NIEUWSBLAD
TOOR ZEELAND.
No. 79. 1904. Donderdag 31 Maart,
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
De verkiezing te Goes.
De Veluwe in 1750.
J. DE JONDE Jr.
J. VISSER Az.
J. DE JONGE Jr.
3. VISSER Az.
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p p. 0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
bn van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Wij dringen er nogmaals bij onze kie
zers te Goes op aan om te stemmen op
de beide door „Voor Nederland en Oranje"
en „Groen van Prinsterer" aanbevolen can-
didaten
(geel biljet)
en
(wit biljet)
Indien alle Roomsche en Antirevolutio
naire en Christelijk-Historische Kiezers
stemmen volgens hun beginsel, dan is de
zege te Goes altijd aan de candidaten uit
de Christelijke partijen.
Doch, helaas, er zijn nog altijd onder ons
zooveel menschen met persoonlijke over
wegingen die meer luisteren naar de in
geving van sympathie of antipathie dan
naar den wenk der beginselen.
Moge dit nu anders zijn
Wij achten het zeer gewenseht dat de
Christelijke minderheid in den Raad worde
versterkt.
Daarin is, naar onze meening, voor de
gemeente stoffelijk en zedelijk voordeel
gelegen.
Met onze stem op DE JONGE uit te
brengen, geven wij daarbij voorkeur aan een
degelijk man, vaardig spreker en oprecht
Christen. En wie den heer VISSER
kiest, helpt een man in den raad brengen
die aan groote bescheidenheid, ernst en
eerlijkheid paait, en omtrent wiens Chris
telijke overtuiging men niet zal behoeven
te gissen.
Wjj vragen, als antirevolutionair blad,
op morgen 31 Maart, de stem van alle
antirevolutionairen voor
(geel)
(wit)
P. S. Wie naar buiten moet trachte om
8 uur eerst even te gaan stemmen, of, zoo
dit niet kan, haaste zich om voor 5 uur
z(jn kiezersplicht te kunnen vervullen.
30 Maart 1904.
De Loge.
De Nieuwe Courant vindt het blijkbaar
erg grappig, (jat de Standaard, de felle
oppositie, tegen het Hooger-Óndor wijs-
ontwerp gevoerd, trachtend te verklaren,
daarbij ook gewag maakt van de inwer
king der Loge.
Dat zal het zijn schrijft het Haagsche
blad ironisch, en het debiteert de aardig
heid, dat de ma^onnerie er ernstig over
denkt, dr. De Visser het eere-grootmees-
terschap aan te biedeD.
10. r E U I L L Z T c :t.
((Eene bladzijde uit de Vaderlandsche
Kerkhistorie.)
Slot.
Het bleef nog niet bij alle deze bewe
gingen Maar eindelijk bogonden sommigen
geweldig te schreeuwen anderen maakten
een ijsseljjk geluid, hetwelk zoo vreomd
en zeldzaam Was, dat ik niet bequaam
ben om ér een denkbeeld van (e geeven.
Ook hoorden wij eenige Mannen en Vrouwen
allerley beklaaglijke woorden spreeken
Den eenen riep met vele herhalingen uit
Ach, wat ben ik benaauwd Eene andere
zeideAch, mqu boos, mijn Duivelsch
hartEenen anderen riep Wat is de
Satan een Leugenaar 1 Eenen anderen
zeide Wech DuivelIk hebbe U al lange
genoeg gediend 1 Jouw niet meerDan
riep ér eenenHeere Jezus, maak mjjne
banden los Dan hoorden wij weer roepen
Ach, ik hebbe zoo lange den Duivel ge-
Die geestigheid is er natuurlijk op be
rekend de veronderstelling van de Standaard
met één slag te vernietigen.
Toch is die veronderstelling niet geheel
zonder grond.
Wij behooren geenszins tot hoD, die te
pas en te onpas de Loge in 't debat bren
gen en zelfs achter de moest onschuldige
dingen haar geheimzinnige hand zoekeD.
Ook gelooven wjj wel te mogen aan
nemen dat de Loge in ons land niet zulk
een voorname rol in het politieke loven
vervult als elders, met Dame in Frankrijk
en Italië het geval is.
Maar toch cijfere men baren invloed ook
ten onzent niet geheel weg.
En wanneer de redactie der Nieuwe Cou
rant als redactie niet zoo erg jong was,
zou zij zich herinneren, dat een kleine
twintig jaren geleden van vrijmetselaars
zijde een „Teekenplank" werd uitgevaar
digd, om te beletten, dat, door wjjziging
van art. 194 der Grondwet, het pad werd
geëffend voor gelijkstelling van openbaar
en bizonder lager onderwijs.
Dat was wel degelijk een mot d'ordre der
Loge.
En de gissing is dus niet zoo léél on
gegrond, dat zij thans weder haren invloed
heeft willen aanwenden, om de geljjk-be-
rechtiging van openbaar en bizonder hooger
onderwijs te voorkomen.
't Is mogelijkdat ditmaal geen stappen
in die richting zjjn gezet en niet opnieuw
een Teekenplank van het Groot Oosten
uitging.
Maar met het oog op hetgeen vroeger
reeds geschied is, lijken de grapjes der
Nieuwe Courant ons wel wat misplaatst en
is de verklaring, welke de Standaard zocht
van de plotseling opvlammende felle oppo
sitie, zeker alles behalve belachelijk.
Centrum.
Wat zal het bij de Statenverkiezingen
dezen zomer overal spanner, de machten
des ongeloofs vereenigen zich tegen dit
Christelijk ministerie. In het kiesdistrict
's-Gravenhage, waar drie antirevolutionairen
aftreden, zijn de liberalen en sociaal de
moeraten nog aan 't onderhandelen om
saam te doendoch in het district Fra-
neker is de zaak beklonken. Daar hebben
de sociaal democraten het voorstel der li
beralen aangenomen om met gemeenschap
pelijke candidaten den „kerkelijken", zooals
zij ons gelieven te noemer, de meerderheid
te. betwisten.
Men zal het trouwens overal kunnen
zien hoe deze lieden ,,"an één familie"
zijn.
Zoo zal het dan nu reeds gaan onder de
leus «wegmethet ministerie-Koyper
Mr. Troelstra bespeelt al vast het klavier
van de volkspassie, om het volk en Eet
Folkop de saamwerking der gansche
.familie" voor te bereiden.
Hij schrijft
hoorzaamd, zonder van den Heere Jezus
te weeten Dan wcér eeneHeere Jezus,
help mij Dan al weder Ach, Mensehen,
spiegel U aan mij enz.
Na het eindigen van de predikatie
liet den Leeraar nazingen Ps. CVII. v. 5.
De Heer verquickt dat herte,
Dat van dorste vergaet,
Dat ook lijdt 's hongers smerte
Van hem sijn spijs ontfaet.
Sij, die gevangen zijn,
In moortkuijlen verstooten,
Vol van angst, vrees en pijn,
In ketenen gesloten.
Toen dat gezang geëindigt was, begon
het geschreeuw en gejammer nog al ver
schrikkelijker te worden. Veele bleeven
in de Kerk in onmagt leggenAndere
bleeven er in, om die beroerde Menschen
te helpen.
Ondertusschen haastede wij ons öm ér
uit te koomeD, en spraaken op het Kerk
hof met den eenen en anderen over dat werk.
Des middags wierd er gepredikt over
den Heidelbergscben Catechismus, Zondag
Ik zou zeggen, dat de zaak voor ons vrij
duidelijk is. Dr. Kuyper heeft zich voor de
strijdende arbeidersklasse voor eeuwig onmo
gelijk gemaakt. Hij is het verzamelpunt, de
bulhond der geestelijke en sociale reaktie in
ons land. Hij geeft aan allerlei half bewuste
en reaktionaire gevoelens en strevingen in ons
volk vorm en Teven, blaast ze op tot kwasi
heilige systemen, bezielt ze met den adem
eener verouderde levensbeschouwing kleedt ze
aan met plechtige gewaden, die menigeen het
oog verblinden en het hoofd op hol brengen.
En verder
De wrekende hand van het strijdend pro
letariaat, van hen, tot wier vleesch en bloed
de duizenden slachtoffers van het April-schrik-
bewind behooren, moet zich aan de Christe
lijke beulen doen gevoelen dat is voor ons
de beteekenis der aanstaande Statenverkiezing 1
Hier wordt derhalve bereids hot wacht
woord gegeveD, en weet men nu, ook in
Zeeland, waar men zich op voor te be
reiden heeft.
Niemand zal ook wel wat anders ver
wacht hebber.
Geen kabinet als het tegenwoordige
is ooit zoo principieel en met zoo krach
tige wapenen tegen Troelstra enhetsoeia-
alisme opgetreden.
En dan de wraak over do stakings-
wetten moet zoet zijn.
Geestverwanten van hen die deze wetten
hielpen aannemeD, zullen daartoe moeten
meewerken, o. a. te Franeker en te 's Gra-
Men kaD, eer het Juni is, nog rarö dingen
beleven
De beslissing zal zich nog wel eenige maan
den laten wachten, omdat de Eerste Kamer
een nauwkeurig onderzoek zal noodig achten.
Wij hopen zeer dat ook zij in deze een
hoog standpunt zal innemen, en, naar wat
mr. W. H. de Beaufort in zijn jongste werk
als haar eigenaardige taak aanmerkt, het werk
in tweeden aanleg zal behandelen uit het
strenge oogpunt van het algemeen belang.
Politieke speculatie blijft haar dan vreemd.
De eerste alinea is van Eet Eandelsblad
(lib.), de tweede van De Nederlander.
Wij plaatsten ze onder elkander om te
doen zien, hoe de tweede bereids door de
eerste wordt afgebroken.
Eet Eandelsblnd aast al op de Staten
verkiezing, want.een nauwkeurig onderzoek,
weet je.
Alsof de leden der Eerste Kamer tijdens
de behandeling in Pers en Tweede Kamer,
nu een jaar lang ongeveer geslapen haddeD.
Alsof de Eerste Kamer anders niet vlug
een wetsontwerp in behandeling kon nemen.
Denk bijv. aan het ontwerp Regentschap,
de Stakingswetten, de 2e editie der On
gevallenwet, en dergelijke.
De liberale pers wil hier aan de Eerste
Kamer opdringen eene politiek van de
slaapmuts.
Als dat voor haar maar niet wordt de
politiek van de kous op den kop.
In zake de Tariefwet verzoeken wij wél
XXIV. Het ging er weder op dezelfde
wijze toe als des ochtends, zoo wel voor,
als onder en na de predikatie.
Uit de kerk komende, zagen wij er eenen
op de straat leggen worstelen, dien wjj
zulke diDgen hoorden spreekeD, waarover
wij verbaaast en „verwonderd moeten staano
Verder zagen wij eene jonge Boere
Dienstmeid, te Rboon woonagtig, doch die
alle Rustdagen (niettegenstaande de zwaare
bedreigiDge, die men haar doet' naar Per
nis komt, om den Godsdienst bjj te wonen
Deeze had de beroeringe zoo sterk, dat zij
naauweljjks van vier Manspersonen konde
gehouden worden. Dan sprak zij eenige
goede woorden, als van haare rampzalige
Natuurstaat, dat zij zoo veele jaaren den
Duivel hadde gediend, en dat zij nu lust
hadde om God te dienen. Als ook tot
waarschuwinge en opwekkinge van anderen,
om zich in tjjds te bekeeren enz. Maar
dan kreeg zij al weder zulke verschrikke
lijke aanvalleD, en beweegingen des Lig-
haams, dat de geene die haar vasthielden,
werk hadden om haar te houden,
in het oog te houden dat het verwijt als
zou het tegenwoordige kabinet party ge
kozen hebben voor protectie, niet juist is
en niet verdiend.
Het recht wordt voor artikelen van al-
gemeene behoefte laag gesteld hooger voor
artikelen van rust en gemakhet hoogst
voor die van weelde en genot.
Vry van rechten blijven metalen, houf,
katoen, wol, steenkool en andere grond
stoffen.
Graan en meel worden niet belast.
Zoodat de leus „duur brood", waarmede
men denkt bjj de verkiezingen zijn slag
te slaan, is een misleidende leuze.
Een eeuw geleden legde onze groote
Bilderdjjk, geërgerd over den geest der
eeuw, de spotzieke menigte die de on-
geloovige wetenschap volgt en dient, een
lied in den mond, waarvan het slotcouplet
aldus luidde
Spot met duivel en met hel,
Noem den godsdienst kinderspel.
En zoo het al u tegenloopt
Dan u zelf maar opgeknoopt.
Nu, een eeuw later, is de ongodisterij
en het cynisme tegenover den dood al zoo
groot, dat bet haast al niet erger meer kan.
Zoo verhaalt een Fransch dagbladschrij
ver die in Amerika reist, van een adver
tentie die hij in een courant te Chicago
vond.
Zij luidt aldus
„Om den zelfmoord gemakkelijk te maken.
Salon, waar de levensmoeden slechts op een
knop behoeven te drukken. Dr. Charles Jacobs
is specialiteit voor zenuwziekten. Gedurende
verseheiden jaren heeft hij studie gemaakt
van den zelfmoordhij beschouwt dien als
een ongeneeselijke ziekte. Ik ben naar Chicago
gekomen om den zelfmoord gemakkelijk, ja
zelfs aantrekkelijk te maken. Voortdurend
hoort men in onzen tijd van drenkelingen die
in vijvers en verminkten, die in parken ge
vonden worden. Er zijn op het oogenblik
honderden in deze stad, die vastbesloten zijn
een eind aan hun leven te (maken. Zij zijn
gedwongen hun toevlucht te nemen tot de
strop, den revolver of tot de vreeselijkste ver
giften. Het ware onmenschelijk hun een
minder verschrikkelijk middel te onthouden.
Daarom heb ik besloten een inrichting te
openen, waar men een gemakkelijken en zach-
ten dood kan vinden. De man, die zich voor
genomen heeft te sterven, die geen anderen
uitweg meer weet, kan in mijn etablissement
komen, in een gemakkelijken stoel gaan zitten
en behoeft dan slechts op een knopje te druk
ken om zacht en kalm de eeuwigheid in te
gaan."
Is het niet vreeselijk?
Wel mag men vragen waar gaan wjj heen,
bij zoo verregaande lichtzinnigheid?
Wat wordt er van den mensch die, aldus
aan zichzelf overgelaten, zioh voor wijs
uitgevendp, dwaas wordt
Eu wat in Amerika geschiedt, zal straks
ook in Europa gebeuren. Ook in Neder
land, zoo God dat niet verhoedt.
Verder spraken wjj in het Dorp meteen
zeker Vrouwspersoon, dewelke die beroe
ringen al verschoidene maaien gehad hadde;
en vroegen aan haar, hoe zij voor, onder
en na dezelve gesteld was welke vragen
zij tot eenig genoegen na haare bequaam-
heid beantwoordde.
Wij voeren van daar naar Delfehaven,
onder de beveiliging en bewaariDge van
onzen getrouwen Herder en Weldoener.
En nadat wjj aldaar overnagt hadden,
gingen wjj des morgens naar Rotterdam
en van daar keerden wjj des middags naar
onze Woonplaatze, alwaar wjj zeer ver-
quikt, des avonds ten agt uuren aanquameD,
veele stoffe van dankzegginge hebbende
aan onzen getrouwen Bewaarder en Wel
doener, die ons overal genade in de oogen
van zjjne Kinderen hadde doen vinden,"
Hier eindigt de man zjjn eenvoudig,
ongekunsteld verhaal. Ten slotte is hjj
zeer omzichtig in het uitspreken van zjjn
oordeel.
»Wat", zoo vraagt hjj ten slotte, »wat
zal ik nu zeggen van dat werk, dat ik ge-
Voor de Christenen een ernstige roepstem
tot eendrachtige waak- en werkzaamheid.
Minister Kuyper heeft in Eet Vaderland
geantwoord op den uitval van prof. Tiche
laar, van de Leidsche school.
Z.Exc. schrjjft o. a.
Een juridische faculteit verhoogt mjjDS
inziens dan het meeBt de eere van haar
universiteit, indien zjj het rechtsbesef, met
name waar het recht van den tegenstander
in het spel komt, zelve krachtig spreken
laat en het in anderen sterkt. Die eere
ging van haar te Leiden uit onder Thor-
becke die voor de vry verklaring van het
bjjzonder ondorwjjs opkwam, en onder
Buys die het kabinet Mackay meer dan
eens tegen laatdunkend persoordeel in be
scherming nam.
Dreigt deze schoone traditie thans niet
verlaten te worden
Prof. Fockema Andrea verspreidde in
December 1902 een strooibiljet ter aanbe
veling vaD zjjn collega v. d. Vlugt voor
het Kamerlidmaatschap, waarin, onder al-
geheele terzjjdelating van het recht van het
bjjzonder hooger onderwjjs, de kiezers ver
ontrust werden door het schrikbeeld van
ontvolking let wel ontvolking) der oude Leidsohe
Universiteit". Adres aan de kamerverhuur
ders en winkeliers 1
Prof. A. C. Visser plaatste in de N.
Rott. Crt" van 6 Febr. 1903 een bestraf
fing van de pers dat ze te zacht en te
weifelend tegen het huidig kabinet optrad
een stuk waarin hjj het Kabinet onmach
tig verklaarde om het gezag te handhaven
en reikhalzend betuigde uit te zien naar
de „Staatscourant" die er het ontslag van
zou meldeD. Van herroeping van dit door
de uitkomst gelogenstrafte oordeel door
het recht geëischt, bleek dusver niets.
Prof. v. d. Vlugt bracht in de zitting der
Tweede Kamer van 26 Februari j. 1. het
gebeurde op Seinpost ter sprake en velde
oordeel onder volstrekte veronachtzaming
van het primordiale (allereerste) rechtsbs-
ginselaudi et alteram partem (hoor ook
de andere partjj en met beroep op een
verminkt, vermoedeljjk aan schrifturen van
de door hem gepratrocineerde (in bescher
ming genomen) partjj ontleend, citaat.
En nu kwam op 8 Maart j.l. prof. mr.
P. A. Tichelaar in Eet Vaderland een krach
tig protest indienen tegen wat door mij
inzake Prof. mr. J. Oppenheim was gezegd,
en nogmaals in dit protest omsluiert zich
het recht.
Niet ik toch heb prof. Oppenheim in het
debat gebracht- Dit deed prof. Van der
Vlugt, die na eerst aan zijn collega Bol
land het brandmerk van den „si quis alius"
(schuldige als er een is) te hebben opge
drukt, dit hier volgende van zjjn collega
Oppenheim sprak
»De zeer weinigen, die van het vrijgevig
artikel 85 gebruik maken, zouden toeb, al
thans wanneer zij kwamen aankloppen bij
zien en gehoord hebbe, en dat thans zoo
veel gerugts maakt Misschien is het wel
een werk van Gods Geest, daar zich de
Vjjand onder mengd, om het tegen te gaan
of verdagt en gehaat te maakenMis
schien is het wel een oordeel. Wat zal
ik er van zeggen Mjjne zucht en beede
is, dat de God Israels, die alleen wonderen
doet, het moge bestuuren tot waaragtige
bekeeringe van veele Zielen
Uitnemend standpunt, waarop deze een
voudige man zich plaatst. En me dunkt,
na al het gehoorde, zeggen we ook nu nog,
na anderhalve eeuw, met het gebeurde te
Appeltern achter ons»Dank, dank beste
vriend, voor uw voorzichtig oordeel en uw
ernstige bede, we hopen er bjj voorkomende
gelegenheden winst mede te doen, ge
dachtig aan de voortreffelijke woorden uit
onzen ouden Bijbel »En wjj hebben het
profetische woord, dat zeer vast is en gjj
doet wel, dat, gjj daarop acht hebt, als op
een licht, schjjnende in eene duistere plaats,
totdat de dag aanlichte, en de morgenster
opga in uwe harten".
