NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 69. 1904.
Dinsdag 8 Maart,
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
De Velnwe in 1750.
Buitenlandseb Overzicht.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIËN
Zij, (lie zicli met 1 April
op ons Mad abonueereu, ontvangen
het van nu tot 1 April a. s. gratis.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers. 0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 16 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Middelburg, ook voor St. Laurens 9,
10 en 11 Maart.
7 Maart 1904.
Het is metterdaad te bejammeren dat
sommige Hervormde predikanten, kerke
raden, ringen ds. M. H. A. v. d. Valk
en dr. Vos voorop! hun adres tot her
stel der vroegere theologische faculteiten
als Paris-appel in het Kamerdebat hebben
geworpen.
Zij werden daartoe geleid door de be
kende klacht van dr. Schokking over de
schrapping van het onderwijs in de god
geleerdheid aan de Rjjks Universiteiten bij
de vaststelling der Hooger-Onderwijswet
van 1876 onder den drang der toenmalige
liberale meerderheid.
Waarom dit struikelblok zoo ter elfder
ure op den weg der regeering moest ge
worpen worden, en dan nog wel met adressen
waarin geklaagd wordt over «het gevaar
waarin de nationale Kerk wordt gebracht",
verklaren wij niet te begrijpen.
Of zjjn dan de Talma's en Van Idsinga's
niet meer in staat om voor die belangen
der Hervormde kerk te waken
En juist zij zijn onvoorwaardelijk voor
het wetsontwerp.
Doch hoore men de Nederlander
«Het spijt ons, 't te moeten zeggen,'maar
wij hebben hier inderdaad te doen met een
bedroevend staaltje van onpractische politiek.
Ruim een jaar lang is het aanhangig ontwerp
aan de orde geweest in pers en Kamer. De
afdeelingen hebben vergaderd. De commissie
van voorbereiding heeft haar studies gemaakt
en de aanmerkingen en wenschen der Kamer
aan den minister medegedeeld. Deze heeft van
antwoord gediend. Geen woord werd gespro
ken van de quaestie der openbare theologi
sche faculteit. Eindelijk, nu op al deze voor
bereiding het sluitstuk van het openbaar debat
zal worden gezet, wordt plotseling in een
serie artikelen in een weekblad, in een Am-
sterdamsch adres, en bij monde van een
Kamerlid deze belangrijke ingrijpende
quaestie rauwelings in het debat geworpen, ja
zelf door sommigen tot conditio sine qua non
gemaakt. En de minister die, hoe goed in zijn
onderwerp thuis en hoe ijverig ook, toch óók
maar één lichaam heeft, zou nu maar opeens
onvoorbereid een decisie moeten aankondigen
voor het splinterig vraagstuk hier gemoveerd,
een vraagstuk dat naar z ij n opvatting buiten
dit ontwerp valt en waar hij zich dus niet in-
4.
TEUILLETOIT.
(Eene bladzijde uit de Vaderlandsche
Kerkhistorie.)
Hp vond daar als ouderen ambtgenoot
ds. J. J. Roldanus, een ernstig en getrouw
prediker, evenals Kujpers zelf, mogelijk
wat bezadigder. Beiden verkondigden met
een oprecht, liefdevol hart in eenigheid
des geestes hetzelfde Evangelie en „sloegen
hand en hart ineen om dus in eendragt
Zion te bouwen".
Hoewel leerliDg van den Coccejaanschen
geleerden en niet minder invloedrijken
professor v. d. Honert het Leidseh
orakel, tevens Nederlandschen paus was
ds. Kuypers volstrekt geen partijman. Hij
haalde noch de vlag der Voetianen, noch
die der Coccejanen in top, maar volgde liever
de banier der waarheid. Bjj het beoordeelen
der waarheid vroeg hij niet zoozeer«Wie
zegt het dan wel«Wat wordt er gezegd."
Overigens was de jongste predikant te
Nijkerk, volgens eigen getuigenis, een ge
slagen vjjand van alle valsche mystiek,
geestdrijverij bedoeld worden de volge
lingen van Zinzendorf, «het hoofd der
snoodste Sekte, uit 's afgronds poel gerezen1)
en dergelijke ketterijen meer.
Zje Boekzaal Dec. 175°»
gewerkt had. Ons dunkt, wie hier iets had
willen bereiken, had in de afdeelingen met de
zaak voor den dag moeten komen.'-
En dit zegt nu de Nederlanderwelks
hoofdred. te zeer man van het Recht is om
ook maar eenigszins te mogen worden ver
dacht, en die door mannen van onverdacht
kerkelijk Hervormde sympathieën wordt
gesteund en ter zijde gestaan. Daarbij is
dit blad het orgaan van de Chr. Historische
partij, waarin het Ned. Hervormde volksdeel
overwegend is.
Waarom nu toch dat spelen in de kaart
der tegenpartij?
Beseft men wel den ernst en het gewicht
van den toestand?
Omtrent hst ontwerp tariefsherziening
melden wij voorloopig het volgende.
De artikelen, waarvan een invoerrecht
zal worden geheveB, zijn in 15 groepen
gerangschikt.
Het recht wordt voor artikelen van alge-
meeae behoefte laag gesteld, hooger voor
artikelen van nut en gemak, het hoogst
voor die van weelde en genot.
Grondstoffen, die nijverheid en landbouw
uit het buitenland betrekken, blijven vrij
van rechter, bijv.: metalen, hout, katoeD,
wo1, steenkool, enz.
Halffabrikaten, worden met een matig
recht van 26 pet. belast, al naar den graad
van bewerking.
Halffabrikaten, reeds bewerkt, doch niet
voor direct gebruik geschikt en nog afwer
king hier te lande behoevende, worden
belast met 6-8 pet. van hun waarde, zocals
ruw bewerkte ijzeren en stalen voorwerpen,
onopgemaakt koperwerk, deuren, ramen en
lijstwerk voor huizenbouw, staven voor
schilder ij lij sten, leestklaar schoenwerk, enz.
Gehtel afgewerkte fabrikaten worden belast
met 6—12 pet. der waarde; het lage recht
voor artikelen van dagelijksche behoefte,
het hcoger recht op voorwerpen van genot
of weelde.
Deze rechten zijn zeker ver'beneden die,
welke in de meeste landen worden geheven,
Granen, meel, koffie en vee blijven vrij
gesteld. Ook heeft de Minister van een
sterke verhooging op Wbak afgezien.
Hiermede is zeker aan veler wenschen
tegemoet gekomer. De leus «duur brood"
kan derhalve opgeborgen blijven.
Ook tracht dit ontwerp de fouten in het
bestaaide tarief te ondervangen, en die fou
ten zpa niet gering.
Het thans geldende tarief is toch weinig
stelselmatig, gelijk de Minister met ver
schillende voorbeelden aantoont.
Om alle argwaan en ergernis te voor
komen gebruikte bij nooit oftenimmer
uitdrukkingen, welke voor tweeërlei uit
legging vatbaar zijn, maar steeds «Bjjbelsche
spreekwijzen" om ook in dezen een goed
voorbedd te geven aan zijne collega's.
Dat ging des te gemakkelijker omdat ds.
Kaype.s als welsprekend man, ook meester
was van den vorm. Hij was zijne taal
het Hcllandsch van die dagen machtig.
Hij kon de dingen zoo bij hun naam
noemen, zóó eenvoudig, zóó bevattelijk, zóó
pasklaar voor de min geoefende, weinig
ortwikielde Nij kerkers, en toch volstrekt
niet dor en droog, maar met ernst, met
kbm m waardigheid. Zijn gansche ziel
lag in zijn werk. Hjj geloofde, daarom
sprak lij Was het wonder dat de invloed
van Ktypers' arbeid langzamerhand zicht
baar verd in toenemende belangstelling
der gemeente Met lust en graagte werden
de leeirtdenen aangehoord, de leerredenen,
wslke als gouden appelen werden aange
beden op zilveren gebeelden schalen, en
waarin de gemeente te Nijkerk Jezus Chris
tus ei dien gekruist met de levendigste
kleurei als voor de oogen zag geschilderd.
Met Eille opmerkzaamheid begonnen do
vroege zoo ruwe, veelszins onverschillige
Nijkeuers te luisteren naar de prediking
van hit volle, ruime Evangelie der genade
met a! zjjne eischen en beloften. Meer dan
een oiler 's mans gehoor raakte onder do
Zoo is bijv. leder, het materiaal voor
de vervaardiging van schoenen en ander
lederwerk, vrij, terwijl het afgewerkte mate
riaal voor andere kleedingstukken is belast.
Zoo zijn brandspuiten vrij, maar nagenoeg
alle andere metaalwerken worden belast
spijkers zjjn onbelast, maar schroeven wor
den met een recht getroffen, enz.
In vele gevallen zelfs verleent het be
staande tarief «een averechtsche bescher
ming", en het ontwerp tracht daaraan een
einde te maken.
Versterking der inkomsten (met ongeveer
het dubbele der tegenwoordige opbrengst)
en wegneming der technische fouten en
gebreken, zijn dus het doel waarop deze
tariefswijziging zich richt.
Moge nu wel ter harte genomen worden
hetgeen de Nederlander opmerkt
«Voor wie nu politieke munt wil slaan,
zegt het blad, is niets gemakkelijker dan
dit ontwerp met de bekende slagwoorden
af te breken.
Maar daarmeê vordert men allerminst.
Met deze wetsvoordracht is een der moei
lijkste en gewichtigste problemen aan de
orde gestelden nu ware de beste proef,
aan de objectiviteit va- 8lks onderzoek te
stellen, misschien deze, dat niemand dit
ontwerp bestreed, zonder er in één adem
bij te noemen, langs welken (beteren) weg
bij versterking van 's lands financiën zou
wenschen."
Wij zijn het er mee eens.
Er moet geld zijn.
Wetten onder het vorige kabinet aange
nomen, vorderen hooge uitgaven de wetten
die nog in voorbereiding of reeds inge
diend zpn, zullen ook veel gold kosten.
Welnu, wie een beteren weg weet om
er aan te komen, die zegge het.
Met uitroepen als «protectie«duur
brood en dergelijke komt men er niet.
Uit een rectorale rede eenige jaren ge
leden aan de Utrechtsche hoogeschool door
professor Gallee uitgesproken
«Steeds hooger, gevoerd door de groote
ongekende macht, door den een als God ver
eerd, door den ander natuurkraeht genoemd,
door den Muzelman als Allah, door den In
diër als Vaouna of als Brahma aangeroepen,
de macht, die door geen sterveling wordt
begrepen, maar waarvan ieder, die de natuur
beschouwt en haar wordingsgeschiedenis on
derzoekt, met eiken dag meer de grootheid
beseft."
De God des Bijbels op één lijn gesteld
met de afgoden
Laten zij geen groote verantwoorde!pk-
macht zijner persoonlijkheid, beter nog
onder den invloed van den Heiligen Geest.
En als daar door het ruime kerkgebouw
het woord weörklonk uit des dienaars mond,
zoo ernstig en zoo welmeenend«Mijn
zoon, mijn dochter geef mij uw hart", dan
was er menige ziel in wier binnenste een
stem zachtkens fluisterde «Die zoon, die
dochter zijt gij."
Geen wonder, dat die toenemende be
langstelling in- en toestemming van de
waarheden des Evangelies den ijver van
Ds Kuypers aanwakkerden. Weldra richtte
hij eene wekelijksehe, zoogenaamde lede-
matencatechisatie op, welke door velen
met graagte werd bezocht. Ook Ds Kuyper
was niet alleen leeraar, hij wilde ook her
der wezen.
Als zoodanig achtte hij het raadzaam,
ja noodig, «Ijet aangezicht zijner schapen
van nabij te leeren kennen". De gemeente
was echter te groot om van huis te gaan.
Daarom besloot onze dominé, 's Zondags,
na afloop van den dienst zich hier en daar
te begeven «naar de huizen dergenen, die
den Heere zochten te vreezen, alwaar dan
velen te zamen kwamen". In die bijeen
komsten was Z.W.Eerw. dan bozig met
ondervraging, „zoo tot herdenking der op
dien dag gehoorde leerredenen, als tot
onderzoeking der vordering van een ieder
op den levensweg en tot bestiering op
denzei ven"-
heid op zich, die den effectus eivilis aan de
Vrije Hoogescholen willen onthouden
Daar is kleuren-blindheid en daar is een
niet willen zien. ff"
Beide verschijnselen leiden tot zonder
linge beschouwingen,
gt Heel de wereld één slagveld tusschen
bezitters en bezitloozen. Heel de wereld
in [tweeën geplitstuitbuiters en uitge-
buiten, zoo leerde de vorige week de heer
Van der Goes.
En de heer Troelstra.
Hij schrijft op de volgende splinternieuwe
en vermakelijke wijze geschiedenis
De Reformatie der zestiende eeuw was
niet een geestelijke beweging om de zui
verheid der Evangelieprediking en daarvoor
ook voor de vrijheid van consciëntie.
Neen de groote Hervorming was uit
sluitend een stoffelijke beweging. Gelijk
nu de arbeidersstand zoo kwam toen de
burgerstand of die zieh aan handel, zee
vaart en wetenschap wijdde.
Door de meerdere ruimte van het leven
en door allerhande ontdekkingen voelde de
heerschende Kerk zich de teugels waarmee
zij de geesten in bedwang hield ontglippen.
Zij wilde vasthouden.
En ziedaar de poppen aan 't dansen.
Zoo ontstond volgens mr. Troelstra de
Reformatie.
Men moet het maar weten
RUSLAND en JAPAN.
Wij kunnen volstaan met overdrukken
van een paar aan de Hollandsche bladen
gezonden telegrammen.
Uit Tokio dat het Russische Wladi-
wostok-eskader de haven Hakodate op 29
Februari verliet en vermoedelijk kruist in
de noordelijke wateren in de hoop Japansche
koopvaarders te bemachtigen.
Uit Seoel (hoofdstad van Korea) dat 20
leden van het marskramersgilde gezworen
zouden hebben, alle ambtenaren te dooden,
die voor het verdrag met Japan gestemd
zijn. De Japansche minister (president
heeft, toen hij hiervan kennis kreeg, on
middellijk de Koreaansche regeering ver
wittigd, dat, zoo zjj de samenzweerders
niet gevaDgen nam, Japansche ambtenaren
hen zouden arresteeren. Dientengevolge
zjjn vier leiders van het marskramers-gilde
in hechtenis genomen.
De Russen die onlangs van Andsjoe naar
Poertsjen terugtrokken, bewegen zieh nog
verder noodwaarts.
Ook deze samenkomsten slaagden naar
wenscb. Binnen enkele weken was de
toevloed zóó groot, dat er in geheel Njj-
kerk geen geschikt huis te vinden was,
om de saamgekomenen te bevatten. Meer
malen waren er twee a driehonderd bjjeen.
Velen moesten zich zelfs met een staan
plaats onder den blooten hemel tevreden
stellen en waren overgelukkig hier en daar
wat van de toespraken te kunnen opvan
gen of het dankgebed te kunnen aanhooren,
waarmede die bijeenkomsten werden be
sloten.
Diezelfde belangstelling was ook merk
baar in de bjjzondere oefeningen door par
ticulieren gehouden. Ook daar kwamen
honderden bjjeeD, niet alleen des Zondags,
maar ook in de week, iederen avond een
uurtje, als de dagtaak volrbacht was.
De vrucht van een en ander bleef niet
nit. Sommigen kwamen met den zoon
nit de gelijkenis tot zichzelveD, en leerden
vragen naar de oude padeD. Anderen
werd gegeven het oog des geloofs te ves
tigen op het Lam Gods, dat de zonden der
wereld wegdraagt en leerden als belasten en
beladenen ruste vinden bij Christus' kruis.
Het doode lijkgewaad der Kerk, toen zeer ver-
vallen,
Verdween in korten stond, de godsdienst
[werd bemind,
Gods huis was opgepropt, daar kwam een
[lust in allen,
Uit Port Arthur dat de prijzen daar
zeer stijgen. Men moet 7 inplaats van
2'i'a roebel betalen voor een kist petro
leum van 40 liter.
Dalni heeft nog slechts een bevolking1
van 1000 hoofdenwaarvan 700 zieken,
zoodat het restje de handen wel vol zal
hebben met verplegen.
Abd de geruchten van Japansche lan
dingen slaat men volstrekt geen geloof
alle baaien zitten nog vol ijs.
Uit Petersburg dat particuliere berichten
bevestigen dat bij het kortelings plaats
gehad hebbend treffen in Korea tusschen
Yaloe en Pingjang de Russen met over
macht de Japanneezen versloegen, doch
zelf groote verliezen ledeD.
Zaterdag weid Wladiwostock weer een
uur lang door 5 Japansche oorlogsschepen
beschoten.
Uit andere landen is onderstaande het
voornaamste nieuws.
Duitschland betreurt het verlies van den
dapperen veldmaarschalk graaf Waldersee,
die Zaterdag te Hannover op 72-jarigen
leeftijd overleed. Hij had darmgezwellen
en overleed tijdens een daartoe noodig ge
worden operatie. Hij had naam gemaakt,
in de eerste plaats door zijn huwelijk met
een bloedverwante van de Duitsche Keizerin,
doch veel meer door zijn flinke optreden
als opperbevelhebber van de internationale
krijgsmacht, die in 1900 den Boksers-op-
stand neersloeg. Op 19 October rukten
de troepen der verbonden mogendheden
Peking binnen.
De Fransche regeering zet het werk der
groote vrijheidsberoovi'ng en geestelijken
vervolging krachtdadig voort.
De aartsbisschoppen van Parjjp, Reims,
Toulouse en Lyon, die in een brief aan
president Loubet hun leedwezen hadden
uitgesproken over de anti-kerkelijke politiek
van het ministerie-Combep, zjjn uitgenoo-
digd, voor den Senaat te verschijnen. Men
weet, dat Combes hun optreden openlijk
als misbruik van ambtelijke bevoegdheid
heeft gebrandmerkt, tegelijkertijd een aan-
vullingswet aankondigend, waarin een der
gelijke vrijheid strafbaar zou worden gesteld.
Uit de Tweede Kamer.
Druk werd in de Kamer gedebatteerd
over art. 32, waarbij eene technische hoo
geschool, een landbouwhoogeschool en een
handelshoogeschool worden voorgeschreven.
Sommigen onder wie dhr. Zjjlma en
Van Karnebeek zouden de landbouw
hoogeschool gaarne ingelijfd zien in eene
bestaande universiteit, anderen, dhr. Bos
Tot vreeze van Gods'naam was men met
[ernst gezind.
Kalm en bedaard ging dit alles eerst
toe. Doch langzamerhand werd het anders.
Er waren sommigen, die door schuldbesef
getroffen en verslagen, overluid ruimte
zochten voor het beangst en beklemd ge
moed. Dit alles maakte op den jeugdigen
leeraar van Nijkerk een diepen indruk.
Hij voelde er zich door opgewekt en aan
gespoord, om met des te meer ijver en
liefde te trachten de zielen, die aan zijne
zorg waren toevertrouwd, als brandhouten
te rukken uit het eeuwig verdei f.
Niet lang daarna gebeurden er vreemde,
zonderlinge dingen in de gemeente en wel
het eerst onder den dienst van Ds. Roldanus.
Plotseling begon een oude vrouw, zoo
maar midden in de preek hardop te
schreeuwer, te jammeren en luidkeels tot
God te bidden. Zooals te begrijpen is
verwekte dit ongewone voorval groote op
schudding en stoornis in de kerk. Vele
hoorders werden er door ontsteld, som
migen getrcffm, doch de leeraar bleef
doodbedaard. Hij sprak de vrouw aan
overeenkomstig de behoefte voor het oogen-
blik en wees haar op het eenige noodige,
daar het nu nog de welaangename tpd
was, de dag der zaligheid. Hiermede liep
het ditmaal af.
(Wordt vervolgd).
