NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 123.1903.
Dinsdag 21 Juli.
17e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
W. J. J. KOOLE,
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
MIDDELBURG.
LANDBOUW.
Een uitstapje.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij de herstemming voor een lid van
den gemeenteraad wekken wij dringend
op tot de herkiezing van den heer
een raadslid van erkende verdiensten, groote
bekwaamheid en soliede beginselen, een
ronden Zeeuw, wiens herkiezing wij achten
in 't belang van gemeente en burgerij.
Reeds enkele malen was per advertentie
in ons blad meegedeeld dat de heer Van
Minden, directeur van het Technisch Bureau
Van Minden te Haarlem de Zeeuwsche
landbouwers en hunne dames had uitge-
noodigd tot een uitstapje naar de Haarlem
mermeer, teneinde daar, voorzoover moge-
Ijjk de werking van eenige landbouwma
chines te zien, van welke door genoemd
Technisch Bureau er zoo vele in die streek
geljjk overal in den lande geplaatst zijn.
De heer Hubregtse te Middelburg, ver
tegenwoordiger der firma, had zich bereid
verklaard de reisgenooten van raad en
voorlichting te dienenen hen te geleiden
van welke taak genoemde heer zich uit
stekend wist te kwijten. Allen zonder
onderscheid hebben genoten op een wijze
boven hunne verwachting en waren in
verrukking over de royale en humane wijze
waarop de heer Van Minden zijne aanbie
ding gestand heelt gedaan.
Uit drie streken van Zeeland was de
Zeeuwsche landbouw vertegenwoordigd.
Uit Zeeuwseh Vlaanderens Oostelijk en Wes
telijk deel o. a. de heer Zeger en de heeren
Dieleman uit Zaamslag, de heer Scheele
uit Schoondijke en Scheele uit IJzendijke,
voorts een enkele uit Zuid-Beveland, velen,
verreweg het grootste deel waren Wal-
chersche landbouwers, waarvan enkele met
hunne dames.
Meermalen hoorden wij zeggen, wat zal
deze of gene een spijt hebben, dat hij niet
medegegaan is, als hij eens hoort wat wij
op landbouwgebied en natuurschoon ge
noten hebben. Mocht de reis een volgend
jaar nogmaals gemaakt worden dan voor
spellen wij een zeer groot aantal liefheb
bers en liefhebsters.
De heer Van Minden had do vriende
lijkheid het reisgezelschap aan het station
van het Hollandsche Spoor af te halen.
In het restaurant Kuypers had Z.Ed. een
kostbare tafel doen aanrichten, en werd
het keurig diné door de hongerige en
dorstige dames en heeren dankbaar aan
gesproken. Na deze aangename verpoozing
geleidde de heer Gravestein, chef van het
Bureau hen naar het magazijn op den Jans-
weg, waar in den tuin tal van werktuigen
geëtaleerd stonden, en in de ruime beneden
en bovenvertrekken een zeer groote voor
raad tot een vluchtige kennismaking uit-
noodigde. In den tuin werd de werking
der aldaar gestelde machines getoond en
verklaard, en aan de critiek onzer land
bouwers onderworpen.
In de eerste plaats de ylcrrdappelyooi-
machine. Deze worden voornamelijk veel
op zandgronden gebruikt en de aardappe
len worden dan bij voorkeur op rijen gepoot.
Door een handel kan men een soort
ploeg laten zakken, die de aardappelen uit
den grond brengt, terwijl deze dan door
een draaiend rad worden gebracht tegen
een vangscherm alwaar zij neervallen. Men
heeft slechts één man noodig voor deze
machine en meerdere gaarders. De machine
wordt door 2 paarden getrokken.
In de tweede plaats werd de werking
van den Wanmolen getoond. Deze machine
was zoo gesteld dat zij bij éénmaal reini
ging» zeer vuile haver marktschoon maakte,
hetgeen ona getoond werd. De machine
Vervolg tM(mr 8ebruikt worden.
Breedstroo-domZachle mlt8^!
Pu machine
dorsehmachines, gebroken slaglijsten, om
reden hierdoor, bij wat veel insteken, het
stroo niet over de geheele breedte zal pak
ken, doch slechts op 2 plaatsen, waardoor
een geregelde gang verzekerd wordt.
Ook de Rosmolen kreeg een beurt, aan
volk werktuig de veiligheidskoppeling de
aandacht trok, een toestel dat bewerkstel
ligt dat wanneer de paarden stilstaan, de
dorschmachine toch doorgaat. Het werktuig
werkt zeer licht, daar het op een kogel
loopt, waardoor de wrijving verminderd
wordt.
Bij de werking der Excentriek Haksel
machine werd getoond dat men dit werk
tuig door middel van een verschuifbaren
bout op zooveel breedten kan zetten als
men wilhet kan zoowel door rosmolen
als door riemenkracht gedreven worden.
Een Amerikaansche Windmolen was daar,
maar die wegens windstilte zijn diensten
weigerde, doch waarvan de werking zoo
goed en zoo kwaad als 'tging werd ge
toond. Deze molens worden gebruikt in
de eerste plaats om mede te pompen, doch
ook om een hakselmachine, wanmolen of
karn en dergelijke machines mede te
drijven. Da molen, die ons werd getoond,
heeft bij een normalen wind, 2 paarden
kracht. Deze molens kunnen op torons,
of op daken gezet worden, al naar gelang
men hem. wil hebben.
Nu volgde de Kunstmeststrooier. Met
deze machine kan men alle soorten mest
strooienzij kan op halve strooibreedte
gesteld worden, en heeft een praktischen
schokbreker, die zoowel machine als paard
ten goede komt, bij het aanzetten. Grove
kunstmest, zoo vernamen wij, breekt de
machine, zij spaart dus bovendien een
breker.
Een aantrekkelijk werktuig was de Ko
renmaaier of reaper »Ideal" met zijn breede
strijkbord en wieken, die het koren van
dat bord afstrijken en het aan schooven
leggen. De grootte der schooven wordt
geregeld door een verstelling, waardoor
nu eens een wiek werkt, dan 2, 3 of vier
de naar keuze. We gelooven zeker dat deze
machine een nuttig werktuig is voor den
landbouwer. Hij kan toch naar verkiezing
gaan maaien als hij wil en kan er 3
bunder per dag mede maaien.
De llekeldorselmachine met een nieuw
soort dubbele tanden, die het stroo geheel
gaaf laten trok ook de aandacht, ook door
zijn lichten gang.
In werking waren twee motor dorschma-
chines, eén niet bindinrichting van de be-
kende fabriek Wintenberger et Fils. De
fabrikant was er zelf bij tegenwoordig
Voor groote bedrijven is dit de machine
bij uitnemendheid, daar zij overal heen
vervoerbaar is en betrekkelijk weinig ruimte
inneemt en de hoofdzaak, het dorschen,
zeer goed doet.
De Deering self binder-korenmaaier de
maaier die tegelijk het koren bindt tot
schooven. Door een eigenaardige constructie
van dit werktuig is 't mogelijk dat het
koren over de geheele leDgte wordt be
streken, op een zeildoek valt dat rolt en
het tusschen twee andere zeilen brengt,
die het over de machine brengen om daar
gebonden te worden en afgelegd te worden.
Dit is eveneens een machine der toekomst.
Er viel in de afdeeling Eckertploegen ont
zaglijk veel op te merkenen te berede-
kavelen. Een dieppioeg merk E S 2, die
sommige der landbouwers op Walcheren
al hadden zien werken, had aller aandacht.
De diepteverstelling is zeer eenvoudig
geschiedt nl. slechts door een handel, ter
wijl de kop slechts door verstelling van
een handel, hooger of lager gesteld kan
worden. De kar heeft stofvrije assen en
is zeer eenvoudig. Naar keuze kan men
grootere of kleinere wielen hieraan krijgen.
Men zag er lichte zandploegen zoowel
als de zwaarste kleiploegen zonder en met
kar.
Bij de bezichtiging van een dier ploegen
was er nogal eenig verschil over de plaats
van het kouter, doch de slotsom was dat
iedere ploeg eerst gesteld moet worden
en de practijk bewezen heeft dat de
kouter altijd in éen lijn moet liggen met
de zool. Met een plaatje, met een gat
uit 't midden, kan men de kouter in 4
verschillende standen zetten al naarmate
de grond losser of vaster is.
Nog een andere ploeg viel in den smaak,
de tweeschaar veranderd in een dieppioeg,
met verstelbare assen. Is de man aan het
eind, dan loopen de paarden door, terwijl
door het handel naar beneden te trekken,
de grond er afvalt.
Als tweeschaar neemt deze ploeg 51 c.M.
grond mede, voorwaar een ploeg voor een
ieder, die met zijn werk wil opschieten.
Ook deze ploegen hadden stofvrije assen,
een schroefverstelliDg van voren om de
breedte te regelen, hetgeen onder het wer
ken gedaan kan worden. De firma ver
telde ons dat daar waar deze ploegen eens
gezien waren, zij ook door de landbouwers
werden aangeschaft.
Men moest zich haasten wijl de tijd
drong om dit gebouw te verlaten.
Nog even de appartementen doorgeloopen,
en de velerlei groote en kleine werktui
gen overzien en men wandelde naar een
ander magazijn aan den Phoenixweg, met
enkel onderdeelen, van de grootste tot de
kleinste in overgrooten voorraad. Men
had al het bezwaar geopperd, als men
eens een machine kocht, en de gelegenheid
tot repareeren ontbrakDoch dit be
zwaar werd door deze kennismaking ter
plaatse totaal opgeheven, want het tech
nisch bureau bleek in de onderdeelen rijk
gesorteerd, terwijl een drietal draaibanken,
twee boormachines en een smidse door het
personeel in gebruik zijn voor diverse re
paraties.
Maar de tijd staat niet stil, men moest-
derhalve voortmaken. Na zich op 't kan
toor Parklaan 39c, verfrischt te hebben,
werd ingestapt in groote Jan Pieizierwagens
van de vermaarde firma Voorting Zoon.
Een der wagens wordt door vier paar
den getrokken, en zij rijden zeer licht.
De verslaggever had op den bok naast
den koetsier plaats genomen, een beschaafd,
veelwetend en spraakzaam man, die hem
velerlei bijzonderheden meedeelde omtrent
de Spaarnestad en hare oude en tegen
woordige bewoners. Het was een prachtige
streek waar men doortrokde schoone
Haarlemmerhout, het liefelijke Heemstede
waar onder anderen de oude pastorie van
Beets voorbij gereden werd met de kerk
waar de raadpensionaris Adriaan Paauw,
heer van Heemstede (1585 tot 1653), be
graven ligtde keurige weg met zijn af
wisseling van buitengoederen, zooals wij
er op Walcheren slechts enkelen kennen
en waar ons het fraaie uitgestrekte Mee-
renbosch, inrichting voor lijders aan val
lende ziekte onder directie van den heer
en mevrouw Zegers, getoond werdbene
vens de plaats waar het oude huis te Heem
stede stond. En zoo kwam men in de
rijke Haarlemmermeer, die op 't gebied van
landbouwwerktuigen zoo royaal naar voren
treedt, gevolg onder meer van de omstan
digheid dat liet een nieuwe polder is van
even een halve eeuw, die terstond voor de
nieuwere werktuigen koosen van 't ge
brek aan arbeiders; men ziet er haast
geeue; en totaal geen arbeiderswoningen.
In de verte toonde men ons ook de Cru-
quius, een der drie gevaarten die de meer
drooggepompt hebben, en thans nog dienst
doet om de stadsgrachten te zuiveren,
hetwelk hij met zulk een kracht doet, dat
hij 42 duizend kubieke meter water ver
plaatsen kan in eea uur, en een schip er door
naar de andere zij zou worden geslingerd.
Men verhaalde ons van de worstelingen met
het water van dit meer, dat bij den storm
van 29 November 1836 zelfs tot voor de
poorten van Amsterdam gedreven werd,
van de ontworpen en verworpen en weer
opgeworpen plannen ter droogmaking en van
de vruchtelooze inspanning van den aan
nemer, alvorens een begin van droogma
king te kunnen maken,
Hij stuitte Damelijk al spoedig op kwel-
zand, waartegen een automobiel door een
span van 40 paarden bewogen niets ver
mocht. Doch een tweede span werd bij
gebracht, en zoo gelukte 't eindelijk, een
ringdijk te leggen, en zoo werd een opper
vlakte van ruim 18 duizend hectaren grond
verkregen, deels klei-, deels veen-, deels
zandgrond. Het wettige polderpeil is 4,7
beneden A. P.
En zoo reden wij dan door den merk-
waardigen Meerpolder met zijn lange rechte
wegen, duizend meter van brug tot brug,
en de dwarswegen 3000 meterhet voor
naamste dorp is Hoofddorp.
Daar had de heer Van Minden in café
„De Beurs" voor het reisgezelschap de
noodige ververschingen besteld en werd
derhalve aangelegd. Vervolgens trok men
op 't groote doel der reis at. In de verte
wenkte de uitgestrekte bouwhoeve van den
heer Jacob Biesheuvel, een model boerderij
waar de prachtigste beesten in grooten ge
tale de man heeft 47 paarden en 52
stuks rundvee aller belangstelling en
bewondering trokken.
Eerst werd op de plaats zelf dus te
gelijk met kennisneming van de grond
soorten, waarvan er meer dan een op een
zelfden akker bloot kwam, de werking van
een Eckerts liveeschaarploeg waargenomen.
Eerst op weiland, zeer harde gronddaarna
op bouwland. Men was 't algemeen eens
dat dit werktuig mooi gelijk afsnijdtzeer
licht te hanteeren is, hetgeen de bestuurder
een jeugdige jongelingniet alleen
verzekerde, maar ook zien liet. De han
teering is zeer gemakkelijk, dank zij de
zeer te verstellen karen 't werktuig is
sterk, vanwege zijn rister van pantserstaai.
Het komt alleen op de leiding der paarden
aan. Ook deze ploeg heeft stofvrije assen.
Maar wat nog meer beviel, dat was de
stoeterij. Wat schoone paardenDe oude
heer en zijn zoon gingen mee en lichtten
voor, en lieten vervolgens eenige van
hunne prachtige, lichte loopers voorkomen
en draven. De prijzen van deze paarden
varieerden van f 600 tot f 750. Enkele
van deze schoone dravers hadden al menigen
prijs gewonnen.
Do heeren Biesheuvel hebben een be
roemden naam in den lande op 't gebied
van landbouw en veeteelten men kon
zich ter plaatse overtuigendie naam is
wél verdiend
Een eind verder ligt de hofstede van
den heer Christiaan Biesheuvel, broeder
van Jacobdaar was 't zoo noodig nog
mooier. In zjjn stal zag men de prachtige
Oidenbnrger hengsten de vijfjarige Sultan
en de 20-jarige 'lancred vooral zijn pracht
exemplaren. Deze laatste inzonderheid,
die als dekhengst ook buiten den Meer
polder zich naam heeft gemaakt, wekte
als schoone draver de bewondering. De
heer Chr. Biesheuvel liet ook een enkele
zijner schoone raspaarden draven in tuig,
waarbij hij zelf mende het maakte inder
daad indruk.
Noode scheidden de Zeeuwsche land
bouwers van deze plaats doch de tijd
drong, want een volgende landbouwer
de heer J. van Arkel stond te wachten
met een paardenwiedmachine, om daarvan
de werking te laten zien. De man had,
terecht, na een paar uur vergeefs wachten,
maar uitgespannen, zoodat men op dit ge
bied zijn weetgierigheid onbevredigd moest
laten. Toch waren wij zoo vrij op eigen
gelegenheid naar de werking van dit werk
tuig onderzoek te doen. Wij lieten ons de
werking er van toonen en zagen hoe deze
praetische machines ware uitkomsten zjjn
voor de wieders. Heeft men een mak
paard en is men zelf wat oplettend dan
gaat het wieden met deze machine wel
zoo goed als met de hand. Een 3 bunders
kan men er per dag mede wieden. Wij
hoorden dan ook dat verscheidene land
bouwers deze machines aanschaften en be
twijfelen niet of ook de Zeeuwen zullen, nu
wij zulks uit den mond der landbouwers
gehoord hebben, er toe overgaan een der
gelijke machine aan te schaffen.
Wij zagen hier nog eon ploeg, vervaar
digd door den heer Johs. v. Keulen, mr.
smid, vertegenwoordiger der firma voor
De Meer. Het was een reuzenploeg. Men
kon er 75 c.M. diep mede ploegen, doch
dan moesten er negen paarden voor. Voor
waar geen kleinigheid
Weer ingestapt, wijl het laat werd, reed
men naar de hoeve van den heer J. de Jong
waarbij de heer Van Arkel de tochtge-
nooten vergezelde en, evenals de heer de
Jong velerlei inlichtingen metterdaad ver
schafte. Niettegenstaande al afgespannen
was, riep de heer de Jong zichzelf en zijn
knechts en beesten andermaal in 't getouw,
teneinde de dorsehmolens en ploegen te
laten werken. De tweepaardsdorschmachine
stond op 't oogenblik stil. Maar de een-
paards-dorschmolen werd aan 't werk ge
zet. De schooven werden van boven in
den bak geworpen, en het karwei kwam
schoon in den zak te voorschijn. Ook hier
werden de doelmatigheid en de gemakke
lijkheid, benevens de eigenaardige kogel
werking geprezen; en ook zijn profjjtelijk-
heid buiten kijf gesteld, dewijl deze machine
per dag van tien uren 45 50 HL. tarwe
en 70 HL. haver bleek te kunnen leveren.
Ook heeft zij een dubbele, hand- en voetrem.
Vervolgens spande de heer de Jong drie
paarden voor den ploeg P M N 2 en een
zijner jongste arbeiders toog aan den arbeid.
Daar zag men de werking van den ploeg
op grond, ongeveer geljjk aan die op Zuid-
Beveland 't ging 27 centimeter diep. Met
groote gemakkelijkheid en groot gemak
werd ook dit door dezen werkman verricht.
Wij gelooven dat men door kennisneming
in de practijk ook van dezen ploeg een
goeden indruk meenam. Doch wjj laten
de beoordeeling van een en ander aan de
landbouwers zelven over. Indien er iemand
is die den ploeg wil beproeven zoo kan zulks,
naar wij vernamen, zonder verplichting.
Men wende zich dan maar tot den heer
Hubregtse te Middelburg.
De genoemde landbouwers hebben bij
deze een woord van lof voor de vriendelijke
ontvangst en welwillende voorlichting aan
't reisgezelschap bereid, en zij mogen er
zich van verzekerd houden dat bij een
eventueel bezoek hunnerzijds in deze streken
het woord «wedervergelding" geen ijdele
klank zal blijken. Ook de werklieden op
genoemde hofstede die hunne patroons bij
de taak der voorlichting dienden, verdienen
een woord van dank voor hun uitstekend
optreden.
Het was 8 uur toen do terugtocht aan
gevangen werd, over het schoon gelegen
Bennebroek, waarvan een enkele nog de
herinnering bewaard had van het zendings-
feest op het prachtige landgoed Boekenrode
van mejonkvr. Van Vollenhove, hetwelk
ons op de heenreis in de verte nog was
getoond, doch waarvan wij op de terugreis
wegens den avond, niets gewaar werden.
En zoo ging het langs de buurtrijke villarjj
van Bennebroek en Heemstede en den
Hout, met zijn historische Spanjaardslaan,
naar Haarlem terug waar nog een en ander
van de stad werd bekeken, en de heer
Van Minden het gezelschap in den Lion
d' Or bezorgde, om het den volgenden
morgen reeds vroeg weer een nieuwe ver
rassing te bereiden.
Per electrische tram reed men naar
Bloemendaal, voor onze kleibonwers een
aardige kennismaking met het alluvisch
zand terwijl een kolossale reeks buitens in
verschillende stijlen, op bergen en in dalen
gebouwd, achter allerlei geboomte verscho
len en met bloemen in de rijkste kleuren
pracht gesierd, hen tegenlachten. Wat is
het daar schoon! Bloemendaal, Overveen,
Vogelenzang, alles wedijvert als 't ware
in natuurschoon. Wat uitgestrekte bui
tenverblijven met aanlokkelijke namen
Mariaberg, Bloemenheuvel, Lindenheuvel,
Dennenheuvel, Duinzigt, en ook enkele
Indische en Italiaansche namen, en zulke
welke met »ouwe" of »rode", hetwelk
