NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 139. 1903.
Donderdag 27vAugustus.
17e Jaargang.
HISTORISCH
e koop
it dag
Koemest
knecht,
CHRISTELIJK-
org.
NHUIS
FLINK
swinkel
r
OP
Ü£ENS
koop,
OP
DP
Menwagen,
een SACK'S-
SPLOEG.
3P
g:"beez.
in Boeren-
op veeren.
tbode
noodigd
koopbij I.
en.
enstbode
mende MEID
sid
nde Knecht
knecht
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
MIDDENSTANDS-CONGRES.
Gemengde Berichten.
et SCHUVM,
jven.
red. L. J. VAN
ibendyke.
jststraat D 107,
LISSINGEN.
igd, loon f 7.00
ANDRIESSEN,
■ekerke.
ard
a p e 11 e.
ening 26 Aug.,
Serooskerke.
gustus van zijn
"■VAARS, rek.
VISSER,
agtekerke.
AN WAARDE,
te Arnemuiden.
ISE, A b e e 1 e.
voor een Hit,
N, Vrouwe-
ïber
tIEL, Varkens-
urg.
3r
ber
Middelburg.
>er
ISSER, Bosch-
et Oct. a. s.
CE, Seroos-
net November
;ekerkstr., Goes.
een
iaar, bij
Serooskerke (W.),
Zoeteweg.
a half October
otermaanden of
G. T. bureau
burg.
Verwest, Goes»
BLKBN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p, p. f 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Den 9 en 10 Sept. a. s. hebben wij te
Rotterdam het nationaal congres van den
handeldrijvenden middenstand.
Het congres dat ten vorigen jare te
Amsterdam gehouden werd, was interna
tionaal. Dat wil zeggen, menschen van
allerlei natie namen er deel aan.
Nu echter is het nationaal, dat betee-
kent dat er alleen Nederlanders tegenwoor
dig zullen zijn.
Professor Noordtzij die het vorige con
gres sloot, sprak: Tot weerziens, mits wij
het volgende jaar te Rotterdam vergaderen.
En die wensch zal nu worden vervuld.
Een zuiver Nederlandsch congres, dat
wil wat zeggen.
Immers er blijkt uit dat de middenstand
beweging veld wint, zóózeer zelfs dat de
stof voor een tweedaagsehe bespreking van
zeer belangrijke rapporten, in der voege
als op het Sociaal Congres, aanwozig is.
Het is geen gemakkelijke taak geweest,
het zoover te breDgen.
Prof. Noordtzij, die het vorige congres
leidde, had een zeer zware taak.
De middenstand stond daar geheel on
georganiseerd, ongewapend, ongeoefend,
onbedrovon en ongeleerd.
Tot Minister Kuyper in de Tweede Ka
mer het merkwaardige woord sprak: „Dat
de middenstand zich eerst organiseere
Dat woord is ingeslagen en het eerste
congres was er een gevolg van.
Na dit eerste congres is men met moed
aan den arbeid gegaan.
Tot op dit oogenblik had men meer in
klagen dan in strijden, meer in lamentee-
ren dan in organiseeren, meer in eenzaam
zuchten dan in vereenigd werken heil ge
zocht.
En inmiddels vloog de gedrukte midden
stand achteruit.
Het is waar, enkelen wisten zich op te
werken, en nog meer dan kon een al pom
pende boven water blijven; maar de grootste
meerderheid ging en gaat gebogen onder
den druk.
Eerst nu kreeg men eenig besef van den
ernst van den aanval op de nijvere middel
klasse, en de noodzakelijkheid van het so
lidair (vereenigd) optreden.
Solidariteit in plaats van Concurrentie,
wordt het wachtwoord.
De handen ineen
Er komt gang in. Men voelt dien als het
ware komen
En met genoegen mag worden vastge
steld dat ook de antirevolutionairen hierbij
niet achteraan komen.
Toch moet aan onze zijde aan dit Con
gres ruimer deel genomen worden.
Laten al onze geestverwanten, die tot den
handeldrijvenden middenstand behooren
zich in vakvereenigingen organiseeren, en
dan door middel van die sereen gin gen
lid worden van den algemeenen Midden
stands-Bond.
Laten ook onze Zeeuwsche antirevolu
tionairen naar Rotterdam opgaan.
In het orgaan de „Handeldrijvende Mid
denstand", weekblad gewijd aan het nati
onaal congres voor den handeldrijvenden
Middenstand te Rotterdam in 1903, orgaan
van den Nederlandsehen Handeldrijvenden
Middenstand, (Zwarte Hondstraat 21, Rot
terdam) worden alle mogelijke inlichtingen
verschaft.
Door een collectief krachtig optreden
kan de middenstand invloed oefenen op de
'wstgeving.
Geen wet kan tot stand komengeen
■wet kan effect hebben, indien zij niet is
aangelegd op de behoefte.
De middenstand heeft groote behoefte
aan bescherming en steun.
lot wering of beteugeling van oneerlijke
concurrentie; tot bescherming tegen het
kwaad van den eeuwigen uitverkooptot
bevordering Van vakopleiding, handelson-
wijs en samenwerkingtot breking van
zedöiiiif mac^1 van het grootkapitaaltot
middenstand.Sto£fe1^ke verheffing van den
Daarbij hebben wij allen belang.
Niet, dat dit alles op eenmaal tot stand
komt.
Grondige bestudeering der vraagstukken
moet aan iedere wetgeving voorafgaan.
Maar de belanghebbende doe er dan eerst
volledig zijn licht over schijnen.
Zal het de moeite en de kosten loonen,
vraagt gij
Wij schrijven een en ander uit het rijke
programma over. Het is haast te veel om
't in twee dagen te behandelen. Maar de
leden ontvingen bereids de degelijke rap
porten der sprekers, en kunnen er hunne
gedachten over laten gaan.
In de eerste afdeeling zullen aan de orde
gesteld wordende onderwerpen van juridi-
schen aard. Het comité meent dat hiervoor
in aanmerking kunnen komenHandels
wetgeving. Oneerlijke concurrentie. Verkoop
onder verkeerde benamingen. Vervalschingen
(ook van levensmiddelen). Verkoop onder
valsche voorgevens. Gefingeerde firmanamen.
Naamlooze Vennootschappen en Trust. Coöpe
ratie. Faillissement. Snel en goedkoop recht.
Bewijs in burgerlijke zaken. Zegel en registra
tie. Octrooi. Zondagsrust en vervroegde win
kelsluiting. Arbcids-contract.
In de tweede afdeeling zullen aan de orde
gesteld wordende onderwerpen van oeco-
nomischen aard, waarvoor in aanmerking
kunnen komen Credietwezen, Bankinstellingen
voor den Middenstand. Fabrikant, grossier en
winkelier en hunne onderlinge verhoudingen.
Assurantie. Informatie. Zondagsrust en ver
vroegde winkelsluiting. Inkomende rechten.
In- en verkoop misbruiken (toegift, doorslag,
cadeaux, loterijen). Belasting.
In de derde afdeeling zullen aan de orde
gesteld worden de onderwerpen van socialen
aard, waarvoor in aanmerking kunnen komen
Vereenigingsleven. Coöperatie. Trusts. Man
nelijk en vrouwelijk personeel. Arbeidscontract
hygiène, opleiding, verzekering, pensioneering.
Vertegenwoordiging (Kamer van Koophandel
enz.).
In de vierde afdeeling zullen aan de orde
gesteld wordende onderwerpen, die het
onderwijs, het vak en wat hiermede samen
hangt meer in het bizonder betreffen. Hier
toe, meent het comité, behoorenVakoplei
ding. Handelsonderwijs. Vervaardiging en
verkoop van: i. Levensmiddelen; 2. klee-
dingstoffen en stukken3. huishoudelijke en
overige gebruiksartikelen4. buur van diensten.
Proefstations. Permanente Waren tentoonstel
lingen. Inrichting van winkels en magazijnen.
Verwerken, verpakken, afleveren en bestellen
der waren. Zichtzendingen, étaleeren en ad-
verteeren. Fooienstelsel. Hygiëne enz.
In de algemeene vergaderingen zullen
de conclusion, in de afdeelingen vastgesteld,
ter algemeene goedkeuring worden voor
gelegd en ten overvloede eenige onder
werpen van algemeenen aard, den handel
drijvenden middenstand betreffende, door
sprekers van naam worden behandeld.
Wij wekken nogmaals op tot een flinke
opkomst, zoodat er van het nationale con
gres van 9 en 10 Sept. kracht, een natio
nale kracht uilga.
26 Augustus 1903.
Evenals Doumergue, het Jeven en ster
ven van Oalvijn, Putnam dat van Willem I,
den vader des vaderlands voor ons heeft
doen leven, zoo is Dr. Van Toorenenbergen
de beste kenner van alles wat Marnix v.
St. Aldegonde betreft. Rusteloos ging de
oud-hoogleeraar voort, om zijne kennis van
Marnix te verdiepen.
Meer dan veertig jaren is hij daarmede
bezig. Thans is weör een nieuw bundeltje
verschenen, nieuwe verscheidenheden uit
en over Marnix' nalatenschap, waarin hij
het vroeger na ernstig onderzoek verkregene
opnieuw constateert of over andere wetens
waardigheden aangaande Marnix een nieuw
licht doet opgaan.
De Tentoonstelling te Groningen mag
zich in een druk bezoek verheugen.
Eergisteren passeerde aldaar de twee
honderdduizendste bezoeker de tourniquets.
De lust tot reizen en trekken was ook
nu blijkbaar niet minder dan andere jaren.
En de gelegenheden tot amusement volg-
J den elkander geregeld op.
En dat ondanks den natten zomer, waar
in de zon meest schuil ging achter donker
grauwe wolkgevaarten en de aanhoudende,
zware regens de hope des landmans veels
zins deden kwijnen.
Patrimonium houdt Maandag on Dinsdag
hare 23ejaarlijkscbe algemeene vergadering.
Patrimoniumdie het eorst onze christe
lijke werklieden bij elkander getrommeld
heeft, en gehaald uit den chaos die om
organisatie riep. Straks gevolgd door de
Roomsch-Katholieke en de Ned. Herv.
werklieden van christeljjken zin is die
organisatie in de jongst verloopen maan
den een macht gebleken die beduidend
heeft bijgedragen om de poging te verijde
len die ons land aan anarchie wenschte
ten prooi te geven. Patrimonium bestaat
niet voor niet, en de grijze Kater heeft den
groei van zijn geesteskind mogen beleven.
Op het doornig terrein van het sociale
leven heeft de vereeniging met eere ge
streden, en de laatste overwinning zal haar
moed sterken en haar invloed vermeerderen.
Gelijk de slag bij Waterloo door Wel
lington gewonnen werd geschiedde dat
toch niet zonder de hulptroepen van Blucher.
De regeering won bij do staking den
slag en Patrimonium leverde de hulptroepen.
Sommige lezers kennen misschien de
geschiedenis of de legende van den Mui
zentoren in den Rijn.
Een uitzuiger om in den stijl van
onzen tijd te spreken werd aan lijf en
goed door ontelbare muizen bedreigd. Hij
liet midden in den Rijn een toren bouwen
om die plaag te ontvluchten. Iets derge
lijks zou Keizer Wilhelm van plan zijn.
Niet ver van Berlijn is een klein eiland
gelegen. Dat zou, geheel tot de Kroon-
goederen door aankoop te verkrijgen, tot
verblijf van de Keizerlijke familie bestemd
worden, en door een heirbaan omringd om
op ieder gegeven oogenblik daaromheen
troepen te kunnen trekken.
Dat eiland zou moeten bewoond worden
door een uitgezochte bevolking, anti-socia
listische ambtenaren, en met de nabij ge
legen Spandausche Staatswerkplaatsen, met
evenzeer gezifte bevolking tot éen kies
district vereenigd worden. Ook de even
tueel aan te brengen troepen zouden, uit
politiek oogpunt, uitgelezen manschappen
moeten zijn.
Laten we er dadelijk bijvoegen dat het
een socialistisch Duitsch blad is, die deze
aardigheid verteld. En dat het zomer is,
een tijd waarin bij gebrek aan geschiede
nis de fantasie wel eens dienst moet doen.
Bij gebrek aan brood eet men korstjes
van pasteien.
Lindeman en nog eens Lindeman.
De ontslagen leeraar van de Rijksland
bouwschool figureert nog maar steeds in
de dagbladpers.
Een soort zomersche zeeslang noemt
hem een der organen onzer pers.
Niemand behoeft er zich voor te schamon,
als hij bekennen moet nog nooit van don
heer Lindeman gehoord te hebben, hoe
echt Hollandsch zijn naam ook klinken moge.
Zijn plotselinge vermaardhoid dankt hij
aan het feit dat ook hij in den stakings-
tijd „in roere" is geweest.
Hij heeft zich daarbij als mensch en als
staatsambtenaar onbehoorlijk gedragen,
do Minister van Waterstaat heelt met de
uitorsto lankmoedigheid hem willen terecht
stellen, maar de man wilde poseeren.
Nog enkele dagen zal men daarover
zeuren, mr. Troelstra zal nog een beetje
kabaal maken, en dan zal het zijn
finis Lindeman.
Wat ook zoo behoort 1
In de hoofdstad des rijks heerscht ge
brek aan onderwijzend personeel.
En geen wonder. Wat lange, bange
lijdensweg dient daar te worden afgelegd,
om eene aanstelling te verkrijgen.
Vooreerst kunnen alleen onderwijzers
met hoofdakte in aanmerking komen.
Voorts moeten de sollicitanten een exa
men afleggen, zoowel mondeling als schrif
telijk, proeflessen komen geven om op de
lijst der benoembaren te kunnen komen.
Dan moeten de „paktaanders" nog eens
eene reis naar de hoofdstad maken, om een
proefles afteleggen voor het hoofd der Schoof,
waaraan eene vacature is en daarna nog
eens om dit ook voor den arrondissements
schoolopziener te doen. Loopt dit alles
goed, dan moet de sollicitant zich onder
werpen aan een geneeskundig onderzoek.
Bij gunstigen uitslag wordt hij ter be
noeming voorgedragen, ontvangt hij zijne
reiskosten terug en, staat hij nummer één
op de voordracht, gewoonlijk benoemd.
Zoo zijn de manieren in Amsterdam.
Hierdoor worden de kansen tot benoe
ming uiterst gering. Vele onderwijzers
worden afgeschrikt om naar de Amster-
damsche scholen te solliciteeren.
Terwijl 1.1. Zondag een groot deel van
Nederland luisterde naar het Evangelie
des vredes, werden iD verschillende steden
openbare samenkomsten open luchtmee-
tings gehouden ten gunste van algemeen
stemrecht.
Te Amsterdam sprak 0. a. Troelstra, die
even als zijne collega's, zijnen hoorders
het algemeen stemrecht voorstelde als pa-
nacé voor alle mogelijke maatschappelijke
kwalen.
Allen kregen een beurt. Anarchisten,
„slippendragers van Domela Nieuwenhuis",
Vrije Socialisten die heel wat liefelijks
moesten aanhooren, kortom, allen, die niet
denken zooals de voorman dit nuttig en
noodig oordeelt. Zijn woord ging dan ook
uit tot „verwaande en verdwaasde regeer
ders", „versufte staatslieden", „vermufte
renteniers", „vermaledijde kapitalisten",
het woord van den eenigen Troelstra,
staande niet op de estrade, maar op een
tafel heel gezellig te midden der luisterende
schare in den Paleistuin bjj het Erederiks-
plein.
En met lenteweelde in het hart want
de winter van de heerschappij van den
rijksdaalder loopt naar Troelstra's meerling
ten einde zong men de nieuwe kies-
rechtmarsch, door het fanfarecorps ingezet
Hoort, regeerders, groote heeren, hoort wij
[eischen nu ons recht,
Politiek moet elk gelijk zijn, geen verschil
[voor heer en knecht
't Kiesrecht los van beurs of sekse, daarvoor
[gaan wij ten gevecht.
De Koning van Servië', Peter, die den
met bloed bevlekten troon heeft ingenomen
van Alexander en Draga, schijnt even arm
aan geld als aan deugd.
Hij wilde een millioen leenen, te Buda
pest eerst, toen te Weenen en dan te Berlijn,
maar het gelukte bij geen van drieën.
Of hij nu te Londen de leening aan
bieden zal meldt de geschiedenis niet,
maar wel dat hij na dien tegenspoed,
afstand van den troon doen wil.
Gemis aan geld is dikwijls in 't oog
der wereld erger dan gemis aan deugd.
Onze Middelburgsche Corresp. schrijft:
Het gemeentelijk Zendingsfeest morgen
in Koudekerke tegen heden aangekondigd
zal vermoedelijk door het ongunstige weder
wel niet op de schoone buitenplaats Der
Boede kunnen plaats hebben.
Jammer, voor zooveel dat droogte be
hoeft, jammer niet minder voor allen die
wenschen te profiteeren van een middag
in de vrije natuur, jammer ook, omdat op
deze historische plek de herinnering ver
levendigd wordt aan de eerste hagepreek
in Walcheren.
Koudekerke is, in dit opzicht, de meest
historische plek van Walcheren. Van die
eerste hagepreek geeft de geschiedenis
ons 't volgende verhaal
't Was op oen schoonen zomermorgen,
den* laatsten van de maand Juli 1566 dat
Hendrick Jansz. Brabander en Cornelis
Cornelisse, beiden wonende in de parochie
van Koudekerke, 's morgens ten vijf ure,
vele, diverse personen zagen passeeren. Het
waren naar hunne mededeeling, mans,
vrouioen, jonge en oude luijden, comende uijter
stad van Middelburch ofte emmers dien wech
uijt. Zij kwamen met oudden van vierre,
vijfve, zesse, zevene ende meerdere tsamen.
Deze eerzame dorpers, zich verwonderende
over zoo groote menigte volks, blijkbaar
naar éen doel hunne schreden richtende,
besloten te volgen, om te zien wat er
gaande was.
Pastoor Heer Joris van Kouderkerke, die
•^verwonderd ende perplex" stond te kijken,
en Adriaan Janszoon van de Bree, en
Justus Hendrikse en nog enkele anderen
voegden zich bij hen.
Zij gaan het Slooberduijnsche pad open
de schare gevolgd zijnde tot aan de duinen,
zien ze boven of omtrent de staecke daer
men V sant haeltmenschen staan »ivui-
vende met keur mutse" om den komenden
den weg te wijzen.
Dese duijn is swaer om op te loopen, zegt
Brabander tot een der wuivers. En de
wuiver antwoordtden duijne en es geen
nood om op te loopen voer dieghene die vlijtich
es H Woord Gods te hoorenwaarop Bra
bander zeer gevat antwoordtom H Woord
Gods te hooren comme ick hier. En de aan
gesprokene hervatgaet dit pad op, daer
zal u 't Woord Gods te rechte gepredickt
worden.
Cornelisse komt in gezelschap dier drie
of vier mannen die tot hem zeggenWilt
ghij goede salmen hooren singen en 't Woord
Gods hooren preeken gaet dien pad op. Hij
zegtwij waeren al vervaert, ofte ijet anders
waere, ende commend met vreeze gevolcht, maar
zij zeggengaet vrij deur, u en zal nyet
Zij gaan de duinen over, komen in
eene vallei, vinden aldaar een groote
vergadering van volk, wel tot drie hon
derd personen. Door die vergadering,
knielende of gezeten in hot zand, werd
een lofzang in Duijtsch overluid aangehe
ven. En daarna„in 't midden es een uyten
hoop geweest, wesende een jonekman, in H aen-
sien van omtrent dertich jaeren, met een boek
bij hem, ende een klein, blond baerdeken heb
bende, een weijnig uitten rosse, dewelke heeft
uitgeleijt ende gepredickt eerst de epistole, ende
de epistole gepredickt zijnde, es overeijnde gaen
staen predikende het Evangelie. De predica
te duurde anderhalf uur, en de predicate
uit zijnde, zeide de predikant: neemt den
hondert ende achttiendsten Salme Davids,
ende zijn alzoo in 't gemeen ovtrluye wederom
gaan zingen, naar welcken zang es deze ver
gadering gescheidendl een Oosten, Zujden,
Westen ende Noorden op, elck daar hij woonde,
gegaen.
Ziedaar de eerste hagepreek in Walche
ren gehouden, uit den mond van oogge
tuigen, die hunne verklaringen, onder eede
hebben afgelegd.
In het meest onherbergzame oord van
Walcheren, toen bekend onder den naam
van Dgckshouke, nu in ons verkort spraak
gebruik, minder duidelijk Dishoek gehee-
ten, daar waar de duinen het hoogst zijn,
en waar een heerlijk panorama over het
voormalige eiland nog steeds menigen wan
delaar verrukt, was op den vroegen morgen
van den laatsten Juni 1566 een schare
volks bijeen.
Aan de eene zijde Walcheren mot de
lieflijke omgeving van Koudekerke aan
de andere zijde de prachtige waterspiegel
murmelend en kabbelend aan den voet van
het duin, en boven zich een heldere, wol-
kelooze hemel, met de pas verrezen zon
in al haar pracht, ziedaar een tempel niet
met handen gemaakt. Een tempel die ook
reeds bij uiterlijk aanschouwen toonde dat
het oude was voorbijgegaan en alles nieuw
was geworden.
En in dien tempel waar geen waslicht
brandde, en geen wierookwalm geurde
geeu altaar prjjkte en geen relequieën wer
den vereerd geen goud blonk en geen
