NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 87. 1904.
Donderdag 21 April.
18e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Gemengde Berichten.
el ken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
20 April 1904.
In den Goeschen gemeenteraad zijn de
plaatsen, open gelaten door de heeren
Ochtman en Ramondt, weder bezet.
Met hun heengaan schijnt, zij het voor
afzienbaren tijd, het fanatime en excluvisme
aan het roer te zijn gekomen.
Zjj behoorden tot de oud-liberale toon
gevers, wier verdienste het was, dat zy,
zy het ook wel wat laat, het »leven en
laten leven" op staatkundig gebied in toe
passing brachten. Door hun invloed wer
den enkele plaatsen in de commission en
een korte wijle een zetel in het dagelyksch
bestuur door een antirevolutionair bezet.
Die tjjd schijnt thans uit te zijn. De
oud liberale figuren gaan voor de vrijzinnig
democratische plaats maken.
De gascommissie en de financieöle com
missie blijven liberaal; en de antirevolu
tionaire leden mogen toezien. Geen enkele
stem schijnt van liberale zijde op hen te
zijn uitgebracht.
Hier is de invloed van de vrees.
Herhaaldelijk toch wordt er op gewezen
dat er te Goes zooveel Christeljjke mannen
van invloed komendaartegen gaat men
zich wapenen.
In den diepsten grond is dit by deze
overigens humane mensehen, leden van den
Raad en leiders bij verkiezingen niets an
ders dan vijandschap tegen den Christus.
Voor de hooggeplaatsten in Goes, die den
Christus belijden, een ernstige aanwijzing
om met te grooter beslistheid, overal waar
het moet, deze belijdenis in praktijk te
brengen, tegenover eene meerderheid, welke
haar gram is.
Anomymus, doch die zich des noodig wel
bekend wil maken, schrijft ons
De Baanbreker zegt dat de flinke loonen
die te Berlijn de zetters van het soc. dem.
blad de Förioarts genieter, „sterk afsteken
bij die welke aan het personeel op de
drukkerij der Middelburgsche Courant be
taald worden", en „hekelt het kapitalis
tisch uitzuigingssysteem dat in ruime mate
op de zetters van dat blsd wordt toegepast".
De vaagheid der opmerking, de vereen
zelviging van een courant met een parti
culiere drukkerij die de courant drukt, en
de vergelijking van Berlijn met Middelburg
zyn de euvelen waarin het betoog van de
Baanbreker verdrinkt.
Wil de Baanbreker resultaat hebben
het is haar immers om verbetering te
doen dan publieeere zij de loonlijsten
der verschillende drukkerijen te Middelburg.
En zij doe dit ook met die te Goes.
In het laatste geval heeft zij tegelijk
gelegenheid om ook de loonlijsten te pu-
bliceeren van die drukkerijen welker, laat
ons nu maar zeggen „eigenaars" vrijzinnig
democraat of driekwart socialist zijnen
waar redactie, administratie en uitgever
tamely k wel in één persoon of familie vei-
eenigd zyn, gelijk te Goes met een paar
bladen het geval schijnt.
Tot het verkrijgen van beter loon, ook
voor zetters, willen wij, mits goeds aan
gepakt, gaarne medewerken. Maar de be
schuldigers hebben te beginnen met een
nauwkeurig onderzoek op alle drukkerijen.
En dan waarom vereenigen zich de
Goesche drukkersgezellen niet
Zooals te verwachten was, is dr. Brons
veld over de aanneming der Hoogeronder-
wijswet al zeer slecht te spreken. In zyn
maandelijksche Kroniek geeft hij aan zijne
verontwaardiging lucht. Reeds het indie
nen van deze wet, zegt de schrijver, is een
door en door »onoprechte" daad. En dat on
der zulk eene ^onwaarachtige" leuze van
»vryheid voor het hooger onderwys". Alsof
dit niet vrij was. Met de aanname van
dit wetontwerp loopen we juist nu gevaar,
onvry hooger onderwijs te krijger.
En wat een gewetensverkrachting was
daarbij in het spel. Men zou een gedenk
steen in de vergaderzaal der 2 e Kamer
kunnen plaatsen met een treurenden ge
nius er op, en het inschrift: Hier liggen
de gewetens begraven van de Kamerleden,
die stemden voor een wet, waar zij tegen
waren. 24 Maart 1904."
Hoe zal dezer dagen dr. de Visser in
de schatting van don Kroniekschrijver ge
rezen zijn, de eenige antirevolutionair, die
alzoo bij genoemde eindstemming zijn
geweten niet verkracht heef'.
Terecht merkte De Nederlander dezer
dagen op»Wy achten het niet de moeite
waard iedere maand de bedoelde beschou
wingen van dr. Bronsveld, die veelal op
hetzelfde neerkomen te weerleggen".
De reden ligt voor de hand.
De geleerde schrijver bepleit steeds met
weerlegde argumenten weerlegde meenin
gen. Rome, politiek en Kuyper is de
trits der ideeën, waarover het telkens gaat.
Met 1 Augustus van dit jaar moet vol
ledige uitvoering gegeven worden aan de
voorschriften der op 1 Augustus 1902 in
werking getreden Woningwet.
Gemeentebesturenbouwonderneminger
heereboerer, aannemers en particuliere
bouwondernemers zullen zich derhalve met
de bepalingen dier wet goed vertrouwd
hebben te maken.
Het is evenwel nu eenmaal een feit dat
de stijl onzer Nederlandsche wetten in heur
soms wein'g genietbaar abracadabra deze
taak voor velen, natuurlijk advocaten en
andere gewiktste wetskenners uitgezonderd,
niet gemakkelyk maakt.
Hierin wordt echter tegemoet gekomen
door een populair geschreven boekske van
den heer J. Lakemar, secretaris van Op-
sterland, „De Woningwet voor iedereen'',
voor slechts enkele centen verkrijgbaar by
den uitgever A. B. O verdiep te Heerenveen.
Op dit gemakkelijke, en voor velen on
misbare boekje vestigen wij hij deze de
aandacht.
Het behandelt onder meerDe bouw
en bewoningverordening. Verbetering
van woningen en onbewoonbaarverklaring.
Ontruiming. Onteigening en gelde
lijke steun van Rijks- en Gemeentewege.
Het gewone praatje van den dag geldt
het weder.
Bij uitzondering omdat 't zoo mooi is
zij het ons vergund er eens aan mee
te doen.
April doet wat hij wil", zegt het spreek
woord, en April doet het ditmaal tot aller
genoegen en goed ook, want Maait droog
en April nat, dat geeft koren in 't va®, of
April, koel en na®, vult schuur en vat.
En onze Van Lannep, hij stemde de luit
voor April.
Wat is 't leven
E9n onzekere dag van April
Nu zoo buiig en woest als in Maar®,
Dan als een Meidag zoo zoet en zoo sti',
Met zijn wolkjes en luchtjep, nu broeiend,
[dan ki',
Niets gewis noch verwacht
Dan 't nad'ren van den nacht,
's Morgens vroeg, 's avonds laat valt de dauw
[op de hei,
En hot leven vangt aan en gaat uit met
[geschrei.
Behalve de ridderslag van den accuraten
en ijverigen Uniesecretarip, dhr. Darksen,
ontving de Unie bij gelegenheid van haar
zilveren jubilé als een feestgave der re
geering, hare mededeeling, dat in zake het
onderwijs het volgende program is opge
maakt.
Vooreerst is het de bedoeling, de mini
mum-traktementen der onderwyzers te bren
gen voor rekening van het rp. Verder
wordt een betere opleiding voor het on
derwijs in uitzicht gesteld, alsmede vrije
examens en ten slotte zal de hand gelegd
worden aan eene noodigde, verbeterde editie
van de leerplichtwet.
De beide eerste hervormingen kunnen
spoedig tot stand komen. Naar reeds ver
luid wordt, zou het ook in de bedoeling
der Regeering liggen, om vóór 1905, dus
voor de'algemeene verkiezingen, de bepa
lingen der leerplichtwet zóó te wijzigen,
dat alle onnoodige omslag vervalt. Uiteen
en ander kan men liohtelijk nagaan, hoe
dringend noodzakelijk het i=, ook met het
oog op al het genoemde, dat alle krachten
ingespannen worden, om bij de a.s. Staten
verkiezingen in Juni, van onze zijde de
overwinning te behalen en het Kabinet te
sterken in zyne positie.
Anders zou zeker die aangekondigde
uitgave jammerlijk kunnen verloren gaan.
Ontegenzeggelijk zouden de onderwijzers
van onze Chr. scholen daarvan het grootste
nadeel onderzindeD. En dat hebben ze
waarlijk niet verdiend.
De oude gezangen-strijd schijnt in de
Ned. Herv. kerk te herleven.
Er is een tijd geweest 't was om
streeks '34 zie het maar in ons Feuille
ton ds. Budding en zyn tijd— dat die kwestie
vele gemoederen in beweging bracht.
Do sluimerende tijd schjjnt opnieuw te
ontwaken.
De vorige week was een der klachten
van Prof. Valeton van Utrecht over ker
kelijke toestanden deze, dat de bezoldiging
der jonge predikanten schoon geregeld te
worden naar hot al of niet of het meer
of minder zingen van gezangen.
Wie gezangen laat zingen zoo luidde
Professors klacht kan geen beroep
machtig worden dat hooger dan f 1000
betaald wordt, wie zich slechts een enkele
maal aan het opgeven van gezangen be
zondigt kan f 1200 halen maar wie
geen gezangen laat zingen gaat strijken
mot de vetste brokken, hij kan het tot
f 1500 brengen.
Op een dorp niet ver van Schoonhoven,
de naam wordt kieschheidshalve verzwegeD,
kijven predikant, ouderling en organist,
in die mate dat er Zondagavond godsdienst
oefening gehouden is zonder gezang.
De organist stuurt stelselmatig de ge
meente in de war zoodra een gezangvers
gezongen wordt, en een der ouderlingen
ging door de kerkekamer den predikstoel
op zoodat de prodikant het geraden vond,
om verdere stoornis te voorkomen, door
onthouding dezen twistappel, althans voor
dien avond, uit het midden der gemeente
te verwijderen.
Als, gelp ieder najaar, de Marine-be
grooting aan de orde kom®, dan openbaart
zioh een antipathie, die men bij andere
hoofdstukken, ook zelfs niet bij oorlog in
die mate vindt.
De schatten-ver8lindende kostbare sche
pen, al rper in gezich®, met stoomtoestel-
len overal en draadlooze telegrafie, met
al zwaarder pantserplaten beladen en met
steeds volmaakter vernielings werktuigen toe
gerust kosten evenveel millioenen als vroe
ger tonneD.
De zwaarte van de pantser-platen spie
gelt zich af in de cijfers der begrooting.
Maar zie nu eens wat de ondergang van
de Petropavlofsk een kpje geeft op de
waarde van die kostbare, tot zekere vol
maaktheid gebrachte schepen.
Een torpedo als mijn gelegd, of vele
torpedo's in het vaarwater verspreid of
onderzeesclie torpedo-booten uitgezonden
op, en sluipende naar zoo'n vijandelp schip
doen het in enkele minuten te gronde gaan.
De macht van aanval gaat vele malen de
macht dor verdediging te boven.
Torpedo's kosten zoovele duizenden als
moderne slagschepen millioenen, er, na de
gebeurtenissen in de Oost-Aziatische wa
teren zal bij iedere marine-begrooting in
ieder land de vraag moeten rijzenWat
zyn de dure schepen die we ter verdedi
ging bouwen waard tegen de middelen van
aanval onder ieders bereik
Statig en fier komt daar een zeekasteel
zijn vlag vertoonen v maar sluipende komt
daar een vijand hem over die in een enkel
oogenblik hem wegvaagt van zyn fiere
plaats naar den bodem der zee.
Hem en al de zijnen,
Tegen de regeering
Dit hebben de liberalen en radicalen in
België nu al vijf en twintig jaar geroepen.
jiDaarom zochten zy. altijd saamwerking
met de sociaal democraten.
Nu moeten in Mei (29) de verkiezingen
voor Senaat en Kamer plaats) hebben en
vlug waren ze er by om saamwerking te
zoeken met de socialisten. Dit aanzoek is
echter door de socialisten afgewezen.
De Brusselsche correspondent van de
Nieuwe Rotterdamsche Courant schrijft
„Gelijk mijn vorige brief liet voorzien, is
het voorstel tot overeenkomst, gedaan door
den heer Feron aan de Brusselsche socialis
tische partij, met het oog op de Staatsver-
kiezing, door den heerv.d. Velde en diens vrien
den verworpen. Progressisten en liberalen
trekken dus op naar den strijd zonder een
bondgenootschap gesloten te hebben met de
rooden. Zij kunnen er met dan beter bij varen.
Hier zien wij wel eenig verschil met
de tactiek der Nederlandsche liberalen en
vrijzinnigen" bij de aanstaande Staten
verkiezingen.
Hier vragen zij niet om samenwerking
met de socialisten, doch laten niet ondui
delijk gevoelen dat de hun van die zijde
geboden hulp hun niet onwolkom zal zijD.
Bier het onuitgesproken voornemen om
vereend met kerkelijke conservatieven en
sociaal democraten op te trekken tegen de
regeering. „Zy kunnen er niet dan beter
by varen".
Daartoe moeten Hooger Onderwijsont-
werp en Taricfwet dienst doen.
Ook in onze omgeving.
Straks zal er „Rome en Dordtook nog
wel bij komen.
Het verschil in opvatting is wel groot
tusschen bijv. de Nieuwe Rotterd. Crt. en
haar Belgischen briefschrijver.
De toestand in Servië is nog altjjd zeer
gospannen, als noodwendig gevolg van het
treurig drama van het vorig jaar.
Partyschappen verdeelen het land en
vertieren de kracht.
Oogonschijnlijk is er zoogenaamd tabula
rasa gemaakt. Officieren en legerhoofden
gingen onder de roede door en werden
uit hunne hofbaantjes gezet, om later
dubbel schadeloos gesteld te worden door
promotie bij hun corps. Zoo werden ze,
om zoo te zeggen, uit de achterdeur ge
zet, om door de voordeur plechtstatig bin
nengehaald te worden. Als hooggeplaatste
autoriteiten kunnen ze nu weer meedoen
en verschijnen in de hooge kringen.
Terwijl eenerzijds de samenzweerders
zich in hunne moeilijke positie zoeken te
handhaven is er anderzijds een kern in
het leger, die al het mogelijke doet, om
dien Augiustal te zuiveren en de slechte
elementen te verwijderen.
En koning Peter tracht zich in het on
vermijdelijke te schikken en zal weldra
een rondreis maken door zyn land, om
zijne onderdane gunstig voor zijn persoon
te stemmen. Daarbij was deze vorst on
staatkundig genoeg om tot reisgenooten
uittekiezen een tweetal personen, die naar
men zegt, een hoofdrol gespeeld hebben
bij den koningsmoord in zijn hoofdstad
verleden jaar. Voor den kraohtigen drang
zyner ministers die hem wezen op den
ellendigen indruk, welken zulk een reisge
zelschap op de bevolking zou maken, is
de koning ten slotte bezwekeD.
Beter ten halve gekeerd, dan ten heele
gedwaald.
Gerechtigheid verhoogt een volk, doch
de zonde is eene schandvlek der natiëD,
zegt de Spreukendichter.
Met ontzetting hoe zou hot andors
werd de mare van de groote ramp, welke
de Russische vloot dezer dagen trof, in
het Czarenrijk vernomen.
Eerst meende men, zooals trouwens bij
de meeste ongevallen gedacht wordt, dat
de geruchten zoo niet voorbarig, dan toch
minstens overdreven waren,
De avondbulletins verkondigden den
volke do waarhoid in al hare naakte wer
kelijkheid.
De Petropavlofsk was op een myn ge-
loopen en nam hare bemanning met den
dapperen Makarof, wiens optreden zooveel
beloofde het volk noemde hem den Ade
laar en Janmaat zag met vereering tot
hem op in de diepie met zich.
Wat een rouwe en dat op eenmaal in
tal van gezinnen.
Makarof laat een weduwe achter, en be-
behalve een zoon, ook eene dochter, de
laatste in dubbelen rouw, over het ver
lies van een vader en baren beminde ad
judant Kadrof, eveneens een slachtoffer van
de ontzettende ramp.
Op tragische wijze is ook door dit on
geval gebleken, hoe de Russische vloot het
moet afleggon tegen do Japansche, wier
getalsterkte op het oogenblik ongeveer
driemaal zoo groot is als die van haren
vijand.
Onze Middelburgsche correspondent
schrijft
Reclame-kaarten en prent-briefkaarten,
voorstellende een werkman met een koperen
schild in de hand, verkondigen allen Zeeu
wen dat van 15 Juli tot 15 Augustus in
de hoofdstad een tentoonstelling van koper
werk zal gehouden worden.
De eerste, voor zoover ons bekend is,
van kunstnijverheid voor zoover die op
koper is toegepast.
Die tentoonstelling gaat uit van het
Vreemdelingen-verkeer, zooals die vereeni-
ging hier by verkorting genoemd word®,
maar een kring van mannen, beminnaars
van kunstnijverheid en kenners van oude
kunst, heeft de voorbereiding en regeling
op zich genomen.
De heeren jhr. mr. A. van Reijgersberg
Versluije, mr. W. B. F. van Broeken Fock,
Henri Tak, mr. W. Polman Kruseman, jhr.
mr. W. H. Snouck Hurgronje, A. W. Ber
denis van Berlekom, jhr. mr. L. van Bronk-
horst Sandberg, P. J. Boogaart en J. A.
Frederiks vormen deze Commissie.
Van musea en particulieren, van gemeente
en kerkbesturen heef®, naar gemeld word®,
de Commissie reeds zoovele toezeggingen,
dat het welslagen van deze zeldzame ten
toonstelling verzekerd ie.
Een van de belangrijke stukken die o. m.
toegezegd zijn is de beroemde doopvont
uit de Groote Kerk te Breda.
Wie onzer lezers dus den aanstaanden
zomer zijn kompas richt op den Langen Jan,
vergete niet zyn schreden te richten naar
het zoo bekende Schuttershof, het midden
punt van ons publieke lever, om daar te
gaan zien wat de naneven van Alexander
den kopersmid, Paulus' tijdgenoot, hebben
gewrocht.
does. In do raadsvergadering van Dins
dag onder voorzitterschap van den heer
burgemeester werden de nieuwbenoemde
leden beëedigd en namen na door den
voorzitter te zyn gelukgewenscht, zitting.
Tot wethouder wordt bonoemd bij eerste
Btemming de heer v. d. Bout met 12 stem
men en 1 blanco, die onder dankbetuiging,
en met een waardeerend woord aan den
heer Ramondt gewijd, de benoeming aan
neemt en den wethouderszetel inneemt.
Tot loden der gascommissie worden be
noemd de heeren v. d. Bout (wethouder)
met 11 en Tomperman met 7 stemmen;
de heeren Fransen v. d. Putte, de Witt
Hamer en Duvekot hadden resp. 3, 1 en
3 stemmen. Tot loden der financieële com
missie worden benoemd de heeren Fransen
v. d. Putte en Pilaar resp. met 9 en 10
stemmeD. De heeren Dekker, v. d. Bout
en Kakebeeke hadden resp. 3, 2 en 2
stemmen. Tot voorzitter der commissie
tot classifieatio van schoolkinderen wordt
benoemd de heer de Witt Hamer met 12
stemmen (1 blanco). Tot onderwijzer aan
Bchool B de heer de Smidt te Tholen met
13 stemmen.
