NIEUWSBLAD
No. 31. 1903
Donderdag 10 December,
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Zij, die zich met 1 Jan.
op dit blad abonueeren, ontvangen
de tot dien datum verschijnende
nummers gratis.
Een bladzijde uit Eugelands geschiedenis.
Uit de Tweede Kamer.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p p. 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
9 December 1903.
De vrijzinnig democraten hebben in de
Tweede Kamer bij monde van prof. Drucker,
nu reeds, alsof de stembus reeds in 't
zicht ware, een frontaanval op dit mini
sterie gericht, na de zwaarden gewet, het
strijdplan opgemaakt en het parool aange
geven te hebben.
Hierin is tactiek.
In den lande en in de liberale pers
weet men nu bereids op welk terrein het
kiezersvolk moet worden gelokt, in welken
zin het moet opgevoed worden.
Het zal in 1905 met de socialisten in
bond gaan om algemeen stemrecht.
Of de ÜDie-liberalen en oud-liberalen
ook mee zullen doen
Zie, ook daarvoor was de politieke rede
nu reeds noodig. Men behoorde te weten,
nu alvast, op welke bondgenooten men in
1905 rekenen kan.
En nu is 't wel opmerkelijk dat noch
Borgesius, noch dr. Mees op den strijd
kreet der vrijzinnigen zijn ingegaan.
De Nieuwe Courant, orgaan der oud
liberalen, riep al uitdaar gaat de liberale
concentratie.
Hetgeen zeggen wil: oud-liberaal, uni
onist, vrijzinnig democraat en socialist
zullen onder dezen kreet, in 1905, niet
gezamenlijk optrekken.
Dat mr. Goeman Borgesius overigens
al zijn best doet zich sterk links te rich
ten, hadden wij al weer de gelegenheid
op te merken.
In de Kamer deed hij ook al enkele
malen, wat wij noemen zoete broodjes
bakken bij de sociaal democraten.
Vorige week, in zijn matte speech tegen
dit Kabinet, deed hij dit zelfs op een ma
nier dat de leider der vrijzinnig democra
ten er zich aan stootte.
Het gold de staking en zijn stem voor
de strafwetwijzigingen.
De N. II. C. schrijft:
«De heer Borgesius trachtte zijn stem
voor de strafrechtsnovelle, haast zou
den wij zeggen, eenigszins te excuseeren.
Men moest, zei hij, haar verklaren uit de
omstandigheden van dat oogenblik. Tegen
die voorstelling nu kwam de heer Drucker
in verzet. Toen de Kamerpartij, waartoe
de heer Borgesius behoorde, bij monde van
8
feuilleton.
Pym gebruikte al zijne gaven van wel
sprekendheid om de rechters te overtuigen
dat de misdaad, welke men Strafford len
laste legde, een daad was van hoogver
raad te vergeefs bepleitte deze laatste,
hoewel lijdend aan hevige, iheumatische
pijnen, zijne onschuld gedurende bijna drie
uren. Bjj eene zoogenaamde Bill of attainder
door beide huizen aangenomen en na lang
aarzeleD door den koning op Maandag 10
Mei bekrachtigd, werd Strafford ter dood
veroordeeld.
Toen hem den volgenden dag in den
Tower de mededeeling gedaan werd dat
Karei hem, zijn' vriend en gunsteling had
opgeofferd aan den volkswil, riep hij met
gebroken stem uit«Vertrouw niet op
vorsten, want bij hen is geen hulp".
Op Woensdag 12 Mei had de terecht
stelling plaats. De klok van den Bell toren
begon als naar gewoonte akelig dof te
luiden. De luitenant van den Tower met
eenige gewapende dienaars voeren den ver
oordeelde naar Towerhiil. Hoewel lijdend
naar het lichaam, heft hij fier het hoofd
omhoog en blijft tot het laatste oogenblik
kalm. Op dezen zijnen laatsten tocht toeft
hij eenige oogenbükken voor den kerker
van den aartsbisschop Laud, deelgenoot in
hetzelfde lot. Hjj valt op de knieën en
den heer Rink zich vóór de novelle ver
klaarde, was er van eene tweede staking
nog geen sprake. Achter een stem, uit
nood uitgebracht, verklaarde de beer Drucker,
mocht de heer Borgesius zich dus niet ver
schuilen
@Wat men ook van de operatie der vorige
week zeggen moge, waarheid en onbevan
genheid] waren „meer bij den vrijzinnig
democraat dan bij den hoofdman der
Liberale Unie.
Niet Goeman Borgesius, maar] Drucker
heeft ons gewaarschuwd.
[Jona en de walvisch.
Dezer dagen hoorden, wij van een open
baar onderwijzer die de geschiedenis van
Jona in den visch in twijfel trok.
Nu, dergelijke «ongeloovigen" zijn er
meer. Maar dat komt omdat zij den Bijbel
niet kennen, of althans hem niet goed lezen.
«Want gelijk Jonas drie dagen en drie
nachten was in den buik van den walvisch,
alzoo zal de Zoon des menschen drie dagen
en drie nachten wezen ia het hart der
aarde."
Het Grieksche woord «Ketos" elders door
zeemonster overgezet, is hier in Matth.
12 40 vertaald door walvisch.
Dit is jammer, want die veitaliog heeft
aanleiding gegeven tot misverstand van de
zijde der Sohriftgeloovigen, die door de
schijnklinkende theorieën der Schriftbestrij
ders in het nauw worden gebracht en tót
spotternij van de zijde van hen, die meenen
de autoriteit van Gods Woord te kunnen
bestrijden.
Meenende dat hier een «walvisch" be
deeld wordt terwijl toch in Jona I van
een «groote visch" gesproken wordt
zeggen zij dan Zie je wel, hoe vol leugens
de Bijbel staateen walvisch en dat in de
Middellandsclie Zee tnsschen Joppe en
Tarsis en die walvisch, wiens keelgat niet
grooter is dan 6 of 7 duim zou een man
doorslikken en daarna uitspuwen
En de Ethischen zoeken de fout in een
vergissing der Statenvertalers.
Verbeeldt u, mannen als Jacobus Rolan-
dus, Herman Faukelius van Middelburgen
Petrus Comelti van EnkhuizeD, mannen van
zoo hooge en veelzijdige ontwikkeling, in
zonderheid de secundiSabastiaan Dam
man, Festus Hommius en de natuurkenner
Antonius Wallaeus zouden zich vergist
hebben
Eigenlijk is de zaak te duidelijk om er
nog over te schrijven. Doch wjj hoorden wel
van grootere geleerden dan deze onderwijzer
die moeilijk zaten met dezen walvisch.
ontvangt den gevraagden zegen. Op de
gerechtsplaats aangekomen, legt hij het
hoofd terneör en met één slag is dat hoofd
van de romp gescheiden.
Dat was het uiteinde van den machtigen
graaf van Strafford, Ierlands onderkoning,
den vroegeren gunsteling des konings. De
grijze aartsbisschop Laud onderging vier
jaren later hetzelfde lot (10 Jan. 1645).
Door het Parlement werden de Hooge
Commissie en Sterrekamer opgeheven. In
Augustus ging do koning naar Schotland
om met de Schotten te onderhandelen, be
waakt door Hampden, wien het Lagerhuis
had opgedragen, toe te zien, dat de vrede
met Karei niet ten koste van de volkspartij
in Engeland gesloten zou worden.
Eensklaps verspreidde zich het bericht
van een opstand in Ierland, waar de katho
lieken een moordaanslag hadden gepleegd
op de Puriteinen, welke aanslag naar men
meende, door het hof was begunstigd en
de aanleiding werd tot algemoene wapening.
Men kreeg Rondkoppen en Cavaliers. De
koning werd niet langer vertrouwd. Het
Lagerhuis nam 22 Nov. 1641 een besluit,
om aan den vorst een adres of vertoog te
richten, bekend onder den naam van «Grand
Remonstrance" waarin de grieven en daden
van geweld gedurende de verloopen vijftien
jaren waren blootgelegd en den koning
verzocht werd, geeue ministers aan te stellen
die het PaTement niet kon vertrouwen.
Het debat duurde van 's morgens negen
Laten wij hun zeggen mogen dat in de
15a en 10e en nog in de 17e eeuw, het
woord wal, hier in walvisch, een voorvoeg
sel is dat niets anders beteekent dan
groot, denk aan walmtii is groote noot en
«Wrus is groote rus.
Het was dus een walvisch maar in den
zin dien men er in de 17e eeuw aangaf;
niet in de beteekehis die men er in do
20ste eeuw aan hecht.
Het was een groote visch zooals in Jona
1 17 staat; een «zeemonster" zooals de
Grieksche tekst van Matth. 12 40 het noemt.
Sommige Schriftuitleggers zijn van oor
deel, dat het de 30 vo9t lange haai is ge
weest, die in de MiddelliDdsche zee vaak
de menschen verslindt of de nog grootere,
de 90 tot 120 voet lange potvisch, een zoog
dier zooals de walvisch, in gestalte zeer
aan hem gelijk, die zelfs geheele haaien
verslindt en den muil met 40 tanden van
een half voet hoog bezet heeft.
In Frankrijk in 1843 in de Golf van
Biscay3, is zulk een zoogdier aangespoeld
door den vloed, in het lichaam van den
laatsten potvisch bevonden zich twee sol
daten, het lijk van den éénen was nog
warm en was ongeschonden.
Zoo zijn dan de «algomeene beschouwin
gen" achter den rug, ongetwijfeld ook tot
blijdschap van hen, die daaraan een werk
zaam aandeel hebben genomen. Het wil
nogal wat zeggen vijf dagen lang te hooren
spreken over een zelfde onderwerp en dat
in verschillenden toonaard, door sprekers,
die werk van de zaak gemaakt hebben en
de puntjes op de i's willen zetten. In
ellenlange speeches vol gemoedelijke ver-
toogen, nauwkeurige vorwijzingon en ge
vleugelde monologen, wordt door afgevaar
digden van rechts en links de laatste
hadden wel het leeuwenaandeel niet
zoozeer de begrooting, waarom het eigen
lijk gaan moest, als wel het regerings
beleid en zooals nu de beginselen der
partjjen besproken. Het is dan ook waar
lijk geen wonder, dat vele afgevaardigden
den laatsten dag op het appel ontbraken.
Men kan ook van het goede te veel krjjgen.
En daarbij de «Handelingen" zijn er nog.
Later kunnen de absente leden ze op hun
gemak doorsnuffelen.
Het moet waarlijk een genot zijn de
uitgesproken en aangehoorde speeches van
een Talma, een V. d. Vlugt, niet het minst
van Minister Kuyper in extenso te lezen.
ure tot na middernacht.
Het was eene onstuimige zittirg. Om
twee ure des nachts gingen de leden uit
een. De koning was hoogst verontwaardigd
en trachtte door eene zeer onstaatkundige
handeling zijne woede te koelen.
Op den 3en Jan. van hot volgende jaar
werd den procureur goneraal gelast, behalve
Lord Kimbolton, vijf leden van het Lager
huis, waaronder Hampden, Pym en Hollis
in hechtenis te nemen toen dit echter niet
gelukte, besloot hij den volgenden dag ge
weld te gebruiken en zich met gewapende
macht van bovengenoemde ledon meester
te maken. Zij waren echter van de be
doeling des konings verwittigd en reeds
voor diens aankomst vertrokken. Tot den
1 Len Januari bleven zij in de City en
daarna werden zij met veel eerbewijzingen
in een vaartuig langs de Theems naar West
minster teruggebracht, nagestaard en gevolgd
door eene onafzienbare menigte. Dagelijks
vertoonde zich eene joelende schare voor
het paleis des Konings en gaf op ondub
belzinnige wijze haar misnoegen over de
onwettige handelwijze van Karei Stuart te
kennen. De koning achtte zich in zijn
paleis niet langer veilig en verliet Londen.
De dwaze, onstaatkundige handeling in
betrekking tot de vijf leden van het Lager
huis was de naaste aanleiding tot het uit
breken van den Burgerkrijg, die hier slechts
ter loops kan worden aangestipt.
Don 22 Aug. 1612 riep de Koning zijne
Schoon waren die beschouwingen naar
vorm en inhoud beide," schoon vooral
daarin, dat zij het licht lieten vallen op
het principieële verschil van de levens
opvattingen en levensbeschouwingen uit
gaande van de Rede en van de Openbaring.
JslHier werden de lansen gekruist op waar
dige wijze. En de rechterzijde kan tevreden
zijn over het debat.
Stippen we enkele punten aan uit het
geen de minister sprak, naar aanleiding
van prof. v. d. Vlugts rede, over het ken
merkend verschil tusschen liberaal en socia
list. Voor den liberaal is do Fransche
revolutie het uitgangspunt van het moderne
loven. En in de staatsrechterlijke stelsels
daaruit voortgekomen, wordt God wegge
cijferd. Nu gaat ontegenzeggelijk de sociaal
demoeraat een stap verder. Deze toch
miskent de zelfstandige actie van den geest
geheel en al. Daarom is in het leven van
de sociaal democratie geen plaats voor God.
En toen nu God door de liberalen uit
het staatsleven was geweerd kon men moeilijk
de vraag beantwoorden »wat is recht
Met het zoogenaamd geschreven recht kon
men onmogelijk tevreden zijn. Dit toch
wisselt naar tijd, plaats en omstandigheid.
Zegt men dat dit van zelf gaat door de
noodwendigheid dan wordt men socialist.
Is men daarentegen van meening, dat
mensehelijk denken en handelen daarop
invloed hebben dan krijgt men noodzake
lijkerwijze de wet van het recht.
Die in het stoffelijke te zooken is de weg
op naar het socialisme. En zoekt men die
bjj het genie, bij het vernuft, dan wordt
de wet van het recht ook onvermijdelijk,
de mensch Jhering, de mensch v. d. Vlugt
en] wat die er van denkt. En waarom zou
dan Marx of Troelstra niet met v. d. Vlugt
gelijkberechtigd zijn?
Do Calvinist echter vindt al die bezwaren
en moeilijkheden niet. Hij gaat uit van
de idee, dat het recht is bepaald door Gods
bestel en in de openbaring is beschreven.
Hierin komt dan ook het groote verschil
uit tusschen calvinisten en liberalen. De
laatsten toch weigeren te rekenen met do
openbaring Gods, welke uitkomt in natuur
en rede beide, maar bovenal zoo treffend
in de Schrift. De rede alleen te laten
werken maakt onvoldaan, ze geeft onvol
doende resultaten. Er blijft iets incom
pleets over. Dat aan te vullen vermag
alleen de H. Schrift. En het geloof alleen
kan den Christen stej ken tegen socialist en
liberaal. Daardoor voelt hij inderdaad, dat
de verkondigde theorieën dier beide levens
beschouwingen bepaald foutief zijn.
onderdanen te wapen en werd do konink
lijke standaard ontplooid.
In de eerste jaren streed het leger van
het Parlemont onder leiding van den graaf
van Essex niet gelukkigbehalve eenige
veldslagen verloor het den dapperen John
IlampdeD in een gevecht bij Oxford.
Weldra keerde echter de krijgskans toen
Olivier Cromwell met zijne dapperen eene
overwinning behaalde bij Marstonmoor
(1644), waarbij meer dan een honderdtal
vaandels den overwinnaars in handen vielen.
Van af dit oogenblik was zjjn naam
voor goed gevestigd, te meer daar Essex
in het zuiden ongelukkig streed. Crom
well zag bij het peilen van de diepte ook
de oorzaak van de kwaal.
Do organisa'ie van het leger liet veel
te wensehen over. Hij besloot een op
roeping te doen in de oostelijke graaf
schappen om alzoo de oude, afgeleefde
soldaten door jeugdige, dappere strijders
te kunnen vervangen.
Door dit nieuwe element in zijn leger
optenemen, kon het met eer eene verge
lijking met dat der koningsgezinden door
staan. Mocht dit laatste het Parlements-
leger ook al evenaren in persoonlijken
moed, in geestdrift moest het voor die
dapperen onderdoen, en aan eene dis
cipline, die bij Cromwells leger merkbaar
was, waren de strijders van Karei ten
eenenma'e vreemd Daar het Parlement
de actie van onthouding (self denying
En nu nog iets over de fijne, tintelende
repliek van prof. v. d. Vlugt. Na er op
gewezen te hebben, dat het volstrekt niet
in zijne bedoeling lag eene wigge te drijven
in het gebouw der coalitie, eenig en alleen
om het traditioneele sprookje uit de wereld
te helpen, alsof liberalen en socialisten op
één beginsel zouden steuneD, betoogt hij,
dat de liberaal buigt voor de inspraak van
zijn geweten, als voor eene zeer hoog boven
hem staande macht. Het verkeer met mijn
God, zoo vervolgt de Leidsche hoogleeraar,
is iets verhevens, iets persoonlijks en daar
om wordt dit niet met luid gesehal ver
kondigd in 's lands vergaderzaal. Er blijft
wat over voor de binnenkamer.
En zich tot dhr. Talma keerend, die de
kracht van „dikke boeken" ten opzichte
van de bestrijding van het socialisme ont
kent, en zegt: «Uw God heeft u geen
wapenen gegeven tegen de socialisten", ging
de afgevaardigde van Leiden voort om te
betoogen, dat het mengen van Gods naam
in de socialistische zaken voor God te
weinig en voor de socialisten te veel eer
zou zijn.
Natuurlijk bleef dhr. Talma niet achter
wege om zijne beschouwing daartegenover
te plaatsen en nog eens in den breede aan-
tetoonen, dat de strijd der antirevolutionaire
partij niet is een strijd voor eigen macht
of voordeel, maar eenig en alleen tegon
het dreigend gevaar, dat het geestelijk leven
van ons volk zou verstikt worden op ieder
gebied. Plaatsgebrek noopt ons veel schoons
uit de debatten te laten passeeren. De
algemeene beschouwingen werden gesloten
en nu kwam d9 begrooting zeLe aan de
orde, waarvan twee hoofdstukken zonder
beraadslaging werden aangenomen.
En nu hoofdstuk drie n.l. de begrooting
van buitenlandsche zaken. Een aantal spre
kers van linker- en rechterzijde voerden
daarover het woord.
Dhr. v. d. Vlugt bracht onder het motto
„ik zoek het departement van Buitenland
sche Zaken, maar ik zie het niet", ver
schillende grieven te berde tegen het bui-
tenlandsch beleid. Dhr. v. Kol beaamt
veel van wat dhr. v. d. Vlugt zegt. Naar
zijne meening de meening van dhr. v.
Kol n.l. laat ons diplomatiek beleid veel
te wensehen over. De Minster beantwoordt
de verschillende sprekers en houdt na re
pliek van sommigen staande, wat te voren
over verschillende punten is gezegd.
Als het voornaamste voor onze lezers
achten wij de vermelding, dat het geheele
hoofdstuk „Buitenland", zonder stemming
is aangenomen.
ordinance) had aangenomen, volgens welke
goen lid der beide Huizen tegelijk bevel
hebber der troepen mocht zijn, werd ver
volgens de graaf v. Essex als generaal
door Fairfax vervangen. Desniettemin was
en bleef Cromwell de ziel van het leger.
Inmiddels hadden de Puriteinen, door
den gelukkig gevoerden oorlog bemoedigd,
groote veranderingen ingevoerd, ja zelfs
alles wat in kerken on pleinen aan den
Anglieaanschen ritus kon herinneren der
vernieling prijsgegeven, l)e Puriteinsehe
geestelijken werden weder hersteld en alles
meer op Presbyter-geest geschoeid. Toch
ontbrak ook onder haar de ware eenheid.
Er was reeds lang onder de Puriteinen
een partij aan het opkomen, welker leden
terecht inzagen, dat zij niet verlost waren
van de hiërarchie dor bisschoppen uit de
Staatskerk om het misschien nog zwaar
dere juk te moeten torsen van de Pres-
byteriaansche geeste'ijken, die van uit de
synode de kerkelijke vrijheid van elke af
zonderlijke gemeonte aan banden wilden
leggen. De leden van genoemde partij
daarentegen wilden, dat elke christelijke
gemeente zich zelve zou mogen besturen,
ook volkomen vrijheid in den ritus zou
erlangen en niomand gedwongen zou wor
den zijn geweten te verkrachten onder van
hooger hand opgelegde voorschriften.
Wordt vervolgd.)