NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 70. 1904
Donderdag 10 Maart,
18e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
YtiE.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-7ERWEST, te Goes
Zij, die zicli met 1 April
op ons blad abonneeren, ontvangen
bet van nu tot 1 April a. s. gratis.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
LANDBOUW,
Eene Bemestingsproef op
Suikerbieten.
s
o
o
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VEIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DEE PIEMA
en van
Middelburg, ook voor St. Laurens 10
en 11 Maart.
Souburg, ook voor Ritthem 14 Maart.
Vlissingen 15, 16, 17, 18, 19, 21, 22,
23, 24, 25 en 28 Maart.
9 Maart 1904.
Wij ontvingen een keurig gedrukte, ge
kleurde oorlogskaart met bijkaartje van de
Oostkust van Azië, van de dir. der Am-
sterdamsche Maatschappij van Levensver
zekering Keizersgracht 547/49 te Amster
dam, welke deze kaart op ruime schaal
gratis Verspreidt. Het is een eigenaardige
en mooie reclame.
In ons vorig no. beloofden wij te zullen
terugkomen op eon paar onjuistheden in
het opstel van »De Baanbreker" over het
H. O. ontwerp.
Er staat t
Nu is het duidelijk dat een ieder, arbeider
of niet, er belang bij heeft dat zij, die als
geneesheer, advocaat, rechter, ingenieur,
scheikundige, leeraar, enz. aan de maat
schappij diensten te bewijzen hebben, zulks
zoo goed mogelijk doen, en dat het daarom
noodig is dat er duchtige waarborgen zijn
voor een goede opleiding tot die beroepen.
Die durft dr. Kuyper echter niet voor te
schrijven, omdat hij weet dat zijn Vrije Uni
versiteit dan weldra op de flesch zou wezen
en zoo komt onze minister tot een minimum
van eischen waaraan een Bijzondere Univer
siteit moet voldoen, dat verre ten achter
blijft bij die waaraan de bestaande Openbare
Universiteiten beantwoorden.
De onjuistheid ligt naar onze meening
in het door ons gecursiveerde.
Nog een tweede onjuistheid springt in
het oog, of kan de schrjjver er bewjjs voor
leveren
De Vrjje Universiteit te Amsterdam is
opgetrokken op den wankelen grondslag van
een theologisch dogmaen waar steeds de
resultaten van een wetenschappelijk onderzoek
worden getoetst aan hetgeen de domino's uit
den bijbel believen te lezen.
En eindelijk zouden wij wel eenig be
wjjs willen hebben voor de bewering dat
het wetenschappelijk gehalte van het onderwijs
aan de Vrije Universiteit (lager staat) dan
dat aan de Openbare Universiteit.
De vooruitstrevende redactie houde 't
ons ten goede, maar deze laatste beschul
diging lijkt ons wel ietwat reactionair, ge-
ljjk het geheel ons vrij aristocratisch voor
kwam.
In een brochure van professor Bolland,
een liberaal, tegen den Klassenstrijd komen
de navolgende weerzinwekkende woorden
voor
„Offers moeten er vallen, ook onderons
menschen."
Over deze taal, welke aan die van wijlen
prof. Nietzsche doet denken, heeft in Ret
Volk de heer Kuyper uit Davos terecht
wraak geroepen.
Maar hij deed dit in voor ons niet min
der weerzinwekkende bewoordingen.
Hy schrijft
„Maar voor de proletariërs zij het vastge
nageld, hoe hier weer eens de gevoelens van
het meerendeel der burgerij worden vertolkt.
Men denkt hier niet aan een ongelukkige
uitzonderingmen moet tot die verdoemde
klasse behoord hebben om te kunnen be
seffen, dat hier een onhandig man zijn neus
voorbij praat en in een overmoedige bui
komt vertellen, wat de rakkers denken
en spreken bij hun onderonsjes, als zij niet
bespied worden door het hongerend proleta
riaat. In het parlement en uit de courant
leert men d e bourgeoisie niet zoo duidelijk
kennen. Hier in deze brochure leert men
de bourgeoisie kennen."
Deze woorden, die het kwaad van den
klassenstrijd op zoo bedenkelijke wijze bloot
leggen, en den klassenhaat bevorderen,
werpen wij met even grooten afkeer van ons.
Immeis hier wordt, hetgeen prof. Bol
land leert, den „bourgeois" in de schoenen
geschoven. En dat, terwijl de schrjjver
weten bon dat de gansche Christelijke
„bourgeoisie" die de naastenliefde als hare
roeping aanvaardt, zoowel tegen Bollands
klassenhaat, als tegen dien van bovenge-
noemden sociaal democraat principiëel ge
kant is.
Ter drukkerij Vada te Wageningen is
een overdruk in brochure-vorm verschenen
van de Tarief wet.
Een zeer handig boekske en een goede
hulp om er achter te komen welke artikelen
zullen worden belast, of nog) meer wor
den belast.
Wij vestigen derhalve op dit boekje de
bijzondere aandacht van al wie meeleeft
met zijn land, regeering en wetgeving.
Drie Kamerleden-predikanten, vertegen
woordigende de drie Christeljjk-Historische
groepen De Visser, Talma en Schok
king hebben voorgesteld een amende
ment strekkende om toe te kennen aan
de hoogleeraren van kerkelijke kweek
scholen en seminaria en de hoogleeraren
der theologische iaculteit aan gemeente
universiteiten het recht van toegang en
adviseerende stem in de vergaderingen
van den senaat en in de faculteit der god
geleerdheid en bij plechtigheden der
universiteit rang en zitting te eischen in
de faculteit der godgeleerdheid van de
hoogleeraren der universiteit.
(In verband hiermee moet art. 105 in de
bestaande Hooger Onderwijswet, dat spreekt
van „Tang en zitting nevens die der uni
versiteit", vervallen).
Meermalen zal de lezer in ons Kamer
overzicht dezer dagen een tweetal woorden
ontmoeten van zinverwante beteekenis.
Bedoeld worden de woorden universiteit
en hoogesehool. Gewoonlijk worden beide
in het dageljjksch leven verwisseld. Men
spreekt zoowel van de Amsterdamsche
universiteit als van de hoogesehool te
Amsterdam.
In het aanhangig wetsontwerp wordt
echter onderscheid gemaakt tussehen beide
begrippen. Met eene universiteit bedoelt
de wetgever eene inrichting van hooger
onderwijs, waar de wetenschap in allerlei
vakken over de volle breedte wordt beoefend.
Door een hoogesehool verstaat hjj meer
in het bijzonder eene inrichting ter be
oefening van wetenschap in een bepaald vak.
In het kader van bedoeld ontwerp wordt
gesproken van hooger onderwijs te geven
aan gymnasia, hoogescholen (o.a. de tech-
nischo hoogesehool te Delft) en universi
teiten zooais te LeideD, Utrecht, Gronin
gen enz.
In een bericht, te lang om het over
te nemep, meldt de Standaard dat in de
vergadering van het Prov. Comité van
oT'nKui68-6reellis' in Noord-Holland
op 29 Feb. jl. met algemeens stemmen
een motie is aangenomen, waarbp de han
delingen van de KieBvereeniging »Neder-
land en Oranje" te Den Helder zoo ge
heel in strijd met de organisatie van de
A. R. partij verklaard werden dat zij hier
mede heeft opgehouden langer deel uit te
maken van de georganiseerde A. E. partij.
Voorzitter dier kiesvereeniging is de heer
Staalman. Genoemde kiesvereeniging had
een motie van afkeuring tegen het Prov.
Comité, en tevens een schrij ven ingezonden
waarin zij haar volkomen instemming be
tuigt met het optreden van de heeren De
Vries en Staalman. De kiesvereeniging
zal bij het Centraal Comité der a.-r. partij
in hooger beroep gaan.
Wij treden op het oogenblik in een 'oe-
oordeeling noch van de uitwerping, noch
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
van het protestdoch herinneren voor wat
het eerste aangaat aan de uitspraak van de
Standaard van 29 April 1894
„Uit een georganiseeidc partij kan men
niet anders uitgeworpen worden, dan door
dien de plaatselijke kiesvereeniging waartoe
men behoort, iemand het lidmaatschap ont-
neemt".
En voor wat het laatste aangaat aan de
Standaard van 28 December 1892
„Mannen die niet transigeeren met hun
overtuiging, ook al weten zij dat zij zich er door
losmaken van de party die hen in de Kamer
brachb vertegenwoordigen in elk parlement
een zedelijke kracht die op prijs dient ge
steld."
In het licht van deze beide uitspraken
missen wij vooralsnog de vrijmoedigheid
om éi de uitwerping èa het protest toe te
juichen.
De Duitsehe maarschalk Von Waldersee,
de zoogenaamde „wereldmaarschalk", is
dezer dagon overleden. Zijn militaire loop
baan was schitterend. Reeds onder keizer
Frederik werd hij tot generaal der ruiterij
benoemd en kort na ie troonsbestijging
van don tegen woord igen keizer tot chef
van den generalen staf.
Onder zijn bevel trokken de bondge-
nooten nu drie jaren geleden tot ontzet
van Peking op. En met succes. Na af
loop van zijn moeilijke taak keerde gene
raal Alfred graaf Von Waldersee naar
Duitschland terug,
Aan onderscheidingen van vorsten heeft
het dezen krijgsman niet ontbroken.
De Duitsehe keizer, de prins regent van
Beieren, de koning van Saksen, de keizer
van Oostenrjjk, de Ozaar van Eusland,
Engelands koning, tot zelfs de koning van
Italië toe, bewezen hem groote eer door
het verleenen van verschillende ridderorden.
Te midden van die grootheid en dien
roem werd ook deze hooggeplaatste man
telkens herinnerd aan de vergankelijkheid.
In het najaar van 1901 werd de „wereld
maarschalk" door een hoogst ernstige kwaal
bezocht, welke zijn levenskracht onder
mijnde en aan zijn levensgeluk knaagde.
Bij oogenschijnlijke beterschap was hij de
„foudre de guerre" van voorheen niet meer.
Maarschalk Von Waldersee bereikte den
leeftijd van twee en zeventig jaren.
Dikwijls klaagt het gewone publiek
en waarlijk niet ten onrechte hoe moeilijk
het is, om wijs te worden uit den zin en
de bedoeliDg van .wetsartikelen.
Meermalen werd daarover het noodige
gezegd op vergaderingen en in de pers.
En waarlijk herhaling is niet overbodig.
In de N. Eotterd. vonden we dienaan
gaande een juiste opmerking.
„Waartoe zijn wetten bestemd? zoo vraagt
men zich bij de doorlezing van meer dan
eene zich af. LaDge artikelen, met lange
zinnen, telkens terugkeerende verwijzingen.
De rechters hebben er moeite mee, de
advocaten hebben er hun studie aan, de
belanghebbenden mogen er hun tijd aan
geven, de gewone lezers slaan ze onge
lezen dicht.
Het is niet onnatuurlijk, dat wetten zoo
wordenhet is zielkundig verklaarbaar,
voor wie bedenkt, hoe ze in elkaar worden
gezet, naar de mozaïek van gedachten en
bijgedachten, hoofdgedachten en afhanke
lijke gedachten, gedachten over regelen en
over uitzonderingen.
Zoo komt de opsteller der wet tot eene
uitwerking hier, eene verwijzing ginds,
eene toepassing straks, een dispensatie later,
een terugslag aan het einde, en fatsoeneert
hij het geheel ia fijn spel van zjjn geest".
En geen wonder, hij zit er in en kent
de wet door en door, van begin tot einde.
Maar de eenvoudige man, die belang by
de wet heeff, is van a tot z een vreem
deling daarin, hij moet haar lezen, kunnen
lezeD, om de bedoeling en strekking te
begrijpen.
Ook op dit gebied is er aanvankelijk
reeds verbetering gekomen. Worde ze
steeds meer,
Hot behoeft ons waarlijk niet te ver
wonderen, dat het honderdjarig jubilé van
het Britsch en BuitenlandBch Bijbelgenoot
schap, ook te Londen en daar in het cen
trum niet het minst met opgewektheid
is herdacht. Vrijdag waren reeds de afge
vaardigden uit den vreemde verwelkomd
en op den gedenkdag zeiven, de traditie
getrouw, werd het kinderfeest, nu in Albert
Hall, doch met meor luister dan gewoon
lijk, gevierd.
Te midden van talrijke zoowel kerkelijke
als wereldlijke overheidspersonen, werd
onder duizenden jubelende kleinen een
vijftig kilo wegende koek verdeeld, in
reepen gesneden door een van Engelands
prinsessen.
En tevens werd de groote beteekenis
van dit jubilé den kinderen duidelijk ge
maakt in een passendo rede door een
der bisschoppen uitgesproken.
In de St. Pauluskerk, waar ook Enge
lands Koningin met hare kinderen aan
wezig was de Koning was door onge
steldheid verhinderd hield de aarts
bisschop van Canterbury de gelegenheids-
preek. Meer aan Uen gedenkdag vau hef
verleden behoort deze »Bjjbelzondag" te
wezen, zoo sprak de redenaar. Het ver
leden dient aan de toekomst verbonden te
worden. Daartoe wil het Britsch genoot
schap een som van tweehonderdvijftig dui
zend guinjes bijeenbrengen, het bedrag
der jaarlijksche uitgaven.
Reeds nu wordt de Bijbel in niet min
der dan vierhonderd en dertig talen over
gezet. Elk jaar worden ongeveer vijf millioen
exemplaren der H. Schrift verspreid. Ge
durende den tijd van het bestaan, heeft
het Genootschap reeds honderd vijf en
tachtig miljoen Bjjbels of gedeelten daarvan
in omloop gebracht. Een duizendtal reizigers,
colporteurs en helpers zorgen voor de ver
spreiding. En dat in alle oorden der
wereld. Alle vervoermiddelen nemen zij
te baat tot het schip der woestijn toe. Ook
te voet moeten ze er op uit, berg op, berg
af, de vlakten door, de Bteppen over, eene
collectie Bijbels op den rug. Overal zijn
ze welkom of worden ze gedeeld.
Hier weerspiegelt zich de macht van
hot kleine op geheel eenige wijze. Dat
bij dit jubilé aan alle oorden der wereld
gevierd de naam van Mary Jones, bet een
voudige dorpsmeisje uit Wales, die den
eersten stoot gaf tot de oprichting van
het Genootschap, honderden malen met
dank aan God is genoemd, behoeft geen
nader betoog.
RUSLAND en JAPAN.
Het bombardement van Wladiwostock
heeft geen noemenswaardige schade aange
richt, niettegenstaande het een dag duurde.
Men bereidt zich voor op eene belegering.
De Japanneezen hebben trouwens over 't al
gemeen toch niet veel gewonnen.
Het ijs vóór deze stad is aan het kruien.
Men verwacht dat de haven voor einde Maart
open zal zijn.
Een Japansch eskader nam bezit van
Hayventau, een der eilanden van de Elliot-
groepde Japanneezen vonden er enkel
bergplaatsen van steenkolen. De Russen
hadden een week te voren het eiland verlaten.
Wel is waar vormen de suikerbieten niet
meer het winstgevende gewas van eertijds,
maar het blijft in zeer veel streken toch
nog een der voornaamste landbouwpro
ducten. Bij niet al te ongunstige weers-
gesteld en een doelmatige bemesting kun
nen de suikerbieten nog altijd een goede
winst geven, al is dan ook in den laat-
sten tijd de prijs een weinig gedaald Doch
zaak is het bij den bietenbouw den grond
te forceeren door een intensieve bemesting.
In Zeeland en ook elders worden nog
telkens proeven gedaan met het doel te
onderzoeken, hoe ver men met de bemesting
kan gaaD, om de hoogste winsten te maken.
Zoo heeft men volgens het verslag van den
betrokken rijkslandbouwleeraar voor ver
leden jaar in Zeeuwsch-Vlaanderen op mid
delmatig zwaren kleigrond een proefveld
gehad, met de bedoeling om na te gaan,
welken invloed een hooge bemesting met
Chilisalpeter heeft, op het suikergehalte
der bieten, en in hoeverre een sterke Chi-
lisalpeterbemesting rendeert. De oplossing,
van deze vragen is voor alle bietenbouwers
van het hoogste belang, en voornamelijk
ook voor hen die op gehalte zaaien. Zie
hier een opgave van het proefveld
2 ~v
G c <u 1
id o T*
S3 8 8 Z
a a JU a- S3
eq
E
bo
C
<u
u
rO
Ps
O
<d
O
O O
O
o h-4 E
O
2 s°
vr\ »-«
q
cd
J3
O)
O
tm
e
J3
O
S3
r*
,S w
O c
W -
<u
.S M
O
25
4
H
c/3
W
a
w
CQ
Oh
m
6
W
.SP
3
'o
bp
5
P-i
P
CA
Js
S3
'3
o
3
3
O
U
o
O
c*
O
o\
CO 00
v/->
s?
vcf
CO
vO
Tj-
rt-
O O» n -i
ON ON VO VO
-f* r-^
co oo 00
O
uu
■"3-
ir\
rh
J3
u
d
O
o
o
co
O
o
O
-d*
O.
13
ja
u
Het chilisalpeter is in 2 keer als over
bemesting gegeven.
Dit proefveld leert ons en reeds meer
malen heeft men dergelijke uitkomsten
verkregen dat de bemesting met chili
salpeter een gunstigen invloed gehad heeft
op het gehalte, een uitkomst, die dus de
oude meening, dat veel chilisalpeter nadeelig
zou werken op het suikergehalte, geheel
te niet doet. Verder leert ons de proef,
dat de meeste winst is behaald op perceel
III met een bemesting van 300 K.G. chi
lisalpeter per gemet, dus met een chili-
salpeterbemesting van plm. 700 K.G. per
H.A. Het verschil met perceel II is echter
gering, evenals met dat van perceel IV,
zoodat al naar den vruchtbaarheidstoestand
van den bodem gerekend kan worden, dat
600 k 800 K.G. chilisalpeter per H.A de
gewenschte bemesting is.
