NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 120.1903.
Dinsdag|14 Juli.
17e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
W. J. J. KOOLE (aflr.)
J. A. TERTïtEGT
Jhr.mr.E.P.
C. VERHACE (aftr.)
Bnitenlandseb Overzicht.
VERSeHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Middelburg.
Bevredigend Beleid.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Voor de stemming op morgen, Dinsdag,
bevelen wij dringend aan in district I
in district III
Nu de Middelburgsehe Courant zich niet
ontziet de uitworping van twee verdienste
lijke raadsleden, Koole en Vorhage, goed te
praten, zelfs jhr. Schorer loslaat en met
warmte opkomt voor de verkiezing van een
sociaal-demoeraat, en hierdoor toont, hot
standpunt van den klassenstrijd te aan
vaarden, achten wij 'tnoodig, met loslating
van ons voornemen om 't bij een algemeene
aanboveling te laten, speciaal voor Middel
burg, tot een trouwe opkomst op to wekken
en door uwe stem op de aftredenden en
den heer Vertregt, tegen deze uitsluitings-
zucht, welke niet het gemeentebelang, maar
de politiek van het laagste allooi dient,
krachtig te protesteeren.
De Tweede Kamer is tot September uit
eengegaan, en daarna is dus het tweede
parlementaire jaar van deze regeering en
van deze Kamer achter den rug.
Wij naderen alzoo de tweede helft van
het vierjarig tijdvak, waarin het christelijk
kabinet de teugels in handen heeft.
En dan is de eerste indruk die bij ons
wordt verlevendigd dezehet kabinet heeft
aan kracht en vertrouwen gewonnen, zijn
positie is versterkt.
Onder den rumoerigen tegenstand van
den eeD, en onder den scherpen tegen
stand van den ander, heeft het kabinet
het gezag hoog gehouden en bevestigd,
en de orde gehandhaafd in de moeilijkste
weken en maanden door een kabinet te
doorleven. Het kabinet meer bepaald
de ministers van binnenlandsche zaken en
van oorlog, hebben een werkkracht ont
wikkeld, die bij alleD, die niet door partij
zucht zijn verblind, vertrouwen geeft.
En nu is het ons doel gansch niet te
zeggen dat anderen minder goed zouden
gehandeld hebben wie zal dat uitma
ken 1 maar als de rekening opgemaakt
moet worden, dan meenen we werkkracht
aangewend tot bevredigend beleid op de
credit-zijde van dit kabinet te moeten
plaatsen.
Evenmin is het ons doel de loftrompet
te steken over een kabinet ons nader
staande dan eenig ander.
Maar als de rekening moet opgemaakt
worden er wel op te wijzen dat vrijzin
nigheid en gezag zich niet verdragen, en
dat als van zelf hij die het gezag wenscht
hoog gehouden te zien, noodzakelijk acht,
anders ziet dan hij die in een vrijzinnige
samenleving zijn ideaal vindt.
Wat voorden een te prijzen is laakt de
ander.
Maar dat is o. i. niet de juiste maatstaf.
Niet om te laken of te prijzen niet
om deze of die persoon, voorbijgaande als
allen, voor- of achterwaarts te brengen in
de publieke opinie niet om een half
dozijn malen den naam van dr. Kuyper in
óen artikel te doen afdrukken moet de re
kening worden opgemaakt.
Maar als goede rekenmeesters hebben
we een anderen maatstaf aanteleggen en
wel dezeheeft het Kabinet voldaan aan
zijn verwachting Heeft het gearbeid in
den geest waartoe het opgetreden was, en
naar de beginselen waar van het confessie
deed
Dat socialisten hakken op dit Kabinet
is toch waarlijk geen nieuws. Dat vrij
zinnig-democraten den naam van den Pre
sident-minister steeds ten tooneele voeren
als dien van een boeman, en daarom zoo
dikwijls in hunne artikelen doen afdrukken
is niet te verwonderen.
't Is zeer natuurlijk zelfs, maar even
natuurlijk is 't dat zoodanige beoordoelingallo
objectiviteit mist en zonder waarde is.
Om eens anders daden of woorden te
beoordeelen behoort ge eerst te vragen
wie ben ik zelf en blijkt het dat gij bevoor
oordeeld zijt dan is uw oordeel niet recht.
Beoordeelt de beginselen waaruit men
leeft, de richting waarin gestuurd wordt,
maar bedenkt daarbij dat de daden voort
vloeien uit die beginselen, en dat go van
een vrijzinnige evenmin eischen kunt dat
hij vóór het gezag pleiten zal, als van een
socialist dat hij zijn klasse-belangen ver
geten zal, maar dan ook evenmin dat een
antirevolutionair Kabinet ontzinken zal aan
zijn roeping om overal en altijd, waar het
maar mogelijk is, christelijk beleid te too-
nen en christelijke belangen te dienen,
omdat die, naar de belijdenis van dit christe
lijk kabinet de beste zijn.
Ontsproten en levende op den stengel
des geloofs, gelijk het jongste Zondags
nummer van Eet Volk spotte, en welks
spot we dankbaar aanvaarden, kunnen we
de critiek van hen die niet wenschen ge-
ont te worden op dion stengel des geloofs
slechts onder voorbehoud aanvaarden.
Niet als lofredenaars tegenover bedillers,
waartoe zou het goed zijn achten we
het beleid van dit kabinet bevredigend,
maar als nuchtere beoordeelaars van de
werkkracht en het beleid van dit kabinet
in het tweede parlementaire werkjaar.
En dan dunkt ons, past, voor allen die
den genoemden maatstaf wenschen aan te
leggen, een woord van hulde, voor de
werkkracht in dit jaar van sociale troebe
len door de regeering ontwikkeld.
De wetsontwerpen tot geleidelijke afschaf
fing der staatsloterij, tot inperking van
den vaccine-dwang, tot wijziging van de
wet op het Hooger Onderwijs, pogingen tot
betere regeling van den berooide finanei-
öelen toestand der gemeenten wie zou
het ontkennen liggen op den weg van
dit christelijk kabinet.
Ieder die de politieke kaart van het
land kent had ze van dit kabinet verwacht.
En nu zullen we geheel en al blijven
buiten de critiek over deze ontwerpen,
zelfs blijve de, in sommiger oog, gewich
tige vraag of ze niot vroeger moesten ge
komen zijn, buiten bespreking.
Ons is 't voldoende er op te wijzen dat
deze wetsontwerpen den weg opgaan, waar
de handwijzer het woord christelijkheeft
geplaatst, en als zoodanig teekenen het
spoor door dit kabinet zich te volgen voor
gesteld.
Evenzoo is het bij benoemingen. De
bekrompenheid van den tegenstander die
zoowel uit de benoeming van een antire
volutionair burgemeester als uit die van
een liberaal Gouverneur tracht munt te
slaan, is natuurlijk van geenerlei waarde.
Aan onze tegenstanders zoomin als aan
ons worden de motieven die tot eene be
noeming leiden geopenbaard.
En een oordeel zonder kennis van zaken
is een bewijs van lichtvaardigheid.
Hoofdzaak is dat de regeering den rechten
man op de rechte plaats tracht te benoemen.
Het tegendeel is nog niet gebleken, en
daarom behqort o. i. het zwijgen over be
noemingen tot de plichten die het negende
gebod ons oplegt. Het is om die reden,
dat we, naar we hopen, de instemming
onzer lezers zullen verkregen hebben, als
we het beleid der regeering in dit tweede
parlementaire werkjaar bevredigend noemen.
13 Juli 1903.
Er moet de vorige week (8 Juli; te Am
sterdam een vergadering gehouden zijn van
de zich noemende Vereeniging tot bevorde
ring der vrije gedachte i>de DageraadWel
hebben wij er geen verslag van gezien;
maar het voornemen had zij aangekondigd,
met uitnoodiging per circulaire aan de
besturen van alle vak- en vooruitstrevende
vereenigingen om afgevaardigden te zonden,
ten einde middelen te beramen, op welke
wijze het best de strijd tegen alle godsdiensten
te voeren is. j§>.
Zij zegt in hare circulaire
»I-Iet zijn vooral de Christelijke vakvereeni-
gingen, welke in hoofdzaak hebben bijgedragen
tot die (bedoeld wordt dc mislukte staking
in het begin dezes jaars) mislukking.
Immers dominé zoowel als pastoor en rabbi
trokken gezamenlijk op met den kapitalist,
allen één doel najagend, nJ.de arbeiders
beweging moet verpletterd worden.
En de oorzaak zit wel hierin, dat over 't
afgemeen de Christelijke organisaties worden
onderschat. ^wrt#SJ
Daarom nu acht ze «thans de tijd gekomen
voor alle vooruitstrevenden, om ronduit partij
te kiezen tegen alle godsdiensten, als aan
de vrijheid en economische ont
wikkeling des volks vijandige
machte n."
Deze vereeniging is feitelijk al de jaren
van haar bestaan den godsdienst gram
geweest. Haar circulaire verbaast ons
derhalve niet. Maar nu zijn wij nieuws
gierig naar een verslag der door haar ge
houden vergadering, en of er ook vele,
immers neutrale vakvereenigingen ver
tegenwoordigd geweest zijn.
Het zou de eer der Chr. vakvereenigingen
verhoogen zijn, na ue bovengenoemde tot
haar gerichte beschuldiging, wanneer er
vele geweest waren.
Lees dit, en houd den vinger even bij
het vet gedrukte.
Het is een woord gesproken door den
sociaal democraat Tak te Amsterdam, na
den uitslag der gemeenteraadsverkiezingen.
Deze verkiezingen wijzen aan hoe de
toekomst zijn zalde kleribalen gaan voor
uit en de liberalen worden steeds meer
achteruit gedrongenal wat staat tusschen
de reaktie en de soc. dem. valt weg,
wat er nog goed en eerlijk is onder
liberalen en vrijz. dem. zal zich bij
ons voegen en de anderen zullen
het konservatisme toevallen, en wij
alleen zullen in staat zijn de vaan van
vrijheid en vooruitgang hoog te houden.
Wie onder de liberalen de zijde van de
reaktie, van het conservatisme, daar wordt
mee bedoeld de christelijke staatkunde, de
antirevolutionaire of christelijk historische
actie, kiest, die is, zegt de sociaal democraat,
niet goed en niet eerlijken daarom zal
hij niet het socialisme, maar den chr. partijen
ten buit vallen.
Wij noemen dit een staaltje van schrome
lijke verblinding.
In ens vorig overzicht gewaagden wij
van naijver en oorlogsgeruchten en gewa-
penden vrede.
Uit latere berichten blijkt dat de oorlogs
geruchten weer afgedreven zijn en de staat
kundige barometer, althans in Europa en
Amerika, naar pays en vree toe gaat.
Wij deelden reeds een en ander mede
omtrent Loubets bezoek aan Engeland en
de reis van Victor Emanuel naar Frankrijk,
helaas om de ziekte van den Paus tot Sep
tember uitgesteld, terwijl ook andere vorsten
reisplannen hebben. Jammer dat hierop
de afgelaste reis van den Czaar naar Rome,
ten gevolge van anarchistische bedreigingen,
een droeve slagschaduw werpt.
Maar de vredelievende stemming tusschen
de vorsten is er sedert nog beter op geworden.
Een hartelijke briefwisseling na Loubets
terugkeer te Parijs, tusschen dezen en den
Engelschen Koning bevestigde het vreever-
bond tusschen deze twee natilin.
Ook met Amerika tracht Engeland de
goede betrekkingen te onderhouden.
Het bezoek van een Amerikaansoh
eskader aan Portsmouth, een geval dat in
vroeger jaren wel eens een casus bellieen
geval waar oorlog op volgen moest, wezen
kon, werd thans door den Engelschen
koning aangegrepen om de banden met
den neef van overzee hechter te maken.
Hij zond namelijk aan president Roose
velt oen telegram dat wel eenigszins naar
do biorkneip riekt, doch overigens van
Edwards goede gozindhoid bljjk geeft. Het
luidt lettorljjk
«Ik heb het groote genoegen, admiraal
Cotton en zijn officieren gastvrijheid te
kunnon aanbieden, en zoo pas heb ik met
cordiale en vriendschappelijke gevoelens-
op uw gezondheid gedronken." (w. g.)
Eduard R. I.
In ieder geval eon gezindheid waarover
men zich verblijden magal hadden wjj
gaarne gewenscht dat de mogendheden
hnnne vredelievende gevoelens eenige jaren
vroeger haddon bloot gelegd.
Zuid-Afrika ware nog onafhankelijk en
den Turk had allicht de moed ontbroken
het Christendom in Armenië uit te Toeien.
Intusschen mag wel in herinnering ge
bracht worden dat aan den wereldvrede
waarin wij ons verheugen, van ouds een
groot aandeel had de man die thans te
Rome op zijn uiterste ligt; de Paus.
Neen, het is geen comedie, wanneer de
vorsten en volken van Europa oprecht het
heengaan van dezen vorst betreuren.
En wij kunnen er in komen dat de
Duitsche Keizer in een eigenhandig schrij
ven, door zijn adjudant aan het Vaticaan
bezorgd, den wensch uitdrukt dat de Paus
herstellen mogeen in 't openbaar om dat
herstel heeft gebeden.
Er is overigens alle kans dat Paus Leo
den Keizerlijken brief zelf gelezen heeft
de jongste berichten luiden gunstiger. De
insnijdingen aan zijn borstvlies brachten
groote verademing; en vijf minuten lang
sprak de Paus met eenige kardinalen, zeker
wel over gewichtige zaken.
De Paus moet den staatssecretaris be
langrijke instructies in zake het Conclave
gegeven hebben.
Gelijk men weet is de oude staats-secre-
taris Volpini de vorige week plotseling
aan een beroerte overleden. De Paus heeft
Marini tot diens opvolger aangewezen.
De geneesheeren verklaarden Zaterdag
dat de dag vrij rustig, de pols iets ruimer
en minder zwaken de lijder opgewekter
van geest was. Toch blijft de toestand
gevaarlijk, dewijl alle kenteekenen van
borstvliesontsteking aanwezig zijn.
Overigens is er geen ander nieuws voor
het overzicht dan dat de Turken bij Ama-
tavo een kleinen troep Bulgaren omsingelden
en gevangen namen, terwijl de Bulgaarsche
aanvoerders die ontvluchten wilden, door
hen werden doodgeschotendoch dat, tegelijk
de Bulgaarsche regeering omtrent het op
treden der Tnrksche regeering door de
mogendheden gerustgesteld, haar oorlogs
toebereidselen gestaakt heeft, zoodat ook de
Turksche regeering wel volgen zal en 't
oorlogsgevaar, althans voorloopig, geweken
schijnt.
Ook de koning van Griekenland is weer
uit den brand, dewijl de samenstelling van
het nieuwe ministerie zijn beslag kreeg.
Ook de Macedonische opstand is geëindigd
de herinnering achterlatende van de meest
ergerlijke gruwelen door Turksche autori
teiten op mannen en vrouwen gepleegd.
De botsingen die van tijd tot tijd nu nog
plaats vinden, kan men beschouwen als de
laatste stuiptrekkingen.
Het is te wenschen dat deze stuiptrek
kingen niet gevaarlijker zijn dan de eigen
lijke strijd. De wraakzucht der Macedoniërs
en de verbittering der Bulgaren zonden het
anders wel doen vreezen.
Reeds ging het gerucht dat eenige per
sonen, houders van flescbjes met pestbacillen
zich naar Saloniki(*) hebben begeven, met
het plan daar de verschrikkelijke ziekte te
doen uitbreken, door de wateren van den
Saloniki is het oude Thessalonica waar
de Christen-gemeente was aan welke de H.
Apostel Paulus zijn beide brieven richtte. Het
is een handelsstad in Europeesch Turkije, aan
de golf van Saloniki en aan 't noordwestelijk
uiteinde van het schiereiland Chalcidicé. Zij
heeft een flinke haven, groote markten, een
spoorweg die haar met Belgrado verbindt, en
80000 inwoners.
Mont Hortiach, op een uur afstand van de
stad, met den vreeselijken inhoud der fleschjes
te besmetten. De stad Saloniki ontving
tot kort voor het leggen der waterleiding,
al het bonoodigd water van den Mont
Hortiach, langs een kanaal. Ondanks da
waterleiding zijn er toch nog tallooze oudo
huizen, wier bewoners zich met het kanaal
water tevreden moeten stellen, zoodat men
zich denken kan wolk oen ramp veroorzaakt
kan worden door besmetting van dat kanaal.
De Turksche rogeering gaf bereids de
uoodigo instructies tot het nemen van uiterst
strenge maatregelen.
Het kanaal wordt over zijn geheele lengte
door schildwachten bewaakteergisteren
werd een Bulgaar die zich in de buurt
van den Hortiach op verdachte wjjze be
woog, gearresteerd, doch zonder resultaat;
zoodat de ontsteltenis groot blijft.
Buiten Europa zijn het voornamelijk
China en Marokko die de aandacht vragen.
Wat laatstgenoemd land aangaat, daar
wordt de strjjd tusschen den Sultan en den
Eenoogigen pretendent met groote verwoed
beid voortgezet.
De Sultan, die te Tanger is, ontving
namelijk uit Tetuan dringende beden om
hulp, dewjjl de pretendent op laatstge
noemde stad aanrukt, doch de Sultan is
machteloos. Hjj heeft weinig troepen en
veel geldgebrek. Hij zal nu trachten door
bemiddeling van Fransche bankiers een
leening te sluiten van 20,000,000 fr.
Uit China komen weer berichten van
Christenmoord.
In de provincie Sjan-Si werden drie
Christenen vermoord. En in de provincie
Kwang-Si kwam het tot openbaren opstand,
gevolg van den nijpenden hongersnood.
Van de regeeringstroepen liepen 1600 man
naar de opstandelingen overmensohen in
welke men meer vertwijfelde hongerlijders
dan aanranders van het gezag te zien heeft,
en welke door de regeering van het on
metelijke «Hemelsche Rijk" veel te streng
worden aangepakt.
Het hoofd dep opstandelingen in de pro
vincie Yoen-nan had zich op raad van een
Franschen consul overgegeven. De consul
had den Chineeschen autoriteiten uitgelegd,
wat de redenen waren geweest, die het
bendenhoofd tot den opstand hadden ge
noopt. Natuurlijk vertrouwde de consul er
op, dat men den boetvaardigen insurgent
met eenige clementie zou behandelen. Doch
de Chineesche autoriteiten dachten daar
anders over. Toen zij den man eenmaal
in handen hadden, lieten zij hem op staanden
voet ter dood brengen.
Ook in Per zié heeft een opstandige geest
geheerscht. Het onlangs in werking ge
treden nieuwe toltarief was de druppel die
den beker deed overloopen. Er waren al
meerdeie grieven openbaar geworden, vooral
tegen de zoogenaamde nieuwigheden, onder
anderen scholenbouw en vreemdelingen
begunstiging.
De regeering onderdrukte het oproer, de
aanstokers werden verbannen, en zoo werden,
met name de provincie Azerbaïdjan en de
steden Ispahan en Yezd tot rust gebracht.
Met militair geweld zal elke beweging
worden onderdrukt.
Men ziet het, hoe oostelijker men van
hieruit in de wereld komt, hoe vuleanischer
de bodem is, en hoe roeriger de volken
zijn.
Wij spraken hierboven van het Conclave.
Wij zullen trachten uit te leggen wat
dat is.
Conclave beteekent letterlijk «met den
sleutel". Het komt van cum en clavis
en »cum" is meten «clavis'' is sleutel.
Het dagteekent uit den tijd van Paus
Gregorius X.
Na den dood van Clemens IV" hadden
de kardinalen tien jaar lang verzuimd
(12681278) een opvolger te benoemen.
Doch de gouverneur van Viterbo, waar zij
vergaderden de man heette Gatto liet
hen opsluiten in het paleis hunner samen
komst, tot zij klaar waren. En toen maakten