No. 72. 1904
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
Dinsdag 15 Maart,
18e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
Bultenlandsch Overzicht.
VERSCHIJNT
blken maandag-, woensdag- en vrijdagavond.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Gemengde Berichten.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
Zij, die zicli met 1 April
op ons blad abonneeren, ontvangen
het van nu tot 1 April a. s. gratis.
Vlissingen 15, 16, 17, 18, 19, 21, 22,
23, 24, 25 en 28 Maart.
14 Maart 1904.
DE UNIE.
„Een School met den Bijbel"
komt, zooals we reeds met een enkel woord
melden, Donderdag 7 April 1904 D. V. in
26e Jaarvergadering saam te Utrecht (ge
bouw voor Kunsten en Wetenschappen).
Deze Jaarvergadering zal mede gewijd zijn
aan de dankbare herdenking van het 25-jarig
bestaan der Unie „Een School met den
Bijbel". De eerste samenkomst wordt ge
houden 's morgens van ll'A tot 1 uur, ter
behandeling van huishoudelijke zaken o.m.
verkiezing van 3 bestuursleden, waarvoor
de volgende dubbeltallen worden gesteld
vacature L. J. Visser (overleden) de heeren
P. D. de Ruijter, te Harlingen, en Mr. H.
Okma, te Sneek vacature-Mr. T. P. baron
Mackay, te 's-Gravanhage, en Mr.. R. van
Veen, te 's-Gravenhage vacature-J. Oerle-
mans (niet herkiesbaar) de heerenP. A.
Versluys, te Breda, en Mr. D. Engelberts,
te Maastricht. De tweede samenkomst vindt
plaats 's middags van 24 uur. Het Pro
gramma vermeld de Feestrede uit te spreken
dooi Prof. Dr. H. Bavinck, van Amsterdam,
en biedt voorts gelegenheid voor de afge
vaardigden, enz. om hun feestgroet over te
brengen. Tusschen 5 uur en half 7 bestaat
gelegenheid deel te nemen aan een maaltgd
in het gebouw. In de derde samenkomst
('s avonds 7—9 uur), zullen een viertal
sprekers optreden, waartoe zich welwillend
hebben bereid verklaardZijne Exc. Dr.
A. Kuypor, van 's Gravenhage Ds. H. Pier-
son, van Zetten Jhr. Mr. A. F. De Savornin
Lohman, van 's Gravenhage. De spreek
beurten zullen afgewisseld worden door het
ten gehoore brengen van zangstukken door
de leden der Utrechtsche Vereeniging tot
verbetering van Kerkgezang. Het zangkoor
zal beginnen met Psalm 150 en vervolgens
de redevoeringen afwisselende, ten gehoore
brengen Psalm 134 van J. Molenbeek en
verschillende deelen uit Mendelssohn Bart-
holdy's oratorium Elias, terwjjl de samen
komst zal gesloten worden met gebed en
het zingen van Gezang 96.
De Zeevaartschool te Vlissingen maakt
het bijzonder goed.
Aanvankelijk ingericht op een twaalftal
leerlingen men verwachtte er niet meer
is dit getal nu tot vijf en dertig ge
klommen, waarvan de kleinste helft alleen
uit Vlissingen.
Bewijs te over, dat genoemde school in
eene plaatselijke behoefte voorziet.
Met dien aanvaukelijken bloei moet ook
de reorganisatie van het onderwijs gelijken
tred houden. Het onderwijzend personeel
dient te worden uitgebreid. En dit alles
doet de jaarlij ksche uitgaven stijgen. De
rijkssubsidie kan alleen verhoogd worden,
volgens aanschrijving van den Minister,
indien ook door andere lichamen een ver
hoogde bijdrage wordt verleend. Zeker
komt daarvoor in de eerste plaats wel
Vlissingen zelf in aanmerking, hoe ongun
stig de finantiëele toestand dier gemeente
ook moge zijn. Dat hebben dan ook de
vroede vaderen aldaar begrepen en op een
desbetreffend verzoek van het Bestuurder
bovengenoemde Zeevaartschool besloten
zonder hoofdelijke stemming zelfs om
het subsidie met tweehonderd en vijftig
gulden te verhoogen en het te brengen op
zevenhonderd en vijftig gulden 's jaars,
mits het resteerende van het benoodigde
bedrag door de provincie en het rp worde
betaald.
Een besluit, dat de Zeevaartschool on
getwijfeld ten goede zal komen.
De stembus voor 1905 komt, heel in de
verte, langzamerhand in 't zicht. Nog
voor het scherpste oog in nevelen gehuld,
vertoont de stembus zich als een stipje
aan den horizont.
Deze en die tracht eens te dringen door
den nevel, neemt telescoop of trekt horos
coop, of laat zijn fantasie den vrgen loop
en schrijft een lang, somtijds zeer lang
artikel.
Een artikel dat altijd neerkomt op den
strijd tusschen de liberale en vrijzinnig
democratische partgen, over algemeen
stemrecht.
Hoe kunt ge toch zoo onpraetisch zijn
nu grondwetsherziening te begeeren om
te komen tot algemeen stemrecht dat de
natie toch niet begeert?
Zoo spreekt de liberaal.
En de vrijzinnig-democraat zegt:
Hoe kunt gij toch bet eenige middel
versmaden dat ons uit het moeras helpen
kan, en naar tijdsomstandigheden het eenige
vaste fondament bezorgen kan, dat niet
kruit als oeverzand?
Iatusschan kunnen de partijen der rech
terzijde met gelatenheid dien twist aan
zien, overtuigd als ze zp dat de groote
meerderheid onzer natie de uitgebreide
werkzaamheid en de krachtige leiding van
een Kabinet als het huidige voldoende
waardeert.
En dat met een dr. Kuyper aan 't hoofd
ieder Kabinet sterk is.
Wilt ge daarvoor bawp, onze locale
pers levert ze overvloedig.
Neemt b. v. de Middelb. Courant. Ieder
strootje dat in de Nederlandsche pers op
waait werd zorgvuldig opgeraapt om het
den President-minister voor de voeten te
werpen.
Diezelfde courant laat nu, bijna iederen
dag, zp Kamer-correspondent een loflied
op dr. Kuyper als Minister zingen, zoo
flatteerend dat geen blad van de coalitie
het overnemen zou.
Het een en het andere kan de coalitie
tot gerustheid stemmen.
Er komt met 1 April a.s. een Christelpe
Normaalschool te Sint Annaparochie. Yier
hoofden van Chr. scholen zullen daar on-
derwp geven.
Wanneer daar in de rooö-revolutionaire
omgeving van St. Annaporochie de behoefte
aan eene Chr. Normaalschool gevoeld \yordt;
dan moet deze zich ook op het orthodoxe
Zuid-Beveland doen geiden, zou men zoo
zeggen.
Te Kapelle is nu van daag de bouw
eenor Chr. School aanbesteed. Daar komt
derhalve na korten tijd ook een werk
kracht bij.
Wij hebben dan Goes, Kapelle, Wemel-
dinge, Kruiningen, lerseke, Krabbendpe,
Niauwdorp.
Wanneer er dan geen Chr. Normaal
school komt, dan ja, wat wij er dan
van denken moeten, zullen wij maar niet
zeggen.
Maar Chr. Normaalscholen, zoowel
als Chr. scholen zijn broodnoodig.
Vaccinatie van miliciens.
Gelijk alle jaren maken wij ook heden
weder attent op eene aanschrping van den
minister van Oorlog, van 23 Januari 1882,
aldus luidende:
„hangezien bij enkele miliciens jaarlps
op verschillende tijden bij de corpsen inge
deeld, dikwijls gemoedsbezwaren, ol andere
voor hen overwegende redenen bestaan, om
zich niet aan vaccinatie of revaccinatie te
onderwerpen, en bij weigering tot het on
dergaan d8zer operatie, mogelp hun daar
voor straffen zouden worden opgelegd, zoo
worden de chefs van dienst uitgenoodigd,
om naar hun oordeel hunne ondergeschikte
officieren van gezondheid zoodanig in te
lichten, als zij zullen vermeenen te behooren
om die miliciens, welke na gemoedelpe
toespraak niet tot overtuiging zijn te bren
gen, dat zulks in hun belang, en tot het
welzp der maatschappij iu het algemeen
geschiedt, niet worden gestraft of op
eenige wijze bemoeilijkt, maar zonder
verdere niededeeling aan hun verlan
gen wordt voldaan."
In de Oostenrijksche Kamer van afge
vaardigden zijn de vorige week weer eenige
tragische stukjes obstructie afgespeeld, en
nog is 't eind niet te voorzien.
De minister Von Koerber verantwoordde
zich in verband met het sluiten van den
schouwburg.
In den grond der zaak is het de haat
tusschen Duitschers en Ozechen die elke
regeering onmogelp maakt. Te Weenen
geraakten de studenten van beiderlei ras
handgemeen, en nu beklagen de Czechen op
hun beurt zich dat zij niet genoeg bescher
ming genieten. De minister heeft hun alle
mogelijke bescherming toegezegd mits zij
ordelijk zp en niet spelen met 's lands
wetteD.
In Engeland bereidt het tory ministerie,
of moeten wij zeggenpigo-ministerie
zich langzaam den ondergang. De veror
dening waarbij de in van Chineesche
mpwerkers in Transvaal geregeld wordt,
is geteekend door den Koningdoch zal
voorloopig niet worden uitgevoerd.
Naar aanleiding van de hierop ontstane
agitatie te Londen onder de beursmannen
heeft de minister Lyttelton verklaard dat
alles wacht op de verklaring van Milner,
doch dat da Koning de wet in ieder gevai
niet zal intrekken.
Uit alles blpt dat het ministerie er niet
sterker op is geworden, en, blijkbaar met
tegenzin, zich schikt in zijn lot Milner naar
de oogen te moeten zien.
Omtent den oorlog en zp geruchten
valt geen nieuws te melden.
De opperbevelhebber der Russische strijd
krachten te land in Oost Azië, generaal
KoeropatkiD, heeft eergisteren, onder geest
driftig huldebetoon eener talrpe menigte
die voor het station te Petersburg ver
zameld was, zich naar het oorlogsterrein
begeven. Men heeft groote verwachtingen
van hem. Moge hij beter voldoen dan
zp collega tei zee Alexiëf.
In China is een oproer uitgebroken
onder werklieden aan den Ohineeseh-Bel-
giseben spoorweg te Sjansi. In verband
daarmede zp de vrouwen en kinderen
van vreemde ingezetenen uit Nioetsjwang
te Tientsin aangekomen. Men gelooft dat
hot oproer is uitgelokt doordien een Ita-
liaansche opzichter een Chinees neerschoot.
Omtrent het gevecht te Port-Arthur
kwamen te Petersburg zulke ontmoedigende
berichten in dat een concert te Peters
burg door de Keizerin op touw gezet,
er door in 't water viel. De Russen leden
zware verliezen. Een torpedoboot zonk,
de bemanning verdronk of geraakte krijgs
gevangen.
De daarop gevolgde beschieting van
Port-Arthur moet ook fel geweest zp
al had zij geen resultaat.
Uit de Tweede Kamer».
Dhr. Schokking had een amendement
ingediend, om aan instelling°D, stichtingen
of aan rechtspersoonlijkheid bezittende ver-
eenigiDgen, onder behoorlijke waarborgen
toetestaaD, telkens voor één studiejaar, een
reeks wetenschappelijke voorlezingen te
doen houden aan eene Rijks-Universiteit
of aan de Technische hoogesebool.
De afgevaardigde van Winschoten be
tuigde er zpe sympathie mede, ook dhr.
Roëll was er niet tegen, en de Minister
verklaarde, dat het zpe volle instemming
beeft, althans wat de grondgedachte aan
gaat. Doch op de bijzaken kwam het ook
aan naar sommige afgevaardigden meen
den, zoodat dhr. Schokking eerst na wij
ziging en verbetering eindelijk zp on
schuldig amendement zag aangenomen.
En nog wel onder de bezwarende be
paling, dat het verlof om genoemde le
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 6 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
zingen te doen houden door de regeering
kan worden ingetrokken.
Nu kwam het artikel opnieuw ter sprake,
waarbij de bgzondere leerstoelen in de
theologische faculteit eigenlijk buiten de
wet worden geplaatst, d. w. z., dat de
voorwaarden voor de toelating van bgzon
dere hoogleeraren niet worden geëischt
voor de theologische faculteiten.
Alleen de bjj name genoemde artikelen
zouden volgens den Minister van toepas
sing blijven op genoemde leerstoelen. In
zoover was de redactie van dit artikel ge-
wjjzigd. Tevens was er om aan het vroe
ger gemeld bezwaar van dhr. Lohman te
gemoet te komeD, bij opgenomen, dat de
bevoegdheid tot het instellen van een leer
stoel ten allen tgde kan worden ingetrokken.
Dhr. v. d. Vlugt was met die verande
ringen nog niet voldaan en vroeg stem
ming. Met 52 stemmen tegen 35 werd
het gbwgzigd artikel aangenomen. Ook
dhr. Schokking stemde tegen. Nu kwam
hoofdstuk V. asn de orde: „Van de bij
zondere Universiteiten"Hier werden de
lansen nog eenmaal gekruist. De vroegere
besprekingen en argumenten werden bij
vernieuwing herhaald.
De afgevaardigde van Leidon, dhr. v. d.
Vlugt, gaf nog eens het standpunt der
tegenstanders van het ontwerp wéér. Hij
wijst er op, hoe onaannemelijk het stand
punt van den Minister in dezen is, als zou
het alleen om goede examencommissies te
doen zp.
Dhr. Bos heeft terecht daartegenover
zp argumenten gesteld en deze zp nog
niet weérlegd. Met het standpunt van den
Minister is de geheele opzet van dit ont
werp in strgd. Ook de waarborgen, in dit
hoofdstuk opgenomen, die in nauwer ver
band staan met het wetenschappelijk ka
rakter van deze Universiteiten, strijden er
mede. Alles in het ontwerp wijst er op,
dat men het promotierecht met den effec-
tus civilns, niet aan onwetenschappelgke
inrichtingen wilde toekennen. En daar
mede strijdt, zoo ging dhr. v. d. Vlugt
voort, de aanstelling van hoogleerareD, met
een vooraf vastgesteld gedaehtensysteem,
waarvoor zjj slechts tegenover een com
missie van toezicht, uit de contribuanten
van de instellingen, verantwoorde'p zp.
De bezwaren door sommige leden als
Borgesius en Troelstra e. a. te berde ge
bracht, de bedenkingen tegen de weten
schappelijkheid der bijz. universiteiten, ze
waren in geenen deele tegengesproken.
Veeleer waren ze erkend. Amendeering
van de wet op dit hoofdpunt is niet doen
lijk. De eindstemming zal gelegenheid
genoeg geveD, om van ons gevoelen te
doen blgken.
Zoo sprak de afgevaardigde van Leiden.
Nadat nu dhr. Roëll zp persoonlp
standpunt ook even had uiteengezet, kwam
de Minister aan het woord, om nog een
maal de heeren van repliek te dienen en
het wetsontwerp op de aangevallen pun
ten te verdedigen. Van eene concessie,
zooals dhr. Roëll die voorstelde, dat n. 1.
de bgzondere universiteiten, zoolang zij
minder dan vijf faculteiten telden, alleen
het recht zouden erlangen rechtsgeldige
examina af te nemen, zoodat om den effec-
tus civilns te verkrijgen, de leerlingen dier
universiteit zich zouden moeten wenden
tot de openbare universiteit, wilde de Mi
nister zooals begrgpeljjk is, niets weten.
Dhr. v. Karnebeek, verlangde, dat niet
alleen de ongedoctoreerde, maar ook de
gedoctoreerde hoogleeraar eene koninklijke
bekrachtiging op zpe aanstelling zou be
hoeven. Bij de hoogleeraren dergemeen-
telpe Universiteit is het niet anders, zeide
de afgevaardigde van Utrecht. Doch de
Minister beduidde den heer v. Karnebeek,
dat deze waarborg totaal overbodig is,
daar de belanghebbenden zeiven wel zullen
zorgen, dat er alleen flinke en degelijke
professoren zullen worden aangesteld. En
daarmee was deze afgevaardigde blpbaar
tevreden.
De beraadslagingen werden afgebroken
bjj het artikel, waarin de subsidie rps-
vergoeding voor lokalen voor bgzondere
universiteiten wordt besproken. Dinsdag
hoopt de Kamer daar mede te beginneD,
of beter voorttegaan. Het was „de groote
struikelblok" voor dhr. v. Karnebeek, die
aan 't woord was.
Laten we nog mededeelen, dat dhr.
Lohman tijdens de besprekingen een motie
voorstelde van den volgenden inhoud
„üe Kamer van oordeel, dat het wen-
schelp is, de bevoegdheid tot het be-
kleeden van openbare betrekkingen en het
uitoefenen van beroepen niet uitsluitend
te verbinden aan den uitslag van Univer-
citaire examens, gaat over tot de orde van
den dag."
Deze motie zal later in behandeling
genomen worden, zeer naar den zin van
dhr Drucker, die het onmogelp acht, thans
reeds over deze naar zpe meening rau
welings in het debat geworpen motie vol
ledig te oordeelen. Er zit meer in deze
motie dan men oppervlakkig denkt, zegt
dhr. Drucker.
De bedoeling kan wel zp, om uitte-
maken, dat de wijze van opleiding der
juristen veranderd dient te worden, eea
vraagstuk, dat nog altijd overal aanhangig
is en niet zoo gemakkelp is optelossen.
Zoo ja, dan mag men waarlp wel een
tijd van beraad.
Dhr. Lohman zegt het doel is alleen
om in 't vervolg bij de wet een beslissing
en algemeenen zin te nemen over het be
ginsel.
Dinsdag komt denkelijk de Kamer met
de Hoogeronderwyswet gereed.
Onze Middelburgsche correspondent
schrijft
Wij allen kunnen gelezen hebben dat
ook onze Ned. Herv. Predikanten zich
hebben aangesloten bij het adres door de
Ainsterdamsche Predikanten aan de Tweede
Kamer gezonden tot herstel van de Theo
logische Faculteiten aan de Rps-Univer-
siteiteD. Deze plotseling opgekomen be
weging in den lande, en meer nog in de
kerkelijke wereld, verdient meer dan een
vluchtig sterretje, beproevende een ver-
schpsel van 't oogenblik te teekenen
zooals het zich voordoet.
Dit verBchpsel verdient een plwtografie
meer dan een instantinée. Laat ons die
trachten te ontwerpen. Bij de laatste her
ziening van de wet op het Hooger onder
wijs deed het begrip neutraliteit opgeld.
In neutraliteit was gevonden de grootste
wpheid en de meest mogelijke eerlpheid.
Wie neutraal was zoo meende de toen
malig oppermachtige liberale party was
ook humaan.
Zoo neutraal en zoo humaan dat nie-
mands rechten werden verkort en ook
niemands meening weersproken werd.
Daarom moest o<>k de Theologische Fa
culteit aan de Rp -Universiteiten voortaan
neutraal zijn, en niet meer dienen de
leer der Ned. Hei Kerk, in hare belp
denis omschreven en onderwezen door drie
hoogleeraaren aan iedere Universiteit oud
predikanten der Ned. Herv. Kerk. De
dogmati k moest verdwijnen, zpde gan-
schelp niet neutraal, en dat ook niet
kunnende zijn, en de Faculteit der Heilige
Godgeleerdheid niet alleen het middenpunt,
maar ook de mem en de attractie, in menig
tijdperk, van de U iversiteiteD, moest wor
den de Faculteit van Godsdienstwetenschap.
Twee stroomingen werkten mede om
dien bestaanden toestand, bestaande sinds
de stichting der Leidsche Hoogeschool, te
veranderen.
Vooreerst de strooming, die steeds in
kracht won, en leer en belijdenis wenschte
te handhaven. Wij nemen die strooming
in haar breedsten vorm, zonder onder
scheid van kerkelpe of dogmatische rich
ting. Allen die den Christus naar de
Schriften wenschten te belijden waren on
tevreden over den toestand der Theologi
sche Faculteiten, althans in Leiden en
Groningen, Professoren als Doedes, Van
