergadering van Miliciens,
om dit jaar hel weer eens met eene
„lichling"-q'iaestie te probeereD.
Het is bekend dat de legerwetten, onder
minister Eland te water geraakt, door mi
nister Kool weer opgehaald en door de
socialist so in de Kamer heftig bestreden zijn.
Na schijnt men ieder jaar tegen deze
wet te willen blijven ageeren.
Helpen kan dit natuurlijk niet, maar
men zaait er allicht weer wat ontevreden
heid mee.
Op het zilveren j feest derj Unie heeft
minister Kuyper een woord gesproken als
vertegenwoordiger der Kroon, een woord
dat derhalve voor ons volk groote waarde
heeft.
In zake de Leerdwangwet deed Z Ex.
eenige verbljjdende mededeelingen die wjj
hier laten volgen.
Wat de Leerplichtwet betreft, bij de ver
kiezingen in 1901 is hier en daar door de
onzen op intrekking der wet aangedrongen,
een eisch, waaraan geen Kabinet kan voldoen.
Dat gaat zoo maar niet. Eerst moet be
daard nagegaan wat de wet uitwerkt. En nu
heeft de ervaring reeds dit onomstootelijk
vastgesteld, dat door die wet niet alleen be
langrijke krachten aan het onderwijs worden
onttrokken, doordat de onderwijzers met aller
lei administratief werk worden bezwaardmaar
óók dat het schooltoezicht zeer door die wet
in zijn arbeid wordt belemmerd. De Regee
ring zal dan ook die wet niet met rust kun
nen laten. Die wet heeft allerlei toestanden
veel te uniform geregeld, en geeft meê aan
onwillige ouders alle gelegenheid, om uit te re
kenen hoeveel maal zij hun kinderen de school
kunnen doen verzuimen zonder met den rech
ter in aanraking te komen. De geachte ambts
voorganger van spreker heeft dan ook reeds
over wijzigingen in deze wet gesproken. Men
is dan ook reeds werkzaam in dezen geest;
de ervaring zal ons Ieeren in welken weg de
schillend waren de motieven tot tegenstand.
De een zag in de komende scheiding, een
ongeoorloofd en voorbarig ingrjjpen in Gods
bestuur. NeeD, men moest ljjdeljjk en ljjd-
zaam het hoofd buigen onder de rampen
en oordeelen, door God over land en volk
en kerk gebracht, en niet trachten te ont
komen aan den storm die opstak of aan
den nood die reeds gekomen was.
Anderen meenden o.a. mr. Groen in zjjn
Recht der Hervormde gezindheid, dat rech
tens de fondamenten der kers, gegrond op
de beljjdenis, nooit waren afgebroken, en
dat misbruik en overtreding van nooit af
geschafte of buiten werking gestelde bepa
lingen geen heengaan wettigt.
En als dan die meerderheid, die zich op
verschillende gronden tegen separatie ver
klaarde zich afvraagde waar zult go heen
gaan en waar terecht komen, dan ontzonk
bjjna aan allen den moed.
De profeet die de teekenen des tjjds ver
stond mocht een vrije berk aankondigen,
hjj werd met schouderophalen of hoonge
lach begroot.
Een vrjje kerk
Daar moehtdoor den weisprekenden Vinet
iD Zwitserland voor gepleit zjjn, en ook in
de practjjk iets van geopenbaard, het was
voor den Nederlandschen Christen Ultra-
montaansch.
Daar mocht bjj geruchte iets overgewaaid
zjjn uit do Schotsche hooglanden waar
Chalmers de vrjje Schotsche kerk tot open
baring trachtte te brengen. Maar noch de
woeste hooglanden, noch do liefljjke oevers
van het Leman-rneer waren in staat onze
vaderen to onderwjjzen in oene kerkorga
nisatie die men vrij noemen kon.
Wie zou het begrip door dit woord uit
gedrukt duideljjk makon
Kerkelijke weekbladen of tjjdschriften
beBtonden niet. Het vereenigingsleven was
onontwikkeld. De lectuur van stichteljjk-
herziening der leerplichtwet moet worden ge
zocht.
Goeman Borgesius' wet, waarvan de duffe
lucht van liberalisme, ambtenaarskringetje
en staatsalbemoeiing u benauwt, zal der
halve worden herzien en aangepast wor
den aan practjjk, gezond verstand en Chris
tel jj k nationale traditie.
Die wet, met éen stem meerderheid door
gedreven, zal, ongewijzigd, nimmer populair
worden, principieel verzet bljjven vinden,
klagende schoolmannen kweeken, en door
zjjn administratieven rompslomp aan ge
trouw schoolfoszfcM in den weg staan, waar
zjj schoolteo«£ heet te bevorderen.
Goed dat de minister nog eens gezegd
heeft, hoe hij over deze wet denkt.
Wjj begrjjpen dat de minister niet zoo
maar op eenmaal een wet van zjjn voor
ganger, of liever een wet door de Kroon
bekrachtigd en alzoo wet geworden, kan
intrekkeD, zonder deugdelijke op de prac
tjjk gegronde gegeveDS.
Maar nu de gebreken dezer wet door
vriend en vjjand, door ouders en onder-
wjjzers, door alle partjjeD, zelfs door den
vader der wet, mr. Goeman Borgesius zei
ven erkend zjjn, achten wjj het gewenscht
op eenigszin3 spoedige herziening aan te
dringen.
Om aan een algemeen uitgesproken ver
langen te voldoen, heeft het wakker bestuur
der Unie niet geaarzeld om de feestrede
bij gelegenheid van het 25-jarig gedenkfeest
op 7 April 1. 1. door prof. Barinck gehou
den, in druk te doen uitgeven en voor den
geringen prijs van een kwartje algemeen
verkrijgbaar te steller.
Het is een schoon gedachteniswoord, met
hier en daar een sprank van humor, dat
ons op voortreffelijke wijze doet inleven in
den ernsligen, nog steeds voortgaanden
kamp voor een kostelijk goed, n.l. de school
met den Bijbel, in welken strjjd de Unie
zulk een werkzaam aandeel heeft genomen
maar tevens een woord ter bemoediging en
opwekking, om met jjver en trouw voort
te gaan op den ingeslagen weg, waarvan
nog slechts een deel is afgelegd. Zulk
Godsdienstigen aard bepaalde zich tot Com-
rie en v. d. Groe, Smjjtegelt en Brakel, en
tot de vertaalde Engelsche werken als de
beide Erskine's, Love, Owen, Perkins, Wat
son, Rutherford en anderen.
De akker op kerkeljjk theologisch ge
bied was woest en led'g, dor en doodsch.
Want alle leven, ook kerkeljjk en geesteljjk,
zoekt ontwikkeling, eiseht voortgang, con
serveert of cristalliseert zich niet. Tot een
gezond leven behoort niet het teren op een
kapitaal voor een of twee eeuwen opgelegd,
of het bepalen van den dag of het jaar
waarop het uiterste der volmaaktheid is
verkregen maar voortgaande werkzaam
heid.
Een vrjje kerk
Nog eenmaal, wie zou het begrip door
dit woord aangeduid duideljjk maken?
Was dat begrip niet van meet af geoor
deeld door de openbare meening, als een
uiting der revolutie begrippen, als een
breuke der nationale eenheid te berokke
nen, als misdadig verzet, geljjk de joDgste
troonrede zeker bedrjjf, zeventig jaren later
beproefd, stempelde
Was hjj die de »staande« kerk verliet
niet, in de algemeene schatting geljjk aan
een weggeloopen gildebroeder, of hjj die door
haar word uitgedreven als een militair die
zich een rood paspoort uitgereikt ziet
Hoe tuk is de mensch op eer en voorrech
ten. Het protectionisme, begeerljjk in alle
landen en tjjden, zie hoe het Engeland in
onze dagen weder in rep od roer brengt
de protectie moest opgegeven worden
waar de vrjje markt des levens kampplaats
wordeD zou. Zonder erfenis en zonder
protectie of privilegies, maar dan vrjj
Wie zou de beteekenis van het begrip
vrjje kerk duideljjk maken
Wie
Wel de practjjk.
Wordt vervolgd).
