NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. No. 149 1903. Zaterdag 19 September 17e Jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISGH Bil' lit iner tataort een Bijmpel. VERSCHIJNT Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRUS DER AÜVERTENTIËN De motie „De Waal" en het Vakonderwijs. ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p- p. 0,95. Enkele nummers0,02'. UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Zij, die seioh met 1 October op ons blad abonneeren ont vangen do nog verschijnend» nummers gratis. De afdeeliog Delft van de Unie van Christelijke Onderwijzers en Onderwijze ressen in Nederland, heeft een motie aan genomen behelzende een afkeuring over het optreden van Christelijke onderwijzers aan inrichtingen van openlaar Onderwijs. Het benoemen van een Christelijk Onder wijzer tot Directeur der R. N. lessen, is hiervan de oorzaak. Tot veel geschrijf heeft deze benoeming aanleiding gegeven, en dat zoowel in vak als dagbladen. Ook de Schoolraad zal in zjjn volgende jaarvergadering tot oordeelen geroepen worden.En, ofschoon ieder ver antwoordelijk blijft voor eigen daden, zoo is het toch goed dat deze zaak van alle kanten bekeken wordt. Zij die voor zich zelf de ljjn scherp kunnen trekker, be hoeven het te verkrijgen resultaat nietvoor de zwakken kan het echter een steun zijn. De motie is echter zoo ruim gesteld, dat het noodig is, haar wat nauwkeuriger te bekijken. Er wordt in gesproken van elke inrichting van openlaar onderwijs. Nu wil het mij voorkomen dat dit wel wat nader omschreven mag worden, voor zij als al- De heer v. d. Poel, hoofd der Chr. school te Naaldwijk zal rapport uitbrengen omtrent de vraag «of het aannemen door Onderwijzers aan de scholen met den Bijbel van een benoeming als onderwijzer aan Open bare scholen voor Herhalingsonderwijs en aan Rijksnormaallessen niet in strijd is met het beginsel dat alle onderwijs op Gods Woord moet gegrond zijn en het aannemen van bovenbedoelde benoeming door christelijke onderwijzers niet moet worden beschouwd als een prijsgeven van ons beginsel en daar om ten sterkste moet worden afgekeurd (Secretaris Schoolraad in 't Chr. Schoolblad van heden). 7) FEUILLETON. Ds. Scharp en de smid van Zaamslag. Eene bladzijde uit Axels Kerkelijk Verleden. VII. Minder goed liep het af met het schrij ven het coll. quahfic. Dit schrijven kon de classis niet aanvaarden. De kerkeraad was aangeschreven, niet het coll. qualifie. De scriba, ds. J. Horthemels Hanssen van Westkapelle, stelde den betrokken kerke raad hiermede in kennis. De broeders te Axel stonden wonderlijk te kijken, toen zij den brief op do verga dering van 27 Augustus hoorden voorlezen. Zij stelden eenvoudig voor, den Weleerw. en Zeergeleerden Heeren van de classis Walcheren te berichten, dat zij naar hunne meening volkomen gerechtigd waren, om den Magistraat ter voorlichting op hunne vergadering te verzoeken, zooals zij dan ook gedaan hadden en voorts genoemde heeren naar den inhoud van hun vroeger schrijven aan de classis te verwijzen. Een der broe ders diakenen verzette zich hiertegen. Nooit zou hij de missive aan de classis met zijn naam onderteekenen. Het was baas de Kraker, landbouwer in den Beoostenblijpolder onder Axel, een goed vriend van onzen Walraven. En waarom niet broeder de Kraker vroeg hem de Voorzitter. Wel prsesis, dat is eenvoudig genoeg. De dominé heeft laatst op den kerkeraad volgehouden, dat hij wel in de Roomsche kerk, maar volstrekt niet bij de zangers geweest is. ï"n dat is zoo niet. Ik weet zeker, dat hij daarbjj geweest is. gemeen geldende maatregel gesanctioneerd werd. In de stukken die ik er over ge lezen heb, uitgenomen die van prof. Fabius, werd deze motie in verband gebracht met de Lagere school, herhalingsscholen, en op- leidingscurssen voor het onderwijzend per soneel. Uit de motie zelve blijkt aller minst dat dit de bedoeling isEr wordt in gesproken van elke inlichting van openlaar onderwijs. Hieronder is dus ook begrepen het Middelbaar, Gijmnasiaal, Hooger en Vak onderwijs. (Nu is het zeer de vraag of het woord „openbaar" hier niet te vervangen ware door „neutraal". Elk onderwijs is toch openlaar. Het woord „neutraal" geeft juister weer wat men algemeen onder „openbaar" verstaat.) In verband met Middelbaar- en Hooger Onderwijs zou er ook nog wel iets te zeg gen zijn met het oog op deze motie. Maar voorloopig wil ik mij bepalen bij het Vak onderwijs, en eens zien of er werkelijk bezwaren bestaan tegen het benoemen van Chr. Onderwijzers aan Vakinrichtingen. De strijd in de sferen van het lager Onderwijs is ontbrand, doordat de wet op het L. O. verbood Gods Woord, op de school, aan de kinderen te brengen. Buiten de schooluren mocht en kon dit geschieden, meende men. Zoo werden op groote plaat sen, de gebouwen der school, buiten de schooluren, zelfs afgestaan tot het geven van godsdienstonderwijs. Men zag hierbij echter voorbij, dat het geheele onderwijs moet doortrokken zijn van het vcor ons dierbaar beginsel. Die beginselen zijn dus de fundamenten waarop de Chr. school rust, en waarop dus ook de onderwijzers steunen. Dit onderwijs is dan ook niet los te maken van een bepaalde levensbeschouwing, waarmede onafscheidelijk verbonden is, de karaktervorming en de opleiding tot Chris telijke en Maatschappelijke deugden. Nu heeft het vakonderwijs een bepaalde richting n.m. de richting die de praktijk van het vak aangeeft, maar dat zonder een levensleschouwing. Daar nu het grootste aantal vakscholen die zijn waarin les ge geven wordt aan timmerlieden, smeden, schilders, meubelmakers, metselaars enz. zoo zouden daarbij van zelf de meeste be- Eij heeft zelfs meegezongen. De dominó heeft ons »misleyt" en ik zet mijn naam niet. De broeders zetten natuurlijk groote oo- gen op. Zij wisten niet hoe zij het hadden. Hun jongste en beste predikant voor de volle vergadering voor een leugenaar uit gemaakt en dat nog wol door een mede broeder. Kon het erger Gelukkig was ds. Scharp niet op de ver gadering aanwezig. Z.W.Eeerw. was uit de stad. Broeder De Kraker wist wel, wat hij zeide. Het stond "zwart op wit. Het bewijs had hij in zijn zak, nog al op een zegel, onderteekend en wel. De broeders konden het lezen. Wie de schrijver van dit bewuste briefje was is niet moeielijk te raden. Het was de smid van Ziamslag, met wien onze De Kraker meermalen in aanraking kwam. Zeer waarschijnlijk heeft deze laatste den smid wel medegedeeld, dat Ds. Scharp ont kend had, onder de zangers geweest te zijn. Dit is op zijn zachtst genomen onwaar heid, baas De Kraker, ik verzeker het plech tig. Wel degelijk is hij daar geweest en heeft meegezongen ook. Desnoods geef ik het op een briefje. En baas De Kraker op zijn beurt rustte niet, vóór hij de bewuste verklaring had. Op Zaterdag 26 Augustus den dag vóór de kerkeraadsvergadering ging hij naar Zaamslag, natuurlijk naar den smid, waar de oude quaestie ter sprake kwam. Hij zou toch zoo gaarne een schriftelijk bewijs hebben, morgen was het vergadering en dan weet je dan kon hij van zich af spreken. Doemingen kunnen geschieden. Om dus nader te bewijzen dat het hierboven ge schrevene juist is, zouden wij in 't kort de vakken kunnen nagaan, die daar ge woonlijk gegeven worden. Behalve de praktijk, is het eerste vak teekenen, dat zich dan aandient als vak- teekenen. Dan volgt wiskunde dat zoo ingericht is, dat de vraagstukken in ver band staan met het vak. Onder Nader- landsch wordt verstaanhet maken van opstellen, schrijven van nota's, van ver zoekschriften brieven op advertentiën enz. Bij Natuur- en Werktuigkunde wordt be handeld datgene wat in verband staat met de gereedschappen die door den leer ling gebruikt worden. Natuurlijk zullen er hier en daar wel eens enkele afwijkin gen gevonden worden. Maar de hoofdlijn is hierdoor aangegeven. Nu blijkt hieruit ra. i. duidelijk dat dit niets te maken heeft met een bepaalde levensbeschouwing. Het is zelfs moeielijk ia te zien hoe ik bij dit onderwijs mijn beginsel moet prijsgeven of te pas brengen. Art. 13 der wet op het middelbaar on derwijs zegt«De burgerscholen, voor namelijk bestemd voor aanstaande ambachts lieden en landbouwersHet doel dat de wetgever met die scholen beoogt is verstandelijk goed onderlegde ambachtslui aan te kweeken, hun goed te leeren tee kenen, hun op het gebied van rekenkunde, taal, enz. te leeren de practische dingen die heden ten dage een flinke ambachts man onmogelijk meer missen kan, zoo hij vooruit wil komen. En juist omdat dit onderwijs niet anders dan neutraal kan zijn, was het goed gezien van den Heer De Wilde om in het Be stuur eener Ambachtsschool, menschen van verschillende levensbeschouwingen te doen opnemen, opdat ook dit onderwijs niet den schijn zou krijgen, als te behooren tot één partij. Ik hoop dan ook dat de Schoolraad zich wel goed op de hoogte zal stellen, voor hij wellicht zeer goede krachten aan het vakonderwijs gaat ontrukken, en daardoor het geheele Vakonderwijs zal overlaten aan éen richting. A. D. F. VAN DER WART. En onze smid schreef in der haast een briefje op zegel, dat Scharp onder de zan gers in de kerk van Boschkapelle meege zongen heeft en dat hij bereid is »zulks des noods met klare lewijzen aan De Kraker te sterken en zijn woord te doen gelden Nu was onze diaken er uit. Dankbaar en voldaan koerde do man naar zijn steö in Beoostenblij terug. Hoe hij don volgenden dag van dit epis tel gebruik maakte, hebben we gezien. De goheele kerkelijke woreld in het land van Axel was in rep en roer. Het was voor of tegen Scharp. Tot zelfs in de hoofdstad des lands werd zijn naam met verachting genoemd. De liefelijkste benamingen werden hem naar het hoofd geslingerd. Uit dien tijd dagteekent een vers aan het adres van Scharp, waarvan de twee laatste regels luiden «Omdat gij hem ook noemt een lid der algemeene kerk, En wel een waardige, het past dan, dat gij draagt ook zelfs 't beestenmerk". De vrienden staken in deze moeie- lijke periode onzen dominé een riem onder het hart. Ook buiten Axel. Collega Van Deinse uit Gapinge zong hem meer op gewonden dan stichtelijk van uit zjjn stille, afgelegen pastorie een jubelzang toe van niet minder dan 9 coupletten. In kennelijke zinspeling op de onderha vige quaestie roept hij uit «Uw naam bij lagen wel gedoemd, Werd overal reeds lang geroemd, Om beide uw schoone legerpreêken. De Laster zwijgtGij triomfeert Later predikant te Middelburg. 18 September 1903. Dus de Aprilbeweging mocht de Regee- ring niet misdadig" noemen, zegt de Middellurgsche Courant. Zij was niet misdadig; zij kan zelfs plichtmatig geweest zijn. Stellig was zjj niet strafbaar voor de wetAldus redeneert men. Het is wat fraais Of iets ook in zedelijken zin niet mis dadig kon zijn Bovendien de feiten spreken hier dui delijk. Wat beoogde die staking? Die der gemeentewerklieden beoogde het afsnijden van licht en water in de hoofdstadHet stopzetten van de gemeen tereiniging; terwijl de spoorwegstaking er nog aan kwam toevoegen het gevaar van uithongeren, wegens afsnijding van den toevoer van levensmiddelen. Is misdadiger anarchistisch gedoe denk baar? De mislukking mag ons het misdadige van den toeleg niet doen voorbijzien. Het welslagen laten Middellurgsche Courant en Volk dit zich maar eens in denken zou namelooze ellende over land en volk gebracht, en een toestand erger dan in 1072 geschapen hebben. Misdadig is nog veel te zachte quali- ficatie voor zoodanig bedrijf. De bijeenkomst waar 'tplan »toejuiching" vond, werd door den sociaal democraat Oudegeest »de hel" geheeten. Eu de sociaal democraat Vliegen stemt volmondig toe het was een »samenzwering". En nu zou men 't haast een misdaad gaan achten dat H. M. de Koningin de herinnering aan deze dingen met een misdadigvan zich wierp. Waar gaan wij heen Wat men gewild heeftOnder dit op schrift deelt „Het Volk" mee, wat Domela Nieuwenhuis heeft verklaard op den dag, dat de groote staking werd opgeheven. „Als ik in het Comité van Verweer zitting had gehad, zou ik geadviseerd hebben, de rails op te breken, de seinen te vernielen, en de telegraafpalen te vellen. Ook hadden er een paar flinke kerels Partijzucht ziet zich diep verneêrd, Tentoongesteld bij alle braaven Ze erkent u meê voor 't gansche volk Vooreen rechtzinnig Bijbeltolk. En een zoon van den Axelschen dokter, te Middelburg woonaehtig, maakt het nog erger. Hij houdt maar van kort recht en zou al die lastertongen liefst in ,,'s afgronds poel donderen", waar zij gepijnigd konden worden voor haar «snoodheid". Zou de opgewonden dokterszoon ook ge dacht hebben aan Vondel's woord: „Een woord te zijner tijd geuit, in zuiv're taal Een gulden appel is, in een eenen zilv'ren schaal De wijze weegt ze als goud?" Vele oorzaken werkten mede, om de quaestie altijd door voor sommigen althans interessanter te maken. Vooreerst de omstandigheid, dat men schier overal in Axel eerst 1786 de 200 jarige herdenking van de verlossing van Spanje's dwangjuk met geestdrift had gevierd. Bij vernieuwing was men bij die gelegenheid aan de gruwelen der vervolging onder het pausdom herinnerd geworden. Vervolgens hadden nu ongeveer een klein tiental jaren geleden sommigen in het na burig Walcheren bij gelegenheid van den bouw eeuer Roomsche Kerk te Vlissingen') de tweede op dit eiland moeilijke tijden moeten doorleven. Troepen had de overheid ontboden, om de boerenbevolking van het platteland, vooral in de buurt van Westkapelle, in bedwang te houden. Te Vlissingen herkregen de Roomschen eerst in 1795 hunne vrijheid, er werd toen een statie gevestigd met een pastoor. Hun eerste bedehuis verrees in de Koestraat. Zie Dommisse Gesch. der Westpoort. naar don Hasg moeten gezonden worden om Kuyper gevangen te nemen en als grijzelaar te bewaren, zoolang tot de wet ten opgeheven waren." Anders niet Het zal ook wel in geen jaren gebeurd zijn dat de Eerste Kamer een commissie voor het Adres van Antwoord koos, welke com missie in haar meerderheid is «antiliberaal." Immers een antirevolutionair (Van Asch v. Wijck), een conservatief (Van Pallandt) en een katholiek (Reekers) hebben er met de liberalen de Jong on Breebaart zitting in. En dat terwijl alle voorzitters der af- deelingen liberalen en alle ondervoorzitters op één na antiliberaal zijn. In de Eerste Kamer, die in 1890 minister Kenchenius zoo smadeljjk behandelde, schijnt de geest der partyzucht uitgebannen te zijn. Zij het voor goed. m Do sociaal-democraten schjjnen, als 't er op aankomt, hun familietrek met liberalen en modernen niet te willen verloochenen ook al schelden zjj wel eens op hen, maar dit geschiedt alleen wanneer de oomes hen niet genoegzaam in het gevlei komen. Zoo werd in de vergadering van den Chr. Nat. Werkmansbond veiteld dat bij de jongste herstemming voor een lid van Overijsels staten sociaal-democraten in Enschedé flinken steun geboden hadden aan den liberaal Van Heek, nogal een gehate «kapitalistom den antirevolutionair te vieren. Op kerkelijk gebied bleken zjj tot op bouwing van het modernisme aldaar even min ongeneigd. Na een vinnigen strijd zoo meldt de N. R. C. zijn de orthodoxen door de vrijzinnigen bij de verkiezing voor het kies college der Hervormde gemeente alhier (te Enschedé) geslagen. En Eet Volk voegt er bijMen herinnert zich dal de socialistische leden der kerk door een drietal inzenders in »De Nieuwe Tijd" (een socialistisch blad) tot deelneming aan de verkiezing waren opgeroepen." Hier is 't derhalve het socialisme dat het modernisme op de been houdt. De zoogenaamde «belhamels" had men in arrest genomen, te pronk gesteld of ge- geeseld en vervolgens naar Vlaanderen verbannen, waar zij moesten ronddolen, ook te Axel en Zaamslag „Verjaagd gelijk een Hond, Van 't een tot het ander ende", totdat zij in '87 naar hunne haardsteden konden terugkeeren en met gejuich te West kapelle werden binnengehaald. Het wedervaren van deze ballingen had men in het land van Axel uit hun eigen mond vernomen. Zij werden daar beschouwd als martelaren voor het geloof der vaderen, als verdedigers van de ware leer. En daarom geen kwartier voor Rome. De derde omstandigheid was niet de minste. Er was n.l. een pastoor te Axel gekomen, wiens naam op aller lippen was. Schier iederen dag zag men Z.W.Eerw. in de stille straten en wijken van het kleine stadje een echte flaneur dus tot groote ergernis der antipapistische be volking. Overal werd de man op zijne gangen bespied, en in doen en laten na gegaan. Éindelijk was men er achter. Men wist te vertellen, dat genoemde pastoor, ge steund «door andere uitlandsche Roomech- gezinden" hier en daar rondliep, om huizen, gronden en erven aan te koopen, onder voorgeven, dat dit alles moest dienen voor de Roomsche gemeente te Axel. Die was er nu nog wel niet, maar zou er dan toch wel komen. Als er maar eerst een kerk is. En als dit gebeurde, dan wisten de Axelaars geen raad. Daarom alle zeilen bijgezet om zulk een gruwel te voorkomen. (Wordt vervolgd.J

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1903 | | pagina 1