NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 127.1903
Donderdag 30 Juli
17e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
HOME
en hare beteekenis voor de heden-
daagsche wereld.
LANDBOUW,
Gemengde Berichten.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers. 0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Het oog der gelieele beschaafde wereld
richt zich dezer dagen op Rome. 't Is of
de stad der Kunst en der Romeinsche
Keizers, de hoofdstad der middeleeuwsche
Christenheid, op eenmaal haar rang heeft
hernomen.
Op het praalbed in de St. Pieterskerk
ligt uitgestrekt, voor 't laatst gegroet door
vele duizenden, het lijk van Leo XIII den
pas overleden Paus.
En daarheen richt zich aller oog.
Daar was een tijd dat de invloed van
het Roomsche Pausdom beperkt was tot
de geloovigen der Moederkerk. De wereld
ging met een spot- of glimlach den Paus
en het Vaticaan voorbij.
Nu gewaagt de wereld van den Paus
en vraagt met belangstelling wie zijn op
volger zijn zal.
Hoe is dat alles zoo veranderd
Wat is de reden van de herwonnen be
teekenis van den Heiligen Stoel?
Is niet het laatste deel der macht als
Paus-Koning hem ontnemen door de sol
daten van de oudste dochter der kerk,
Frankrijk, in het bekende oorlogsjaar 1870
Zeker de tijden waren den Paus en het
Pausdom niet gunstig. Het wereldlijk bezit
van Rome en van den Kerkelijken Staat
is hem ontnomen, nu drie-en-dertig jaren
lang leeft de Paus in vrijwillige balling
schap.
Maar wat Paus en Pausdom aan wereld
lijke macht en invloed verloren heeft schijnt
hem dubbel vergoed in geestelijke macht
en invloed in de wereld, ook buiten den
kring zijner beminde geloovigen.
De pelgrims die tot den Paus in zijne
afzondering gaan in overgroot aantal en
alzoo dit isolement te niet doen, worden
overtroffen door de velen die luisteren als
de Paus spreekt. De Heilige Vader voor
den een, is de hooggeplaatste wereldbe
stuurder voor den ander. En daarin is
de beteekenis van het hedendaagsche Pau
selijk Rome te zoeken.
Het Romeinsche, Pauselijke hof moge
in zijne geheimzinnigheid, naar ons beste
weten, aan intriges niet vreemd zijn, de
ruwe lichtzinnigheid der middeleeuwen is
voorbijgegaan en heeft plaats gemaakt voor
een beschaafd leven.
De heerschzucht van den man of de
mannen die kromstaf en zwaard voerden
heeft plaats gemaakt voor fijne diplomatische
vormen, aan vorstenhoven gewild en bij
het onderling verkeer van Vorsten en volken
tot de behoeften gerekend.
De banbliksems en vogelvrijverklaringen,
de anathema's en bullen zijn opgeborgen
naast de schatten in de Vaticaanscho Musea
bewaard. Zelfs de aanklachten en procla
maties van Pius IX,den onmiddellgkon voor
ganger van den nu overleden Paus, tegen
den roover-Koning Victor Emanuel, bleven
buiten gebruik en ergerden de wereld niet.
Dat hief de grens op die het Pausdom
van de wereld scheidde.
Maar Leo XIII deed meer.
Hij die vijf en twintig jaren als opper
priester zijn grooten invloed op de groote,
door geen landsgrenzen beperkte Kerk
deed gelden, werkte niet alleen negatief
door het wegruimen van belemmering,
maar ook positief door het aanleggen van
banden.
In plaats van een veroordeeling deed hij
een herderlijk schrijven uitgaan, tot stil
ling van den toenemenden socialen strijd,
en bond alzoo de talrijke werklieden-bonden
aan^ zich en aan de kerk.
Ten behoeve van de wetenschap stelde
hij de deuren van de Vaticaansche biblio
theek en van de Pauselijke archieven,
voor den geschiedvorscher de rijkste der
wereld, open voor allen, die niet be
hoorden tot de Roomsch-Katholieke kork.
Daardoor won bij het hart van allen
man, van wetenschap.
Als modern man, van aristocratische af
komst, eerwaardig door jaren, door uitge
breide kennis en onbevlekt leven, trok hjj
de vorsten van Europa, ook Protestantsche
vorsten, als Keizer Wilhelm en Koning
Edward nog onlangs, tot zich, en zoo gaf
Leo XIII een wereldpositie aan den Pau
selijken Stoel te Rome.
Niet allereerst en allermeest in het ge
loof, evenmin in het zich heerschend op
dringen aan vorsten en volken, maar in dat
als van zelf, bij de gratie zijner gaven, op
den voorgrond treden van hem die de hoogste
plaats inneemt, ontleende Rome hare be
teekenis voor de hedendaagsche wereld.
Verwondert het u dat de wereld vraagt
zal de opvolger van dezen begaafden Kerk
vorst, trouwen zoon zijner kerk, maar ook
man zijner eeuw, man van getrouwheid,
maar ook man van fijnen smaak en hooge
ontwikkeling hem gelijk zijn, of zal de
Stoel van Petrus bezet worden door de
evenknie van een Pio Nono wiens aanklach
ten en banbliksems de wereld meer vervelen
dan verschrikken?
Dat is de groote vraag die in deze en
de eerstvolgende dagen het oog der gansche
beschaafde wereld naar Rome doet richten
en het was uitsluitend ons doel die be
teekenis voor de hedendaagsche wereld
niet voor het Koninkrijk Gods of voor de
kerk, dat toch ligt buiten onze roeping 1
in 't licht te stellen.
De vijandschap tusschen Rome en de
wereld is, zooal niet opgeheven, dan toch
zeer verminderd door het optreden van Leo
XIII. Zal een Sixtus of Pius, een Urbanus
of Benedictus of welken naam de nieuwe
Paus ook dragen moge, voortgaan of terug
gaan
29 Juli 1903.
Oudt-HoIIandtse Wijsheidt.
Indien ghy niet te veel en wint,
Soo wee it tot koopen niet gesint.
De kalme oppervlakte van ons politiek
stroompje in zomer-ruste wordt nauwelijks
gerimpeld, door de discussie, die zich
begint te ontspinnen over de vraag van
het kiesrecht. Midden in het stakings-
rumoer, kwam de vrijzinnig democratische
Kamerclub met haar voorstel tot Grond
wetsherziening teneinde tot algemeen stem
recht te komen.
Onafzienbaar is de afstand die ons voor-
loopig van dit eind-station op den weg
der democratie scheidt.
Nu kwam een Unie-rapport vol politieke
wijsheid, maar ook vol illusiën, dit onder
werp te berde brengen.
Onbegrijpelijk toch dat eene Unie, in
wier bestuur zoovele mannen van talent
en ervaring zitting hebben, zoo dor en mat
tot het volk spreken kan.
Niets heft op, niets petilleert, niets
slaat in.
Kan het ook zijn omdat men niet be
zielen kan, indien men zelf niet bezield is
De vacantie-tijd dien we intraden geeft
ons goede en rustige tijd om eens duidelijk
te maken, hoe de antirevolutionairen over
dit, nog niet actueele, onderwerp denken.
Daar zijn er heel velen onder ons die
de vaccinatie een zegen, maar den vaccine-
dwang een vloelc noemen.
Het zij zoo.
We verklaren ons tot een oordeel op
geneeskundige gronden ganschelijk onbe
voegd.
Gaarne verklaren we dat af en toe, zeker
niet verminderend, achter die aanduiding
*zegen" niet een vraagteeken komt te staan.
Nu en dan komen er statistieken voor
den dag, die o. i. een groot vraagteeken
wettigen, en die meteen de huivering
wettigen, om wat ons lief is aan deze
hooggeroemde operatie te wagen.
Onze aandacht werd getrokken dooreen
couranten-bericht, dat als teeken des tijds
een beter lot verdient dan schuil te gaan
onder onze gemengde berichten.
Het is dit:
Zondag werd door de vrij-socialisten
een openlucht-meeting in Friesland gehou
den, door 3000 personen bezocht.
Zeg, verdient dit plaatjev. d. Zwaag,
Luitjes, Samson, door 3000 getrouwen om
ringd, geen lijstje ter bewaring voor de
toekomst
Men spreekt in het mijn-rijk Zuid-Afrika
van een nieuwe myn ontdekt bij Wolma-
ransstad en leverende saffiersteen.
Een nieuw bewijs voor den rijkdom van
den bodem, zoowel aan edelgesteenten als
aan delfstoffen.
En ook een nieuw bewijs voor den goeden
reuk der Engelschen, die de schatten roken
waar de koeien graasden, en daarom zich
ook wel wat inspanning wilden getroosten,
ter wille van zoo rijk bezit.
ZUIVELBEREIDING.
Is er in de laatste jaren op landbouw
kundig gebied in menigerlei opzicht ver
andering gekomen, ook op dat der zui
velbereiding. Een vijftig jaar of langer
geleden, karnde men op de boerderijen
overal bijna uitsluitend met de hand, de
melk werd in de Kelders tot zuren gezet,
afgeroomd en zooal meer, in den karn ge
daan, en dan door de meid of een jongen
of ook wel den baas zelf afgestampt en
mon verkreeg alzoo de boter. Was het in
het voorjaar, najaar en winter dan haalde
men geregeld goed de boter er uit, maar
in den zomer bleef er doorgaans nogal
veel boter in de karnemelk, hetwelk door
gaans niet voordeelig uitkwam. De var
kens en de kalvers waren er het best mede
en waren er toen die in den zomer uit
sluitend met karnemelk varkens mestten,
een zeker bewijs dus. Ook bad men de
afgeroomde melk of beter bekend vlote of
vlietmelk deze werd uitsluitend voor de
kalvers gebruikt en door de boerin voor
het broodbakken. Men verkreeg alzoo
zoer malsch brood. Daar het karnen veelal
nog al een zwaar werk was, is men een
soort karnmachine gaan gebruiken, die
echter weinig is doorgebroken en karn
molens die door honden in beweging wer
den gebracht, een enkele door een molen
met een paard. Zoo heeft men zich be
diend tot voor enkele jaren en is men
melkontroomers aan gaan schaffen, waar
mee naar gezegd wordt men meer boter
uit de melk haalt, dan door de vroegere
bewerkingmen verkrijgt ook beste afge
roomde melk en was de karnemelk vroeger
zuur, deze is veel zoeter. Men kookt er nog
wol pap van doch die wordt niet zoo gaarne
meer gegeten als vroeger. Ook zijn er die
geen ontroomer hebben, maar aangesloten
zijn bij een melkfabriek, waar hun boter
bereid wordt, en van waar de afgeroomde
melk hun weder teruggezonden wordt. Dit
is voor de boerinnen zeer gemakkelijk, het
bespaart hun veel tijd en werk. Alleen
do boerin ontvangt geen geld van do boter
als op gezette tijden, iets waaraan onze
Zeeuwsche boerinnen over het algemeen
nog niet aan willen. Sommige van deze
fabrieken maken er nog kaas bij, wat dan
dubbel voordeelig uitkomt. Zjj werken
meest coöperatief.
Ook is er nog eens een tijd geweest dat
de melk in bussen gedaan werd en alzoo
naar Londen gozonden werd voor de con-
sumtiedit gold meest aan de spoorlijn
gelegen plaatsen maar tegenwoordig hoort
men weinig of niets meer daarvan. Wat de
prijs der boter aangaat die is in de laatste
jaren hooger dan eonige jaren te voren, wat
dan ook mede brengt dat er tegenwoordig
veel gebruik van gemaakt wordt om het
melkvee gedurende de winterdagen als het
op stal staat goed te voederen, vooral met
lijn-, raap- en andere koeken, enz., waar
door het meer melk geeft. Daardoor zijn
do melkprijzen op vele plaatsen hooger ge
worden dan vroegor, waardoor vele huis
moeders zich wekelijks een hooger
uitgaaf moeten getroosten en van deze
zjjde ook wodorom verhooging van den
levensstand valt aan te teekenen. Ook
wordt er nog al veel melk gebruikt om
kalvers te mesten, alhoewel de boter in
prijs is als togenwoordig, de kalvers dan
zeer duur in prijs mogen zjjn, willen zij
evenaren in opbrengst gelijk aan den ver
koop van boter en melk. Hierop lettende,
kan men gerust constateeren dat wjj ook
hierin zijn vooruitgegaan en de landbouw
op dit gobied niet klagen kan. X.
Waarde. In de Maandagavond gehouden
raadsvergadering werd de rekening der ge
meente dienst 1902 voorloopig vastgesteld
in ontvang op f8586.94'/2, in uitgaaf op
f 8186.28'/2, alzoo het goed slot op f 400.96.
Vervolgens werd door den Raad goedge
keurd een reglement van orde voor de ver
gaderingen van het college van Burgemeester
en Wethouders. Daar met 1 Januari a. s.
de verordening op de havengelden vervalt
wordt eene nieuwe verordening op de in
vordering en de heffing dier rechten in het
leven geroepen. Eindelijk werden de ge
loofsbrieven der bij candidaatstelling ge
kozen raadsleden Blok en Overbeeke onder
zocht en werd tot hunne toelating besloten.
In de Maandag gehouden zitting van
den raad der gemeente Arnetnuiden werd
aan den heer J. Jobse, op zijn verzoek,
eervol ontslag verleend als havenmeester
en in zijn plaats, met ingang van 1 Aug.
a. s. benoemd de eenige sollicitant, de
heer C. Boone Wz. Aan de betrekking is
een jaarwedde van f25 verbonden. De
gemeente-rekening over 1902 werd goed
gekeurd in ontvang op f 16.086.41 en in
uitgaaf op f25.425.74 dus met een batig
slot van f 66.57. (M. G.)
Zierikzee. De gemeenteraad besloot
gedurende 25 jaar een jaariijksch subsidie
van f100 toe te kennen voor den aanleg
van de stoomtram Brouwershaven Burgh.
Te Tilburg heeft een waanzinnig6
in do Kolvelsche kerk heel wat consterna"
tio gebracht. Toen do pastoor zich op den
kansel bevond en er dus stilte in de kerk
was, riep hij mot luider stem „Hou nu
maar op, ik zal mijn recht wel zoeken".
De ongelukkige werd uit do kerk verwij
derd.
Te Barneveld werd gisteren een
zware eikenhouten dwarsligger, gebonden
op de rails van den locaalspoorweg, gevon
den. Do politie meent de daders op het
spoor te zijn.
De heer H. J. M. Schoo, arts te
Krommenie, heeft voor het aanbod van
de regeering, om een reis naar Suriname
te doen ter bestrijding van de malaria
tijdens den aanlog van spoorwegen aldaar,
bedankt.
Een telegram doet nu de reis om de
wereld in negen minuten 1
Te 's-Gravenhage zijn bij herstem
ming tot leden van den gemeenteraad ge
kozen 4 antiliberalen (v. Pallandt aftr. cons.,
Vegtel (a. r.), v. Pijlen (c. h.) en de Mos
(a. Te Leiden zijn in 3 vacatures
gecandideerd de heeren J. P. Vergouwen
en S. J. Ie Poole (a. r.) Te Zaandam
moet herstemd worden tusschen C. Schipper
(a. r.) met 251 en mr. M. Mendels (s. d.)
met 202 stemmen, terwijl de liberale can-
didaat 117 stemmen verwierf. Te Utrecht
werden de aftredende antirevolutionairen
de Ligt en Grondijs vervangen door Katho
lieken alle liberale candidaten werden
herkozen of gekozen, een zelfs met 6 stemmen
meer dan de antirev. candidaat mr. Kuypers.
Te Ouddorp (Z. Holl.) heerschte al
geruimen tijd een ontevreden geest onder
een deel der bevolking. Zaterdagavond
werden do ruiten vernield van do woningen
van den wethouder Lodder en den emiritus
predikant Hage aanleiding was, zegt men,
een artikel der verordening betreffende
het niet-toelaten van vrouwelijke personen
in tapperjjen.
Te Amsterdam is Maandag het ver
stijfde bloedende lijk eener op Zaterdag
reeds verwonde 23-jarige vrouw in de Ce-
lebesstraat gevonden. Haar man en broeder
de schoenmakers Hendricus en Luier v. d.
Laan, oud 23 en 19 jaar, waren niet thuis.
Eerstgenoemde was Zaterdag reeds opreis
gegaan doch te 5 uur had een jongen uit
de buurt een man met de vrouw zien wor
stelen. Het mes is gevonden. Het is een
schoenmakersmes zonder heft en er waren
bloedvlekken aan. De worsteling moet hevig
geweest zijn, aangezien de vrouw ook een
vinger afgesneden is en de gordijnen afge
rukt zijn, een ruit stuk is en overal bloed
sporen liggen. Toen de justitie er juist
was om 't lijk te zien, kwam er een brief
van den man uit Groningen waar zijn moeder
woont, meldende aan de vrouw zijn be
houden aankomst. De broeder was echter
nergens te vinden. Verscheidene aanwijzin
gen schijnen den broeder als den eenig schul
dige aan te duiden. Hij moet reeds meer
wegens moord gezeten hebben. Aan
de Hembrug te Zaandam werd de brug-
geknecht een trein gedood. Zijn beenen
waren afgereden en zijn hoofd was vreese-
lijk verminkt. Zijn vrouw zag van uit de
deur der woning het voor haar dubbel
vreeselijk ongeluk gebeuren. Zondag
morgen ontstond te Tiel over een bosje
koolplanten waarde 20 cent een hevige
twist tusschen twee zwagers, waarbij de
messen dienst deden en de een den ander
den linkerarm van den schouder tot den
elleboog kloofde, waarop den dader door
den inmiddels toegeschoten broeder van den
gesnedene een doodelijke messteek in den
rug werd toegebracht. Te Driel brak
een brand uit, de bewoners die reeds sliepen
werden gered, doch een hunner, een ge
pensioneerd militair, was zoo door den schrik
aangedaan dat bij plotseling neerviel en op
de plaats dood bleef. Maandagavond is
in den trein komende van Velzen een rei
ziger plotseling dood gebleven. Bij aan
komst te Haarlem bleek de overledene te
zijn dr. C. K. Hoffmann, hoogleeraar in
zoölogie, vergelijkende anatomie en physio
logic aan de rijksuniversiteit te Leiden.
Prof. Hoffmann was 62 jaar oudsinds 3
November 1874 bekleedde hij het hoog-
leeraarsambt te Leiden. Hij was ridder in
de orde van den Ned. Leeuw. Hjj was in
1841 geboren te Haamstede. De professor
was op weg naar zijn buitenverblijf te Ber
gen, Noordholland. Het lijk is naar het
Buiten Gasthuis te Haarlem vervoerd.
Bij een vechtpartij te Helmond heefteen
gehuwde man en vader zijn tegenpartij, een
ongehuwd man, met een mes doodgestoken.
Te Utrecht stond een 6-jarig knaapje
op de stoep der ouderlijke woning en zei
tot een voorbijgaanden straatbengel»je
mag wel voorzichtig zijn, want het is hier
geverfd". Onder den uitroep»Wat heb
jij te zeggen", schopte de aangesprokene
het kind tegen den buik, en 't kind stierf
binnen enkele uren aan de gevolgen.
Van dr. Hendrik Muller, die eenige
dagen vertoefd heeft bij president Steyn,
vernemen wij omtrent den toestand van
den gewezen president van den Oranje-
Vrijstaat het volgonde: De gezondheids
toestand van den president is zeer veel
vooruitgegaan sedert hij Scheveningen ver
liet, maar laat nog veel te wenschen over.
De president loopt een paar malen per
dag 100 stappen, soms zonder ondersteu
ning. Stem en spraakvermogen zijn weder
geheel in orde; de oogleden nog niet geheel.
De vingers kan de president nog niet be
wegen en deze zullen waarschijnlijk het
laatst aan de beurt van genezing komen.
De president is zeer ingenomen met zijn
verblijf te Reiehenhall, niet ver van Salz
burg. Hg is op dit oogenblik omgeven
door zijn echtgenoote en al zijn 5 kinderen,
waarvan de drie oudsten nu vacantie heb
ben. Allen bezoeken de school: de zoon
te Utrecht, de beide oudste dochters te
Lausanne en de twee kleinsten te Reiehen
hall. Behalve door mevr. Steyn wordt de
president ook trouw verzorgd door zjjn
