NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 142, 1903
Donderdag 3 September.
17e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRUS DER AÜVERTENTIËN
Onze wenschen voor de komende
drankwetsherziening.
klkbn MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p, p. 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
ii.
Van groot gewicht achten de drankbe
strijders alle wettelijk voorschrift, dat den
drankverkoop beperkt. Hoe meer de gelegen
heid om drank te bekomen verminderd wordt,
des te minder zal ook het drankgebruik
worden. En dan moet bij zulke beperking
van drankverkoop vooral gelet worden, op
welken tijd de drankhuizen en drankwin
kels geopend zijn. Niet elke tijd is even
gevaarlijk en niet elke dag en elk uur van
den dag geeft aanleiding om veel te drinken.
Wie denkt hier niet aan het beruchte
«Maandaghouden"? Het heeft ons verblijd,
dat uit den kring van drankbestrijders van
onderscheidene organisatie's de wensch is
uitgesproken, dat de wet >Zondaqssluiting
(van Zaterdagmiddag tot Maandagmorgen)
mogelijk make. Wel geschiedt dit niet bij
allen door de overtuiging, dat de Dag des
Heeren geheiligd moet worden. Doch al
is deze wensch dan alleen uit redenen van
drankbestrijding voortgekomen, hij wordt
toch en moet toch door alle Christenen
worden gedeeld.
Is voor velen niet juist de tijd van Zater
dagnamiddag tot Maandagmorgen de tijd
van uitspatting en zwelgerij Menige huis
moeder ziet met angst het einde van de
week tegemoet. Zij weet, hoe het dan gaan
zal. Haar man zal, na zijn loon ontvangen
te hebben, met kameraden naar de kroeg
gaan. En daar tot laat in den avond blijven.
Dan dronken thuis komen. «Zondag" zal
voor haar zijn, dat haar man »de deur uit"
is en in de kroeg zit. Sjms met een kind
bij zich, dat dan van vaders »goedheid"
»snoepcenten" ontvangt of ook eens mag
mededrinken. En 's Maandags? Op oud
ijs is het goed vriezen, niet waar? Denk
dan nog eens aan de duizenden, die op
Zondag hun uitspattingen botvieren. Voor
velen een dag van Satan's hoogtij die
Christelijke Sabbatdag!
Is er reeds een land, waai de drank
verkoop op Zondag verboden is? Zeer
zeker. Het is Schotland, het land van oud-
Puriteinsche zeden. En het resultaat is, dat
des Zondags ruim 8 maal minder arrestatie's
plaats vinden dan op een werkdag. Leg
hiernaast de mededeeling van den rechter
van instructie Otto Lang te Zurich, dat van
141, in 1891 wegens mishandeling, veroor
deelden, 100 hun misdrijf hadden gepleegd
op Zaterdagavond, Zondag en Maandag. Het
is dus ten zeerste gewenscht, dat de Zon
dagssluiting worde bevorderd en mogelijk
gemaakt, niet slechts door goedwilligheid
van belanghebbenden maar door de Wet.
Daarb(j komt dan nog, dat het zeer nood
zakelijk is, dat op bepaalde dagen (lotings-
dagen, nationale feesten enz.) ook de ge-
heele drankverkoop moet kunnen verboden
worden. Nu schijnt dit niet het geval te
zijn. Eerst moet thans, tenminste naar het
oordeel van verscheidene colleges van da-
gelijksch bestuur, door de politie geconsta
teerd^, dat er ongeregeldheden en wan-
ordely kheden voorvallen, eer men tot sluiting
van de drankgelegenheden op zulke dagen
kan overgaan. En toch is het niet beter
zulke ongeregeldheden te. voorkomen
Worden niet velen op zulke bijzondere
dagen, gelijk als op Nieuwjaarsdag, verleid
om in de kroegen en café's zich te buiten
te gaan en wordt dan niet voor velen de
oorzaak van verzoeking weggenomen, als
°P buitengewone dagen de drankgelegen
heden gesloten worden?
■Als vanzelf komen we nu tot den door
velen, 0ok door eene commissie uit den
Volksbond, Vereeniging tegen Drankmisbruik
gedeelden wensch, dat in de nieuwe wet
de mogelijkheid wordt gesteld om door
Stemming -van de burgerij den draukverkoop
in eene gemeente geheel te weren. Dit stelsel,
door stemming in eene plaats den drank
verkoop te verbieden, heet het stelsel van
Local Option, plaatselijke keuze. In Noor
wegen, I inland, enkele streken van Engeland
en eenigo Staten van N.-Amerika bestaat
dit stelsel. De nadere regeling van dit
nieuwe beginsel zal wel eenige moeilijkheid
met zich brengen. In Noorwegen schrijft
do wet voor, dat aan al de ingezetenen
eener gemeente, zoo mannen als vrouwen
boven 25 jaar, het recht wordt toegekend
te beslissen, of al dan niet drankverkoop
in hun woonplaats zal worden toegelaten.
Deze beslissing geldt voor vijf jaren.
Wordt door de tegenstanders van het ge
nomen besluit in den toestand berust, dan
wordt het tijdperk stilzwijgend met 5 jaren
verlengd, zoo niet dan kunnen zij een half
jaar voor het verstrijken van den termijn
eene nieuwe beslissing vragen. Aan dit
verlangen moet voldaan worden als 5 van
do stemgerechtigden dit heeft kenbaar ge
maakt. Op den dag der stemming behoeven
alleen do tegenstemmers op te komen.
Wie tehuis blijft wordt geacht voor don
bestaanden toestand te hebben gestemd.
De eerste maal, dat daar in 10 gemeenten
gestemd werd, was de uitslag, dat in 6
gemeenten de drank verkoop gestaakt werd
Zulk een plaatselijke keuze kan groot
voordeel afwerpen voor de drankbestrijding.
Er moet met zulk een stelsel wel veel
prspagands gemaakt wordon tegen het
alcoholisme. Het publiek moet voorgelicht.
De strijd togen den drankhandel wordt
plaatselijk gemaakt, krachtig. De gevolgen
ven den drankverkoop zijn dikwijls in
kleinen kring het meest waar te nemen.
Oeheele gemeenten en gedeelten van ge
meenten kunnen van den kroeg bevrijd
worden, die toch op de geheele omgeving
een verderfelijken invloed uitoefenen. In
menig huisgezin kan de vrees en de angst
wijken, dat de kroeg den vader weder
gelokt heeft. En al moge misschien hot
Nederlandsehe volk, in zijn geheel, nog
niet voor dit stelsel rijp te achten zijn, om
een gunstigen uitslag reeds nu te ver
wachten van eene dergelijke stemming
in de gemeenten voor de toekomst
belooft het veel goeds. Op den steun der
antirevolutionairen zal zeer zeker gerekend
kunnen worden
B. G.
Slot volgt.
Zie voor verdere bijzonderheden het be
langwekkende Rapport in zake een in Scandi
navië ingesteld onderzoek, in verband met de
Drankwetsherziening, uitgebracht aan den
Volksbond, Vereeniging tegen Drankmisbruik,
door Mr. F. W. I. G. Snijder van Wissekerke
en A. van der Voort Azn.
2 September 1903.
Vele bladen van allerlei richting spreken
over het oud Kamerlid Doniier, die Maan
dagmorgen, zoo onverwacht, aan een hart
kwaal overleed.
De Teleqraaf o. a. schrijft
Donner, de eenvoudige en ernstige, eer
lijke en gemoedelijke man van streng-recht-
zinnige begrippen, behoorde allerminst tot
de lauwen of onverschilligen. Wanneer hij
in het krijt trad voor de belangen, die hem
lief waren voor die van de Zonding bovenal
en voor de zaak der positie van het Chiisten-
dom in Indië, dan streed hij met hart en
ziel, met gloeienden ijver, met taaien
«Ausdauer".
Meer dan anderen wellicht wist hij te
bereiken doordien hij tot zich aantrok en
voor zich won ook wie, in geestesrichting
het verst van hem afstonden door het sym-
pathiok-eonvoudige van zijn optreden. En
mochten het holle, galmende diepe geluid
en de schier alte statige «preektoon", welke
den geackten afgevaardigde eigen waren,
al eens bij sommigen een glimlachje wokken
men luisterde naar Donner en zelfs de
ondeugende Lieftinck miste dan den moed
om zijn zucht tot plagen uit te voeren
Wèl zijn de twee antipoden Donner en
Lieftinck wel eens tegen elkaar in het krijt
getreden en begon de man uit het Noorden
dan zijne goedige, soms wat ruwe ironie
te vertoonen, maar Donner ropliceerde in
zoo n geval met vaderlijke zachtheid, een
tikje medelijdend jegens den onverbeter-
lijken tegenstander, maar nooit boos, altijd
vol waardige kalmte en zelfbedwang.
Deze eigenschappen brachten mee, dat,
ondanks Donner's uiterst schorp gepronon
ceerde richting, de verhouding tnssehen
hem en alle partgen en groepen steeds
vriendschappelijk bleof, vol van onderlinge
waardeering.
En toen Donner dan ook in 1901 be
sloot zich niet meer verkiesbaar te stellen,
werd zijn heengaan werkelijk botreurd en
miste men den geëerden grijsaard in de
Kamer, don nestor, den braven veteraan.
De eerste koepokinenting in ons vader
land werd verricht op 17 Oct. 1799 en
wel door dr. L. Davids, geneesheer te
Rotterdam, ODgeveer drie jaren alzoo, nadat
de veel besproken Edwar Jenner zijne
eerste inenting bij den mensch verricht had.
Yóór dien tijd, dus voor 1796 verstond
men door inenting alleen kinderpok-in
enting.
Genoemde dokter Davids schijnt zich
bijzonder voor do inenting te hebben ge
ïnteresseerd. Bij gelegenheid van de eerste
algemeene vergadering van het Genootschap
ter bevordering der koepok-inenting, hield
deze geneeskundige te Rotterdam eene
redevoering, waarop "de uitvinding van
Jenner voorgesteld werd als het middel
tegen de pokken.
Den man zeiven noemden sommigen
schier geïnspireerd, staande althans onder
Gods bijzonderen invloed.
Jenner kwam, de dood moest wijken,
zoo klonk het destjjds.
Met dit middel in de hand, konden
slechts domheid en traagheid den dood
veroorzaken.
En dichters riepen in verrukking den
ouders toe, zooals dichters alleen dit
kunnen:
'k Wil u, ouderen, bezweren
Om den dood van 't Kroost te keeren
Dat gij God verreeknen moet,
En dat Domheid, door haar smalen,
Of de Traagheid, door haar dralen
Zoo misdadig sneuvlen doet
Of in nuchter proza van gewone ster
velingen verduitschtde inenting is het
onfeilbaar, eenig afdoend middel tegen de
pokken.
En hoor nu, ongeveer eene eeuw later,
tegenover al dat geschetter van toon, de
kalme, sobere uitlating over dit onderwerp
van een alleszins tot oordeelen bevoegd
man, van niemand minder dan van dr.
Den Houter, inspecteur van don geneeskun
digen dienst, als hij in dit verband zegt
»Er was vroeger, ook door geneesheeren,
dikwijls verzekerd, dat wie zich liet in
enten, de pokken niet zou krijgen.
Die verzekering is gebleken onhoudbaar
te zijn en ze is dom bovendien, en den
Christen klonk deze hoogmoedige uiting
als eene godslastering in do ooren. Tegen
deze soort vaccinatie zou ik gemoedsbe
zwaar hebben maar niet tegen inenting
in afhankelijkheid aan God ondergaan."
Dat is o. i. het rechte standpunt.
Het Landbouwwetje der regeering zoekt
nog steeds een veilige haven.
Het Voorloopig Verslag bevat velerlei
bedenkingenmaar uit die alle is geen
nieuw stelsel te bouwen, waarop dit wets
ontwerp rusten kan.
Wij zouden wel eens willen weten of
't niet mogelijk zou ziju dit ontwerpje in
democratischen zin te wijzigen, namelijk
door ook aan de veldarbeiders zittingsrecht
te geven in de landbouwvertegenwoordi-
ging en de verkiezing voor de provinciale
landbouwraden niet deels door landbouwers,
deels door landbouw-maatschappjjen te
doen geschieden, maar door de landbou
wers alleen.
Zoo kon men een populair landbouwwetje
krijgen.
Het gesukkel met, en de geringe resul
taten van de Kamers van Arbeid bewijzen
dat ook aan deze organisatie, tengevolge
van de wet, een en ander hapert.
Moge dit niet alzoo worden met de zóó
zeer gewonschte Landbouw vertegenwoor
diging.
Op de agenda voor Patrimoniums Bonds
vergadering komt weer de vraag voor naar
een Sociaal Congres.
Wij steunen dit voorstel.
Immers het is bekend dat sedert bet
eerste Sociaal Congres, gevolgd door het
Congres van Nederlandsch Hervormden, er
groote toenadering tusschen de verschil
lende christelijke werkliedenvereenigingen
is gekomen, en de patroons en werklieden
van verschillende kerkeljjke indeeling el
kander al beter zijn gaan verstaan.
Ook is er in de christelijke pers met
grooter nauwkeurigheid en beslistheid ge
redekaveld geworden over verschillende
brandonde quaestiën.
Menigeen die in 1891 bijvoorbeeld
op het punt van werkstakingen en het
recht van werkstaken - zich nog niet
durfde uitspreken, heeft een vaste over
tuiging gekregen.
En op menig ander punt, bijvoorbeeld
christelijke vakorganisatie, trad verschil
van uitgangspunten zienswijze naar voren,
dat niot door twistgeschrijf is op te lossen,
maar noodzakeljjk bjj mondelinge bespre
king kan en zal worden opgehelderd.
De voorjaarstroebelen hebben de leiders
en denkers der verschilende werklieden-
groepen nader tot elkander gebracht. En
ook in den engeren kring van ons Patri
monium moeten velen, die tot nog toe
met zeker wantrouwen de Talma's en Hui
zinga's, de Van Munsters en Grondijs' aan
het werk zagen, door hun cordaat, princi
pieel optreden wel een anderen kijk gekre
gen hebben op het streven dezer gewaar
deerde voortrekkers.
Ons dunkt, meerderen dan in 1891 zullen
in staat en bereid bevonden worden hun
licht over de sociale quaestiën die de natie
beroeren, te doen schijnen.
Naast de jongeren uit de beweging van
1891, op wier rijper oordeel wjj grooten
prijs stellen, zjjn thans anderen opgestaan
die meetellen in de christelijke sociale be
weging.
Wij noemen slechts: de Jong, Sybrandi,
Talma, Huizinga, De Wilde, Vegtel, De
Geer, Gewin, v. d. Laar, De Veer, Diele-
man, naast Rudolph, Wisse, v. d. Vegte,
Okma, Schokking en De Vries.
Het is waar, zulk een Congres kost veel
geld; eischt langdurige en moeilijke voor
bereiding, vraagt veel van talent en tijd
der groote geesten onder ons.
Maar het is ook een dankbaar werk.
Want vele duizenden, van Noord tot Zuid
zullen dit Tweede Sociale Congres als bet
krieken van een nieuwen dag begroeten.
Inmiddels werke een iegelijk man in
eigen kring, in di> vergaderingen van
afdeeling en kiesvereeniging mede om
bouwstof te verzamelen voor de rijke be
sprekingen die op een dergelijk Congres
noodzakelpk zijn, en met grond mogen
worden verwacht.
De Christelijke Onclorwyzer luidde de
brandklok.
Er waren, zoo zij hoorde, ergens in den
lande, twee socialisten tot onderwijzers be
noemd, met voorbijgang van solliciteerende
christelijke onderwijzers.
Wij hebben naar aanleiding dezer mede
deeling, en der ervaring in eigen omgeving
opgedaan dat veel te lichtvaardig voor de
chr. school minges.chikte elementen worden
binnen geloodst, onze bozwaren gezegd
en wachtten nu den uitslag af van het door
de C. O. ingestelde onderzoek.
Dit onderzoek had het volgende resultaat
Het onderzoek, dat we in de beide
door ons genoemde gevallen instelden,
heeft aan 't licht gebracht, dat de vrees,
die we aanvankelijk koesterden, voor het
grootste deel wijken mag.
Het eerste geval betreft een onder
wijzer, die aan een Christelijke Normaal
les is opgeleid. Voor praetische vorming
heeft hg daarna eenigen tjjd gewerkt aan
de Openbare School van zjjn dorp, schoon
op niet al te grooten afstand een Chris
telijke School was.
Zjjn tegenwoordige patroon schrjjft
ons van hem «Bovendien verklaart hjj,
dat hjj van harte 't Chr.Onderwjjs wenscht
to dienen".
Na zulk eon verklaring meenen wjj
voorloopig deze zaak te moeten laten
rusten.
Het tweede geval betrof een Openbaar
Onderwijzer die gedurende een jaar aan
eene Openbare School gewerkt heeft, en
toen lid van den Bond van Nederl -
Onderwijzers was. Dat hjj echter socialist
wezen zou, wjjst hij beslist af. Voorts
heeft het Bestuur der School hem voor
waardelijk benoemd tot 1 April a. s.
»Met het oog op God", zoo luidt de
verklaring, die hjj ons aflegde, »van Wien
ook mijn voornomen is, zoo ik bekwaam
mag bljjken, altijd het Chr. Onderwjjs
te dienen, heb ik mjjn voorwaardeljjke
benoeming aanvaard
Na deze verklaring, die naar wjj van
harte willen hopen, oprecht is, meenen
wjj dat ook deze zaak voorloopig is af
gedaan.
Ons dunkt, de hand die de brandklok
luidde, is wel wat haastig slap geworden.
Wjj hopen dat de C. O. eens een vol
ledig verslag geeft van haar onderzoek
en dat zjj er op zal bljjven aandringen, dat
onze chr. schoolbesturen geen menschen
voor de klasse zullen plaatsen die er niet
behooren.
Op de christeljjke school geen openbare
onderwjjzers met schietgebedjes, maar
levende, getrouwe beljjders van den Heiland.
Wie niet bij ons behoort, blij ve verre
van ons, of zoo hjj reeds nader kwam, hij
moge zich weer haastig verwjjderen.
Cynisch. Wjj lezen in de Midd. Ct.
Een ingezetene van Oostburg, geboren
te Sint Anna ter Muiden, herdacht Zondag
den dag, waarop hij de kerk zjjner geboor
teplaats het laatst bezocht. Dit was nl.
90 jaar geleden, bij gelegenheid dat hjj
gedoopt werd. Dit feit vierde hij, de
krasse, in het bezit van al zjjn geestver
mogens zijnde, grjjsaard, door de gods
dienstoefening te St. Anna bjj te wonen.
Yreeseljjk zulk een cynisme, aan den
drempel der eeuwigheid.
En voegt Bet Centrum er zeer terecht
aan toe welk een opvoedende kracht
moet er uitgaan van een blad, dat boven
zulk een spotternjj als opschrift zet»een
eigenaardige herdenking".
VERGADERING
van den Middelburgschen Gemeenteraad
van 1 September 1903.
Afwezig zijn de heeren Van Dunné, De
Veer en Wisboom Verstegen.
Na opening der zitting worden de her
kozen leden en het nieuw benoemde lid,
de heer Ermerins, beëedigd en gelukge-
wenscht.
Ingekomen zjjn a oene mededeeling van
Ged. St. dat aan Van Noppen ontheffing
is verleend van zijn aanslag in den hoof-
deljjken omslag, dat de aanslag van Van
Lieshout is gehandhaafd en die van Vroom
van de 38e naar de 15e klasse is terug
gebracht. Aangenomen voor kennisgeving,
nadat op eene vraag van den heer van Tey-
lingen omtrent den laatsten aanslag door
den Voorzitter was geantwoord, dat Ged.
St. ter zake B. en W. hadden gehoord en
dat nader gebleken was, dat persoonsver
wisseling had plaats gehadb een adres
van bewoners van den SeissiDgel om ver
betering der verlichting gesteld in han
den van B. en W. om adviesc een voorsel
van de Commissie voor het middelbaar
onderwjje om den driejarigen cursus aan
de burgeravondschool in een vierjarigen te
veranderen. In handen van B. en W. om
adviesd adressen van de firma G Alberts
Lzn. en Co. om huur van grond aan het
Seisbolwerk, van Vergouwen aan het Smids-
