NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 143. 1903. Zaterdag 5 September.
17e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Bij fit iinwmer Maart een Bywepel.
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Onze wenschen voor de komende
drankwetsherziening.
FEUILLETON.
LANDBOUW.
"Waar moet men Kalimeststoffen
gebruiken
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
bn van
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zioh met 1 October
op ons aboniieereu ont
vangen de nog verschijnende
nummers gratis.
III. (Slot.)
Het is ook een kwaad, dat aanleiding
geeft tot meerder dtankgebruik, dat het tot
nu toe geoorloofd is, een vergunning te
hebben tot verkoop van sterken drank,
terwijl men nog een ander beroep daarbij
uitoefent. Wel is reeds nu verboden, dat
een vergunning wordt uitgereikt tot ver
koop beneden de 2 Liter, dus in het klein,
voor eene localiteit waarin eene andere
winkelnering wordt uitgeoefend of loten
worden verkocht in de Nederlandsche Staats
loterij of die met zoodanige localiteit binnens
huis gemeenschap heeft. Gaarne zagen we
echter deze bepaling uitgestrekt tot elke
vergunning, zoohat het niet meer mogelijk
zal zijn om te combineeren, gelijk ons ge
vallen bekend zijn, bestolkantoor voor goede
ren eener spoorwegmaatschappij, sigaren
winkel en slijterij. Gemakkelijk is in te
zien, welk een verleiding zulk eene combi
natie met zich brengt. Men moet er zijn
om goederen aan te geven tot vervoer, en
daar men nu juist in de gelegenheid is,
koopt men ook sterken diank. Of men
zou zich schamen om daar te komen, in
dien het alleen een drankwinkel was. Maar
men kan daar nu zeer goed heengaan,
onder voorgeven, dat men er komt om de
andere nering. En menig drankhuis zou
worden opgeheven als de bijberoepen ver
boden werden. Dan zou geen tapper tege-
Ijjk b.v. werkman mogen zijn en zou daar
door ook weder voor onderscheidenen het
onmogelijk worden den verkoop van sterken
drank vol te houden. Geen vergunning
tot drankverkoop worde daarom verleend
aan personen, die een bijberoep uitoefenen
tenzij zulk een beroep inhaerent is aan
drankverkoop (stalhouder, restaurateur,
koffiehuishouder, enz.) Ook zou men kunnen
bepalen, dat wanneer verbouwing van het
perceel vergrooting van dranklokaal tenge
volge heeft, de vergunning" komt te ver
5)
Ds. Scharp en de smid van
Zaamslag.
Eene bladzijde uit Axels Kerkelijk Verleden.
V.
Den volgenden dag wordt deze Raad-
vraging in dichtmaat te groot om hier
op te nemen naar Axel verzonden.
Zonder 's mans voorkennis wordt het stuk
gedrukt.
Een aantal exemplaren worden hem door
een Middelburgschen vriend toegezonden
met de uitdrukkelijke bedoeling deze te
Zaamslag aan den man te brengen.
Walraven voldoet bereidwillig aan dit
verzoek. Drie weken later ontvangt onze
smid het volgend antwoord op zijn schrijven
Broeder Walraven
Uwe brief en het inliggend vers heb ik
den z8sten Maart wel ontvangen. Ik prees
in het begin Uwe liefde tot de waarheid,
schoon ik bevond, dat uwe ijver te verre ging,
die niet alleen de dwalingen veroordeelde^
maar ook de dwalende verdoemt, en aan de
godlijke vergevende genade palen stelt, die
geen sterveling zetten mag aan een God, die
menigvuldig vergeeft.
Aanstonds heb ik mij gezet om U breed
voerig te antwoorden, niet om de leer der
Roomsche kerk, die ik zoowel als gij, veroor
deel, te verdeedigen, maar om uwe zwaarig-
heden bescheiden uit den weg te ruimen, en
was het mogelijk, U gelijkvormiger te maaken
aan het liefderijk voorbeeld van den zacht-
moedigen Jezus; en het afschrift, dat ik u
Mocht iemand er soms belang in stel-
"'J melde zich aan bij de redactie.
vallen. De verleiding moet worden tegenge-
gaat, die van ruim ingerichte gelegenheden
uitgaan, en al wat het debiet grooter kan
maken, moet, zooveel mogelijk, worden
voorkomen en verhinderd. Zou het daar
toe ook niet goed zijn drankverkoop op
openbare middelen van vervoer en in wacht
kamers daarvan te verbieden? Wat wordt
er op stoombooten, b.v. die op de Zuider
zee varen, niet gebruikt en wat wordt er
door reizenden, die wachten moeten in
onze stationsrestauratie's, niet gedronken 1
Bovendien levert zulk een verkoop ook veel
gevaar op, dat het stations- en treinper
soneel drank gebruikt, waardoor de veilig
heid van het verkeer vermindert.
Een dure roeping van de Overheid is
het de zwakken door leeftijd en maatschappe
lijke positie te besehermen tegen de drankver
leiding. We hebben hierbij allereerst
het oog op de kinderen en op de werklieden.
Strafbaar is thans het verkoopen van sterken
drank aan kinderen beneden de 16 jaar en
het dronken maken van kinderen. Wat het
eerste aangaat, wat wordt tegen deze be
paling gezondigdWie moeten op de
werkplaatsen, wie moeten voor vader,
menigmaal voor moeder, drank halen
Kinderen, jongens, somtijds kleine dreu-
messen, die ternauwernood over de toon
bank kunnen heenzien. Terecht is van
meer dan eene zijde geprotesteerd tegen do
laksche honding van de politie tegen deze
wetsovertreding. Is het niet schandelijk,
zulke kinderen reeds in de kroegen en de
drankwinkels toe te laten en hen te wennen
aan den drank en wat daaraan verbonden
is? Hoe licht zal het gebeuren, dat deze
kinderen eens proeven van hetgeen ze halen
moeten De kinderen, het opkomend ge
slacht moet beschermd worden tegen zoo
veel schuldige lichtzinnigheid van ouderen.
Het is dan ook wel gelukkig, dat de be
scherming van de kinderen tegen de drank
verleiding vooral door de Nederlandsche
Onderwijzers Fropagandaclub zóó algemeene
instemming govonden heeft, dat we zeker
onze verwachting niot te hoog spannen,
wanneer we in het ingediende wetsontwerp
ook bepalingen verwachten, die daartoe
kunnen leiden. Zeer doelmatig ware het,
indien de wet ter bescherming van kinderen
en jeugdige personen bepaalde, dat houders
van localiteiten met vergunning tot verkoop
van alcoholhoudende dranken (gegiste zoo
wel als gedistilleerde) gehouden zijn niot toe
zenden wilde, heb ik eerst gisten avond te
huis gekregen, want ik had geen tijd om zelve
mijn opstel over te schrijven.
Ik had mij die moeite getroost, omdat ik
waarlijk meende, dat uit liefde tot de waar
heid gij met mij in eene vriendelijke onder
handeling wildet treden, die ons beiden van
nut zou hebben kunnen weezen. Maar ziet
in deze gunstige meening heb ik mij bedroo-
gen; ik ben onderricht, dat gij uw vers niet
alleen aan velen hebt laaten leezen, dat er
overal afschriften van gemaakt zijn, maar zelfs
dat gij het hebt laaten drukken en voor 2
stuivers openlijk verkoopt.
Derhalve Broeder! kan ik niet anders den
ken, dan dat uw doelwit is, om, lasterende
hetgeen gij zeer gebrekkig verstaat, mijn per
soon verdacht, en mijn dienst onvruchtbaar te
maken, of zoo ik moet veronderstellen, dat
gij daartoe te braaf zijt, dat gij er dan door
anderen toe gebruikt wordt.
Lieve Broeder! ik vergeef u alles, gelijk
God in Christus, ons vergeven heeft, maar ik
kan derhalven met U in geene schriftelijke
onderhandeling treden.
Ik houde dan mijn antwoord terug, maar
ik onttrek mij niet. Gij weet mijne woning,
en zoo gij lust hebt, om over dit stuk vrien
delijk met mij te handelen, zo ben ik bereid,
om, wanneer gij lust hebt, mondelings
U alle oplossing op uwe Raadvraaging te
geeven.
Voorts, Broeder! de Heere zij met U en
leere U recht te gevoelen in alle dingen,
vasthoudende aan de zuivere Leer, gelijk gij
doet, maar teffens de waarheid betrachtende
m de Liefde!
Ik ben Broeder Walraven!
Uw heilwenschende en dienstwillige
Dienaar in Christus,
Axel, ,S April 'AN SCHARP'
te laten, dat personen beneden 18 jaar
zonder geleide van ouderenin hunne localen
aanwezig zijn. Aan het drankhalen, aan
hot vertoeven in bierhuizen van zulke
jeugdige personen word dan een eind ge
maakt. En al waren ze onder geleide, dan
moest het toch verboden worden, dat por-
sonen beneden 18 jaar in deze inrichtingen
alcoholhoudende dranken gebruiken.
Het is ook zeer verderfelijk, indien
kinderen onder de 18 jaar werkzaam zijn
in bier- en drankhuizen. Ze verkeeren
dagelijks in zulk een treurige omgeving,
waar ze niets dan kwaad kunnen loeren.
Ze zijn dageljjks in verzoeking om bier
en drank te drinken. Volgens statistieken
is het een ongezond beroep. Redenen te
over om te bepalen, dat personen beneden
de 18 jaar niet als werkkracht voor dit
bedrijf als zoodanig mogen gebruikt worden.
En daarbij heeft een verschrikkelijk
voorval te Maastricht, waar een kind, dat
een juk jenever moest vervoeren, zich aan
den inhoud zoo te buiten ging dat het
door dronkenschap gestorven is, geleerd, dat
er nog een bepaling noodig is tot bescher
ming van het kind. Het moet, om zulke
ontzettende govallen te voorkemen, ver
boden worden, dat" personen, beneden de
18 jaar, gebruikt worden tot het vervoer
van alcoholhoudende dranken.
Nieljj minder zullen allen, die den toe
stand kennen, kunnen instemmen met oen
wettelijke bepaling, die strafbaar stelt het
uitbetalen van loonen in drankneringen. Wat
is dan de verleiding groot om het zoo
moeitevol verdiende loon grootendeels om
te zetten in drank, en slechts met een
klein gedeelte van het geld thuis te komen
En wie, die iets weet van de vreeselijke
uitwerking van den absint, een drank, die
70% alcohol bevat, zou het niet toejuichen,
ais de Regeering bijtijds maatregelen nam
om ons goede land voor een inval van het
absintisme, dat in Frankrijk geheele ge
slachten uitmoordt, te bewaren. Voor
komen is beter dan genezen. Invoer, ver
koop en productie van absint, behalve
voor wetenschappelijke doeleinden, verbiede
men dan ook.
Moet de wet ook nog bepalingen be
vatten mot het oog op de slachtoffers van
het alcoholisme, de dronkaards zelf
Ja, meenon de drankbestrijders, en zij
stellen een tweetal maatregelen voor. Ze
achten het ten eerste wenschelijk, dat, in
Met dit antwoord kon „broeder Walra
ven" het voorloopig stellen. Eenige dagen
daarna gaat er van Walraven een lang,
allesbehalve malsch epistel overheen.
In dit schrijven drukt hij allereerst zijn
spijt uit, dat Ds. Scharp de beantwoording
zijner vragen heeft teruggehouden, maar
bovenal, dat de Axelsche predikant, dien
hij hoogacht, hem van kwade bedoelingen
en lage handelingen verdenkt.
Zijn oogmerk was eenvoudig het „ge
smolten crediet" van den dominé te her
stellen en ZWE. raad te vragen, over eenige
punten in het Grafschrift, welke hem
„waarachtig bezwaarden", vooral „op Hoog
hebbende de eere Gods en de zuivere leer van
onze Gereformeerde kerk". Liefde tot de
waarheid was de eenige drijfveer van zijn
schrijven: „hij werd daartoe doorniemand
gebruikt."
De Raadvraging heeft bij aan eenige
zijner vrienden laten lezen op aanhoudend
verzoek, dat is zoo, doch afschriften heeft
hij er niet van gegeven en van het druk
ken weet hij totaal niets af.
Een vriend uit Middelburg, zegt hij, heeft
mij „een aantal gedrukte Raadvragingen toe
gezonden, welke mij schreef, dezelve voor
twee stuivers te moeten verkoopen, aan welk
verzoek ik geen zwarigheid vond te voldoen
temeer, dewijl ik UEeriv. en alle onpavtijdigen
durf vragen, of iemand in mijne Raadvraging
iets lezen kan, dat UEerw. persoon of heilige
bediening in verdenking zoude brengen, dewijl
die enkel mijn eigen bezwaren behelzende is.
„Wat aangaat, Mijn Heer," zoo gaat onze
smid voort, „wat aangaat de dwalingen te ver-
oordeelen, dat doe ik nog en wel met des
Heüands woorden Matth. 15 vers 9, maar
dien iemand bij herhaling wegens dron
kenschap veroordeeld is, bij recbterljjk
vonnis hem voor een bepaalden tijd de
politieke en staatsburgerlijke rechten ontzegd
worden. Hij moet geen kiezer blijven, en
niet benoembaar zijn 0. a. tot voogd. Dit
is in overeenstemming met Ons Program,
toegelicht door Dr. A. Kuyper bl. 262
waar aangewezen wordt, dat een onhan-
delbaren dronkaard de politieke rechten
moeten ontnomen worden, en, wilde niets
baten, tenslotte het publieke terrein voor
hem moet afgesloten worden.
Nog een andere maatregel wordt door
de practijk vereiseht. Menigmaal geschiedt
het, dat de eenige weg, althans bij men-
schen mogelijk, om drankzuchtigen te
genezen, is, dat ze opgenomen worden in
asyls, inrichtingen, waar ze aan geheel
onthouding onderworpen zijn, genees
kundig behandeld kunnen worden, en gere
gelde doelmatige voeding en gezonden
arbeid hebben. Gode zg dank er zijn ook
Christelijke asyls, waar de patiënten ook
den eeuwigen weg der waarachtige bekee
ring door het Evangelie kunnen leeren.
Maar wat leert de ervaring nu
Dat da drankzuchtigen zelf niet willep.
Ze willen liever thuis blijven. Ze willen
big ven drinken. Somtijds zgn ze gevaar
lijk bij aanvallen van delirium. En waar
ze niet meer toerekenbaar zgn te achten,
om over hun toestand te kunnen oordeelen,
in krankzinnigengestichten niet kunnen
geplaatst worden, daar is het noodig, dat
de Overheid tusscben beide trede. Foor
gewoonte-dronkaards worde verplichte opne
ming in van Overheidswege goedgekeurde
asyls vastgesteld. Dit kan aan veel ellende
een einde maken en tot verbetering van
velen leiden, die nu geheel aan drankzucht
schijnen overgegeven te zijn.
Zal nu eene »Drankwet" met deze be
palingen, die nog al van ingrijpenden
aard zijn, werkelijk worden uitgevoerd,
dan moet er een politie zijn, voor haar
taak berekend en doordrongen van het
groote belang, dat aan krachtige en nauw
gezette uitvoering verbonden is. Of we
nu op zulk een politie bogen kunnen
We zullen de vraag niet beantwoorden.
Toch meenen we, dat voor de controleering
tor stipte naleving der verschillende be
palingen van de Drankwet eene aparte
drankwetsinspectie moet worden ingesteld,
gelijk dit reeds het geval is voor de Arbeids
de dwalende te verdoemen, dat is mijn zaak
niet. God in zijn heilig Woord doet zulks
Galaten 1 vers 8—9. Titus 1 vers 13—16 enz.
Dat God gaarne vergeeft, weet ik, maar dat
God ook rechtvaardig is in het straffen der
overtreding, zult UwEerw. mij niet logen
straffen. Ook weet ik zeer wel wat de liefde
rijke Jezus in zijne zachtmoedigheid en liefde
rijke reden leert Lucas 8 vers 48 en in meer
andere dergelijke lessen, maar ik weet ook,
dat diezelfde liefderijke, maar teffens recht
vaardige Jezus. Matth. t2 vers 34 zegt: gij
adderengebroedsel, hoe kunt gij goede dingen
spreken, enz. en in vers 39 het een boos en
overspelig geslacht noemt, enz.
Doch, Mijn Heerdaar ik hier spreke tot
een kundig en ervaren Leeraar in Gods kerk,
van wien ik wel degelijk behoeve geleerd te
worden, zoo vind ik het gansch onnoodig
hier van nog iets meer bij te voegen.
Nu nog, Mijn Heerindien ik mogte ge
lasterd hebben, hetgeen ik zeer gebrekkig
versta, moet dit zekerlijk aan mijne diepe
onkunde worden toegekend, terwijl ik meende,
dat ik mij aan Gods woord, den Heidelberg-
schen Catechismus en de Formulieren van
Eenigheid gehouden hadde, die ik tot heden
nog niet anders omtrent de Roomschgezin-
den verstaan kan".
Aan hot slot zegt de schrijver:
„Was UEerw. bedoelinge een andere, daar
ik mogelijk nog geen de minste kennis van
heb, UwEerw. lessen zullen mij altoos aan
genaam zijn; althans en hiermede sta ik ver
legen, hoe te verstaan de dwalingen te ver-
oordeelen en de dwalende zalig te spreken.
Dit schijnt mij wonderspreukig te zijn; weest
evenwel zoo goed Mijn Heeren geeft, al
was het maar enkel over dit laatste punt eens
eenige opheldering.
UEerw. zult mij op het hoogste verpligten,
wet en Gezondheidswet. Ook moet nog,
om krachtige uitvoering te waarborgen,
van het vergunningsrecht niets meer komen
in de gemeente-kassen maar in de Rjjksschat-
kist, waaruit billyke vergoeding aan de
gemeenten kan worden gegeven. Dan
zullen de gemeentebesturen niet al te
angstvallig zijn in toepassing van de wet,
als deze »plaatselgke keuze" toelaat tot
geheele wering van den drankverkoop.
Zoo hopen, zoo wenschen de drankbe
strijders en velen met hen. Moge het
een eere van ons Christelijk ministerie
zgn met Gods hulp een drankwet ons te
geven, die werkelijk het drankkwaad be
teugelen zal 1
Baarn. W. H. GISPEN Jr.
Het is langs vier verschillende wegen,
dat men tot de wetenschap kan komen, of
een bodem behoefte heeft aan een
kalibemesting, lo. Uit de wijze, waarop de
bodem gevormd is, uit den aard der ge
steenten, die tot zijn ontstaan hebben aan
leiding gegeven volgt, dat men van som
mige grondsoorten, als 't ware zonder nader
onderzoek, reeds vooraf kan zeggen, dat zij
zonder opzettelijke kalibemesting geen
goede oogsten kuunen voortbrengen. Zoo
hebben zandgronden, welgronden, ontgonnen
/iri'gronden, beekbezinkmgen (dus gronden
naast kleine rivieren gelegen) in elk geval
behoefte aan Kali. De zandgronden in
Noord-Brabant, Limburg, Gelderland, Over-
ijsel, Drente, Utrecht alsook de veengronden
in deze of andere provinciën hebben Kali
noodig, als regel. 2o. Uit het feit, dat in
sommige gewesten in de vruchtopvolging
zeer veel kaliroovende gewassen voorkomen,
zooals aardappels, suikei bieten of andere
wortelgewassen, kunnen we eveneens op
maken, dat de grond, al behoort hij tot die
soorten, welke betrekkelijk veel opneem
bare Kali bevatten, zooals de klei b.v., reeds
zeer spoedig behoefte zal gevoelen aan een
Kalibemesting. Het is dan ook uit proeven
gebleken, b. v. in Friesland en andere
kléi-provincies, dat de oogsten in de meeste
gevallen voor een Kalibemesting zeer dank
baar zijn. Wanneer dus in een streek veel
bieten, aardappels, mangelwortels verbouwd
opdat ik eens regt mag leeren beseffen, waarin
mijn ijver te ver gegaan is en tevens leeren
de zuivere leer der waarheid in de liefde te
betrachten."
Tot zoover onze bezwaarde smid.
Na heilbede over den persoon van Ds.
Scharp en het werk zijnor heilige bedie
ning, blijft hij van ZWE. de toegenegen
LeerlingDienaar en Vriend".
Te vergeefs zag Walraven naar eenig
antwoord uit: de dominé van Axel liet
niets meer van zich hooren.
Denkelijk nam deze de zaak heel kalm
pjes op, of zocht haar wellicht wog te
schettsen met de gedachte, dat een hoef
smid beter paarden kan beslaan dan theo-
logiseeren, zich herinnerend het volgend
vers uit Pope's „Essay on Criticism", dat
hij bij een andere gelegenheid aanhaalt
naar eene Fransche vertaling:
Chacun, content de soi, suit sa faible raison,
Et des arts, qu'il ignore, ose donner legons
Cet age, si fécond en pedants didactiques
A moins de sots auteurs que d' ignorants
[critiques.
Of, in onze Nederduitsche tale vrijelijk
overgezet
Velen hebben zooveel met zich zeiven
op, dat ze zweren bij hun eigen, miniem
Verstand ze vermeten zich zelfs onderricht
te geven in zaken, van welke ze geen zier
verstand hebben. Men breekt tegenwoordig
haast de boenen over pendante leermeesters
en toch zijn er nog veel meer critseerende
weetnieten dan verwaande auteurs.
(Wordt vervolgd.)