NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 115, 1903.
Donderdag 2 Juli.
17e Jaargang.
koop
kööp
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
delburg.
Hiet JGenzijdig.
KOOP
<>an de verloting
JN, Middelburg.
KOOP
IEPAARD, oud 20
en Speenvarkens,
iggekerke.
D, bij J. WISSE Phz.,
alfvaarzen
KOOP
bij J. SIMONSE Sz.,
FARKENS
KOOP
tkapelle.
>ns te koop,
rERHAGE,
te N i e u w 1 a n d.
met Veulen
KOOP
me", Serooskerke.
r te koop,
r geschikt voor Spring-
EULEN, landbouwer,
rWestdijk.
8 maanden, en met
ne Knecht benoo-
JSMAN G r ij p s -
de.
KOOP
ag 27 Juni 4e kalf,
R Sr., Westhoek,
Koudekerk e.
stond
renmeid
eneden de 20 jaar,
lken, bij JAN RE-
stond
r benoodigd,
ïïBERG, I e r s e k e.
Jetober
DKNECHT
[ODDE, Fhmngen.
>r 2 November
'aardenknecht en
Koeknecht,
ost en inwoning, bij
3, Hoeve „Euverum"
nb.)
sbedieude.
jenheid bij een der
stede tot opleiding
Pg.
1THEM JUTTING,
stond
akersknecht
Ns. ZACHARIASSE
e r k e.
Ictober
DKNECHT
3IMONSE, Veersche
ongeVerwest, Goes.
VERSCHIJNT
Wed.
De voormalige Rederijkerskamer
te Veere.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Gemengde Berichten.
uwer te Oud-Salling
bij
hst „SCHELDE"
ili.
Yrijd.17 8,30 12,15
Zater 18 8,30 12,15
Zond. 19 7,30 12,—
Maan 20 8,30 1,30
Dins. 21 8,30 2,—
Woen22 8,30 10,30
Dond.23 9,30 11,—
Vrijd.2410,30 12,—
Zater.25 6,30 12,15
Zond. 26 7,30 12,15
Maan. 27 8,— 10,15
Dins. 28 8,30 12,15
Woen 29 8,30 12,15
Dond.30 8,30 12,15
Vrijd.31 8,30 12,15
achter een datum is
ie; het tweede getal
dam.)
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele impmei's0,026.
ami
Op den Goeschen Partijdag en op den
Utrechtschen Bondsdag twee vergaderin
gen, do eerste van de antirevolutionaire
partij, de laatste van de antirevolutionaire
propagandaelubs, is, eerst door prof. Fa-
bius, daarna door mr. de Jong van Rot
terdam, gewaarschuwd dat men niet de
oplossing van de sociale quaestie eenzijdig
op den voorgrond stelle, en daardoor met
name de vrijmaking van het onderwijs
zoude verzaken.
In den strjjd der partgen behoort ons
antirevolutionairen duidelijk voor oogen
te staan de noodzakelijkheid der omzetting
van het nationale leven, gelijk het mini-
sterie-Mackay dit in 1888 aanvankelijk be
reikte met de nieuwe schoolweten het
ministerie-Kuyper dit bedoelt met de in
diening van verschillende ingrijpende wets
ontwerpen.
In den socialen strijd loopt het volk in
engeren zin gevaar zich te laten leidon
door eenzijdigheid en baatzucht.
Reeds tien jaar geleden sprak dr. Schaep-
man het in een vergadering zijner geest
verwanten uit dat het streven naar volko
men gelijkheid van vermogen, bevoegdheid,
recht, een volkomen onbereikbaar en
onzinnig streven is.
Dit is reeds alleen hierom zoo dewijl
het geheele menschelijk bestaan een soort
van ongelijkheid vordert.
In de ongelijkheid als zoodanig ligt dan
ook de oorzaak der maatschappelijke ellende
niet.
Wel biedt die ongelijkheid eene gelegen
heid waarin het kwaad zich openbaart.
Maar het kwaad ligt hier dat de tenge
volge der ongelijkheid meerdere of sterkere
den mindere en zwakkere die ongelijkheid
als een juk gevoelen laat.
En de schuldigen zijn die vaders welke
hunnen kinderen steenen voor brood bie
den, dat zijnde meesters die hunne leerlingen
laten voortworstelen en hun de zwaarte
hunner wetenschap doen gevoelendie
werkgevers, welke de plichten alleen zoeken
bij hunne werklieden en zich zelf alleen
het monopolie der rechten gunnen. En die
velen, welke door zich te onttrekken aan
's Heilands gebod in betrekking tot de
armen, juist door hunne ophooping van
kapitaal, het aan zich trokken van steeds
meerdere huizen en akkers, het getal armen
vermeerderen.
Dit kwaad nu vindt meD niet alleen bij
de enkele personen, maar bij geheele klassen.
De geschiedenis leert dat uit die zonde
de revoluties zijn ontstaan. Tegen de over-
heersching van de eene klasse door de
andere reageert (werkt terng) de verdrukte.
- En uit dien schok komt de omwenteling voort.
In Frankrijk is 't al heel duidelijk aan
het licht getreden.
FETJXLLETOU.
Indien ancienneteit en levensduur ooit
kenmerken zijn van het ware en echte,
dan zijn zeker de predicaten van waar en
echt wel toepasselijk op bovengenoemde
Kamer. Ze was naast die van Middelburg
een der oudste in jaren en overleefde haar
en hare zusters nog lang.
Want toen het „bloemken Jesse" reeds
lang was verdord, en de meeste kamers
van Rhetorica, de eene na de andere, aan
verval van krachten waren gestorven, wist
deze nog tot op het laatste der 18e eeuw
haar bestaan te rekken. Bijna hadden we
geschreven ellendig bestaan. Uiterlijk was
tot op dien tijd niets veranderdhet aan
tal leden, hoewel tot op de helft vermin
derd, was nog altijd vry aanzienlijk, nog
steeds werd de Kamer op dezelfde wijze
bestuurd n.l. door opperprins, prinsen en
dekens, welke eerste volgens Raadsbesluit
van 5 Sept. 1628 „door de Magistraat uit
haar midden verkozen werd, maar toch
ondanks dit alles was dq vroegere veer-
Lodewijk XIV met zijn „De Staat ben
ik" was al even slecht als do adel die de
macht voor zich alleen reserveerde (voorbe
hield) en den geheelen derden stand buiten
liet staan.
Maar nu staat hier ook tegenover, in
dien het volk in engeren zin, voor zich
alleen het recht, de macht, de opperheer
schappij eischt, het even goed tegen de
ordinantie Gods ingaat.
De derde stand in Frankrijk veroverde
in 1789 de macht, en trad sinds op met
dezelfde baatzucht en ijdelheid.
In onze dagen mag het volk het verloop
dezer geschiedenis wel als een waarschu
wend teeken worden voorgehouden.
Niemand mag de opkomst van het volk,
den vierden stand in onze dagen betreuren.
Tot die opkomst heeft allerlei meege
werkt, het goede zoowel als het kwade.
Zoowel de gang der beschaving als de
houding van het kapitalisme; zoowel de
boekdrukkunst en het verkeer als de ma
chine en het materialisme.
En nu mag en moet het volk al meer
mee tellen in de maatschappelijke en staat
kundige beweging; volerlei misstand en
kwaad waaronder een gansche nijvere
stand gebukt gaat, kan en moet worden
weggenomen. De volksinvloed moet wor
den verbreed en vergroot.
Maar dan een ieder in zijn orde, een
ieder op zijn plaats.
Niet met de bedoeling dat de zege zij
aan het volk, opdat het op zijn beurt de
machthebbers van nu kapittele.
Dan toch wordt het volk op zijn beurt
de speelbal „der Revolutieen rijpt het
voor te grooter slavernij.
In den maatschappelijken strijd mag het
vraagstuk der zonde nimmer worden ge
negeerd (uit het gezichtsveld worden ge
bannen).
Ook hier als op geestelijk gebied is
noodig kennis van ellendeen erkenning
van de bron der ellende; verlossing met
eerbiedig opzien tot den Eenig machtige
om die verlossing tot een heerlijk feit ook
in het sociale leven te maken dankbaar
heid, met terugbrenging van alle in zijn weg
verworven rechten tot de Bron van alle
recht. Tot Hem die bij al het streven
ook van den arbeider naar lotsverbetering
en vrijheid, den vriendelijken raad op het
harte bindt: Zoekt eerst het Koninkrijk
Gods en Zijne gerechtigheid en al het
andere zal u worden toegeworpen.
Door de zonde is de onmogelijkheid om
den heilsstaat hier op aarde te bereiken
een feit geworden dat met zijn looden
zwaarte, zoolang de wereld staat, op de
gansche menschheid drukken zal.
Maar de verlossing legt den plicht op
om de gevolgen der zonde, de wanorde,
ue wanverhoudingen zooveel mogelijk te
temperen.
kracht en energie verdwenen. Ze miste
de innerlijke kracht om staande te blijven
®?.b!fek' ook yatl vvege de tijdsomstan-
nabij11' ver erc* en der verdwijning
Deze toestand van verval was langza
merhand ingetreden en in de eerste helft
der 18e eeuw volkomen merkbaar.
Toen reeds voelde een der Rhetorijkers
zich aangegrepen, om in een gedicht van
niet minder dan vijf coupletten, elk van
hen verzen, de volgende weemoedige
„klagte aantehefien „over 't verval der
Redenskamer binnen Veere" en de aan
maning" te doen uitgaan „aan de" Ed
Broederen der Digt- en Radenkonst tot
opbouw derzelve."
Is dan, zoo werd toenmaals geklaagd,
Is dan de Digtgeest heengestreken
Voor eeuwig van de Redenzaal,
Of is de Digtlust heel geweken
Uit 't hart der broederen altemaal
Eu wat later moest een van hare meest
invloedrijke en werkzame leden, haar voor
zitter of Prins, die met leede oogen haren
achteruitgang zag en betreurde, de droeve
getuigenis afleggen, dat zij „naauw een
schaduw van d'ouden luister" toonde,
UITGAVE DER FIRMA
en van
WBÊÊÊÊÊÊBBBBmamaBÊÊmmmmmÊanaa%mÊmmamauÊiÊÊÊÊm
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Wie van de rijken en machthebbenden
dit het beste begrijpt en alzoo doet, die is
de beste Christen domocraat; diens wer
ken en streven zal zijn God verheerlijkend,
en zegenend den naaste.
Provinciale Staten van Zeeland.
De raad van Nisse vraagt een subsidie
ad f 325 ten behoeve van de kosten van
bestuur voor 1903.
Het is den Staten bekend, dat deze ge
meente tot de hulpbehoevende behoort
sedert eenige jaren werd zij gesubsidieerd
zoowel voor de kosten van het lager onder
wijs als voor die van hare huishouding.
Het is der gemeente thans weder niet
mogelijk in hare behoeften te voorzien.
Ged. Staten adviseerden aan de regee
ring, haar een subsidie van f 750 voor
de kosten van het lager onderwijs te ver-
leenen. Dit subsidie is f 50 lager gesteld
dan voor 1902, omdat de kosten van het
lager onderwijs, welke na aftrek van de
rijksbijdragen voor rekening van de ge
meente zullen blijven, ongeveer gelijke
som minder zullen bedragen en het Ged.
College van meening is, dat met dit bedrag
nu ook hot subsidie vüor do onderwijskosten
behoort te worden verlaagd.
Behalve aan dat subsidie heeft de go-
meonto behoefte aan eene bijdrage in de
kosten van hare huishouding ad f 650,
d. i. een gelijk bedrag als voor 1902 is
toegekend.
De ontvangsten en uitgaven betreffende
het lager onderwijs buiten rekening ge
laten, is in den financieelen toestand der
gemeente weinig verandering gekomen.
De kosten van de gemeente huishouding
zijn ongeveer op gelijke bedragen als voor
dat jaar geraamd.
Het gevraagde subsidie in de kosten
van bestuur kan niet worden verminderd.
De uitgavon zijn zoo laag mogelijk ge
raamd bezuiniging kan daarop niet plaats
hebben.
De inkomsten kunnen niet worden ver
meerderd. Aan verhooging van belastingen
kan niet worden gedachtde druk daarvan
is zwaar. Behalve een hoog schoolgeld en
niet minder dan 70 opcenten op de per-
soneele belasting, wordt in deze kleine,
slechts even 600 zielen tellende gemeente
een hoofdelijke omslag van f 1600 geheven.
Het percentage, dat van ieders belastbaar
inkomen wordt geheveD, bedraagt 3 86.
Daar volgens den brief van den minister
van binnenlrndsche zaken 26 Jnni 1897,
geen rijks-onderstand wordt verleend, wan
neer de provincie geen subsidie tot gelijk
bedrag verstrekt, stelleu Ged. Staten voor
de helft van het tekort op de gemeente-
begrooting door de provincie te doen dragén.
Het komt Ged. Staten wenschelijk voor,
dat het opsporen en constateeren van de
Zijn hartgrondige wensch is dan ook be
grijpelijk, dat
„bij 't wisslen van alle ondermaansche dingen,
Zij mede haar beurt eens vond' in die ver-
[wisselingen,
En wêer een Pindus werd, waarop de
[Dichtkunst woont."
Toch bleef de zoogoed bedoelde wensch
onvervuld. Ook de kamer te Veere moest
onverbiddelijk gehoorzamen aan eene al-
geraeene levenswet, de wet van verschijnen
en verdwijnen, van opkomen en vergaan.
De Rederijkerskamers of Kamers van
Rhetorica waren een voorbijgaand ver
schijnsel.
Bij de opkomst der steden begonnen de
poorters meer en meer prijs te stellen op
het recht van vereeniging.
Denken we slechts aan het gildewezen,
dat ook in Veere door negentien derge
lijke vereenigingen rijk vertegenwoordigd
was en evenzeer aan de "Schuttershoven,
waarvan alleejr in Veere drie.
De conferentie van St. Jorisdie van
St. Sebastiaan of de Handboog en die van St.
Barbara of de Cloveniers van den Edelen
Busse, welke in 1690 nog 124 leden telde.
overtredingen van het reglement op de
wegen en voetpaden ook aan de arbeiders
in vasten dienst der provincie op de wegen
in onderhoud bij de provincie worde op
gedragen.
Tot dat einde stellen zij voor art. 117
van dat reglement aan te vullen in dien
geest.
Het bestuur der afdeeling Zeeland van
de vereeniging Eet Nederlandse/ie Rundvee-
Stamboek heeft zich tót de Staten gewend,
om voor de jaren 1904, 1905 en 1906 uit
de provinciale fondsen een crediet te mogen
ontvangen van f 3000 's jaars (tot nu toe
bedroeg dit f 2000)op grond, dat tenge
volge van de bestemming der door rijken
provincie beschikbaar gestelde gelden, re
spectievelijk voor het verleenen van bijdra
gen voor het onderhoud van minstens twee
jarige stieren en voor aankoop buiten de
provincie Zeeland -van minstens éénjarige
stieren, geen gelden beschikbaar zijn voor
het toekennen van bijdragen aan vrouwelijk
fok vee en aan éénjarige in de provincie
geboren stieren, waardoor toch de verbete
ring van den veestapel grootelij ks zou be
vorderd worden.
Ged. Staten ineenen dat er termen bestaan,
om gunstig op het adres te beschikken, en
stellen voor te besluitenaan de afdeeling
van de Vereeniging Set Nederlandsche Rund
vee-Stamboek voor de jaren 1904, 1905 en
1906 een crediet te openen ter bevordering
en aanmoediging van de verbetering der
veefokkerij in dit gewest, tot een maximum
van f3000 's jaars, onder de volgende voor
waarden lo. dat uit het crediet jaarlijks
ten hoogste f 150 voor keuringskosten wor
den besteed2o. dat, in verband met het
verhoogde crediet, de noodige wijzigingen
in "net, aan de goedkeuring van Gedeputeerde
Staten onderworpen reglement worden aan
gebracht; 3o. dat jaarlijks aan Gedeputeerde
Staten zal worden aangeboden een werk
plan voor de uit te loven bijdragen 4o.
dat de jaarlijks, uiterlijk op 1 Mei, aan
Gedeputeerde Staten in te zenden rekening
en verantwoordiging van alle ontvangen en
uitgegeven gelden betreffende het vooraf
gaande jaar, door de noodige bescheiden
toegelicht, aan de goedkeuring van dat
college worden onderworpen.
Het voorstel van Ged. Staten tot heffing
van opcenten, ten behoeve der Provincie,
op de hoofdsommen van de grond- en van
de personeele belasting, ter voorziening in
de behoeften en uitgaven van enkel Provin
cialen en en huishoudelijken aard voor het
dienstjaar 1904 strekt om te besluiten
aan H. M. de Koningin voor te dragen de
heffing van respectievelijk acht en twintig
en zes en dertig opcenten op de hoofd
sommen der belasting op de gebouwde en
op de ongebouwde eigendommen en van
De machtige Bourgondische vorsten wis
ten van den toenemenden dorst naar kennis
en de begeerte naar kunstgenot der poorters
partij te trekken voor haar streven naar cen
tralisatie. Tot dit doel wisten zij de poor
ters in kamers van Rhetorica te vereenigen.
Weldra had dan ook iedere plaats van
eenige beteekenis in Zuid en Noord hare
kamer.
Deze Bourgondiërs vooral waren het, die
als bij intuïtie zagen, welk een macht,
voor of tegen, deze kamers konden ontwik
kelen en waren alles behalve blind voor
den weldadigen invloed, welken deze op den
maatschappelijken toestand hunner staten
zouden kunnen uitoefenen, indien de stroom
dier beweging slechts in goede bedding
werd geleid.
Zij achtten zich zelfs niet te voornaam,
om waar het noodig en dienstig bleek, zich
persoonlijk met deze Kamers in verbinding
te stellen, om bij voorkomende gevallen
van hare hulp en haren steun zeker te zijn
en de leden door allerlei privilegiën en
geschenken aan zich te verbinden.
Zoo wist Adolf van Bourgondië, heer
van Veere, toen hij bemerkte, dat de beide
Kamers, welke destijds binnen Veere be-
een en twintig opcenten op de hoofdsom
der personeele belasting, over het jaar 1904,
tot dekking der geraamde uitgaven en be
hoeften van enkel Provincialen en huis
houdelijken aard voor het dienstjaar 1904,
en H. M. te verzoeken, do heffing der be
doelde opcenten de bekrachtiging der wet
te doen erlangen.
Onze Middelburgsche correspondent
schrijft
De schoone tuin van ons Schuttershof
bood Maandagmiddag een liefelijken aan
blik. Onder de oude linden stonden groepjes
of wandelden eenigen, vertegenwoordigende
51 gemeenten uit Zeeland.
Met de belangstellenden circa 200 per
sonen te zamen, die zich ter bestemder
tjjd nederzetten in de openstaande groote
zaal, waar achter de bestuurstafel een schoon
vaandel met het opschrift Chr. Nat. Werk
mansbond het patronaat der samenkomst
vertelde.
Ds. Abbing zette het doel der bijeenkomst
uiteen. De stormen in het sociale leven
hebben ook aan de Christenen iets te zeggen,
een roeping gebracht. Het is die om te
steunen en te sterken, om op te richten
en te helpen wat zwak is en sterven zou.
De klassenstrijd die gepredikt wordt, de
dienst van het stof, die triumfeert in zoo
menigen kriDg richt zelfs tot in onze
kringen verwoestingen aan en voert af van
het pad ons door Openbaring en Belijdenis
geteekend als het rechte. Zullen wij slapen
terwijl alles rondom ons in beweging is
en afvoert van het rechte spoor?
Zeker het ons verwante Patrimonium is
er sinds lang, maar in Patrimonium vindt
een warm Hervormde niet zijn plaats.
Vooral sinds die vereeniging in 1895 het
program der georganiseerde antirevolutio
naire partij overnam, is 't een feit, dat niet te
weerspreken is, dat de Ned. Herv. werklieden
niet voldoende door Patrimonium kunnen
georganiseerd worden, een feit door den
voorzitter van de Haagsche afdeeling van
den Bond nader bevestigd, die meedeelde
dat Patrimonium vóór 1895, hoewel alle
christelijke werklieden trachtende te om
vatten, het niet verder brengen kon dan
140 leden, terwijl sinds de scheiding de
Chr. Nat. Werkmansbond 650 leden telt.
Zeker er bestaan ook neutrale werken
en bonden, maar de ervaring heeft maar
al te zeer geleerd wat er van die neutrali
teit terecht komt.
Tegenover deze komt nu de Chr. Nat.
Werkmansbond en wenscht hare medestan
ders te vereenigen met de belijdenis dat
de Heiland der wereld niet alleen de
eeuwige belangen, maar ook die voor het
tijdelijk leven draagt en leidt; en met het
vast vertrouwen dat een organisatie met
stonden begonnen te kwijnen, misschien
wel door ouderlingen naijver, door zijn
persoonlijken invloed, in 1530 beide Kamers
te vereenigen onder eene ordonnantie of een
reglement „volgens welke de Rederijkers
zich te gedragen hadden."
Philips de Schoone heeft wellicht het
best van alle Bourgondische en Oostenrijk-
sche vorsten de macht en den invloed der
Kamers van Rhetorica begrepen. Hij stelde
groot belang in hare organisatie en werkte
daaraan uit alle macht.
Ia 1493 wist hij eene vergadering te
beleggen te Mechelen, waar de afgevaar
digden van alle kamers verschenen waren
en op zijn initiatief besloten werd om de
kunst van Rhetorica in »goeden staat en
politie te stellen.* Zelfs werd daartoe eene
Kamer gesticht Jezus met de Balsembloem",
welke voornamelijk in opdracht had, toe
zicht over de bestaande vereenigingen uitte-
oefenen. Zoo diep echter was toenmaals
de vrijheidszin reeds geworteld, dat ge
noemde Kamer nimmer tot bloei is kunnen
komen.
Wordt vervolgd.
