No. 48 1904
NIEUWSBLAD
TOOR ZEELAND.
Dinsdag 19 Januari. 18e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Haar Lanto voor eene watt,
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Een Volksziekte.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
en van
De Goesche Grt.} schrijvende over de
tuberculose, gaat na welke middelen er al
zoo genomen kunnen worden ter bestrijding
van deze vreeselijke ziekte.
Aan haar lezenswaardig opstel ontleenen
wij het volgende
Vroeger beschouwde men de ziekte in
haar algemeen bekende verschijnselen als
erfelijk en ontzonk de moed der bestrijding
vooral ook wegens de slechte resultaten,
daarmede verkregen, daar men de zieken
veel te laat behandelde. Nu echter weet
men gelukkig, dat tuberculose dikwijls ge
neest, en die neiging tot genezing is veel
grooter dan men vermoedt, want de meeste
aandoeningen in de long genezen. Indien
bijv. plotseling, door een treinongeluk of
in een oorlog, gezonde meuscben omkomen
is bet tallooze malen gebeurd, dat men in
hun longen genezen longaandoeningen vond.
Die menschen hebben dus vroeger eene
lichte tuberculose gehad, welke genezen is.
Het al of niet herstellen van een zieke is
echter van niets zoo afhankelijk als van
zijne levenswijze. Geneesmiddelen kunnen
van belang zijn en de behandeling van een
patiënt ondersteunen, maar die behandeling
blijven toch do voornaamste factoren
sterke voeding, frissche lucht en verstan
dige levenswijze.
Ons is een geval bekend van een man
die op t7-jarigen leeftijd, nadat verscheidene
uit zijn familie aan die ziekte waren bezweken,
zoo ernstig aan deze ziekte leed dat de dokter
hem moest opgeven, indien hij geen krachtiger
voeding kreeg. Hij kreeg die, genoot buiten
lucht, nam leefregels in ficht, en toen hij
op 2ojarigen leeftijd in dienst kwam, meenen-
de te zullen worden afgekeurd, werd hij na
zes weken door den dokter den majoor
Pilgrom die met zijn vroegeren toestand
op de hoogte was, ernstig te zijn geobserveerd
als volkomen vrij van tuberculose ontslagen.
En ook thans, op circa 50 jarigen leeftijd is
de man nog frisch en gezond. Met Gods hulp
dankt hij dit aan deze door de Goesche Cou
rant terecht aangewezen reddings- en vrijwa
ringsmiddelen.
Wij raden ze derhalve een ieder aan. Doch
men bederve nu zijn zaak niet, door bijv.
zich te begeven tot spiritualiën, zware tabak
of gaskachels. Vooral deze laatste zijn, ge
lijk deze man bij ervaring meende te mogen
vaststellen zeer g-evaarljjlr. Ook
7. PEUILLEIOIf,
Onafzienbaar was nu de menschenmassa
geworden, rond het bewuste grasperk, daar
velen tijdens het monster-concert buiten
gebleven waren, om een goed plaatsje te
hebben en te houden, vanwaar het vuurwerk
't best zou te zien zijn. Na vrij groot gedrang
gelukte het ons vieren, buiten te komen
en een goede staanplaats te verkrijgen.
Natuurlijk waren de duizenden zitplaatsen
alle bezet. Daar begon het gebulder als
van tallooze kanonnende kartetsen en
donderbussen en hoe die dingen meer
heeten. 't Was 't grootste en schoonste
vuurwerk, dat ik ooit zag. Een paar der
opgevoerde stukken vooral wekten geest
driftige toejuichingmet groote letters
verscheen in gloeiend lichtBrittannia,
rule the waves(Hoersch over de zeeën,
Brittanjo en dan het afscheid dat een
matroos neemt van haar, die hem, die ook
hij bemint, terwijl het schip in de haven
gereed ligt tot vertrek. Zie hoo ze schreit
De hand, nu en dan naar 't oog gebracht,
vermag den overvloed der tranen niet te
keeron en als hij haar verlaat om naar z'n
«plank" te gaan, bedekt ze 't gelaat met
beide handen, om weg te smelten in ge
ween. Langzaam verdwijnt en schip en
geliefde en zij ook zij gaat heen.
Wat was dat een mooi stuk, en zoo voor
treffelijk geslaagd Nog eenige fonteinen
en boomen en dergelijke, en dan maakten
wij ons gereed, dankbaar en voldaan huis
waarts te keeren. Maar ofschoon we
opzettelijk een plaats hadden uitgekozen,
die vlak bg den uitgang van 't paleis was,
Deze drie fac'oren vindt men het best
vereenigd in een sanatorium. Vroeger
meende meD, dat zulk een sanatorium moest
gelegen zijn in eene hoogere luchtstreek of
in zuidelijke landen. Het is echter ge
bleken, dat voor Nederlandsche teringlijders
de beste sanatoria ook in ons land zelf
kunnen worden opgericht. In anders landen
is men ons op het punt van sanatoria wel
vooruit, maar ook door hetini-
tiatief van H. M. de Koningin-
Moeder, met wier streven in
dezen ile Goesche burgerij den
22en dezer een klinkend bewijs
van sympathie kan geven in
Nederland is op dit gebied toch ook met
ijver en kracht gewerkt. Van de prachtige
resultaten, die de arts Eaentjens in zijn
sanatorium te Putten op de Veluwe heeft
bereikt, spraken we reeds in het vorig
artikel. Het verblijf in sanatoria in eigen
land is zelfs te verkiezen boven dat in
vreemde landen volgens professor Mosier
die zeide«Alleen in een sanatorium in
eigen land en eigen klimaat, waar de lijder
het volgend gedeelte van zijn leven moet
doorbrengen en arbeiden, kan een goede,
duurzame genezing verkregen wordeu.''
Het is waar, het verblijf in dergelijke
sanatoria is duur dat kan wel niet anders
omdat er veel doctoren en verpleegsters
noodig zijn en vooral voor den werkman
zullen die kosten van zulk een verblijf
spoedig te hoog zijn. De ziekteverzekering,
waarover we een tijd geleden in dit blad
schreven, zal hierin veel tegemoet kunnen
komen. De invoering van deze verzeke
ring zou krachtig kunnen medewerken tot
het bestrijden van de tuberculose onder den
werkliedenstand.
Met sanatoria is echter niet altijd alles
gewonnen. Als iemand in een dergelijke
inrichting zoover is vooruitgegaan, dat hij
weer zijn gewone werk kan doen, dan is
hij verplicht den eens aangenomen leefregel
zooveel mogelijk te volgen. Doet hij dat
niet, dan loopt hij groot gevaar weer in te
storten. En daarin zit juist de groote
bij het openzetten der kamerdeur is 't gevaar
der gaskachels nog niet afgewend, wan
neer niet zeker is dat versche lucht, onver
mengde zuurstof, en geen keukenlucht, die
vooral 's Maandags zeer bezwangerd is, wordt
binnen gelaten.
moesten we toch nog eenige oogenblikken
in groot gedrang ons laten voortduwen
eer we zoo gelukkig waren, buiten te
komen. Toon in allerijl naar 't station.
Geen trein nog, geen conducteurs of chefs
maar wel veel volk. Daar komt de trein.
Is i-'t wel Ja, 't is 'm OpgepastHier,
neen hier. Wacht even eer we er in
zijn, alles volEr maar bij gestaptTwaalf
plaatsen; 16, 18, 20, 21 reizigers en rei
zigsters Does not matter, 't Geeft niet.
Blijft maar staan. Vasthouden aan de
spijlen van de bagagerekjes! Flap! dicht
is 't portier en daar gaan weStellig
reed er het 3 voud, zeker 't 2 voud mee van 't
aantal zitplaatsen. Maar daar kijkt een
Engelschman Diet naar. Herhaaldelijk kwam
het ons voor, dat wijzelf of anderen de
reis staande moesten meemaken, nadat reeds
1 personen 6 plaatsen broederlijk haddeu
gedeeld. En zoo zouden we reeds om
half elf of hoogstens elf uur hebben kunnen
thuis zijn, als we niet zooveel vertraging
onderweg hadden gehad. Daardoor werd
het over 12.
De vierde dag.
Des Dinsdags zaton we al vroegtijdig
in de eleetrische tram in de ingewanden
van Londen. Daar er twee kokers naast
elkander onder den grond loopen, één
voor heen- en één voor terugreis, is botsing
niet mogelijk. Ons gezelschap zou voor
vijftig centen samen naar de City, 't voor
naamste deel van Londen, worden ge
bracht. We hadden anders wel 3 uur
moeten loopen. Nu hadden we 't gemak
kelijk de prachtig ingerichte eleetrische
tram, één enkele klasse, is niet minder
net eu geriefelpk, als bij ons de 2o en Ie
moeilijkheid, eene moeilijkheid, die men
heeft trachten te boven te komen, door het
stelsel van Colwethe. Bij dit stelsel worden
de zieken in een sanatorium geneeskundig
behandeld en zoo goed noodig gevoed, maar
niet opgenomen, terwijl dan door ambtenaren
van een sanatorium een nauwlettend toe
zicht op de huiselijke omgeving van den
patient wordt gehoudeD, wat ontsmetting
van diens bsddegoed, waschgoed enz. be
treft, en wat verder noodig is, om de met
hem wonende huisgenooten voor besmetting
te bewaren.
Iu Engeland zoekt men de bestrijding
van de tuberculose vooral in de verbetering
der woningtoestanden.
Ia Noorwegen heeft men zeer ingrijpende
maatregelen genomen wat het bestrijden
der ziekte betreft. Daar is aangifte van
patianten, ook bij verhuizing, verplicht
na verhuizing of bij sterfgeval moeten de
huizen van patiënten worden ontsmet.
Indien ongehuwde patiënten weigeren de
door de gezondheidscommissie voorgeschre
ven maatregelen tot voorkoming van be
smetting toe te passen, worden ze eenvoudig
in een sanatorium opgenomen. Arme lijders
aan tuberculose mogen niet worden opgeno
men in gewone armenhuizen, ten einde ook
daar de besmetting buiten ae deur te houden.
Aan minnen en dienstboden, van wie ge
constateerd is dat ze aan tuberculose lijden,
is het verboden in dienst te treden. Verder
zijn er ook voorschriften gegeven omtrent
alle plaatsen, waar veel menschen bij eikan
ker komen en waar de bron en de oorzaak
der groote besmetting moet worden gezocht.
Zoover zijn we in ons land nog niet.
Zoo te hooi en te gras zorgen sommige
burgemeesters er voor, dat kleeren en bed-
degoed van aan tuberculose overledenen
worden vernietigd, maar velen laten dit
ook na, zeer dikwijls, omdat de vergoeding
van het onteigende voor de gemeentekas
te bezwarend zou worden.
In afwachting van sanatoria en van Rijks
wege voorgeschreven maatregelen kunnen
echter personen, die zich zelf bewust zijn
aan tuberculose te lijden, veel tot hun
herstel bijdragen en tevens oppassen, dat
zij geen anderen besmetten. In de sputa,
de fluimen, zit vooral het vergif en de
medici schrijven dan ook direct het ge
bruik van spuwfleschjes voor. In Breda
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
klassewagons van de tram of den trein.
Maar alles was nog betrekkelijk nieuw.
Met snelle vaart werden we dan naar de
City gevoerd, en daar kwamen we in het
eigenlijke hartje van Londen en van Groot-
Brittanje en van de wereld in John.
Bull's eigen oog Wat een drukte Voet
gangers bij dnizendeD, vooral scabs" en
sbusses" bij honderden. Trotsche gebou
wen, waar tot beneden de straat de schrijvers
en boekhouders en kassiers zitten te pennen
of te tellen. Onze gids maakte er ons attent
op, dat we de klerken konden zien zitten hier
en daar, één of twee misschien wel meer
Meters beneden ons, waar geen zonnestraal
ooit doordringt, en waar, steeds-dóór het
kunstlicht dat der zon vervangen moet. Daar
wonen weinig menschen slechts 27000, ter
wijl kleinere buurten van de wereldstad erlO,
15 X zooveel tellen, 't Is een en al kantoor
's morgens ziet men de geëmployeerden
er heen gaan, onder of boven den grond,
per trein, per stoomtram, eleetrische dito, ot
per bus, en 's avonds weer temg, terwijl
zo 's middags hier en daar de tea rooms
of bar's vullen om er te lunchen of te
dineeren.
Het middelpunt is St. Paul's, een ont
zagwekkend reuzengebouw, waar heel wat
van te vertellen zou zijD, als ik 't niet liet
om de groote uitgebreidheid, die deze «reis
beschrijving" reeds verkreeg. St. Paul's
Cathedral, de hoofikerk, naar den Apostel
Paulus genoemd, is gebouwd, na den groo-
ten brand van 1666, die de City greoten-
deels verwoestte, 't Is na de St Pieterskerk
te Rome en de beroemde hoofdkerk van
MilaaD, de grootste christelijke kerk der
wereld.
Hoe groot de omringende gebouwen ook
heeft de afdeeling van het «Groene Kruis"
in de rijtuigen van de tram en in voor
het publiek toegankelijke lokalen kaarten
opgehangen, waarop met duidelijke letter
staat
»De tuberculose (tering) doodt jaarlijks
3000000 menschen. Zij verspreidt zich
door het spuwen. Laat ons daarom niet
spuwen op den grond, noch op straat,
noch in onze woningen".
Dit is een goede maatregel, die navol
ging verdient. Sputa van lijders aan tuber
culose zijn zeer gevaarlijk, want zij be
vatten altijd millioenen bacillen. De meeste
besmetting heeft dan ook ongetwijfeld plaats
door inademing van kleine deeltjes van
■die sputa en daardoor worden dan ook
de meosten ziek. En men besmet er even
goed zich zeiven weer mede als anderen.
Vervolgens neme men het volgende in
achtWie in de mogelijkheid is, voede
zich sterk, men neme dagelijksehe bewe
ging, men gebruike den neus voor de adem
haling, niet den mond. Met hoeste niet
noodeloos, trachte zooveel mogelijk goede
lucht te verkrijgen en vermijde stof.
Wie genezen is, moet zich beschouwen
als iemand, die zijn vijand verslagen heeft,
maar die desniettemin nog voortdurend
door dezen bedreigd wordt. Blijft dus
eene genezing wantrouwen en nog lang
daarna uiterst voorzichtig leven.
BRIEVEN UIT VLISSINGEN.
VII.
Geachte RedactieHoewel de scherpe
winterkoude weer wat is geweken, om voor
wind en regen, ook nu en dan voor een
helderen zachten winterdag plaats te maken,
doet toch de wintertijd zijne invloeden ge
voelen. De tijd, zoo om Kerstmis en Nieuw
jaar en een poos daarna is in veel opzich
ten geljjk aan den vacantietijd in den zomer.
Er is niet veel nieuws. Da Kamers zijn
op reces uiteengegaan. Het is een tweede
komkommertijd. De dagbladen verdiepen
zich in het afgeloopen jaar en leveren soms
zeer leerzame overzichten van hetgeen in
dat jaar voorviel. En valt er iets belang
rijks voor, allen werpen er zich op als op
eene welkomen buit en pluizen het tot in
de fijnste bijzonderheden uit. U kunt wel
begrijpen, dat er ook bjj ons, hierinVlis-
singen, niet veel nieuws is te verkrijgen.
mogen wezen, deze kerk staat daar als een
reus te midden van dwergen. Vooral de
klassieke westelijke zijde is imposant.
Treedt men de kerk binnen, dan wordt die
indruk van trotschheid en ontzaglijke
grootte niet verminderdmaar een gevoel
bekruipt ods, alsof we niet in een Christe
lijke kerk, eene protestantsche kerk zijn
binnengetreden. Bijna overladen mag ze
inwendig heeten, van weelde en versiering,
zoodat zelfs Engelschen van naam de eigen
lijke schoonheid der laatste durven betwis
ten, omdat er te veel is. Beziet men stuk
voor stuk de deelen van het kerkgebouw
en de aangebrachte marmeren en metalen
koper of goud ornamenten, dan schjjnt
't wel prachtig te zijn, zooals we soms van
Roomsche kerken datzelfde kunnen zeggen,
't Marmer vooral is voortreffelijk schoon.
De graven van Nelson, die de vloot der
Franschen vernielde bij Trafalgar in 1805
van Wellington, die den slag bij Waterloo
hielp winnen, waar Napoleon voor goed
verslagen werd, zijn hier hunne prachtige
grafmonumenten mogen getuigen van der
Britten vereering voor hunne groote helden
ook andere gedenkteekenen worden er in
overvloed aangetroffen, 't zij ter gedachtenis
van schrijvers van naam of staatslieden,
die Engelands roem wisten te handhaven.
In 1870 verliet een oorlogsbodem met 34
officieren en 300 man de Engelsche havens.
Nimmer keerde het terughoe en waar 't
verging bleef voor den mensch verborgen.
Een gedenksteen en praalbek werden ter
hunner gedachtenis in St. Paul's geplaatst,
en in dien steen, met de vermelding van
het feit, staan de namen dier 334 lands
kinderen ingebeiteld.
Nu door de breede, drukke Cheapnde,
En heeft men een ietwat groot dagblad, het
kost moeite, om het alle dag vol te krijgen.
Behalve wat nieuws omtrent vastzitten van
schepen en ander zeevaartnieuws, omtrent
aftreden van ambtenaren (a propos, U hebt
het misschien reeds vernomen, dat de heer
J. Pelle, chef de bureau bij de maat
schappij Zeeland bij gelegenheid der jongste
mutatiën is benoemd tot adjunct-inspecteur),
verplaatsing en overplaatsing van ambte
naren van het Rijk enz., is er hier dan ook
niets bijzonders. Alles gaat zoo zijn gewo
nen gang. Geregeld hoort men op de be
paalde tijden de stoomfluit van »'t fabriek"
of van «de Werft," zooals de menschen
zeggen, de werkplaats van Vlissingen. Gaat
het haar goed, dan gaat het Vlissingen op
stoffelijk gebied ook goed. Heeft zij min
der te doen, dan is er malaise. Verleden
jaar is Vlissingen in zijn bevolking achter
uitgegaan, doch niet zooveel als zich wel
.liet vermoeden. Als er geen bijzondere
tegenspoed komt, zal zich dit jaar die ach
teruitgang denkelijk wel weder herstellen.
Hoewel een leek zijnde op het gebied
van werkgever en werknemer, zoo laat ik
mijne gedachten toch wel eens over een
en ander gaan en dan wil het mij voor
komen, dat de verdeeling van den dag voor
den werkman aan de fabriek beter kon zijn.
Hij begint 's morgens om zes uur. Om
kwart over acht blaast de Werf. Dan is er
drie kwartier rust. In dien tijd moeten
de mannen naar buis, soms een heel eind
weg, hun ontbjjt gebruiken en weer present
zijn, want om negen uur blaast de werf,
om binnen te zijn. Nu werkt men door
tot half één. Dan is er opnieuw rust voor
het middagmaal en wel een kwartier meer,
dus een uur. Hierop wordt doorgewerkt
tot zes uur. De rusten zijn m. i. te kort.
Het is heon en weer loopen en het eten,
een twee drie naar binnen werken. Er
is haast geen tijd voor iets anders, geen
tijd voor Bijbellezen en gebed, geen tijd
voor een gezellig oogonblikje tot ver
ademing. Ik heb wel eens gehoord van
eene tijdverdeeling, die mij geschikter
voorkwam. Zij was deze's Morgens van
zeven tot twaalf. Daarna rust van twaalf
tot twee. Dan weder arbeiden van twee
tot zeven. De duur van den arbeidstijd
zou hierdoor maar zeer weinig worden
bekort. Volmaakt zou deze regeling ook
langs de Bank naar de Beurs" the Royal
Exchange. Bijzonder groot is't gebouw nu
niet, maar prachtig mag 't wel heeten.
Vooral ook als men binnentreedt en daar
de muurschilderingen beziet, die betrekking
hebben op de geschiedenis der stad. Het
gebouw werd den 28en October '44 gesticht
door Koningin Victoria. Een prachtige por
tiek in klassieken stijl draagt een groot beeld
houwwerk, den handel voorstellende. (De
eerste «Beurs", terzelfder plaatse, was ge
opend door Koningin Elisabeth in 1571). Het
inwendige van de tegenwoordige Beurs is
een groote, vierkante overdekte binnen
plaats (of hof) met een fraai, statig stand
beeld van Koningin Victoria, in de eerste
jaren harer regeering. De bovengenoemde
muurschilderingen stellen voor0. a.
1. Feniciörs, handeldrijvende met de
oude Britten.
2. Londen ontvangt zijne privilegiën van
Willem den Veroveraar.
3. Koningin Elisabeth opent de oude
Beurs (1571).
4. De brand van Londen in 1666. Eén
groote vuurzee.
5. Koningin Victoria opent de nieuwe
Beurs 1844.
6. Aanbieding van de Kroon van Enge
land aan Richard III.
7. Willem de Veroveraar een nieuw
privilegie aan de burgers van Londen
verleenende.
8. Sir Richard Wittington bezig met de
armen van Londen te begiftigen. (De
geschiedenis van W. en zijne kat is bekend.
Ook de wijze waarop hij Mayor werd),
nog een paar andere vindt men er ook. Het
zijn bepaald prachtige stukken.
(Wordt vervolgd.)
