NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 88. 1904.
Zaterdag 23 April
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Bij iil mimici' Mioorl m Bijrepel.
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
„De a.s. vacature in de Provinciale
Staten voor het kiesdistrict Soes".
Ds. BUDDING EN ZIJN TIJD.
elkbn MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Een inzender in „Zelandia" van 30
Maart heeft een aasje uitgeworpen. Wij
willen er in bijten.
Doel en strekking van zijn stuk is de
wen schel ij kheid te betoogen dat bij de
aanstaande Statenverkiezing de zetel van
den heer J. M. Kakebeeke door een Roomsch
Katholiek wordt bezet,
g. De schrijver zegt: »Tot heden steun
den de Katholieken de antirevolutionaire
candidaten". Ons dunkt dat de schrijver
zelve beter weet.
Op vele Roomsch-Katholieken, in de
stad en op de dorpen viel tot nog toe niet
te rekenen.
In het Statendistrict Goes kunnen de
antirevolutionairen minstens 2100 stemmen
uitbrengende Roomschen 900. Dus te
zamen 3000. Een cijfer dat door geen
der antirev. candidaten ooit is behaald
wanneer men nameljjk jbr. Pompe van
Meerdervoort uitzondert, die echter ook vele
stemmen van liberalen verkreeg.
Nog op 10 Mei 1892 werkten de Room
schen en Liberalen broederlijk samen om
onze aftredenden te weren, toen waren
hunne gemeenschappelijke candidaten Kake
beeke, Oehtman en Schipper (lib.) en Ti-
mans (k.)
En zoo deden zij ook op 15 Mei 1895
toen waren de gemeenschappelijke candi
daten Fransen v. d. Putte, Lenshoek en
Wagtho (allen lib.) en Timans (k.)
Onze candidaten werden echter herkozen.
In 1892 Lucassp, Den Boer en De Jonge
met 1876, 1866 en 1835 stemmen. De
candidaten der liberaal-Roomsche coalitie
bekwamen 1826, 1544,1490 en 1416 stem
men. Laatstgenoemd stemmencijfer was
dat van den heer Timans.
In 1895 Pompe, Noordijke, Vader en
Huvers met 1803, 1719, 1707 en 1682
stemmen. De candidaten der liberaal-Room
sche kiesvereenigingen bekwamen 1282,
1260, 1223 en 1145 stemmen.
Laatgencemd stemmencijfer was dat van
den heer Timans.
2. FEUXLLETCIT.
Op anderhalf uur gaans van Mid
delburg ligt het liefelijk dorpje Big-
gekorke, gewoonljjk Békerke geheeteo.
Recht voor u, als ge de wel wat sombere
dorpskerk nadert, ligt een schilderach
tige duinenijj, met Zoutelande op den voor
grond, en de Noordzee dooi de duinen
verborgen, op den achtergrond. Rechts
van u beheerscht de dikke vuurtoren van
Westkapelle, de oude burcht der Noor
mannen het landschap en links rijst het
slanke torentje van Koudekerks uit het
dicht geboomte op, terwijl do hooge dui
nen daarachter gelegen u de plaats aan
wijzen waar in 1572 de eerste Hagepreek
in Walcheren werd gehouden. Het dorp
Biggekerke zelf bewaart de herinnering aan
den Noorman Biggo als haar stichter en
behoorde tot de eerste dorpen in Walcheren
die het juk der dwalende en „valsche kerk
van Rome" afschudden.
Op dat Biggekerke nu werd de cau-
didaat Hnibert Jacobus Budding, candidaat
tot deD H. D., van de Utreehlsche Acca-
demie beroepen. Hjj nam dat beroep aan
en word op 14 December 1834 bevestigd
door ds. 6. Fijnebuik. Op denzelfden
veertienden van Wintermaand predikte bij
het eerst voor zijne gemeente over de
woorden Ik bon de Alpha en de Omega,
het begin en het einde, zegt do Heere,
die is, die was en d e komen zal, de Al
machtige.
Budding vond te Biggekerke een wel
toebereiden akker. Zgn voorganger was
ds. Van de Rhee, een der heftigste be-
strjjders der Evangelische gezangen. Juist
Eerst na 1895 begonnen de Roomsch-
Katholieken zich meer bij de onzen aan
te sluiten, hetwelk met name duidelijk
blijkt uit het stemmencijfer op Oggel
2481 op 17 Juni 1901 en op Mulder
2706 op 10 Mei 1903.
Van deze laatste stemming mag garust
gezegd worden dat de Roomsehe kiezers
voor onzen candidaat den doorslag hebben
gegevenal mag ni9t uit het oog worden
verloren dat onder de 2700 stemmen van
den heer Mulder er ook waren van libe
ralen. Doch ook vele antirevolutionairen
stemden toen op Elenbaas.
Zoodat wij maar willen zeggen dat de
eenigszins algemee'ne trouwe hulp der
Roomsch-Katholieken van jongeren datum
dagteekent dau de schrijver in „Zelandia"
schijnt te bedoelen.
In ieder geval staat vast dat zij bij de
verkieziDg van 1903 zeer duidelijk de
schaal teu onzen gunste hebben doen
overslaan.
Nu zegt de ongenaamde schrijver„Moe
ten de katholieken van het district Goes
maar steeds door diensten blijven bewijzen
zonder ooit daarvoor een belooning te ont
vangen
Hiertegen merken wij op dat hier geen
sprake mag zijn van belooning. Ook de
Roomsehe kiezers moeten hun roeping ver
staan om te zorgen dat zij door hun stem
vastigheid geven aan de antiliberale meer
derheid in de Staten, aan den zetel van
twee hunner geestverwanten in de Ge
deputeerde Staten Frujjtier en Van
Rompu aan den Kamerzetel van den heer
Fruijtier in het district Hontenisse, en aan
het Christelijk kabinet waarin immers drie
hunner geestverwanten zitting hebben.
Beter bunnen wij ons dan ook vinden
in de volgende opmerking van den schrij
ver: „Moeten zij maar steeds door steun
V6rleenen zonder ocit steun terug te ont
vangen en zien de antirevolutionairen de
onbillijkheid niet in dat geen roomsch-
katholiek voor Zuid-Beveland in de Staten
zit
Hier nu komt men op de billijkheids-
vraag en daarin staan wij geheel aan des
schrijvers kan'.
Wij herhalener zijn in het Goesche
daarom kwamen zich talrijke omwononden
onder zijn gehoor scharen. Het classicaal
bestuur trad eerst vermanend, toen eischend
op. En toen ds. Van de Rhee zich door
daden begon te verzetten en geen enkel
gezangvers meer opgaf, wenschte het clas
sicaal bestuur te weten of de Kerkeraad
hom schuldig achtte aan verstoring der
goede orde en overtreding der regle
menten.
De kerkeraad zeija.
De weerbarstige leeraar kreeg een duch
tige vermaning en werd bij kerkeljjk von
nis veroo deeld tot het betalen van een
boete van f 12.02'. Hij betaalde de op
gelegde boete, en liet, zoo zuinig moge
lijk door den voorzanger der gemeonte,
een gezang-versje, hoe korter hoe liever,
voorzingen. En toen ds. V. d. Rhee een
beroep ontving van de gemeente Veen in
Noord-Brabant ging hij zoo spoedig moge
lijk heen.
Al spoedig na de komst van dezen nieu
wen predikant te Biggekerke verspreidde
zich het gerucht dat hij de opkomende
scheiding zeer genegen was, en met de
leiders briefwisseling hield. Deze ge
ruchten werden bevestigd, want in de ge
meente werd bekend gemaakt dat op Zon
dag-avond 15 November 1835 een bid
stond zou gehouden worden, om des Heeren
aangezicht in 't openbaar te zoeken, bij
gelegenheid van hot rechtsgeding dat op
den daaropvolgenden dag, Maandag den
16den November te Middelburg moest be
handeld worden tegen do van het Her
vormd kerkbestuur afgescheiden en de bij
vonnis van de rechtbank te 's-Hertogen-
boscli veroordeelde afgescheidenen.
Is 't wonder dat deze openbare bidstond,
druk besproken als ze werd in kerkeljjke
Statendistrict 6000 kiezersvan welke
min stens 2100 antirevolutionairen minstens
16C0 liberalen en minstens 900 Roomschen.
De Roomschen hebben dus recht op een
van de 8 zetels.
Wij zouden derhalve gaarne de kiesver
eenigingen in bedenking willen geven deze
rechtsvraag eens ernstig onder de oogen
te zien.
De schrijver in „Zelandia" maakt nog
een opmerking, die wij hier even afdrukken.
Hij schrijft
„Kan er geen verbond tusscben de chris
telijke partijen op boven genoemden grond
slag gesloten worden, dan vreezen wij met
groote vreeze dat de zoo noodzakelijke
samenwerking der christelijke partijen in
het land van Goes, wel eens een ijdel
woord zou kunnen worden en dat wel eens
te veel geluisterd zou worden naar het
zoet gefluit van den liberalen vogelaar,
welke zou kunnen trachten in het gevlei
te komen en de verleiding groot zou kun
nen doen worden om die samenwerking
te verbreker, althans minder krachtig te
doen worden."
Deze opmerking raakt de quaestie van
taktiek. Daarover w^nschen wij ons voor
alsnog niet uit te lateD.
Wat hij van „den liberalen vrgelaar" zegt,
achten wq' overigens zeer juist.
Doch het komt ons voor dat deze op
merking slechts in de tweede plaats moet
ter sprake komen.
Hoofdpunt is voor onseischt de bil
lijkheid niet dat wij ook in Zeeland, gelijk
in andere provinciën, komen tot een ge
organiseerde samenwerking waardoor de
zetels der saam werkende Christelijke par
tijen naar verhouding van het krozeregetal
worden verdeeld
Die vraag geldt voorloopig alleen Goes;
later kunnen wij dan eens praten over
Hulst.
Natuurlijk zal de schrijver in „Zelandia"
hebben te zorgen dat op Zuid-Beveland
een flinke centrale kiesvereeniging komt,
waarvan de zetel is te Goes, en waartoe
de op te richten Kiesvereenigingen van
's-Heerenhoek, Heinkenszand, Hoedekens-
kerke en Ovezande moeten behooren.
kringen, aanleiding gaf tot samenkomsten
of tot gesprekken op de samenkomsten,
waar men veeltijds kwam spreken over
of hooren van de verdrukking van Gods
volk en elkander opwekte om te bidden
voor de verlossing van Sion.
Op Dinsdag 24 November zou het al
weder openbare bidstond zijn voor dezelfde
zaak en voorts iederen Dinsdag-avond.
Op 25 November kwam het classicaal be
stuur te zamen. Deze, gehoord hebbende van
het afzonderlijke biduur, of liever van het
biduur met een bepaald doel, door den pre
dikant van Békeike met de gemeente ge
houden, om Gods zegen af te bidden over
de zooveel geruchtmakende zaak van den
afgezetten predikant Scholte, besloot dat
de leden zich deswege zouden informeeren.
Tijdons die informatie ging Budding in
alle kalmte zijn gang. Hij gaf op Zondag
5 December geen enkel gezangvers op, en
de kerkeraad zei niets. Na den bidstond
op 7 December deelde hij de gemeente
mede zich in gemoede verplicht te zien
geen gezangen meer op te geven of in
eenige vergadering der geloovigen te laten
zingen. En de broeders gaven te kennen,
dat zij wensebten dat zulks in de vreeze
des Heeren mocht geschied zijn, 't welk
de leeraar ook betuigde en vermeende, even
als hij verder daaromtrent licht en lei
ding van Gods Geest wenschte interoepen.
En op Zondag 12 December nam de pre
dikant het gezangenboek van den preek
stoel, legde het voor aller oog weg in de
kast van de consistorie, en zeide zich daar
toe verplichten te achten, latende aan de
broeders de vrijheid hoe te handelen met
de overige kerkelijke gezangenboeken. En
de broeders kerkeraadsleden verzamelden
die boeken en hebben ze plechtiglijk opge-
22 April 1904.
Nu de Drankwet heden in de Tweede
Kamer in openbare behandeling komt,
wenschen wij 't nog even uit te spreken
dat wij elke poging van den wetgever tot
breideling van den drankduivel, tot het
„tegengaan der vergiftiging van de bevol
king door den sterken drank", gelijk 't
antirev. Program van Actie reeds in 1897
vroeg, van harte toejuichen.
Reeds meermalen publiceerden wij het
staatj0, waarop onder meer de getallen
15 -20—22'lj-30 en 80 voorkomen en
waaruit blijkt hoe het Nederlandsche volk
jaarlijks uitgeeft voor
lager onderwijs 15 miljoen gld;
suiker 20 miljoen
ktffia en thee 22'/j miljoen;
rund- en kalfsvleesch 30 miljoen
sterken drank 80 miljoen.
En dan zijn wij het eens met het
geen dr. Kuyper eens schreef.
»Het drankmisbruik werkt ontzenuwend
en krachtroovend op het lichaam, en demc-
raliseerend en verdoovend op de ziel. Het
ondermijnt ons godsdienstig en verderft ons
zedelijk leven. Het vervalscht de snaren
van ons hart en verdonkert de klaarheid
van ons verstand. Het haalt de woonhuizen
ledig en vult gevangenis en gekkenhuis. Het
vermorst tijd, verkwist geld, en breekt op
den duur de arbeidskracht. Het verkoelt
de natuurlijke liefde en prikkelt tot de
smadelijkste zonden. Het gaat zwanger
van moord en zelfmoord. Het drijft uit tot
oneerlijkheid, om te kunnen drinken, en
als er gedronken is, tot twist en vechterij.
Het scheidt den man van zijn vrouw en
lokt hom naar do vreemde vrouw. Atavis
tisch door overerving) kweekt 't een
achteruitgaand geslacht en leidt tot ver-
waarloozing van de opvoeding. Het bluscht
alle geesdrift voor wat ideaal en hoog staat,
en kweekt lust iu het gemeene en lage
en verachtelijke. En het eind van zijn weg
loopt niet uit op het Jeruzalem dat boven
is, maar op de saamvergadering van Satans
genoodigden in de hel".
Verzekeringis het wachtwoord van
den tijd.
Een staatkundige partij die met dezen
eisch van den werkman geen rekening
borgon.
Kerkeraad en gemeente gingen dus met
den leeraar accoord.
Maar het classicaal bestuur?
31 Maart 1836 samengekomen was het
eerste en voornaamste werk te handelen
over de ongeregeldheden en de overtreding
der reglementen te Békerke.
Een brief tot informatie, vermaning en
bedreiging, vergezeld van een broederlijk
woord, werd gezonden aan ds. Budding.
En Budding aarzelde niet en twijfelde
niet. Hij ontving den bewusten brief op
31 Maart, en op 1 April, dus onmiddellijk
na de ontvangst ging de volgende brief per
expresse naar Middelburg:
Aan het classicaal bestuur
van
In antwoord op deszelfs gezondene aan
schrijving gedateerd 30 Maart 1836.
De ondergeteekende geeft bij deze kennis
aan het classicaal bestuur van Middelburg
dat uit aanmerking van hetgeen Gods Woord
ons leert Jer. 23, Ezechiel 38 en Mattb.
23, vergeleken met hetgeen onze Gerefor
meerde Kerk belijdt art. 27, 28 tot 32 aan
gaande de ware Kerk van Christus en
derzelver leeraars in tegenstelling met de
valsche kerk en haie leiders, de overtuiging
meer en meer vastigheid bij hen bekomt
door de genade Gods, hoe, noch in de leer,
noch in het bestuur, noch in de gedragin
gen van het Hervormd Kerkgenootschap en
de Hervormd kerkelqken in Nederland, de
kenteekenen gevonden worden van de hei
lige, algemeene christelijke kerk.
Uit dien hoofde vind ik mij in gemoede
verplicht en gedrongen aan bet classicaal
bestuur van Middelburg te berichten
1. Dat ik duidelijk en vrijwillig opzegge
houdt, wordt onverbiddelijk van de staat
kundige erve verdreven.
Daarom is 't goed dat ons Christelijk
kabinet deze quaestie der verzekering eens
goed bespreekt.
Verzekering [van de arbeiders tegen on
gevallen hebben wjj al.
Daarop zullen moeten volgen verzekering
tegen ziekte en tegen den ouderdom.
Ziekenzorg. Invaliditeit. Pensioneering.
Deze laatste is de kroon op het werk
der verzekering.
Dat de betrokkenen er evenzoo over den
ken, is meer dan voldoende gebleken.
De werklieden kebbeD herhaaldelijk op
de arbeiderspensioneering aangedrongen.
Het is dan ook zeker, wanneer dit kabinet
tijd van leven beeft, zal het deze quaestie
oplossen.
Werklieden en ook „heeren" kunnen nu
eenmaal niet zooveel van hun inkomst missen
dat zij voor hun ouden dag sparen zouden.
De stoot moet derhalve van een ander
uitgaan.
En de patroon moet daarbij ter dego
helpen.
Langen tjjd heeft men te veel geluisterd
naar het argument van dezen laatste dat
hij bij zijn onderneming zoo groote risico
heeft, terwijl de knecht morgen den dag
zijn werkkracht elders kan verhureD.
Thans is men meer en beter gaan be
grijpen dat ook de arbeider, de werkman,
de knecht zijn risico heeft.
De risico dat hij den nek breekt op 't
werk, of voor zijn leven verminkt of be
schadigd wordt, willen wij een oogenblik
buiten spel laten.
Maar de risico van zijn werkkracht draagt
hij ontegenzeggelijk.
Hij verslijt bij den arbeid. Hjj teert van
zijn leven de beste jaren in; hjj brengt zjjn
werkkracht ten offer en ontbloot zich daar
door van zjjn eenige bron van inkomst.
En dat is nu niet risico, dat wil zeggen
dat er ook nog mogeljjkheid op winst of
behoud aan verbonden is.
Neen dat is ergor, dat is zekerheid van
verlies.
Het is inderdaad bevreemdend dat men
deze eenvoudige waarheid zoo lang heeft
laten loopen, zonder haar aan te grjjpen.
Thans grjjpen wjj ze aan, om er terstond
mijn lidmaatschap der classis Midde l ourg
ring Vlissingen.
2. Dat ik bij deze vrjj willig afstand doe
van mijn post als predikant bij het Her
vormd Kerkgenootschap en in de Hervormde
Kerk van Biggekerke en Crommenhoeke,
afziende van alle wezenlqke of schjjnbare
voordeeier, gelijk ik van dezen dag af ook
geen lasten of bedieningen ten behoeve van
voornoemd genootschap of bovengenoemde
gemeente meer voor mijne verantwoording
wenschte nemen. De acte-, lidmaten-, doop-
en trouwboeker, benevens al de overige
van de gemeente onder mij berustende
papierer, zullen in de consistorie-kas van
den kerkeraad bevonden worder, welker
sleutel ik den president-ouderling zal ter
hand steller, gelijk aan den president-diaken
de sleutel van de armenbus door mij zal ter
hand gesteld worder. Scheidende mij aldus
af van ulieden en van allen die het met
ulieden in leer, in bestuur en in tucht eens
zjjn, wensch ik mij aan te sluiten en te
hereenigen met degenen welke zich wen
schen te houden in leer, bestuur en tucht
aan de op Gods onfeilbaar Woord gegronde,
oorspronkelijke ordeningen onzer Gerefor
meerde Kerk. Bijaldien er nog eenige wet
tige pretention ten mijnen laste mcchten be
slaan, zal ik mij bereidvaardig toonen, om
daaraan zooveel mogelijk te voldoen, zooals ik
in al wat niet strjjdt met de eere des Drie
eenigen Gods en wat bevorderljjk kan zjjn
aan de belangen van Christus' uitverkoren
gemeente, wensch te zijn en te blijven
UEd. dw. dn.
H. J. BUDDING.
Ziedaar de teerling geworpen.
't Was kort en bondig.
Ds. Budding had zich afgescheiden.
Wordt vervolgd/.
