No. 146. 1903
NIEUWSBLAD
ZEELAND.
Zaterdag 12 September.
17e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Bij iil nummer Maart een Bpepel.
VERSCHIJNT
elken maandag-, woensdag- en vrijdagavond.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Wed.
S. 1 DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
FEUILLETON.
Eene bladzijde uit Axels Kerkelijk Verleden.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zicli met 1 October
op ons blad abonneeren ont
vangen de nog; "vei-schijnende
nummers gratis.
11 September 1903.
Er is een nieuwe statistiek in de maak.
Een Amsterdamsch Professor verzamelt de
gegevens om een statistiek te verkrijgen
van de kleur van haar en oog8n der school-
leerlingen.
Van de 210 leerlingen op een school in
Zeeland hadden 171 blond, 35 bruin en 4
rood haar, niet een had zwart, 124 hadden
blauwe oogen.
Dit moet dienen om te bewijzen dat deze
kenmerken van het Germaansche ras nog
steeds onder ons voortleven.
Een mager resultaat, voorzeker.
De opening van de stoomtram Hulst—
Walsoorden zal op Zondag 20 September
feesteljjk worden gevierd. Tal van autori
teiten zijn daarbij uitgenoodigd.
Waarom nu daarvoor juist de Zondag
gekozen is?
Doet men die vraag aan de bewoners
van het land van Hulst, dan zullen ze U
in hun dialect met vroolijk, onschuldig ge
zicht antwoorden: »Awel, dan hebben we
niks te doen, zulle".
De Zondagsheiliging staat zooal3 men
weet in Vlaanderen niet hoog.
Het algemeen, niet buiten weten der
geestelijke overheid, heerschend gébruik ver
ontschuldigt bij Rome veel. En bij twijfel
achtige gevallen wordt de dispensatie der
geestelijkheid niet zoo heel moeilijk ver
kregen.
Maar wij betreuren het.
De September-vergaderingen bepalen
zich deze week tot de 23ste jaarvergade
ring van Patrimonium en het congres van
den handeldrijvenden middenstand te Rot
terdam.
6)
Ds. Scharp en de smid van
Zaamslag.
VI.
De vrienden van Walraven zaten intus-
schen niet stil. De zaak komt op de
classis.
Een der afgevaardigden wie is moei
lijk uit te maken brengt haar ter tafel.
De behandeling wordt uitgesteld tot de
volgende vergadering en den scriba gelast
inmiddels nadere informaties bij Ds. Scharp
in te winnen. En zoo geschiedde.
De dorainé van Axel 'voldeed aan dit
verzoek en gaf een breed relaas van de
feiten, zooals we die reeds kennen.
Met de bede, dat God allen beware bij
de waarheid en vervulle met den geest
der liefde jegens eikanderen, welke geen
kwaad denkt, alle dingen verdraagt, alle
dingen gelooft, alle dingen hoopt en alle
dingen bedekt, eindigt de leeraar zijne
verantwoording aan de classis, in het ver
trouwen, dat hij met dit schrijven voldaan
heeft aan de intentiën der eerwaarde ver
gadering.
Dit schrijven wordt op de classis van
7 Juni te Veere in handen eener com
missie van praeadvies gesteld, welke op
de volgende vergadering rapport zal uit
brengen, als ook nadere inlichtingen ge
vraagd en ontvangen zullen zijn van den
Axelschen kerkeraad.
Laten we daar te Axel een kijkje nemen.
En wel op de vergadering van Vrijdag den
löien van Zomermaand.
Ds. Scharp presideert, zijn collega is
»uitlandig".
Na behandeling van eenige huishoude
lijke zaken, komt onze voorzitter met eene
lang niet alledaagsche vraag tot de broe-
Als provinciaal orgaan ligt het niet op
onzen weg van deze vergaderingen waar
groote groepen van landgenooten hunne
speciale belaDgen bespreken verslag te
geven.
Onze groote bladen en de verschillende
vakbladen zorgen daarvoor.
In Patrimonium vinden duizenden christe
lijke werklieden hun vereenigingspunt,
hun orgaan.
Het Congres voor den handeldrijvenden
middenstand kwam voor de tweede maal
te zamen, ditmaal bijgewoond door den
Minister van Binnenlandsche Zaken, die
goede wenschen uitsprak voor den bloei
en de welvaart van een goed deel van
ons volk.
Belp u zelf.
In deze drie woorden meenen W9 te
kunnen samenvatten de rede door den
Minister van Binnenlandsche Zaken op het
Congres te Rotterdam uitgesproken.
Help u zelf, ook gij handeldrijvende
middenstand, 'tls waar het verloop der
omstandigheden heeft voor uwen stand,
groote tot voor de dagen van uitgebreid
verkeer, door stoom en telegrafie, ongekende
bezwaren gebracht.
Gij waart het medium, de schakel tus-
schen den voortbrenger en den verbruiker.
Nu nadert al meer de een tot den ander,
en daar komt nog bij de coöperatie en de
concurrentie uit het buitenland.
Als ganzen op een wintersche grasvlakte
vallen de concurrenten op den kleinhandel.
En wat is daar nu tegen te doen
Moet de middenstand verdwijnen, alles
opgaan of ondergaan in vereeniging en
maatschappij Alle kleine bazen en win
keliers geëmployeerden worden
Zal dat moeten geschieden tot schade
niet alleen van een geheelan stand maar
ook van een geheel land, dat een schakel
van rustige, nijvere burgers niet missen
kan
Wat is er aan te doen?
Helpt u zelf. Maakt u onmisbaar.
Alleen door dienen kan men er in slagen
te heerschen in de maatschappij.
deren slechts vijf dagen te voren was
er censura morum gehouden n. 1. of hij
ooit, hetzij in den openbaren godsdienst of
in bijzondere gesprekken, eenigen schijn
van onrechtzinnighe d gegeven heeft.
De broeders zetten eerst groote oogen
op, doch begrepen later de geheele toe
dracht der zaak. Het antwoord was niet
moeilijk te geven. «Onrechtzinnig, domirë"?
«Wel neen", zoo verklaarden allen als
uit één mond, «ge zijt altijd zuiver geweest
in de leer. Integendeel, dominé, je hebt
altijd getracht de dwalingen te weerleggen
nooit is er eenige beschuldiging van on
rechtzinnigheid tegen u bij ons ingebracht."
Nu moest het hooge woord er uit. Er
was een brief ingekomen van de classis
om inlichtingen aangaande het ergerlijk lijk-
dicht met zijne bedenkelijke uitdrukkingen,
alsmede in zake Scharps houding bij den
lijkdienst te Boschkapelle.
Het classicale schrijven wordt voorge
lezen en besloten wordt deze zaak den
daaropvolgenden Zondag na afloop van den
middagdienst zoo mogelijk in collegio
qualific. verder te behandelen.
Op den bepaalden tijd werd deze vergade
ring door Ds. Scharp met gebed geopend.
Na lecture der missive aan de «Eerwaarde
Mannen Broeders" gericht, verliet onze
dominé de vergadering. De heeren konden
nu vrijer spreken. En het bleek hun alras,
dat nooit eenig lid van de kerk van Axel
eenige bezwaren tegen Ds. Scharp met
name over het gemaakte lijkdicht had in
gebracht.
Wel had de kerkeraad. vernomen en
de achtbre Magistraat zeker ook wel
dat eenige leden der gemeente, vooral in
het naburige Zaamslag, zich aan sommige
uitdrukkingen hadden gestooten.
De heeren en broeders dachten, dat het
op hun weg lag, Ds. Scharp over genoemde
sbedenklpheden" te hooren.
Dat en dat alleen is de weg.
Protectie, kunstmatige wetgeving kunnen
niet baten. H9t leven schikt zich niet
naar uwe belangen, gij hebt u te schikken
naar de gewijzigde omstandigheden.
Verbetering van den toestand moet gij
zelf in 't leven roepen door eigen moed,
door eigen initiatief.
Drankbestrijders hebben al herhaaldelijk
gepoogd van de gemeentebesturen gedaan
te krijgen dat de bestekkon der door haar
uit te voeren werken niet in herbergen
ter inzage mogen nederliggen dat in de
bestekken bepaald worde geen drank op
het werk, en geen uitbetaling in herbergen.
Daar ook wij ons tot de drankbestrijders
rekenen, spreken wij den wensch uit dat
de gemeentebesturen het daarheen wenden
dat deze billijke verzoeken worden inge
willigd.
De ongelukkenverzekering, maar ook het
geestelijk belang van den werkman, is
er bij betrokken.
In de eerste Troonrede door de Koningin
uitgesproken, na 't optreden van het Chris
telijk Kabinet komen, voor wat de Koloniën
betreft, de navolgende woorden voor
Als Christelijke Mogendheid is Neder
land verplicht in den Indischen Archipel
de rechtspositie der Inlandsche Christenen
beter te regelen, aan de Christelijke Zen
ding op vaster voet steun te verleenen en
geheel het regeeringsbeleid te doordringen
van het besef, dat Nederland tegenover de
bevolking dezer gewesten een zedelijke
roeping heeft te vervullen.
In verband hiermede trekt de mindere
welvaart der Inlandsche bevolking op Java
Mijne bijzondere aandacht. Ik wensch naar
de oorzaken hiervan een onderzoek in te
stellen.
Aan de bepalingen der bes'aande be
scherming aan de onder contract werkende
koelies zal gestrengeljjk de hand worden
gehouden. Naar de de centralisatie van
bestuur zal worden gestreefd,
De toestand op het Noordelijk gedeelte
Vooral ook om hem in gemoede afte-
vragen, of hij bij den lijkdienst present
geweest is en meegezongen heeft.
Nu moet de dominé binnenkomen en
opheldering geven. Daar heeft hij niets
op tegen en zuivert zich ten genoege van
de vergadering van eiken blaam van on
rechtzinnigheid.
Bij d n lijkdienst was hij tegenwoordig,
doch onder de zangers is hij niet geweest
ze zaten op een heel andere plaats dan
hij. In deze verklaring berust de ver
gadering, doch vermaant Ds. Scharp in
het vervolg wat voorzichtiger te zijn,
«opdat de zwakken niet meer geë gerd
worden en zich in het openbaar te ont-
houdeu van zulke uitdrukkingen, welke
door minverstandigen in een verkeerd licht
beschouwd kunnen worden, opdat Z.Eerw.
dienst daardoor van nog meerder nut voor
de gemeente worde en de vrede in dezelve
blijoe. voortduren'"
Ds. Scharp beloofde zich aan deze broe
derlijke vermaning te onderwerpen en
zich daarnaar te zullen gedragen.
In het stil vertrouwen, dat ook de clas
sis iD die vrijspraak zal berusten, sluit hij
de vergadering met dankzegging en in
«broederlijke eendragt" ging men uiteen.
Doch dit muisje zou een staartje hebben.
Den 6den van Hooimaand vergadert de
classis te Middelburg.
De commissie van praeadvies, bestaande
behalve uit de Middelburgsche predikanten
Drijfhout en 's Gravezande, uit ds. Meijboom
van Vlissingen en den Westkappelschen
dominé Hanssen is met haar rapport in de
zaak Scharp gereed.
't Is lang niet malsch. Hoofdzakelijk is
het van den volgonden inhoud.
Er zij ti in het bewuste grafschrift vele
woorden en uitdrukkingen, waarvan men
zou moeten vragenHoe past dit in de
pen van een hervormd leeraar? Vooreerst
van Sumatra zal, naar Ik vertrouw, bij
handhaving van het thans gevolgde stelsel,
eerlang tot algemeene pacificatie leiden."
Is de rogeering aan dit programma ge
trouw geweest?
De woorden waren van den minister
Van Asch v. Wijck. Doch zjjn opvolger
de heer ldenburg heeft ze overgenomen.
In dit koloniaal program wordt alle
uitbuiting van Indië tot in den wortel
veroordeeld.
De batig-slot-politiek, evenzeer als de
bevordering van de belangen der Euro-
peesche ondernemingen.
In die richting is de regeering werk
zaam, wjj mogen het met genoegen con-
statoeren.
De rechtspositie der koelies wordt ver
beterd, het onrecht wordt met forsche
hand aangegrepen. De Atjeh-oorlog loopt,
of liep reeds, ten einde.
Ook in dit opzicht schijnt een nieuwe
tijd te worden ingeluid.
Dat verblijdt ons.
Nog steeds vernemen we van autoriteiten
die wonderlijk omspringen met de Leer
plichtwet.
In sommige deelen onzer provincie wordt
straffeloos de school onwettig verzuimd,
terwijl in andere streken van Zeeland, waar
de schoolopziener er flink achterheen zit,
liever de geringe boete betaald wordt, dan
de schade geleden van het niet kunnen
laten verrichten van veldarbeid door school
gaande knapen.
Men hoort zelfs van ijverige, doch humane
ambtenaren, die er niet voor terugdeinzen
de bij overtreding opgelegde geldboeten,
waar het arme daglooners betreft, uit eigen
middelen te betalen.
Dit laatste getuigt van nobelen zin en
kan er toe leiden, dat zulke autoriteiten
hoewel ze een niet populaire wet krachtig
handhaven en streng uitvoeren, zonder het
zeiven te bedoelen, bij het volk zeer goed
staan aangeschreven.
Aan geen bepaalden staatsvorm geeft de
wordt het graf van den priester heilige
aarde en de priester zelf een trouwen gids
genoemd.
Erkent dit laatste niet de zuiverheid van
leer en bestuur op den weg des levens
Van God bemind te zijn, zooals Scharp van
den pastoor zegt, sluit dit niet in de vreeze
des Heeren en ware liefde tot Christus en
zijn heil
Verder is hij volgens het Grafschrift,
getrouw aan zijne leer. Is dit de leer der
Roomsche kerk Zoo ja, hoe kan een her
vormd leeraar, hem, die trouw is aan die leer,
een trouwen gids noemen
Of is 't de leer der Roomschgezinden te
Boschkapelle? Of mogeljjk de bijzondere
leer des priesters en daarom bepaald zijne
leer genoemd Zonder verklaring, zeggen
de praeadviseurs, tast men hier in het
duister aan.
Dan noemt de heer Scharp dhr. v. d.
Walle zijn vriend ook als leeraar.
Hoe is dit te verstaan
Zoo dhr. v. d. Walle getrouw was aan
zijne leer, en die leer de leer ware der
Roomsche kerk, hoe moet dan die vriend
schap worden begrepen Maar ziet het op
de bijzondere leer van den priester, dan
moet er tot recht verstand in de aantee-
kening opening van de leer zijn, niet als
een leer der Roomsche kerk, maar als hel
lende tot de vrije genadeleer, alleen in
Christus' gerechtigheid door het geloof, die
in de Hervormde kerk wordt geleerd.
Wat het uitzicht betreft op bet volheer-
lijk opstaan, eenmaal het lot der gerecht
vaardigden in Christus, het wordt hier zoo
ruim gesteld, dat het niet verstaanbaar is,
hoe de pen van een Hervormd leeraar no
pens een Roomsch priester, wiens vertrou
wen moest instemmen met zijne leer, dit
kan uitdrukken.
De leden van 's mans kerk zijn Roomsch
gezinden, en zooals hij hen leerde om voorbeeld
antirevolutionair uit beginsel de voorkeur.
Aldus leeren wij.
Wat natuurlijk niet zeggen wil, dat wij
aan een verandering van regeeringsvorm
zouden mogen meedoen.
De antirevolutionair mag in Nederland
evenmin ijveren voor een democratische
republiek, als in de Vereenigde Staten voor
het monarchaal gezag.
En dat reeds hierom niet, omdat hij in
de geschiedenis Gods leiding erkent.
Hij zegt 't Groen na
«Hij heeft ten leus: er staat geschreven:
en er is geschiedDe Historie, die ook
het vlammend schrift van den heiligen
God isde Heilige Schrift, die in de on
afscheidelijkheid van gebeurtenissen en
leer, ook de historische Schrift is."
Waaraan hetvolgen de woord van Lohman
zich aansluit:
De zonde der revolutie is niet slechts,
dat men God den Heere loochent, of poogt
voorbij te gaan maar ook, dat men den
bestaanden staat do§r een maaksel van
eigen model vervangen wil.
Voor den antirevolutionaar is elke staat
door God geordendis hij, onder Zijne
leiding, geworden wat hij is, en moet die
ordening, al bevalt ze ons niet, worden
geëerbiedigd.
Groen van Prinsterer's geschriften munten
uit door kernachtige gezegden en spreuken.
Een zijner bekende, zoo niet de bekendste
lijfspreuk is
legen de revolutie het Evangelie.''
Be revolutie is opstand tegen God en
woont in ieders hart. Zij dagteekent van
af den zondenval. Door alle eeuwen heen
is dit beginsel merkbaar geweestmaar in
1789 trad het op als een weldoordacht
stelsel, dat beleden werd door vorsten en
volkeD. Het beginsel was een stelsel ge
worden, dat zich eerst wierp op het gezag.
Het gezag is volgens de revolutie-Ker
niet van goddelijken, maar van mensehelijken
oorsprong. Het was geen tegenzin tegen
Lodewijk XVI, die op het schavot stierf;
maar het was de kroon zelve, die vertreden
werd.
gaf, was volgens de echte leer der Roomsche
kerk, hoe sluit dan de vermaning aan die
leden, door een gereformeerd predikant, om
niet te vergeten, zoo te leven, als hij hen
leerde.
Of de leer des priesters moet eene ab
stracte moraal geweest zijn, zonder dogma
tisch onderwijs, maar dan strookt de ge
trouwheid als Roomsch priester wederom
niet.
En ten slotte.
In do laatste versregel wordt de over
ledene een waardig lid der algemeene kerk
genoemd.
Men weet, dat de Roomsche Kerk zich-
zelve den eernaam geeft van algemeen of
catholiek, 't geen een hervormde niet erkent.
Het schrijven van ds. Scharp aan de clas
sis over de toedracht der zaak kan niet
door den beugel.
Hij schrijft n. 1. dat hij het Grafschrift
niet publiek wilde hebben.
Doch het spreekt vau zelf, dat zulk een
gedrukt gedicht, «vooral van een dichter,
die door andere proeven is bekend ge
worden", niet lang verborgen blijft. De
boekverkooper heeft er geen schuld aan.
Die man heeft aan twee onzer plechtig be
tuigd, dat hij geen enkel exemplaar heef!
verkocht. En wat ds. Scharp aanvoert over
den inhoud van het grafschrift maakt de
zaak nog «duysterder" dan ze te voren was.
Er moet noodzakelijk meer licht komen,
hetzij uit bet Bchrijven van den Axelschen
kerkeraad of anders later van ds. Scharp
zeiven.
En hiermede hebben de heeren zich van
hunne taak gekweten.
De eerwaarde classis keurt na voorlezing
het praeadvies eenparig goed en neem:
het onder dankbetuiging aan de commissie
over.
(Wordt vervolgd.)
