GOES.
If 7.00,
NIEUWSBLAD
ZEELAND
No. 15.1903.
Dinsdag 3 November.
van
Landbouwers!
00.
18e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
W. Nieuwdorp.
B 4 Nov. a. s.,
1RACBT
Jtratieproeven
Builenlandsch Overzicht.
jor Hoofd en Hart.
OSTJIUS.
J in Stempelband
Rotterdam.
iodiialSai
IKGi
pe en Parfums in
flacons,
ien- en Nagelschuiers.
5TER", Ytamartt,
telegrafie
[0ud licht.
NOVEMBER a. s.
paal van de Sociëteit
ids ten 8 ure.
de Heer
|E VOLKERE,
te Vlissingen.
loegang verkrijgbaar
lvan de firma A. A.
1.-.
Igen van inrichtingen
|50.
|e vergadering
jreeniging tot Onder-
ffing bij sterfte en
larden „Walcheren"
IDINSDAG a. s. 3
foormiddags 10 uur,
|r Sociëteit „De Yer-
d e 1 b u r g (Groote
^den, die zich nog
sn, is de vergadering
Iopig Bestuur.
NY,
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
WISSENKERKE.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Dat is niet antirevolutionair, maar con
il
het eerste deel van
rgang
BOOH
buotheekIJ
"hoofd ia t
"Hart
aargang, loopende van
|l904 en bestaande uit
fn, kost slechts drie
Prospectus
jDAAIHEN
\ls ten 6 uur,
r. Jongel. Vere., in het
I Kerk te ST. LA Uit ENS,
>EALBN".
Het Bestuur.
MIDDELBURG.
O 9
f4.00,
io,
tf f*3.00.
rovcl.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
Voor de stemming op 4 Nov. bevelen
wjj aan
2 November 1903.
De heer Dregmans is niet gekozen, spjjt
de grootere inspanning der kiezers.
Hjj ging duizend stemmen vooruit. Doch
de heer v. Waesberghe sprong met nog
150 stemmen meer hem voorbij.
Na de openlijke aanbeveling van liberale
zjjde was deze uitslag te verwachten.
Wij hopin intusschen dat de heer v.
Waesberghe zijn vader op waardige wijze
vervangen zal; en aan diens uitnemend voor
beeld zal gedaehtig zijn, waar 't geldt de be
langen der provincie en do samenwerking
met de antirevolutionaire partij.
Elders in ons blad geven wij een staatje
waaruit men den stand der stemming en
herstemming op 13, 20, 27 en 30 Oct.
zien kan.
De 6 laatste kolommen zien op de stem
ming en herstemming waarbij de heer
Dumouleijn gekozen is. De 6 volgende
die waarbij de heer v. Waesberghe uit de
bus kwam.
Het is wel opmerkelijk dat van de 700
stemmen die de heer Dregmans in twee
dagen tijds van 27 tot 30 Oct. voor
uitging, hjj er circa 500 won alleen in de
gemeenten Neuzen, Axel en Zaamslag en
voorts 79 te Hoek, 50 te Hulst en 30 te
Koewachtin de overige, uitsluitend Room-
sche, gemeenten, variëerde de vermeer
dering tusschen de cijfers 3 en 16, uitge
zonderd Zuiddorpe waar het stemmencijfer
2 minder was.
Het stemmencijfer op onzen candidaat
te Koewacht 73 waar geen, te Hulst 91
waar zoo goed als geen antirev. wonen, te
Clinge 41 en te Hontenisse 55, doet zien
dat hij herhaaldelijk ook den steun van
Katholieke kiezers heert gehad.
Dit pleit, niet voor de beginselvastheid
dier kiezers, doch wel voor de populariteit
van den antirevolutionairen candidaat.
De Katholieke partij in de Staten wint
een zetel.
De Staten tellen nu 15 liberalen, 7
katholieken, 19 antirevolutionairen en de
heer v. Lijnden.
Mr. Diepenhorst heeft op den Middel-
burgschen partijdag op de groote werk
kracht van dit ministerie gewezen.
Het ministerie heeft zich gehaast de uit
voering van onder zjjn voorganger aange
nomen wetten mogeljjk te maken.
De Leerplichtwet en de Ongevallenwet
behooren daartoe.
Door indiening der Beroepswet maakte
het den arbeider mogelijk spoedig de voor-
deelen der Ongevallenwet te genieten.
Door de Speetwet bracht het waarheid
in dat stuk der wetgeving.
Van Oorlog en Waterstaat kwamen ins
gelijks belangrijke ontwerpen in.
En wat de partijkenmerkende wetsont
werpen betreft, mogen met name onze
geestverwanten tevreden zijn. Men denke
slechts aan de ingediende: wijzigingen wet
Hooger-en Middelbaar Onderwijs; bet vac
cinewetje; afschaffing Staatsloterij; Drank
wet pensioneering van bijzondere onder
wijzers, benevens van de weduwen en weezen
van onderwijzers.
Op de komst zijn nogde nieuwe Ar
beidswet; wetsontwerpen omtrent ziekte-
verzekering; armonzorg; ongevallen bij de
zeevisscherij.
Wijziging der Schoolwet mag verwacht
worden.
Niet ten onrechte hebben zelfs tegen
standers van dit ministerie zijn groote
werkkracht geprezen.
Wij meenen met gerustheid den stem
busstrijd van 1905 te mogen tegemoet zien.
In antirevolutionaire kringen, vooral
onder de jongeren wordt bier en daar
groote sympathie openbaar voor het stre
ven en zeggen der „christelijk democraten."
Op zichzelf behoeft dit feit niemand te
verontrusten. -■
Iedere partij toch heeft bare grensbewo
ners, die van zelf moer dan wie in het
centrum wonen gelegenheid zoeken om
ook eens bij de naaste buren in te loopen
en door moer vertrouwelijken omgang iets
overnemen van hunne sprake. Toch loopt
men aan die zijde, juist daarom, wel eenig
gevaar.
Gevaar namelijk om te vergeten dat onze
grootste vijanden in beginsel de sociaal
democraten zijn; en dat waar mon mee
verkeert, men ook wel eens mede geëerd
wordt.
Dat „kwade samensprekingen bederven
goede zeden".
Ook onder ons wordt somwjjlen, hier
en daar, met eenige voorkeur, zooal niet
met een schijn van instemming, bijvoor
beeld dat hatelijke verwijt van „zij kunnen
niet wachten, geen dag en geen nacht" in
verband met het optreden van onzen eer
sten minister uitgesproken.
Het onbillijke daarvan is o. a. op den
joDgsten partijdag door mr. Diepenhorst
aangetoond.
Met prof. Fabius verzetten ook wij ons
tegen de partijnamen „christelijk" liberaal
„christelijk" demoeraat en dergelijke.
Zoo licht valt dat „christelijk" weg.
Het zelfstandig naamwoord eet zijn bij -
voegelijk naamwoord op.
En wat blijft er dan over?!
Daarom hechten ook wij, met professor
Fabius, aan bet woord antirevolutionair
ter onderscheiding van alle conservatieve,
liberale, vrijzinnig democratische en soci
alistische beginselen zoo groot gewicht.
Wij zijn en blijven „kortweg" antirevo
lutionair.
En dan jagende, niet naar gelijkheid
voor allen, maar naar gelijk recht voor allen.
Md Centrum, met ingenomenheid gewa
gende van ons protest tegen het antipa
pisme, voegt daaraan toe„Men komt
tot betere gedachten".
Wanneer zij hiermee ons bedoelt, dan
wenschen wij haar op merken, dat ons
verzet tegen dit kwaad onzer geestverwan
ten niet dagteekent van vandaag of giste
ren, maar van het begin van ons optreden.
Al sedert 1886 hebben Zeeuw en Centrum
elkander gelezen en kan aan de opvolgende
redactiën van laatstgenoemd blad mr.
Gompertz, Koelman, enz. niet onbekend
zijn, dat wij al die jaren krachtig hebben
meegedaan aan den strijd tegen bet anti
papisme.
Principiëel tegen Rome, zullen wij
nochtans voor 't goede dat zij heeft, het
oog niet sluiten, en togen Rome-haat blij
ven getuigen, ook en te meer waar die
het liberalisme in bet gevlei komt.
BRIEVEN UIT VLISS1NQEN.
II.
In mijn voorgaand schrijven wees ik ook
op den invloed van de pers op ons volks
leven. Eene courant spreekt dagelijks het
volk toe en bearbeidt de geesten. Nu zijn
er ook zoogenaamde neutrale bladen, veelal
plaatselijke organen, die zoo gezegd, alleen
het nieuws, het stedelijk of plaatselijk nieuws
verspreiden zonder in de geestesrichtingen
op politiek of maatschappelijk gebied partjj
te kiezen of kleur te bekennen. Het moge
goed bedoeld zijn, maar van die neutrali
teit komt niet zoo heel veel. Ed wat zou
het ook. Wij zien ook hier, dat neutraliteit
veelszins een mooi droombeeld is dat niet ver
werkelijkt kan worden. De ware gezind
heid van zulke neutrale bladen komt soms
b. v. bij verkiezingen duidelijk aan het
licht, zij vergasten de lezers bij de chris
telijke gedenkdagen als Paascbfeest enz.,
op wat mystieke moderne theologie en
nemen soms ingezonden stukken op, waarin
openlijk ongeloofs-theorie wordt gepredikt,
stukken, waarin b. v. bet godsbestuur wordt
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
geloochend, om daarvoor het noodlot, het
grijnzend noodlot, of dergelijke in do plaats
to stellen. Wat invloed de pers uitoefent,
blijken ook de socialisten"goed te verstaan.
Met ijver worden hunne bladen hier in
Vlissingen verspreid. Wij willen hopen,
dat de Walchorsche courant als concurrent
van de socialistische lectuur onder onze
arbeiders ingang zal verwerven.
Ij i Tot voorlichting van on3 volk op sociaal
gebied en schoolgebied wordt hier wel bet
een en ander gedaan. Patrimonium laat
wel eeDS een spreker optreden, de kleine
maar ijverige propagandaclub tracht dat
ook te doen, de Unie noodigt sprekers en
christelijk volksonderwijs geeft in dit op
zicht t'eekenon van leven. Maar de invloed
die van een en ander uitgaat, is nog niet
zeer groot. Misschien war het wel goed,
als Vlissingen eens in aanmerking kwam
voor een Partijdag, maar het zou dan vooral
ook een partij avond moeten zijn, want over
dag hebben do menscben hier geen tijd.
Maar, om ook nog eens over iets anders
te spreken, hoewel niet de eenige, zoo is
toch de fabriek van de maatschappij »de
Schelde" zeker de voornaamste bron van
welvaart van het in de laatste jaren zoo
zeer uitgebreide Vlissmgen. Ik hoorde laatst
berekenen, dat wegens het bedanken van
een aantal werklieden aan die fabriek,
wekelijks een 5 a 6 duizend gulden minder
aan arbeidsloonen werd uitbetaald. U kunt
nu nagaan, hoe niet alleen vele gezinnen
hierdoor in moeielijkheden zijn gekomen,
maar vele andere zaken onder de slapte
aan werk lijden. Het was hier dan ook eene
algemeene verademing, toen de tijding rond
ging, dat er wederom een schip, een groot
schip van 400 voet lengte, was aangenomen.
Toch zal het nog verscheidene weken aan-
loopen, eer dit zijne invloeden op de slapte
van werk zal doen gevoelen. Vorige week
is er voor de werkeloozen gecollecteerd.
Het is zeker met het oog op de tijdsom
standigheden niet zeer gepast, dat de heer
Böhme bier zijn Panopticum heeft opge
slagen. En toch, wij vreezen, dat daar
weer veel van het zoo schaarscke en noodigo
geld zal worden heengebracht.
Onze goede stad Vlissingen tan met eero
genoemd worden, maar op rijkdom kan zij
niet bogen. Zij moet veeleer arm genoemd
worden Zij behoort onder de weinige
plaatsen, die nog verlof hebben van de
Rijksregeering, om stedelijke accijnzen te
heffen. Zoo men zegt, heeft Vlissingen
nog veel schuld uit oude tijden. De be
lastingen moeten nu ook al wederom ver
hoogd worden, ten minste dit werd door
B. en W. voorgesteld. De raad heeft hier
over, bjj het behandelen der Begrooting
voor 1904, beslist in dien zin dat de hoof
delijke omslag met f 3000 verhoogd en
gebracht is op f71000.
Met hffelijken ijver is het Gemeentebe
stuur voortdurend bedachtop het aanbrengen
van verbeteringen. Zoo zijn nu de voornaam
ste straten van eene goede bestrating voor
zien. Meer achteraf vindt men echter nog de
oude toestanden. Ook is thans het uiterlijk
van ons stadhuis eens goed onder handen ge
nomen. Bij het schoonmaken en opverven
blijkt nu eens recht, wat schoone gevel
dat gebouw versiert. Het is een schoon
bouwwerk uit het begin der achttiende
eeuw. Oorspronkelijk een particulier ge
bouw (behoorende aan de fam. v. Dishoeck)
is het later aangekocht en in gebruik ge
nomen, tot deszelfs tegenwoordige bestem
ming, nadat het oude stadhuis (staande op
de Groote markt) bij - het bombardement
door de Engelschen in 1809 was vernield.
Tot later,
Uw Vriend,
SCRIPTOR.
De verhoudingen in Oost-Azië blijven
gespannen. De herbezetting van Moekden
door de Russen heeft te Washington groote
ontstemming gewekt. Men beschouwt deze
bezetting als een verbreking van het Chi-
neesch-Amenkaansch tractaat waarhij Moek-
dens haven voor den Amerikaanschen handel
werd opengesteld.
De Russische Beer heeft echter ook wel
geweten wat hij deed. Hij wist wel dat
bedoeld tractaat nog geen kracht heeft,
dewijl de Amerikaansche Senaat het nog
niet bekrachtigde.
Intusschen is 't verzet van Amerika
slechts een quaestie van tijd.
Of Rusland er aan denkt Mantsjoerjje te
ontruimen Rusland meent dit niet te kun
nen. In een samenkomst tusschen den Rus-
sischen minister Lamsdoiff en den Fian-
schen minister van buitenlandsche zaken
Delcassé te Parijs heeft eerstgenoemde dit
zijn vriend duidelijk gemaakt.
Tevens heeft dit gesprek een nauwer
aanhaling der vriendschapsbanden tusschen
Rusland en Frankrijk ten gevolge. Niet
onmogelijk dat Frankrijk pressie gaat uit
oefenen op Japan, om aan de spanning
een einde te makenen zulks op den
grondslag dat Rusland in Mantsjoerije blijft.
Frankrijk krijgt met dit al wel een weinig
de gevolgen van zijn verbond met Rusland
bij zich thuis gebracht.
Dat bondgenootschap Lamsdoiff zal
dit zijn collega wel reeds hebben opge
merkt brengt eigenlijk mee dat Frank
rijk den Rus bij een mogelijke oorlogsver
klaring, tegen Japan te hulp komt.
Maar dat gaat moeilijk.
De natie is er niet mee ingenomen.
Het leger verlangt niet naar lauweren
uit Oost-Azië. Vrede met Engeland is ook
veel waard. Frankrijk zelf heelt ook han
delsbelangen in Azië's verre Oosten.
Geen wonder dat Frankrijk het eer3t
nog eens langs den weg der bemiddeling
en der overreding wil probeeren.
Daarbij komt dat het de oogen niet sluit
voor het gevaar dat ook uit Noord-Afrika
dreigt.
Daar toch blijft de Sultan van Marokko
maar steeds met zijne onderdanen in oorlog.
Ook zijn er behalve de Aziatische nog
twee andere Oostersche quaesties die de
aandacht vragen.
Abessynië is de quapstie die Oost-Afrika
beroert, Macedonië blijft de kwetsbare plek
in Oost-Europa.
Ook hierover zal wel door de twee
bovengenoemde staatslieden gesproken zijn.
Frankrijk en Engeland hebben plan in
Abessynië een rol te gaan spelen.
Rusland en Oostenrijk zijn in Macedonië
al druk bezig dit te doen.
Ook in Marokko voert Frankrijk wat
in het schildhelpt het nu op zijn beurt
Rusland een weinig in betrekking tot
Mantsjoerije, dan wil Rusland hem wel
de vrije hand laten in Marokko.
Natuurlijk zijn dat altegaar slechts ge
ruchten.
Lamsdoiff en Delcassé hebben er niemand
b\j geroepen.
Toch worden er belangrijke gebeurtenis
sen voorbereid, en mag in de naaste tos
komst alweer op een stuk beschavingswerk
in Azië en Afrika, misschien ook in Europa,
tot oplossing der drie Oostersche quaestiëa
gerekend worden.
Ea dat te meer, dewijl Keizer Wilhelm
en Czaar Nicolaas plan hebben a. s. Don
derdag en Vrijdag elkander te Wiesbaden
en te Wolfsgarten te ontmoeten.
Met de aftreding van Chamberlain schijnt
de rust eenigszins terug te keereu in En
geland.
Toch blijft nog een aanzienlijk deel der
bevolking gekant tegen de protectiemaat-
regelen, en niet minder tegen de nieuwe
schoolwet.
Deze laatste ondervindt veel lijdelijk
verzet.
Nog pas had men te Londen drie ver
gaderingen van bezwaarden uit alle deelen
des lands, welke door de onderwijswet
zijn gedupeerd.
Het is een strijd als ten onzent in 1S78
alleen met dit verschil dat ons volk nooit
mee deed aan belastingweigering, en dit
geschiedt wel in Engeland.
trarevolutionair, en wordt daarom dan ook
door ons veroordeeld.
Want al is het, dat de nieuwe onder-
wijs-bill een onderwijs brengt dat in strijd
is met veler godsdienstige beginselen, be
lasting weigering is de weg om er van af
te komen niet.
Trouwens wat schiet men er mee op?
Tot dusver zijn reeds 7000 personen
voor den rechter gedaagd, omdat zij wei
gerden belasting te betalen, terwijl al 230
executies hebben plaats gehad.
De zetel van het conservatieve ministerie
begint er niet vaster op te staan.
Een regeering die aan tirannie doet,
spint aan haar eigen doodshemd.
Zoo is ook de Fransehe regeering inde
laatste dagen niet gelukkig.
Reeds meer dan een jaar lang voert zij
den strijd tegen de congregaties die weder
rechtelijk uit school en land verdreven
worden.
Ook te Nantes hadden bij de gedwongen
ontruiming eener broedersschool weer er-
gelijke tooneelen plaats.
Reeds meer dan een medestander der
regeering heeft de vrees uitgesproken dat
zij zich aan dit oudejaarsch anticlericalisme
den dood eet.
Doch Combes weet maar al te goed dat
hij niet meer terug kan. Daarvoor is de
stoet die achter hem aankomt te groot en
zijn invloed te onweerstaanbaar.
En nu is daar ter kwader ure nog bij
gekomen de bloedige botsing in de Parij-
sche Arbeidsbeurs tusschen politie en
werkmansstand, waarbij de agenten met
de blanke sabel de werkmansbenrs binnen
rukten en de projectielen haar rond de
ooren vlogen.
De aanleiding tot de conflicten ligt in
de plaats-bureanx.
De arbeiders waren in de Beurs vergaderd
en onverwachts gaf de prefect bevel haar
binnen te dringen. De agenten, meenende
dat hunne kameraden in de vestibule in
gevaar waren, drongen op en waren niet
te houden. De hakpartij, waarbij echter
geen dooden vielen, was derhalve gevolg
van een misverstand. Nationalist en socialist
blazen het feit op, en het zoenoffer is reeds
door den minister aangewezen in den per
soon van den prefect van politie, Lépine.
De quaestie kwam in de Kamer ter
sprakeen van alle kanten vielen harde
woorden tegen den prefect, terwijl Jaurèa,
de vice-president der Kamer, er een be
schouwing aan toevoegde over de noodza
kelijkheid dat de proletariër aan socialis
tische politiek doetdat wil hier tenminste
zeggenverzet tegen de van God gestelde
machten.
Voor wat de Hongaarsche staatkundige
aangelegenheden aangaat, loopt de baro
meter wel eenigszins vooruit.
Een bevredigende oplossing is voorbe
reid, doordat de liberale partij het program
van het Comité van Negen heeft aange
nomen met de wijzigingen door graaf Tisza
voorgesteld in betrekking tot de militaire
wetsontwerpen.
Het rapport is door den minister presi
dent den Keizer ter hand gesteld.
Op éen punt schijnen de Hongaren
echter niet te willen toegeven. De com
mando-taal en diensttaal willen zij even
eens Magyaarsch in plaats van Duitsch
hebben.
Overigens hebben zij het pleit gewonnen.
Zooals graaf Tisza trouwens zelf gezegd
heeft, hebben zjj in de laatste maanden
meer aan nationale concessies bereikt dan
in de voorgaande 36 jaren.
Rechtszaken.
Kantongerecht te Goes.
In de zitting van 31 October 1903 z|jn
veroordeeld wegens: ingesloten jachtijdjagen
zonder concent en verg.J. V., te Kruiningen
2 x f2 b. s. 2 x 2 d. h. verb, verkl.ge
weer bevel tot uitl. of te betalen f2 s. 1
d. h. C. S., te Driewegen en W. M. v. 't
Z., te 's-Gravenhage ieder 2 x f3 b. s.
