N1EUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 133. 1903.
Donderdag 13 Augustus.
17e Jaargang.
I Bratstr.
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
Dienstbode
VOGELAAR, land-
Id.
nskiieclit,
vember
nknecht of
Inecht
ïHAGE, Nieuwlani.
ctober
dknecht
KAM, Grypslcerke.
Goes
d firma A. A. W.
does.
Kond
7ISSE, Wolfertsdyk.
I'6
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Gemengde Berichten.
ilburg.
;ond
In een bekwaam
:omen voorwaarden.
Jkomen bij den heer
iL te Oud- Vossemeer
ïrsknecht.
Kneclit
dag 10 uur
MDIENST.
liddelburg.
Zeilm. vm. 4,50r,
I11,45 nm. 12,30,
f 4,15,5,10, f 5,55
,15, 10,15.
|emise.
(Markt) vm. 5,20,
10, nm. f 12,35, 1,20,
15,15, 6,-, 7,-
If
goederen.
feENB.— R00SEND.
0,20 2,3
0,30 2,12
0,38 2,20
'0,50 2,32
1,2 2,44
1,23 3,5
1,32 3,14
1,45 3,37
1,50 3,30
2,5 -
2,26
2,44
1,10
4,15
4,39
4,58
5,20
6,-
6,2
6,15
7,5
8,55
8,13
8,25
8,40
9,1
9,10
9,23
9,27
9,45
1,35
138
),51
1,24
1,36
1,48
1,56
)5
1,30
4.2
4,12
4,20
4,32
4,46
5,7
5,15
5,28
5,31
5,55
6,18 10,6
6,37 10,19
7,5 10,40
8,15 11,10
8,4311,35
9.3 11,48
9,35 12,5
9,40 12,17
9,42 12,19
9,55 12,30
6,2410,4 12,37
6,5110,27 12,58
7,2 10,38 1,10
7,14 10,50
7,22 10,57
7,32 11,6
1,20 7,30
8,35
6,17
7,20
1,22
1,29
1,38
2,25
2,25
4,-
it „SCHELDE"
itus.
Zater.2210,11,30
Zond. 23 6,30 1,—
Maan. 24 7,12,15
Dins. 25 7,30 12,15
Woen 26 8,30 12,15
Dond.27 8,30 12,15
Vrijd. 28 8,30 12,15
Zater.29 8,30 12,15
Zond. 30 7,— 1,30
Maan. 31 8,30 12,15
ichter een datum is
het tweede getal
*m.)
UEG—ZEEEIXZEE.
tus.
Van Zierikzee.
)ins.
Voen.
)ond.
Vrijd.
3ater.
5ond.
daan.
Dins.
Woon.
Dond.
7rijd.
Sater.
Sond.
daan.
Dinsd.
Woen.
Dond.
Vrijd.
later,
ond.
daand.
11 7,30 3,—
12 7,30 3,—
13 6,30 3,—
14 7,30 3,—
15 7,30 3,—
16 6,30 5,30
17 7,30 3,—
18 7,30 3,—
19 7,30 3,—
20 6,30 3,—
21 7,30 3,—
22 7,— 3,—
23 6,30 5,30
24 7,30 3,—
25 7,30 3,—
26 7,30 3.—
27 6,30 3,—
28 7,30 3,—
29 7,30 3,—
30 6,30 5,30
31 7,30 3,—
elk en MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
nge—Verwest, Goes.
HUISMANS-KIE SBECET.
II.
Vreemd toch, dat waar iH practijk en
theorie zoo letterlijk alles pleit voor het
binden van het kiesrecht aan het huisgezin,
zoo onveranderlijk en stoer door de linksche
partijen wordt gepleit voor algemeen, dus
persoonlijk stemrecht.
Is dan niet, ook zelfs voor den eenvou
digste die zich rekenschap geven wil van
de politieke ontwikkeling van zijn volk
de weg als van zelf aangewezen
Kan het ook zijn omdat men door alge
meen stemrecht terrein hoopt te winnen
Een op zich zelf geoorloofde wensch. Im
mers ieder eerlijk mensch ziet m zijne
overtuiging de beste en wenscht die met
alle geoorloofde middelen uittebreiden.
Maar hoe het mogelijk is dat men van
algemeen stemrecht uitbreiding van invloed
voor de linkerzijde zou kunnen wachten,
gaat ons begrip te boven.
Bij het beperkte stemrecht met hoogen
census tot 1887 was de liberale partij
oppermachtig.
Bij mindere beperking van het kiesrecht
en lageren census daalde haar invloed en
daar is geen enkele reden waarom het bij
voortgaande liberaliteit op het stuk van
het kiesrecht anders zou zijn. Onze be
volking is in breeden kring nog steeds
een geloovig volk. Vooral in de lagere
kringen openbaart zich nog steeds in
toenemende mate zelfs een voortbouwen
op het oude fondament van geloof en open
baring.
Het gaat bij ons precies als in Duitsch-
land. De partijen des geloofs worden eer
sterker dan zwakker. De partijen van het
ongeloof schijnen sterker te worden, maar
het is schijn, meer niet. Het is opschuiven.
De heeren en dames van vroeger, tot
de liberale part ij behoorende, gaan hooger
op, en worden vergezeld door de lagere
klassen des volks, waar ongeloof en onte
vredenheid reeds lang wortel schoot. Zij
worden georganiseerd door Troelstra en
Domela Nieuwenhuis, en schijnen een in
drukwekkende macht.
Maar voor ze in onze Tweede Kamer
zoo talrijk zijn als de liberale partij voor
1837 zal er nog heel wat water door de
Schelde loopen.
En toch die macht moet hun verzekerd
zijn willen ze tot invloedrijken arbeid in
staat zijn.
De liberale partij gaat den weg der con
servatie op.
Die breede phalanx van conservatieven
voor korte jaren zetelende op het Binnen
hof is tot 0 gedaald. Van Reenen en Van
Lijnden, Heemskerk en Corver Hooft, de
Casembroot en Wintgens, Insinger en Van
Foreest, allen zijn verdwenen. En ae li
beralen Van Rees en Verniers Van der
Loefl, Conrad en Dnllert, Fransen van de
Putte en de Roo van Alderwerelt, Van
Houten en Van der Feltz, ook deze gin
gen heen. Slechts enkelen met een Mees
en een Borgesius houden do wacht bij het
oude vaandel.
Straks is de oude garde der Unie-libe
ralen heengegaan, en algemeen stemrecht
zal dan de gedunde of verdwenen rijen
moeten vullen.
Indien het niet was om het onpractische
revolutionaire beginsel dat in algemoen
stemrecht schuilt, ieder antirevolutionair
zou met beide handen algemeen stemrecht,
met het stemrecht voor vrouwen incluis,
aangrijpen, vertrouwende daardoor profijt
te halen. Onbegrijpelijk is het van vrijzin
nig-democratische zijde algemeen stemrecht
te hooren bepleiten als een soort politieke
Pinkpillen, goed voor alle maatschappelijke
kwalen, en van socialistische zijde te hoo
ren voorstellen als het beste middel om
het klassenbelang der arbeiders te bevor
deren.
Zal algemeen stemrecht een verjongings
kuur brengen voor ons politiek leven,
andere partijgroepeeringen doen ontstaan?
Maar Amerika, Zwitserland, Frankrjjk
en Duitschland dan, de landen van hot
algemeen stemrecht, vertoonen die sinds
de invoering een gewijzigd politiek beeld
Bleven niet overal, behalve in Amerika,
waar andere overwegingen gelden, de par
tijen van geloof en ongeloof tegenover el
kander staan, en wijzigde er in de centra wel
iets? En de theorie der socialisten, dat
de arbeiders bij algemeen stemrecht baas
zouden zijn. Leert ons dat de ervaring?
Neen de arbeiders zijn door het algemeen
stemrecht evenmin de baas geworden in
Duitschland als ia Zwitserland, in Amerika
evenmin als in Frankrijk.
Een enkel industrieel district geldt niet
voor 't geheel.
Nergens ter wereld heeft het algemeen
stemrecht bewerkt dat ééne klasse de baas
was.
En dit gelukkig verschijnsel, waardoor
geen oogenblikkelijk profijt te halen is,
pleit te meer voor het leggen van een vas
ten en goeden band tusschen huisgezin
en politiek door hethuismanskiesrecht.
12 Augustus 1903.
Aan onze lezers die de Kunst beminnen
en in dit reisseizoen onze residentie moch
ten bezoeken zij herinnerd dat het Museum
Mesdag, onlangs door den eigenaar aan
het Rijk geschonken, ter bezichtiging open
gesteld is.
Bedoeld Museum is te vinden in de Laan
van Meerdervoort.
Het Museum verdient met piëteit be
zocht te worden. Beleedigend voor de
schoone Kunst zoowel als voor den vader-
landslievenden eigenaar zou een bezoek
aan deze instelling als aan eene verzameling
rariteiten zijn.
Hier spreekt het beste uit ons land- en
zeeleven.
De oude Kunst in het Mauritshuis en
de hedendaagsche Kunst in het Museum
Mesdag.
Indien het onmogelijk is- deze schatten
te zien met kennersoog, men zie ze dan toch
voor 't minst met belangstellend oog, en
waardeere dankbaar dien nationalen rijkdom.
Ia i an opzicht is het jammer dat de
liberalen in 1901 niet aan het roer ge
bleven zijn.
Reeds in 1897 en daar bevorens had
men in alle partijen werkliedenpensionee-
ring wenschelijk geacht.
Maar toen gelijk nu er was geen
geld in kas.
In 1897 stond pensioneering van den
werkman op het program der liberale groe
pen, doch er werd niet bij gezegd hoe aan
het geld te komen.
Ons Program sprak er ook van, doch wees
tegelijk den weg om aan het geld te komen.
En nu zaten ze in 1901 met de handen
in het haar.
Waren zij in de meerderheid gebleven
dan was de aandrang om werkliedenpen
sioen te sterker geweest, en de verlegen
heid der regeering te grooter, dewijl zij
niet zou geweten hebben uit wat deze groo-
tere uitgaaf te bekostigen.
Nu oefent men aandrang uit op het
nieuwe ministerie.
Doch billijk is dit niet.
Zonder tariefverhooging geen werklie
denpensioen. Dat schijnt de waarheid.
Meerdere en hoogere invoerrechten, dat
is de weg voor de Regeering om de ge-
wenschte pensioneering mogelijk te maken.
Door directe belasting kan men niet
meer krijgen dan nu reeds inkomt. En
pensioen is zonder Staatsbijdrage, bij den
tegenwoordigen staat van het leven een
voudig onmogelijk.
Geen geld, geen Zwitsers, geldt ook hier.
Wij hadden wel eens willen zien hoe
een kabinet-Pierson zich tegenover dat
vraagstuk zou gehouden hebben.
Wat echter niet wegneemt, dat nu het
kabinet-Kuyper dit struikelblok vond op
zijn weg, wij hopen en verwachten dat het
dit zal weten te verwijderen.
Kan deze quaestie niet opgelost in deze
periode, dan in een volgende.
Maar dan met aansluiting aan de lijn
van zijn liberalen voorgangerHooger
invoerrechten, niet uit beginsel, maar uit
nood.
De sociaal democraten hebben tijdeDS de
„algemeene" werkstaking onbetrouwbare
leiders gehad.
Troelstra gewaagde in de Kamer van
een ton per week uit Engeland voor de
beweging toegezegd. De mededeeling bleek
op een vergissing zullen wij nu maar
zeggen
te berusten.
Spiekman zei te Rotterdam dat 't zoo
goed stond met de beweging, terwijl hij
wist dat zij overal aan het verloopen was.
Yan Emmenes had in de vergadering
die tot staken besloot meegedeeld dat de
„gravers en baggerlieden" die mededen
700 man sterk waren. Het bleek nu dat
hun organisatie slechts 80 man telt.
Voor hun aandeel in de gezamelijke schuld
aangesproken, voor elk man idem zooveel,
kwam de „vergissing" uit. Natuurljjk de
80 weigerden voor zich en de overige 620,
die niet bestonden, te betalen
En dan durft dat Volk nog maar aldoor
oordeelen over de waarheidsliefde harer
tegenpartij
De heer De Waal, hoofd eener christe
lijke school te Kampen, is door H. M. de
Koningin benoemd tot directeur der open-
lare normaal-lessen aldaar.
Deze benoeming, die buiten sollicitatie
om moet geschied zijn, heeft, (het klinkt
aardigde ontstemming gewekt, niet der
liberale pers, welke over het algemeen met
grootmoedige gelatenheid de vergeving van
dergelijke baantjes langs zich heen glijden
laatmaar en dit eert haarjuist
van de antirevolutionaire pers.
Een dier bladen noemt het de Christe
lijke onderwijzers in verzoeking brengen.
En andere zijn het er mede eens.
Wij voor ons bezien de quaestie uit een
eenigszins ander oogpunt.
Wij kunnen ons voorstellen, indien de
minister Kuyper voor al dergelijke betrek
kingen slechts liberalen voordroeg, dat vele
Chr. Onderwijzers zouden uitroepenNu
hebben wij een antirevolutionairen minister
en nu worden ivij toch maar aldoor ge
passeerd, en krijgen onze openbare collega's
toch nog, gelijk van den beginne, al de
mooie baantjes.
De minister doet derhalve wijs, en is
zedelijk verplicht ook in die kringen naar
de meest geschikten te zoeken, het aan de
consciëntie der benoemden zeiven overla
tende of zij een dergelijke benoeming
al dan niet mogen aannemen.
Ia dien geest heeft het Kamerlid' Kuyper
zich in de Kamer meermalen uitgesproken
laatst nog in een debat met minister Goe
man Borgesius.
Uit geen enkelen der bevoegde kringen
mogen de benoembaren geweerd worden,
zal niet het desbetreffend grondwetsartikel
„elk Nederlander voor alle betrekkingen
verkiesbaar" een doode letter worden.
De Waal mag evengoed tot directeur
eener Rijks-normaalinrichting benoemd
worden; als De Ridder tot curator der
Leidsche UniversiteitWirtz tot schoolop
ziener; en Schuurmans Stekhoven tot in
specteur van 't geneeskundig staatstoezicht.
Meenen zij dat door hun optreden de
eere Gods, het Christendom, het waar
achtig volksbelang gediend worden, Gods
Woord zich niet verzet, en de consiëntie
vrij blijft, wel, dan nemen zij aan.
In 't tegenovergestelde geval bedanken zij.
Wij voor ons wenschen gaarne als onze
meening uit te spreken, dat in al deze
benoemingen een groot gevaar schuilt voor
de betrokken personen, voor de vrijheid
van het onderwijsvoor den invloed onzer
beginselenvoor de kracht van onzen strijd
en voor de onbevangenheid der strijders.
Dit geldt voor alle benoemingen en op
treden onzer mannen, van den geringsten
wethouder tot den machtigsten dienaar der
Kroon.
Wie deze hooge dingen zoekt, moge het
vooral doen met vreezen en bevenen
wie het wèl meent met hen, zal hen ge
denken in den gebede, al die hoogere en
lagere titularissen die hunne roeping om
een zoutend zout en lichtende kaarse te
zijn, zagen uitgestrekt tot kringen waarin
tot nog toe Geloof en Christendom werden
geweerd of eigenaardig buiten de orde
bleven.
Een tijd geleden meldden wij van de
vreeselijke ontdekking die de officier van
justitie te Batavia op Deli deed.
Hij was door de regeering uitgezonden
om een onderzoek in te stellen naar de
juistheid der verschrikkelijke feiten door
mr. v. d. Brand in zijn bekende brochures
ten aanzien van de koelie-mishandelingen
aldaar aan het licht gebracht.
Mr. Rhemrev ontdekte daar de verblijf
plaats van een koelie, die op de onderne
ming St. Cyr, in het hart van Deli, op
anderhalf uur afstand van de hoofdplaats
wegens een klein vergrijp zoodanig was
mishandeld, toegetakeld en geëlectriseerd
dat zijn opneming in het hospitaal te
Medan noodzakelijk was-
De man die deze gruweldaden pleegde
was, blijkens bericht in de Indische bladen,
de administrateur Kufahl, die tevens rech
ter is, en lid van den landraad te Medan.
Nog verneemt men dat Saint Cyr een
winstgevende onderneming is, en dat het
Bestuur van al deze handelingen niets
wist. Gevolg onder anderen hiervan dat
de koelie's die van dergelijke mishandelin
gen getuigen zijn, niet durven klappen
nit de school.
De duizenden bij duizenden koelie's op
deze verschillende ondernemingen werk
zaam, leven derhalve de geschiedenis
op St. Cyr bewijst het! ineen toestand
van volslagen rechtsonzekerheid.
Zij worden door gewetenlooze assistenten
en administrateurs geëxploiteerd evenals
in de bloeijaren der Oost Indische Com
pagnie, met geen andere bedoeling dan
om de directies spoedig en zeker rijk te
maken of ook om, wanneer de zaken niet
voorspoedig gaan, hen zoo lang mogelijk
financiëal op de been te houden.
Willekeur, winzucht, waarheidIn deze
drie woorden beginnende met een W,
ligt de wereld van wee, waarin deze arme
slaven hun ellendig bestaan schijnen te
moeten voortsleepen.
Nu eerst ziet zeker wel een ieder, welk
een goeden dienst mr. v. d. Brand met
zijn bekende door Wormser uitgegeven,
geschriften land en volk, den armen koelie-
slaven en het recht bewezen heeft.
Dat de oogen, thans open gegaan, open
blijven
Een volk dat tegen dergelijke schande
lijkheden niet toornt, zou het wraakgericht
over zich voltrekken, van den Heere Zebaoth,
die het geroep der ellendigen hoort.
Dat de. regeering hier recht doe, niet
terugdeinzende voor hare zware taak.
Hieraan hangt de goede naam der Ne-
derlandsche natie, de kracht van ons na
tionale volksbestaan, de eere Gods!
Gerechtigheid toch verhoogt een volk,
maar de zonde is een schandvlek der natiën.
Onder de rijke verzameling legenden
ons door de Middeleeuwen nagelaten is er
eene, schooD, maar weinig bekend.
Die legende is verbonden aan het vaan
del der Hunnen, de oude bewoners van
Drenthev Dat vaandel vertoonde een kat,
spelende met den wereldbol op een rood
veld.
En de legende die zich daaraan vast
knoopt is deze
Attila, de beruchte „geesel Gods" iu de
Middeleeuwen vertoefde eens in de tent
van zijn oom Rugila.
Hij had daar een ban gen tweestrijd door
te maken.
De wereld lachte hem toe met haar macht
en glorie en de Kerk van Christus had
voor hem bekoring door hare prediking
van liefde en genade. Hij wist niet wat
hij doen zou: grijpen naar vorstenroem of
leunen op den pelgrimsstaf.
In het oogenblik zijner ziele-worsteling
kwam een kat de tent binnen, bet dier
spriDgt dartel van stoel op tafel, grijpt uit
den voorraad der kroonsieraden den rijks
appel en speelt er mee naar hartelust.
Attila zag hierin een openbaring van zijn
levenslot.
De strijd was voor hem beslist.
De goede, heilige geest van Christus
week van hem en hij besloot te leven voor
de wereld, te steunen op zijn zwaard en
te spelen met de aarde en het aardsche,
gelijk het redeloos dier had gespeeld met
het symbool van wereldsche grootheid en
macht.
Tot zoover de legende die geen toepas
sing van onze zijde behoeft.
Zij spreke voor zich zelf!
Onze Middelburgsche Corresp. schrijft
In zomerweelde lag Domburg daar, om
ringd met een krans van duinheuvels, ge
kroond met villa's, en daar beneden het
groene, uitgestrekte bosch.
Alles is overdekt met bloemen, want het
zal van daag bloemen-corso zijn.
En daar hebben de Domburgers en hunne
talrijke zomergasten, geen plaats in een
hotel, geen pension is ledig zich op
gespitst.
Alle voertuigen in Middelburg present
zijn den Noord weg opgereden, en der fietsen
is geen einde.
Inwoner en vreemdeling wedijveren om
tegenwoordig te zijn op dezen Domburg-
schen feestdag, die door zonneschijn en
kleurigen bloementooi tot de moderne feest
dagen, vervangende de antieke kermissen,
kan gerekend worden.
Men schrijft ons uit Middelburg.
Op uitnoodiging brachten wij dezer dagen
een bezoek aan de Christelijke Bewaar-
en Voorbereidingsschool aan de Bree alhier,
die hare voltooiing nadert en, zoo er niets
bijzonders tussehenbeide komt, op Maandag
17 Augustus, a. s., des namiddags 2 uur,
feestelijk in gebruik zal worden genomen.
De school bestaat uit twee flinke lokalen,
die van den aanvang -af dienst moeten
doen. Bovendien biedt een derde lokaal
behoorlijke ruimte tot berging van klee-
dingstukken en bij ongunstige weers
gesteldheid voor het spel der kleinen.
Bij mooi en droog weder zal de jeugd zich
vermaken op eene ruime speelplaatsKrui-
wagentjes en schopjes zijn in voldoend
getal aangeschaft-. Ook voor 't spel in de
speelkamer kocht 't Bestuur de noodige
speel- of werktuigen.
Naar 't ons voorkomt, heeft men bij 't
bouwen op voortreffelijke wijze zijn voor
deel gedaan met de vorderingen in zake
luchtverversebing en verdere eischen der
gezondheidsleer. Uit hygiënisch oogpunt
is de school boven onzen lof. De heer
G. H. Vertregt, die het bouwplan ontwierp
en uitvoerde, heeft eer van zyn werk.
Boven de school is eene goede woning
voor een klein gezin, dat met de zorg
voor den dagelij ksehen schoonmaak zal
belast worden.
De school is toegankelijk voor kinderen
van eiken stand en religie. Natuurlijk
worden het onderwijs en de opvoeding
door het Hoofd der school en de beide
helpsters gegeven in overeenstemming met
den geest der Vereeniging en den naam
der school.
Aan de Bewaarschool is verbonden eene
avondschool voor nuttige handwerken. Deze
avondlessen zijn ook voor ieder toeganke
lijk en worden gedurende 5 dagen per
week van 57 uur gegeven.
De gemeenteraad van Zaamslag be
paalde dat de jaarlijksche paarden- en vee
markt voortaan zal gehouden worden den
