NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 151. 1903.
Donderdag 24 September.
17e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
ÜÏTli^l^ïËR^
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummersj?, 0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, <lie zich met 1 Oetolier
op ons blad abonneeren ont
vangen de nog vei-scliijnende
nummers gratis..
Wij ontvingen van J. M. te Breskens
f 2, voor Arnemuiden en f 1 voor Tholen.
Wij verklaren ons tot het in ontvangst
nemen van nog meer bereid. Redactie.
Grondwetsherziening.
Twee ontwerpen-grondwetherziening zijn
door een paar groepen Kamerleden aan
de Kamer aangeboden. Misschien komt er
nog een derde bij.
Waarom ook niet Waarom zouden de
drie groepen der rechterzijde ook maar
niet eens zulk een proeve van werkzaam
heid geven 't Ging dan in ééne moeite
door.
En er komt toch niets van, zoomin
van het eene als van het andere.
Een honderd jaar geleden heeft even
eens het goede Nederlandsche volk zich
bezig gehouden met het ontwerpen van
»constituties". De eens editie volgde de
andere op.
Totdat Nederland in het niet verdween.
Zouden we dien tijd nog eens moeten
doormaken
Wij hadden nu, meenden wij, een goede
constitutie. Natuurlijk kan die altijd ver
beterd worden op papier. Maar dat doet
geen volk, behalve het Fransohe en die
daar beneden staan.
Verstandige volken meeneD, dat men de
machinerie zelve zoo weinig mogelijk ver
anderen moet, als men maar zorgt dat ze
in handen komt van bedreven mannen.
Als men eene constitutie moet maken, dan
doet men het zoo goed mogelijk, maar als
ze er eens is, dan houdt men ze in stand,
behelpt zich er desnoods mee, liever dan
er voortdurend aan te knutselen. Niet uit
gemakzucht maar juist omdat men werken
wil. Wat hebben de aandeelhouders eener
fabriek aan een directeur die, in plaats
van de machine zoo productief mogelijk
te maken, zijn tijd verdoet met het zoeken
naar een ideaal-machine
Soms, dit spreekt van zelf, moet ook de
■8)
FEUILLETON.
Ds. Scharp en de smid van
Zaamslag.
Eene bladzijde uit Axels Kerkelijk Verleden.
VIII.
Het lag, naar men meende, op den weg
der kerkeraden van de respectieve kerken
van Axel, Zaamslag, Neuzen en den Hoek
om den Magistraat van Axel en Axels-
ambacht te verzoeken den kerkbouw wel
te willen verhinderen.
En tevens dient den Vlaamschen werk
lieden van hoogerhand verboden te worden
langer hunne godsdienstplichten in de zoo
genaamde »kerkschure" te vervullen. Rit
toch is een privilege uitsluitend voor de
militairen van het garnizoen.
De kerkeraden zijn »van Gode geroepen,
als opzioners van dezelve, om te staan,
toetezien en te waaken, dat geene wolven
in deze zijne kudde koomen in te
dringen, om de schaapen aantegrijpen, die
te vervolgen of de lammeren daarvan af-
tescheuren en weg te sleepen."
Want, zoo redeneerden velen, indien het
mocht gebeuren, dat er te Axel eene kerk
kwam, dan waren de gevolgen niet te
overzien. Vele Vlamingen zouden daar
door snaar hier gelokt worden, zich neer
zetten, voortwoekeren en vermenigvuldigen,
alle verlekkert op ons gelukkig en vrucht
baar eiland." Weldra zullen dan »de vetste
brokken on beste stukken" in hunne handen
komen. Het geld daartoe kunnen zij ge
makkelijk tegen weinig of geen intrest
krijgen. En zij zullen zich zoodoende »in
de beste neringen en hanteeringen weten
intedringenOng inkomen vermindert,
machine zelve worden herzien. Men kan
daar te lang mee zuimen. Dit heeft ons
wel de geschiedenis onzer republiek geleerd,
toen men weigerde de staatsmachine te
hernieuwen, zelfs nadat haar volstrekte
onbruikbaarheid was gebleken.
Ook in de vorige eeuw is onze constitutie
herhaaldelijk herzien. Maar slechts, wan
neer door alle partijen, ja door de Regee
ring zelve haat ondoeltreffendheid was
erkend.
Toen de »Negen mannen" aan de Kamer
een grondwetsherziening voordroegen, was
er schier niemand die niet erkende dat
het met de bestaande grondwet niet meer
ging.
Toen later tweemalen een zeer geringe
en eene vrij omvattende herziening werd
voorgesteld, gevoelden alle partijen dat de
bestaande grondwet noodzakelijke hervor
mingen onmogelijk maakte. Over de wijze
waarop de grondwet moet worden herzien,
bestond verschil van gevoelen, maar over
de noodzakelijkheid der herziening niet.
En thans
Aan welke hervorming staat onze grond
wet in den weg Waardoor is het gebleken,
dat onder de bestaande grondwet redelijke,
door allen gewenschte verbeteringen on
mogelijk zijn geworden
Misschien zou, als wij aan de fabricatie
der grondwet bezig waren, menig onder
deel door ons wat anders worden gewenscht,
doch dat zal wel altijd zoo blijven.
Var'iis modis bene fit. Het goede is langs
meer dan één weg bereikbaar.
Waarom zouden wij dan nu aan het
herstellen gaan der machine J uist, nu de
regeering klaar schijnt om met kracht te
gaan malen
Dat de nu in de minderheid zijnde par
tijen daartoe lust gevoelen, is begrijpelijk,
ja hoogst natuurlijk.
Zij zijn op het malen der machine niet
gesteld. Wordt er iets kwaads gefabriceerd,
dan zit men er mee. En komt er iets
goeds wat blijft er dan van het axioma,
dat alleen de liberalen, zooals dezer
dagen nog een liberaal blad verzekerde,
in staat zijn iets goeds te leveren
Daarom moet de machine liever stil staan.
Daar komt nog dit bij.
ons bestaan wordt bedreigd.
Wij, als Gereformeerden, zullen het veld
moeten ruimen voor de Roomschen of
anders aan de Diaconie moeten vervallen.
Aldus dachten en spraken de Axelaars.
De geheele beweging tegen Rome bleek
ten laatste een storm in een glas water.
De Magistraat liet de quaestie wijselijk
aan de Kerk, en deze aan de Magistraat
over.
Voorzeker tot groot genoegen van ds.
Scharp, die tijdens de behandeling dezer
zaak Axel uitgetrokken was.
Gedurende zijne afwezigheid was er in
zaak wel eenige kentering ten goede
gekomen.
Onze broeder De Kraker was gesom
meerd om onwraakbare bewijzen overte
leggen van zijne besehuldiging, dat ds.
Scharp op zijn zachtst genomen den ker-
keraad »misleyt" had.
Hij vroeg ze natuurlijk aan zijn vriend
Walraven, doch deze liet blijkbaar zijn
kameraad in den steek. Hij liet ten minste
gedurende eene groote week niets van zich
hooren. Dit noodeloos talmen verwekte
bij onzen diaken argwaan. Op den duur
raakte hij met zijne houding verlegen. En
als eerlijk man achtte hij zich geroepen
en verplicht «amende honorable" te doen
°P een op zijn verzoek daartoe speciaal
belegde kerkeraadsvergadering. Scharp
h Eerst in November,wel wat laat, legde
ahaven eenige verklaringen aan de recht-
pank over van personen uit het land van
kt, beweerden ds. Scharp in de kerk
™>schkapelle bij gelegenheid van den
iyicüienst te hebben hooren zingen.
J^enigerv trokken later hunne verklaringen in.
De liberale groepen zijn jammerlijk ver
deeld, en daar proiiteeren de clericalen van.
Tot dusver is op hereeniging nog weinig
uitzicht.
Maar zou die hereeniging niet worden
bespoedigd, als de onderliDg dissentieeren-
den den strijd voerden onder het oog
hunner tegenstanders? Staande tegenover
den gemeenschappelijken vijand, wordt men
het zooveel lichter eens. Zoolang men los
van elkander staat, dringt het geschilpunt
zich steeds op den voorgrond. Maar als in
een publieke vergadering, ten aanschouwe
van geheel het volk, gestemd moet worden,
dan moeten immers, tegenover de rechter
zijde, de groepen der linkerzijde zich wel
verstaan
Ea dat gaat te gereeder, omdat het alleen
maar de machine geldt. Over de machine
laat zich zoo gemaklij k pratendaarover
wordt men het nog wel eens. Eo als maar
eenmaal de clericalen verdreven zijn
die dan leeft, dan zorgt. Waarschijnlijk
blijkt alsdan wel weer van verdeeldheid.
Maar in elk geval zullen dan toch de
anticlericalen weer de machine hanteeren.
Dat is altijd zóó /eel gewonnen.
Zou de rechterzijde der Kamer in de
val loopen
Zou zij zelve meehelpen, om de linker
zijde de kans to geven tot tijdelijke her
eeniging, en inmiddels zich zelve de kans
af te snijden om iets goeds tot stand te
brengen
Want dit begrjjpt toch wel een kind,
dat, is men eenmaal aan de grondwetmakerij,
er geen einde komt aan het «plaudern".
Ieder heeft dèArover nog wel wat te zeggen.
In de secties wordt groen en rjjp te berde
gebracht. Lichtelijk ontstaat er misver
stand tusschen de leden derzelfde partjj
alweer een meevaller voor de tegenpartij
En de openbare behandeling zal een
heerljjk steekspel opleveren. Amendemen
ten, subamendementen, moties enz., met
de volkomen zekerheid van, aan het slot,
verwerping
En als bij de eerstvolgende Kamerver
kiezingen geklaagd wordt over verloren
tijd, dan zullen de mannen der linkerzijde
in hun vuistje lachen. Want dat zij den
»nationalen tijd1' hebben helpen vorbeuze-
was daarbij niet tegenwoordig. Doch op
eene volgende vergadering wel. De hand
van vriendschap werd wedeikeerig toege
stoken, nadat broeder De Kraker verklaard
had, ds. Scharp te houden voor een recht
zinnig predikant, een eerlijk man, en tevens
beloofde hem ter hand te stellen eene
copie van Walravens briefje èn copieën
van zijn eersten brief èn brief van recan-
tatie aan de classis, om Z.W.Eerw. te
dienen waar en wanneer dit noodig was.
Zoodra genoemde stukken in bezit waren
van den domiré, begon deze een burgerlijk
proces tegen Walraven, hem beschuldigende
van «injurie of eerroof". Dit langdurig,
naar proces, van weerszijden met hartstocht
en taaie volharding gevoerd, duurde voort
tot 1789. Scharp was toen reeds predikant
te Rotterdam.
Volgens de overlevering ontmoetten de
strijdlustigen elkander op een morgen in
Juni heel toevallig en wel op een der kaden
en daar werd dan op dien zelfden zomer
morgen de vrede gesloten.
«De een erkende toen den ander voor
lieden van dat karakter, als waarin zij zich
thans bevinden of ooit bevonden hebben".
Curieus genoeg.
En daarmee was toen de zaak uit.
Doch we moeten naar de classicale ver
gadering en wel te Vlissingen.
Daar wordt het antwoord voorgelezen van
Axels kerkeraad op de bekende missive
van 19 Juli.
De eerwaarde broeders waren over den
hoogen, voornamen toon van dit schrijven
alles behalve gesticht, doch vvredeshalve"
zullen ze er maar in berusten.
Ze weten nu toch, dat de kerkeraad zich
conformeert met het bericht der hande
zelen, zal hun door hunne vrienden, niet
kwalijk worden genomen. Integendeel.
Daarentegen zullen zij, in de oogen hunner
geloofsgonooten, allicht, in groote en schit
terende redevoeringen veel moois hebben
gezegd, dat alleen door den onwil der
rechterzijde tot niets geleid heeft. En dat
wordt dan misschien nog door onze eigen
vrienden geloofd.
Maar wat zal de rechterzijde zeggen,
als men haar vraagtwaarom waart gij
zoo onnoozel zulke ontwerpen in behan
deling te nemen
Zal zij antwoorden uit eerbied voor het
recht van initiatief?
Maar dan zal men haar met recht toe
voegen, dat dit recht niet toekomt aan een
lid, aan eene partij, maar alleen aan de
Kamer.
Het lid, de partij maakt het ontwerp,
maar de Kamer oordeelt ot zij dit van
genoegzaam gewicht acht, om daarvoor
anderen arbeid te laten liggen.
De Kamer moet behandelen wat haar
door de Regeering wordt voorgelegdlaat
zij, naar het oordeel der Regeering, een
ontwerp te lang liggen, dan kan de Re
geering daarvan zelfs een portefeuille-
quaestie maken.
Maar tegenover een lid of eene partij
is de Kamer volkomen vrij.
Neemt zjj een voorstel van een of meer
barer leden in behandeling, dan wil dat
zeggen, dat zjj ook zelve die behandeling
wenscht, al verbindt zij zich daarom nog
niet om het ontwerp ook aan te nemen.
De meeste voorstellen van Kamerleden, die
de Kamer in behandeling heeft genomen
zijn dan ook door haar goedgekeurd.
Indien de Kamer meent dat grondwets
herziening, hoe dan ook, noodzakeljjk is,
dan, maar ook dan alleen, behoort zjj de
aan haar oordeel onderworpen voorstellen
te onderzoeken. Zelfs al bleken ze onbruik
baar, zou het onderzoek toch een stap in
de goede richting zjjn.
Maar als de Kamer geen grondwetsher
ziening verlangt, althans vooreerst nog
niet, dan zoude, dunkt ons, het in be
handeling nemen der ontwerpen zjjn van
de Kamer een onnoozelheid, en, van de
partijen der meerderheid, een zelfmoord
Met bovenstaand advies van de Ned. gaat
lingen van het colleg. qualif.
Da inhoud valt evenmin mee.
Wel staat er in te lezen, dat Ds. Scharp
op de kerkeraadsvergadering alle zwarig
heden en bedenkelijkheden tot volkomen
genoegen der broeders heeft weggeruimd,
doch en dit toch is de hoofdzaak er
is vergeten te melden, hoe dit is geschied.
Da meerderheid der vergadering oordeelt
het conform het praeadvies wenschelijk,
inlichtingen bij den dominé zeiven in te
winnen.
Hij dient verklaring te geven van zijn
eigen woorden in het bedoelde grafschrift
en vervolgens de eerwaarde classis iets
mede te deelen over de persoonlijke ge
steldheid van den overleden pastoor, als
het eenige lid der Roomsche kerk, op wien
hij, volgens vroeger schrijven, den inhoud
van het grafschrift heeft toegepast.
Ds. Scharp had daartegen niet het minste
bezwaar. EiDde October was hij met zijn
antwoord gereed.
Vóór hij echter zijne verantwoording bij
de classis inzond, las hij ze voorzichtigheids
halve voor op de kerkeraadsvergadering.
Ook broeder De Kraker was daarbij tegen
woordig. De broeders hadden volstrekt
geen aanmerking op het gelezen e. Integen
deel, ze verklaarden allen eenparig, dat de
inhoud in overeenstemming was met de
waarheid.
De dominé werd dan ook «bedankt voor
het bewijs van Z.Eerw. vertrouwen en
deference voor deze vergadering".
De geheele Novembermaand was verstre
ken en nog was de geruchtmakende zaak niet
afgedaan. De classis had de ontvangen
stukken eene uitgebreide memorie en
twee bjjlagen, de eene van den Axelschen
de Christen Democraat accoord. Zij schrijft
«Ook wij hopen ten zeerste dat de Ka
mermeerderheid zal afstemmen een even
tueel in te dienen voorstel tot behandeling
dezer ingediende wetsontwerpen. Allerminst
omdat wij meenen dat het doel der samen
stellers is het voeren van obstruktionisme,
dan alleen omdat wij overtuigd zijn dat de
behandeling, die vele weken arbeids zou
vragen tot geenerlei practisch resultaat zou
leiden".
23 September 1903.
Men maakt er ons attent op dat de Ilid-
delburgsche Courant protesteert tegen een
feil door ons begaan.
Wij hebben, zonder eenige aandikking,
overgenomen een stukje uit Het Centrum
naar aanleiding van een bericht in de
Middelburger dat door dat blad verkeerd
begrepen was, waarop na confidentieele me-
dedeeling van de Middelburgsche, Het Cen
trum hare beschuldiging introk.
Deze rectificatie van Het Centrum hebben
wij niet gelezen.
Nu echter de Middelburgsche Courant ons
zij het ook al op min gewone wijze
daarvan een grief maakt, melden wij gaarne
dat van een jubilé van een 90jarige te
Sint Anna die %ijn leven lang niet in de
kerlc was geweest, voor wat 't gecursiveerde
deel van het bericht aangaat, niets waar
isen dat het ons oprecht leed doet, zjj
het ook onwetend, eene verkeerde opvat
ting in deze quaestie te hebben gepropa
geerd.
De Midd. Crt. moge geen lust hebben
tot polemiek met ons blad, zij zal toch,
om der waarheid wil, naar wij vertrouwen,
deze mededeeling wel aan hare lezers
willen overbrengen.
We hadden het genoegen in een onzer
nommer8 van de vorige w6ek, onder de
rubriek „Leestafel", onze lezers op een
nieuwe Zeeuwsche uitgave te wijzen, die
als de partij aan het monster voldoet, zonder
twijfel heel Nederland ten goede komen zal.
De heeren Oosterbaan en Le Cointre
brachten, gelijk derhalve de lezer reeds
weet, doch waarop wij nog even wenschen
terug te komen, een nieuw Christelijk School
blad ter markt onder den gelegimiteerden
kerkeraad, de andere van den Axelschen
pastoor, den Weleerw. Heer Adr. Dekker
doen verzegelen tot de volgende vergadering.
Deze wordt den 7en December gehouden
te Middelburg.
De aangeklaagde dominé was ook present.
Hij verzocht zijne «uitvoerige memorie"
zelf te mogon voorlezen. Dit verzoek wordt
hem door de classis toegestaan.
En nu leest de jeugdige Verbi Divini
Minister met blozend gelaat en stralende
oogen »den Weleerw. Heeren, Mannen,
Vaders en Broeders in onzen Heere Jezus
Christus" eene zeer uitvoerige zelfverdedi
ging voor, waaronder meer dan twintig
bladzijden critiek op de handelingen der
classis ad hoe en sommigen zijner leden.
Inderdaad, een vinnige critiek, waarmede
de broeders het konden doen, naar ze
meenden.
Scharp, alias Welgeslepen, was zijn naam
en natuur getrouw, hij was bepaald scherp
en heet gebakerd. In zekeren zin zat de
classis met de zaak doodverlegen.
De leden gevoelden het, dat indien de
vergadering op alle punten wilde ingaan,
de bespreking er van gereedelijk aanleiding
zou geven tot verdere handelingen, die èn
voor de classis èn voor den betrokken
predikant niet anders dan onaangenaam
wezen zouden. En dat was in de verste
verte de bedoeling niet.
Liever willen ze al die dingen stilzwijgend
laten passeeren en wat toegeven. Veel
moet op rekening worden gesteld van het
jeugdig vuur van dhr. Scharp.
En indien immer mogelijk moet de man
uit zijne netelige positie worden gered.
Hij is toch ook hun medebroeder.
Slot volgt.
