NIEUWSBLAD No. 31. 1903 Donderdag 10 December, 18e Jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISCH VERSCHIJNT Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER AÜVERTENTIËN Zij, die zich met 1 Jan. op dit blad abonueeren, ontvangen de tot dien datum verschijnende nummers gratis. Een bladzijde uit Eugelands geschiedenis. Uit de Tweede Kamer. elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p p. 0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. 9 December 1903. De vrijzinnig democraten hebben in de Tweede Kamer bij monde van prof. Drucker, nu reeds, alsof de stembus reeds in 't zicht ware, een frontaanval op dit mini sterie gericht, na de zwaarden gewet, het strijdplan opgemaakt en het parool aange geven te hebben. Hierin is tactiek. In den lande en in de liberale pers weet men nu bereids op welk terrein het kiezersvolk moet worden gelokt, in welken zin het moet opgevoed worden. Het zal in 1905 met de socialisten in bond gaan om algemeen stemrecht. Of de ÜDie-liberalen en oud-liberalen ook mee zullen doen Zie, ook daarvoor was de politieke rede nu reeds noodig. Men behoorde te weten, nu alvast, op welke bondgenooten men in 1905 rekenen kan. En nu is 't wel opmerkelijk dat noch Borgesius, noch dr. Mees op den strijd kreet der vrijzinnigen zijn ingegaan. De Nieuwe Courant, orgaan der oud liberalen, riep al uitdaar gaat de liberale concentratie. Hetgeen zeggen wil: oud-liberaal, uni onist, vrijzinnig democraat en socialist zullen onder dezen kreet, in 1905, niet gezamenlijk optrekken. Dat mr. Goeman Borgesius overigens al zijn best doet zich sterk links te rich ten, hadden wij al weer de gelegenheid op te merken. In de Kamer deed hij ook al enkele malen, wat wij noemen zoete broodjes bakken bij de sociaal democraten. Vorige week, in zijn matte speech tegen dit Kabinet, deed hij dit zelfs op een ma nier dat de leider der vrijzinnig democra ten er zich aan stootte. Het gold de staking en zijn stem voor de strafwetwijzigingen. De N. II. C. schrijft: «De heer Borgesius trachtte zijn stem voor de strafrechtsnovelle, haast zou den wij zeggen, eenigszins te excuseeren. Men moest, zei hij, haar verklaren uit de omstandigheden van dat oogenblik. Tegen die voorstelling nu kwam de heer Drucker in verzet. Toen de Kamerpartij, waartoe de heer Borgesius behoorde, bij monde van 8 feuilleton. Pym gebruikte al zijne gaven van wel sprekendheid om de rechters te overtuigen dat de misdaad, welke men Strafford len laste legde, een daad was van hoogver raad te vergeefs bepleitte deze laatste, hoewel lijdend aan hevige, iheumatische pijnen, zijne onschuld gedurende bijna drie uren. Bjj eene zoogenaamde Bill of attainder door beide huizen aangenomen en na lang aarzeleD door den koning op Maandag 10 Mei bekrachtigd, werd Strafford ter dood veroordeeld. Toen hem den volgenden dag in den Tower de mededeeling gedaan werd dat Karei hem, zijn' vriend en gunsteling had opgeofferd aan den volkswil, riep hij met gebroken stem uit«Vertrouw niet op vorsten, want bij hen is geen hulp". Op Woensdag 12 Mei had de terecht stelling plaats. De klok van den Bell toren begon als naar gewoonte akelig dof te luiden. De luitenant van den Tower met eenige gewapende dienaars voeren den ver oordeelde naar Towerhiil. Hoewel lijdend naar het lichaam, heft hij fier het hoofd omhoog en blijft tot het laatste oogenblik kalm. Op dezen zijnen laatsten tocht toeft hij eenige oogenbükken voor den kerker van den aartsbisschop Laud, deelgenoot in hetzelfde lot. Hjj valt op de knieën en den heer Rink zich vóór de novelle ver klaarde, was er van eene tweede staking nog geen sprake. Achter een stem, uit nood uitgebracht, verklaarde de beer Drucker, mocht de heer Borgesius zich dus niet ver schuilen @Wat men ook van de operatie der vorige week zeggen moge, waarheid en onbevan genheid] waren „meer bij den vrijzinnig democraat dan bij den hoofdman der Liberale Unie. Niet Goeman Borgesius, maar] Drucker heeft ons gewaarschuwd. [Jona en de walvisch. Dezer dagen hoorden, wij van een open baar onderwijzer die de geschiedenis van Jona in den visch in twijfel trok. Nu, dergelijke «ongeloovigen" zijn er meer. Maar dat komt omdat zij den Bijbel niet kennen, of althans hem niet goed lezen. «Want gelijk Jonas drie dagen en drie nachten was in den buik van den walvisch, alzoo zal de Zoon des menschen drie dagen en drie nachten wezen ia het hart der aarde." Het Grieksche woord «Ketos" elders door zeemonster overgezet, is hier in Matth. 12 40 vertaald door walvisch. Dit is jammer, want die veitaliog heeft aanleiding gegeven tot misverstand van de zijde der Sohriftgeloovigen, die door de schijnklinkende theorieën der Schriftbestrij ders in het nauw worden gebracht en tót spotternij van de zijde van hen, die meenen de autoriteit van Gods Woord te kunnen bestrijden. Meenende dat hier een «walvisch" be deeld wordt terwijl toch in Jona I van een «groote visch" gesproken wordt zeggen zij dan Zie je wel, hoe vol leugens de Bijbel staateen walvisch en dat in de Middellandsclie Zee tnsschen Joppe en Tarsis en die walvisch, wiens keelgat niet grooter is dan 6 of 7 duim zou een man doorslikken en daarna uitspuwen En de Ethischen zoeken de fout in een vergissing der Statenvertalers. Verbeeldt u, mannen als Jacobus Rolan- dus, Herman Faukelius van Middelburgen Petrus Comelti van EnkhuizeD, mannen van zoo hooge en veelzijdige ontwikkeling, in zonderheid de secundiSabastiaan Dam man, Festus Hommius en de natuurkenner Antonius Wallaeus zouden zich vergist hebben Eigenlijk is de zaak te duidelijk om er nog over te schrijven. Doch wjj hoorden wel van grootere geleerden dan deze onderwijzer die moeilijk zaten met dezen walvisch. ontvangt den gevraagden zegen. Op de gerechtsplaats aangekomen, legt hij het hoofd terneör en met één slag is dat hoofd van de romp gescheiden. Dat was het uiteinde van den machtigen graaf van Strafford, Ierlands onderkoning, den vroegeren gunsteling des konings. De grijze aartsbisschop Laud onderging vier jaren later hetzelfde lot (10 Jan. 1645). Door het Parlement werden de Hooge Commissie en Sterrekamer opgeheven. In Augustus ging do koning naar Schotland om met de Schotten te onderhandelen, be waakt door Hampden, wien het Lagerhuis had opgedragen, toe te zien, dat de vrede met Karei niet ten koste van de volkspartij in Engeland gesloten zou worden. Eensklaps verspreidde zich het bericht van een opstand in Ierland, waar de katho lieken een moordaanslag hadden gepleegd op de Puriteinen, welke aanslag naar men meende, door het hof was begunstigd en de aanleiding werd tot algemoene wapening. Men kreeg Rondkoppen en Cavaliers. De koning werd niet langer vertrouwd. Het Lagerhuis nam 22 Nov. 1641 een besluit, om aan den vorst een adres of vertoog te richten, bekend onder den naam van «Grand Remonstrance" waarin de grieven en daden van geweld gedurende de verloopen vijftien jaren waren blootgelegd en den koning verzocht werd, geeue ministers aan te stellen die het PaTement niet kon vertrouwen. Het debat duurde van 's morgens negen Laten wij hun zeggen mogen dat in de 15a en 10e en nog in de 17e eeuw, het woord wal, hier in walvisch, een voorvoeg sel is dat niets anders beteekent dan groot, denk aan walmtii is groote noot en «Wrus is groote rus. Het was dus een walvisch maar in den zin dien men er in de 17e eeuw aangaf; niet in de beteekehis die men er in do 20ste eeuw aan hecht. Het was een groote visch zooals in Jona 1 17 staat; een «zeemonster" zooals de Grieksche tekst van Matth. 12 40 het noemt. Sommige Schriftuitleggers zijn van oor deel, dat het de 30 vo9t lange haai is ge weest, die in de MiddelliDdsche zee vaak de menschen verslindt of de nog grootere, de 90 tot 120 voet lange potvisch, een zoog dier zooals de walvisch, in gestalte zeer aan hem gelijk, die zelfs geheele haaien verslindt en den muil met 40 tanden van een half voet hoog bezet heeft. In Frankrijk in 1843 in de Golf van Biscay3, is zulk een zoogdier aangespoeld door den vloed, in het lichaam van den laatsten potvisch bevonden zich twee sol daten, het lijk van den éénen was nog warm en was ongeschonden. Zoo zijn dan de «algomeene beschouwin gen" achter den rug, ongetwijfeld ook tot blijdschap van hen, die daaraan een werk zaam aandeel hebben genomen. Het wil nogal wat zeggen vijf dagen lang te hooren spreken over een zelfde onderwerp en dat in verschillenden toonaard, door sprekers, die werk van de zaak gemaakt hebben en de puntjes op de i's willen zetten. In ellenlange speeches vol gemoedelijke ver- toogen, nauwkeurige vorwijzingon en ge vleugelde monologen, wordt door afgevaar digden van rechts en links de laatste hadden wel het leeuwenaandeel niet zoozeer de begrooting, waarom het eigen lijk gaan moest, als wel het regerings beleid en zooals nu de beginselen der partjjen besproken. Het is dan ook waar lijk geen wonder, dat vele afgevaardigden den laatsten dag op het appel ontbraken. Men kan ook van het goede te veel krjjgen. En daarbij de «Handelingen" zijn er nog. Later kunnen de absente leden ze op hun gemak doorsnuffelen. Het moet waarlijk een genot zijn de uitgesproken en aangehoorde speeches van een Talma, een V. d. Vlugt, niet het minst van Minister Kuyper in extenso te lezen. ure tot na middernacht. Het was eene onstuimige zittirg. Om twee ure des nachts gingen de leden uit een. De koning was hoogst verontwaardigd en trachtte door eene zeer onstaatkundige handeling zijne woede te koelen. Op den 3en Jan. van hot volgende jaar werd den procureur goneraal gelast, behalve Lord Kimbolton, vijf leden van het Lager huis, waaronder Hampden, Pym en Hollis in hechtenis te nemen toen dit echter niet gelukte, besloot hij den volgenden dag ge weld te gebruiken en zich met gewapende macht van bovengenoemde ledon meester te maken. Zij waren echter van de be doeling des konings verwittigd en reeds voor diens aankomst vertrokken. Tot den 1 Len Januari bleven zij in de City en daarna werden zij met veel eerbewijzingen in een vaartuig langs de Theems naar West minster teruggebracht, nagestaard en gevolgd door eene onafzienbare menigte. Dagelijks vertoonde zich eene joelende schare voor het paleis des Konings en gaf op ondub belzinnige wijze haar misnoegen over de onwettige handelwijze van Karei Stuart te kennen. De koning achtte zich in zijn paleis niet langer veilig en verliet Londen. De dwaze, onstaatkundige handeling in betrekking tot de vijf leden van het Lager huis was de naaste aanleiding tot het uit breken van den Burgerkrijg, die hier slechts ter loops kan worden aangestipt. Don 22 Aug. 1612 riep de Koning zijne Schoon waren die beschouwingen naar vorm en inhoud beide," schoon vooral daarin, dat zij het licht lieten vallen op het principieële verschil van de levens opvattingen en levensbeschouwingen uit gaande van de Rede en van de Openbaring. JslHier werden de lansen gekruist op waar dige wijze. En de rechterzijde kan tevreden zijn over het debat. Stippen we enkele punten aan uit het geen de minister sprak, naar aanleiding van prof. v. d. Vlugts rede, over het ken merkend verschil tusschen liberaal en socia list. Voor den liberaal is do Fransche revolutie het uitgangspunt van het moderne loven. En in de staatsrechterlijke stelsels daaruit voortgekomen, wordt God wegge cijferd. Nu gaat ontegenzeggelijk de sociaal demoeraat een stap verder. Deze toch miskent de zelfstandige actie van den geest geheel en al. Daarom is in het leven van de sociaal democratie geen plaats voor God. En toen nu God door de liberalen uit het staatsleven was geweerd kon men moeilijk de vraag beantwoorden »wat is recht Met het zoogenaamd geschreven recht kon men onmogelijk tevreden zijn. Dit toch wisselt naar tijd, plaats en omstandigheid. Zegt men dat dit van zelf gaat door de noodwendigheid dan wordt men socialist. Is men daarentegen van meening, dat mensehelijk denken en handelen daarop invloed hebben dan krijgt men noodzake lijkerwijze de wet van het recht. Die in het stoffelijke te zooken is de weg op naar het socialisme. En zoekt men die bjj het genie, bij het vernuft, dan wordt de wet van het recht ook onvermijdelijk, de mensch Jhering, de mensch v. d. Vlugt en] wat die er van denkt. En waarom zou dan Marx of Troelstra niet met v. d. Vlugt gelijkberechtigd zijn? Do Calvinist echter vindt al die bezwaren en moeilijkheden niet. Hij gaat uit van de idee, dat het recht is bepaald door Gods bestel en in de openbaring is beschreven. Hierin komt dan ook het groote verschil uit tusschen calvinisten en liberalen. De laatsten toch weigeren te rekenen met do openbaring Gods, welke uitkomt in natuur en rede beide, maar bovenal zoo treffend in de Schrift. De rede alleen te laten werken maakt onvoldaan, ze geeft onvol doende resultaten. Er blijft iets incom pleets over. Dat aan te vullen vermag alleen de H. Schrift. En het geloof alleen kan den Christen stej ken tegen socialist en liberaal. Daardoor voelt hij inderdaad, dat de verkondigde theorieën dier beide levens beschouwingen bepaald foutief zijn. onderdanen te wapen en werd do konink lijke standaard ontplooid. In de eerste jaren streed het leger van het Parlemont onder leiding van den graaf van Essex niet gelukkigbehalve eenige veldslagen verloor het den dapperen John IlampdeD in een gevecht bij Oxford. Weldra keerde echter de krijgskans toen Olivier Cromwell met zijne dapperen eene overwinning behaalde bij Marstonmoor (1644), waarbij meer dan een honderdtal vaandels den overwinnaars in handen vielen. Van af dit oogenblik was zjjn naam voor goed gevestigd, te meer daar Essex in het zuiden ongelukkig streed. Crom well zag bij het peilen van de diepte ook de oorzaak van de kwaal. Do organisa'ie van het leger liet veel te wensehen over. Hij besloot een op roeping te doen in de oostelijke graaf schappen om alzoo de oude, afgeleefde soldaten door jeugdige, dappere strijders te kunnen vervangen. Door dit nieuwe element in zijn leger optenemen, kon het met eer eene verge lijking met dat der koningsgezinden door staan. Mocht dit laatste het Parlements- leger ook al evenaren in persoonlijken moed, in geestdrift moest het voor die dapperen onderdoen, en aan eene dis cipline, die bij Cromwells leger merkbaar was, waren de strijders van Karei ten eenenma'e vreemd Daar het Parlement de actie van onthouding (self denying En nu nog iets over de fijne, tintelende repliek van prof. v. d. Vlugt. Na er op gewezen te hebben, dat het volstrekt niet in zijne bedoeling lag eene wigge te drijven in het gebouw der coalitie, eenig en alleen om het traditioneele sprookje uit de wereld te helpen, alsof liberalen en socialisten op één beginsel zouden steuneD, betoogt hij, dat de liberaal buigt voor de inspraak van zijn geweten, als voor eene zeer hoog boven hem staande macht. Het verkeer met mijn God, zoo vervolgt de Leidsche hoogleeraar, is iets verhevens, iets persoonlijks en daar om wordt dit niet met luid gesehal ver kondigd in 's lands vergaderzaal. Er blijft wat over voor de binnenkamer. En zich tot dhr. Talma keerend, die de kracht van „dikke boeken" ten opzichte van de bestrijding van het socialisme ont kent, en zegt: «Uw God heeft u geen wapenen gegeven tegen de socialisten", ging de afgevaardigde van Leiden voort om te betoogen, dat het mengen van Gods naam in de socialistische zaken voor God te weinig en voor de socialisten te veel eer zou zijn. Natuurlijk bleef dhr. Talma niet achter wege om zijne beschouwing daartegenover te plaatsen en nog eens in den breede aan- tetoonen, dat de strijd der antirevolutionaire partij niet is een strijd voor eigen macht of voordeel, maar eenig en alleen tegon het dreigend gevaar, dat het geestelijk leven van ons volk zou verstikt worden op ieder gebied. Plaatsgebrek noopt ons veel schoons uit de debatten te laten passeeren. De algemeene beschouwingen werden gesloten en nu kwam d9 begrooting zeLe aan de orde, waarvan twee hoofdstukken zonder beraadslaging werden aangenomen. En nu hoofdstuk drie n.l. de begrooting van buitenlandsche zaken. Een aantal spre kers van linker- en rechterzijde voerden daarover het woord. Dhr. v. d. Vlugt bracht onder het motto „ik zoek het departement van Buitenland sche Zaken, maar ik zie het niet", ver schillende grieven te berde tegen het bui- tenlandsch beleid. Dhr. v. Kol beaamt veel van wat dhr. v. d. Vlugt zegt. Naar zijne meening de meening van dhr. v. Kol n.l. laat ons diplomatiek beleid veel te wensehen over. De Minster beantwoordt de verschillende sprekers en houdt na re pliek van sommigen staande, wat te voren over verschillende punten is gezegd. Als het voornaamste voor onze lezers achten wij de vermelding, dat het geheele hoofdstuk „Buitenland", zonder stemming is aangenomen. ordinance) had aangenomen, volgens welke goen lid der beide Huizen tegelijk bevel hebber der troepen mocht zijn, werd ver volgens de graaf v. Essex als generaal door Fairfax vervangen. Desniettemin was en bleef Cromwell de ziel van het leger. Inmiddels hadden de Puriteinen, door den gelukkig gevoerden oorlog bemoedigd, groote veranderingen ingevoerd, ja zelfs alles wat in kerken on pleinen aan den Anglieaanschen ritus kon herinneren der vernieling prijsgegeven, l)e Puriteinsehe geestelijken werden weder hersteld en alles meer op Presbyter-geest geschoeid. Toch ontbrak ook onder haar de ware eenheid. Er was reeds lang onder de Puriteinen een partij aan het opkomen, welker leden terecht inzagen, dat zij niet verlost waren van de hiërarchie dor bisschoppen uit de Staatskerk om het misschien nog zwaar dere juk te moeten torsen van de Pres- byteriaansche geeste'ijken, die van uit de synode de kerkelijke vrijheid van elke af zonderlijke gemeonte aan banden wilden leggen. De leden van genoemde partij daarentegen wilden, dat elke christelijke gemeente zich zelve zou mogen besturen, ook volkomen vrijheid in den ritus zou erlangen en niomand gedwongen zou wor den zijn geweten te verkrachten onder van hooger hand opgelegde voorschriften. Wordt vervolgd.)

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1903 | | pagina 1