NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No. 53 1904. Zaterdag 30 Januari. 18e Jaargang HISTORISCH De Rede van Minister Kuvper. CHRISTELIJK- Bij flit miner Behoort een Bijvoegsel. RECLAMES. VERSCHIJNT Wed. x. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Gedachten van een ouden Almanak. elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p p. 0,95. Enkele nummers0,025. (S 1 o t). Liberale en Christelijke beschaving. Ik ga besluiten, en bied aan de Kamer mijn verontschuldiging dat ik haar zoo lang heb beziggehouden, maar waar mij 25 spre kers zijn voorafgegaan was er eenige tijd noodig. Alleen dit nog. Het komt in deze Ka mer aan op het recht, maar nu bestaat hierin de moeilijkheid, dat waar men God uit het recht heeft geëcarteerd, er g9en vastigheid voor het recht meer te vinden is. Men heeft het gezocht, ik weet het, in het jus positivum, h9t geschreven recht. Doch men heeft begrepen, dat men er zoo niet kwam want dau zou alle critiek op de wetgeving uitgesloten zijn geweest. En toch weet ieder voor zich dat er zeer wel een wet telijk voorschrift kan zijn, dat hij naar zijn innerlijk besef onrecht noemt. Er moet dus een hoogere autoriteit ziju dan het ge schreven recht; en nu is de vraag: waar halen wjj dat vandaan Op het standpunt van den Koran en van de Israëlieten is er een absolute openbaring van recht, die niet vcor verdere ontwikkeling vatbaar is. Onder Christelijke leiding daarentegen moet nu gezocht worden naar een recht, dat geen absoluut vasten vorm heeft, maar kan wis selen naar tijd, plaats en omstandigheden. Men heeft bij een vroeger debat mij ge vraagd, of ik meende, dat het recht immo biel was. Ik heb die vraag toen ontken- kend beantwoord en herhaal het u nog eens. Maar vraagt men nuhoe gaat die evolutie van het recht, vanzelf of door 's menschen toedoen, dan kan men tweeër lei antwoord geven. Zegt men vanzelf, zooals de sociaal democraten doeD, dan is verdere redeneering onnoodig en doet men het best de zaken maar te laten loop-m. Dan komt alles van zelf terecht. Stelt men zich daarentegen op het standpunt van den heer Van der Viugt en meent men dat menschelijk denken invloed heeft op de formatie en ontwikkeling van het recht dan komt de vraag naar het criterium, zoo als de heer Nolens het in zijn schoone rede noemdenaar de wet van het recht. Nu is de vraag: waar wordt die wet van het recht gevonden? In het stoffelijke? Dan wordt men sociaal-democraat. In het geestelijke? Dan staat men tegen de so ciaal democraten over. Maar wanneer men nu eenmaal zegthet is geestelijk, dan moet al verder gevraagdwaar ligt hier het crité-ium Zoekt men het in abstracta in het menschelijk denken, dan zijn Mr. Jhering, Mr. van der Vlugt, de mensch Troelstr, de mensch Marx geheel gelijk. Daarom zeggen wij Christenen het staat niet bij den mensch, de idee van het recht is in God en omdat de mensch naar Gods evenbeeld is geschapen, is den mensch een besef van dit idieele recht daar ingeplant: en het kan niet anders wisselen naar gelang van plaats, tijd en omstandigheden, dan zooals door God zelf in zijn leiding in het wereldbestuur wordt bepaald. Zij dit zoo, zon men kunnen vragen maar waarom treedt gij dan nu, nu hot groote gevaar vooral bij de socialisten schuilt, ook tegen de liberalen op en niet enkel tegen de sociaal democraten Daarop luidt mijn antwoord: omdat hetzij de anti revolutionairen, hetzij do Roomsch-Katho- lieken hun strijd niet willen oplossen in den strijd enkel tegen de sociaal-democraten, wjjl zij hierdoor wel een oogenblik succes kunnen hebben, maar ten slotte hun eigen beginsel verliezen. Wanneer wij lezen de boeken van Cort van der Linden, Treub, van Houten en anderen, dan wordt door al deze mannen toegestemd, dat de groote tegenstelling van wat zij noemen clericalen en liberalen hierin bestaat, dat de liberalen met de Openbaring Gods geen rekening houden. De Openbaring nu ontleenen wjj volstrekt niet alleen aan de H. Schrift; maar even goed ligt deze in de natuur en de rede. Ofschoon op een wijze, die defect is, die correcties op de punten van de bijzondere Openbaring noodig maakt. Waarom is nu de heer Van der Vlugt in zijn met keurige theorieën uitgewerkte studie zoo weinig gevorderd en hebben de Christenen in hun strijd met do sociaal democraten, radicalen en andere groepen werkelijk zulke winst behaald Er is gister nog door de heeren De Savornin Lohman en Talma op gewezen, dat al dat schrijven in boeken Diet rechtstreeks op het volk werkt. Nu ben ik het wel eens met den heer Bos, waar hij zegtmen kan hierin te ver gaanveel kan toch ook uit die hoogere geleerdheid, die maar weinigen bereikt, afdalen naar lagere sferen, het kan gepopulariseerd worden en zoo een catechismus vormen, die voor Jan en alle man geldt. Doch dan moet de heer Bos niet vergeten, dat tusschen den tijd waarin men tot een resultaat van zijn onderzoekin gen gekomen is en dien waarop doze cate chismus is samengesteld en uitgang vindt, een geduchte tijd verloopt. En in dien tusschentijd nu zijn de mansehen reeds van don weg en loopt de massa over n^ar de sociaal-democratie. De heeren zien het voor hun oogen. Bij elke volgende verkiezing hebben de sociaal democraten steeds gewonnen en niettegen staande de werkstaking, zullen zij blijven winnen en de liberalen zullen verliezen. Waaraan ligt dit? Niet, omdat de heeren niet in staat zijn hen te bestrijden. Dit kunnen zij, die van de oeconomisehe studiën meer hun werk gemaakt hebben dan ik die maar dilettant-oeeonoom ben uitnemend. Maar wel, omdat bij al dergelijke vraagstukken het niet alleen de redaneering, maar het besef in het hart is dat beslist. Ten slotte vergunne mij de heer Van der Vlugt nog ééne opmerking. Hij heeft beter dan ik gekend mijn hooggeackten leermeester Kuenen en weet, hoe hij in zijn dagen met lofwaardige nauwkeurigheid de verhouding tusschen de Mozaïsche wet en de profeten heeft vastgesteld. Hij was toen tot deze conclusie gekomen, dat de Mozaïsche wet gekomen is na den Babylonischen tijd, en dat de profeten voorafgingen. Dit is toen als waarheid aangenomen in heel de moderne school, dat gold als een onom- stootelijk resultaat, en is door het werk van Kuenen zelfs naar Engeland en elders gebracht. Nu zijn intusschen onlangs de tafels van Hammarubi ontdekt, en daaruit bleek dat veel van dezelfde dingen, die in de wetten van Mozes stonden, reeds 2000 j. v. Chr. bekend moeten geweest zijn. De deskundige onderzoekers erkennen dan thans ook dat geheel de theorie van Kuenen valt. "Welnu, dat die theorie valsch was, is destijds door de Christenen onmiddellijk gevoeld, niet omdat de boeken van Kuenen weerlegd zijn, maar omdat men met geeste lijke voelhorens voelde, dat zijn voorstel ling onaannemelijk was. Zoo is het ook hier. Zeer zeker kan door latere studie, veel welsprekender dan een Christen het kan uit zijn overtuiging, de sociaal-democratie neergeslagen worden. Maar in dien tusschentijd gaan duizenden en duizenden aan de academie en daar buiten met de sociaal-democratie mede- loopon. Daarentegen gevoelen de Christenen met hun onmiddellijk besef, dat hier een doodolijk gevaar schuilt, en daarom gaan ze niet mei. Dat onmiddellijk besef dat is dan ook de groote kracht, waardoor het grootste deel van ons volk wordt afgehouden van de sociaal-democratie. Ik stem dan ook den heer De Klerk toe dat dat onmiddellijk besef niet alleen nog bestaat bij de speciaal confessioneele arbei ders, maar dat zoowel in hoogere als in lagere kringen onder de liberalen nog mannen zijn bij wie de Christelijke traditie sterk nawerkt. Maar ook bij hen is de afkeer van de sociaal-democratie niet het resultaat van wetenschappelijk onderzoek, UITGAVE DFR FIRMA en van van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. maar juist van de nawerking dier traditie. Blijft dus ten slotte alleen de vraag, of de heer Schaper gelijk had, toen hij zeide uw Bijbel is niets waard, en daarbij aan haalde een passage uit Uncle Tom, van mevr. Beecher Stowe. En bij had gelijk. Ja, er wordt voortdurend van de Schrift misbruik gemaakt voor allerlei verkeerde dingen. Maar de heer Schaper kan niet weerspreken, dat de Bijbel het boek is en blijft, dat langer dan eenig ander boek in breedo kringen de machten en de geesten beheerscht heeft en nog boheerscht. Niemand minder dan Kant heeft het ge zegd de Schrift heeft eeD zedelijke levens beschouwing iD het leven geroepen, die als een eik geworteld is tot diep in de harten der nariën en der menschen. Ge kunt aan dien eik de bijl aanleggen, en hem misschien met één reuzonslag vellen, maar zie toe, als hij omgeworpen is, dan zult ge in geen twee eeuwen een zedelijke macht in het leven roepen als thans door de Schrift het zedelijk leven der natiën sterkt. Men kon in een ouden almanak van 1839 deze gedachten lezen, verschuldigd aan de pen van een jong student die later de eerste professor van een der grootste geneeskundige faculteiten is geworden «Vermijdt de purgeermiddelen en bloed- latingen, men verslijt het ijzer door het te veel te reinigen." De toekomstige pro- lessor streed reeds tegen het gebruik der purgeermiddelen die onverschillig onder welke omstandigheden werden aangewend. De verzwakkende purgeeringen zijn op logische wijze uit de mode geraakt, door de spierversterkende, hernieuwende en ijzerhoudende behandelingen. Een spier- versterkend middel is noodig in vele ge vallen, gij moet dan ook het baste kiezen. Het beste, het krachtigste is zonder twijfel de Pinkpillen. Zij passen aan alle lichaams gestellen die verzwakt en uitgeput zijn en zijn onmisbaar om de verwoestingen van den groei, de gevaren der vorming bij de jongens en de meisjes te herstellen. Men schrijft ons omtrent de Pinkpillen den volgenden brief van den Heer J' A. Broeks, te Elshof bij Wijhe. Daar de gezondheid van den mensch de grootste schat op aarde is en daar die mjj ontbrak, nam ik mijn toevlucht tot de nooit J. A. Broek, volgens portret. genoeg geprezene Pinkpillen, waar ik mijne gezondheid heb terug bekomen. Alle middelen heb ik aangewend maar niets mocht mij baten, ik gedoelde mij van dag tot dag al zwakker worden en thans moet ik u verklaren dat uwe Pinkpillen van Dr. Williams van mij een nieuw mensch gemaakt hebben, met lust verricht ik mijn werk, ik kan ze een ieder niet genoeg aanbevelen. De Pinkpillen hernieuwen en regelen het bloedzij regelen de werkingen in het menschelijk lichaam, herstellen de krachten en geven de gezondheid aan de ziekeD terug, als de andere geneesmiddelen mach teloos zijn gebleven. Zij zijn onovertreffeiijk tegen bloedarmoede, bleekzucht, neuras- théaie, maagkwalen, algemeene zwakte, rheumatiek, zenuwzwakte, zenuwpijnen, heu nicht. Prijs f 1.75 de doos, f9per 6 doozen. Verkrijgbaar bij Snabilié, Steiger 27, Rot terdam. Hoofd-depothouder voor Nederland en Apotheker. Franco toezending tegen postwissel. Ook echt verkrijgbaar voor Middelburg en omstreken bjj JOH. DE ROOS en voor Goes en omstreken bij üebr MULDER, Drogerijen en Verfwaren. VERGADERING van den Middelburgschen Gemeenteraad van 27 Januari 1904. Ingekomen is een bericht van het over lijden van den veerman W. Vogelvoor kennisgeving aangenomen. Een rekest wordt geronvoieerd naar B. en W. om advies. Voorstel B. en W. naar aanleiding van een adres van den Middelburgschen Bestuurders- bond betreffende werkloosheid. De Bestuurdersbond verzoekt maatregelen van zoodanigen aard en omvang te willen nemen, dat aan de heerschende werkloos heid zooveel mogelijk worde tegemoet gekomen. B. en W. adviseereu afwijzend op het verzoek te beschikken en gronden hun advies op de besluiten, die vroeger ten- zelfden opzichte genomen zijn. Die vroegere besluiten zijn voorden heer Fruin geen motief tot afwijzing. Hij is van meening dat B. en W. geen antwoord geven op het verzoek van adressant. Hebben B. en W. wel eens ernstig overwogen of aan het verzoek van adressant niet zou kunnen worden tegemoet gekomen b. v. door van gemeentewege steun te verleenen voor eene verzekering tegen werkloosheid. Hij doet daarom het voorstel B. en W. daartoe uit te noodigen. De heer de Veer meent dat zulk een ingrijpend voorstel als de heer Fruin doet, wel eens vooraf rijpelijk mag overwogen worden alvorens in behandeling te komen. Hij stelt daarom aanhouding voor, hetgeen algemeen wordt goedgevonden. Voorstel van B. en IV. tot wijziging ver ordening minimumloon en maximum arbeids tijd in bestekken. Het loon door B. en W. voorgesteld vond onverdeelden bijval en wordt met alge meene stemmen aangenomen. Tegen den voorgestelden arbeidstijd van 11 uren stellen de Commission van Finan ciën en van Fabricage 10 uren tegenover. Na eene korte discussie behoudt de ar beidstijd van 10 uren de overhand, met 8 tegen 7 stemmer, die der heeren Ermerins, de Rijcke, Verhage, Schorer, Wisboom Verstegen, de Veer en Snouek Hurgronje. Voorstel B. en W. naar aanleiding van een 'adres van E. H. Entinck c. s. betreffende uitbreiding van de gasleiding naar den Seis- singel. Ingewilligd. Voorstel can B. en W. naar aanleiding van adressen van J. Andriessen o. s. en J. Crucq c. 8. betreffende uitbreiding van de duinwater leiding tusschen Dampoort en Noor du-eg. B. en W. adviseeren het verzoek in te willigen, mits gedurende 3 jaren f 620 per jaar voor waterverbruik gegarandeerd wordt. Die voorwaarde vindt de heer Ermerins niet billijkbij stelt daarom voor het ver zoek in te willigen, wanneer de helft der betreffende perceelen worden aangesloten. De heer Sprenger is tegen dit voorstel de gemeente, die geen instelling van lief dadigheid is, zou renteverlies lijden door aanneming van hetzelve. De heeren Schorer, Tak en Snouck Hur gronje mengen zich in de discussie, vooral de laatste betoogt dat de gevraagde uit breiding in het belang der gezondheid hoogst noodig is. De heer de Rijcke stelt nu voor het voor stel Ermerins aan te houden, totdat omtrent de kwestie van levering van water over den meter zal zijn beslistzijn voorstel wordt echter verworpen met 10 tegen 6 stemmen, die der heeren de Rijcke, Ver hage, Heijse, Tak, de Veer, en van Dunné. Het voorstel Ermerins wordt daarna even eens verworpen met 9 tegen 7 stemmen, die der heeren van der Harst, Ermerins, Fruin, Verhage, Wisboom Verstegen, van de Ree en Snouck Hurgronje. De heer de Rijcke stelt nu voor om de jaarlijksche garantie gedurende 3 jaar te bepalen op f 400, hetgeen wordt aangenomen met 10 tegen C stemmen, die der heeren Heijse, Schorer, van Teylingen, van Dunné, Gratama en Sprenger. Voorstel van B. en W. naar aanleiding van een adres van het Zieuwsch Genootschap der Wetenschappen betreffende het tarief en voor waarden voor de levering van duinwater. Het Genootschap vraagt vermindering van kosten maar B. en W. adviseeren afwijzend. De heer Schorer bepleit en zet nader uiteen de motieven die het Genootschap tot zijn verzoek geleid hebben den tegen- woordigen toestand te bestendigen acht hij een groote onbillijkheid en doet daarom het voorstel om B. en W. uit te noodigen om te trachten door een nieuw voorstel aan de billijkheid nader tegemoet te komen, -welk voorstel met algemeene stemmen wordt aangenomen. Aangehouden voorstel van B. en W. tot wijziging der verordening houdende tarief en voorwaarden voor de levering van duinwater. Vastgesteld. Rapport van B. en W. inzake onderzoek naar de wenschelijkheid tot levering van het duinwater uitsluitend over den meter. B. en W. stellen voor het rapport voor kennisgeving aan te nemen. De heer van Teylingen komt op tegen het rapport van B. en W. Zij toch beweren dat er geen water verspilling plaats heeft, terwijl hij aan de hand van een rapport van den heer Schotel het tegendeel beweert. B. en W. nemen aan dat per etmaal en per hoold 28 liter water noodig is, hij echter schat dit op 49 liter. Hij blijft volhouden dat levering uitsluitend over den meter driDgend noodig is. De heer Schorer, zich grondende op eene proef van B. en W., is het met den beer van Teylingen eens dat er veel water ver spild wordt, maar toch hecht hij aan die proef niet de noodige waarde omdat ver bruikers wisten dat zij gecontroleerd werden. De heer Snouck Hurgronje verwerpt niet geheel en al het meterstelsel, maar bij invoering er van vreest hij dat de mindere man er weer door zal lijden en daarom kan hij met den heer van Teylingen niet medegaan. De heer Fruin meent dat de opgave van den heer van Teylingen van 49 liter cp een misverstand moet berusten, daar de proeven door B. en W. genomen slechts gemiddeld 17'/s liter aangeven. De heer Ermerins zegt dat men den heer van Teijlingen dankbaar mag zijn voor zijne nota. Hij heeft er duidelijk in uiteengezet dat het hoog tijd wordt dat Middelburg het voorbeeld van andere zustersteden gaat volgen. De heer van Dunne is voor het behoud van den tegenwoordigen toestand, vooral wanneer hij bedenkt dat alleen met de aanschaffing van de noodige watermeters eene ton gouds zal gemoeid zjjn. Zoo leverden voor- en tegenstanders van het rapport van B. en W. eene ware scher mutseling van argumenten, totdat eindelijk een voorstel van den heer Tak om B. en W. te verzoeken, zoo noodig gehoord hun des kundige, den raad inlichtingen te verstrek ken omtrent het al of niet wenschelijke van invoering van het meterstelsel, wordt aan genomen met algemeene stemmen, behalve die der heeren de Rijoke en Wisboom Verstegen. Interpellatie van den heer van Teijlingen namens de commissie van Fabricage) omtrent aanbesteding van het onderhoud der brandblusch- middelen. Vroeger kwam de aanbesteding, zegt de heer van Teijlingen, op de begreoting steeds voor onder de onderhandsche, dit jaar niet en daarom veroorlooft hij zich, met het oog op art. 142 der gemeentewet, de vrijheid aan B. en W. te vragenlo. Hoe kunnen B. en W. eene publieke aanbesteding hou den zonder voorkennis van den raad en

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1904 | | pagina 1