No. 109. 1903. NIEUWSBLAD TOOR ZEELAND, Donderdag 18 Juni 17e Jaargang, CHRISTELIJK- HISTORISCH VERSCHIJNT Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRUS DER AÜVERTENTIËN Zij, die zich met 1 Juli a. 9. op ons i)lad abonneeren, ontvangen het tot dien datum gratis. HOOGER ONDERWIJS. elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE DER FIRMA en van van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. De vergadering van aandeelhouders van ons blad besloot dat voortaan geen advertentiën van rechtstreek- sche GELD-LOTERIJEN meer mogen worden opgenomen. DE ADMINISTRATIE. ii. De vrjjheid van het Hooger Onderwijs staan wij voor om tweeërlei reden, zeiden wij in ons eerste opstel (Zie Zeeuw van 11 Juni). In de eerste plaats omdat het belang der Wetenschap zelve het eischt, en in de tweede plaats om de tweeërlei tegen elkaar strijdige levensbeschouwing, welke in onze maatschappij heersehende is, en zich afspiegelt in de vakken van het Hoo ger Onderwijs. Over dit laatste nog een enkel woord. Vooraf echter nog een opmerking naar aanleiding van zeker opmerkelijk feit dat een ieder die meeleeft, reeds lang zal zijn opgevallen. De regeering zou met haar wetsontwerp in zake het jus promovendi en het recht der Vrije hoogescholen om graden te verleenen die in staat en maatschappij het zelfde burgerlijk effect (effectus civilis) zouden hebben als de graden, door de Staats hoogescholen verleend, sterker gestaan heb ben indien in de laatste kwarteeuw dus na 1878! de actie voor het Chr. Hooger Onderwijs met die voor het Lager Onder wijs gelijken tred had gehouden. Het moeilijk te verklaren feit heeft zich echter voorgedaan dat de Christenmannen uit de hoogste standen en geleerdste krin gen veel voelden en deden voor de Chris - teljjke lagere school, maar geen aandacht schonken aan de Christelijke hoogere school. Voor 1878 toen van de stichting eener Vrije Universiteit nog geen sprake was was die verhouding nog treuriger. Het waren eenlingen die voor den eisch van een eigen inrichting voor Hooger On derwijs zich warm maakten. En toen later de Vrije Universiteit ver rees, waren het, enkelen als met name de Lohmans en v. d. Borchs uitgezon derd, niet de adellijken, maar de boeren en burgers die hunne zonen aan die school toevertrouwden. Uit de hoogere standen ging men voort zijn zonen naar de Staats Universiteiten te zenden. Met welk gevolg? Dat wel enkele dezer zonen nog min of meer bescheiden meedoen in den strijd voor het goededoch het meerendeel van het geloof hunner ouders vervreemd, mee afdwaalden van het Christelijk spoor, of koud zijn voor de worsteling der Chris telijk historische beginselen. Nu weten wij wel dat er velen zjjn die meenen dat zulks niet komt van het on- geloovig systeem der Rjjks Hoogescholen; doch wij willen zoo vrjj zjjn, het er voor te houden. De uitslag geeft ons tenminste aanleiding tot de verzuchting: Hadden deze heeren hoo ger onderwijs naar Christelijke beginselen genoten, hadden zjj op den leeftijd wanneer de twjjfel over een menschenkind komt, de leiding en voorlichting van Christen professoren gehad en het Woord Gods tot lakkei bezeten om hun moeilijk pad te be- ■chjjnen, hoevelen zouden, naar den mensch gesproken, kunnen zijn terecht gebracht, of afgehouden worden van den weg der dwaling. Want het zal toch wel op de Staats hoogescholen ook alzoo zgn, gelijk men het, bijvoorbeeld op de Rjjks Hoogere Burgerscholen zoo telkens kan opmerken, het zgn niet in de eerste plaats de onder wijzers die de leerlingen, het zjjn de leer lingen die elkander bederven. Men is gegeneerd om als van Christe- ljjken huize bekend te staan, men schaamt zich dat men in den Bijbel thuis is; men tracht zich te houden of men van dit beste Boek, aan Moeders schoot en in de Chris telijke school met kinderlijke vreugde en instemming genoten, niets meer afweet. De enkeling die zich zgn Bjjbel niet schaamt, wordt uitgelachen; het is ook hier de eerste stap die het hem doet, en de meerderheid doet uit menschenvrees dien stap in een verkeerde richting. Daarom zgn wij niet minder dan voor Christelijk lager onderwijs, ook voor Chris telijk middelbaar en hooger; en zijn wjj dankbaar dat wij hebben een Vrije Uni versiteit niet alleen om haar gereformeer den grondslag, maar ook om de afzonder lijke, de afgezonderde opvoeding die daar het deel onzer jongelingen mag zgn. De wetenschap is één organisch geheel, met de theologie als moeder aller weten schappen. Er moet wezen eene hoogeschool waar zoowel het natuurkundig als het theolo gisch, het rechtsgeleerd zoowel als het litterarisch onderwijs gereformeerd is. Niet het eene Darwinistisch, en het andere Christelijk. Van dis tweeheid, van die gedeeldheid verwachten wij een ongelukkigen uitslag. Wg kunnen niet bewijzen dat het van het Staatsonderwijs komt. Maar zouden toch gaarne het Vrjje Onderwijs in de mo gelijkheid gesteld zien om te bewijzen dat zgn stelsel beter is; dat het niet van God af, maar tot God opvoert. En nu in zake Theologie, Rechtsgeleerd heid en Letteren de Vrije Universiteit reeds zulke schoone resultaten leverde, achten wg den tijd gekomen, dat ook in de andere vakken gelegenheid geboden worde om te toonen dat het Hooger On derwijs naar het richtsnoer van het Woord Gods iets beters geeft dan het Onderwijs dat steunt op do beginselen van het on geloof. Het ligt nu toeh eenmaal voor de hand dat er een groot verschil is tussehen een rots en kruiend oeverzand. Of aan de Rjjks Universiteiten geen knappe mannen gekweekt worden? Niemand die het tegenspreekt. Maar over 't algemeen worden er geen karakters gevormd. Nog dezer dagen schreef mr. Anema, zelf kweekeling eener Staatsuniversiteit, in een onzer Christelijke bladenMannen van karakter, mannen uit één stuk kweekt men slechts door eene opleiding uit één stuk aan eene Universiteit die staat op ééne wereldbeschouwing. Wilt ge één voorbeeld uit vele, hoe het gaat aan eene Rijks-Universiteit? Mr. Anema zegt„De student die op het college over strafrecht hoort, dat er geen recht is boven de wet, en dat het rijden over de kleine steentjes, volkomen gelijk staat naar zijn kwaliteit en wezen met een afschuwelijken moord, en die dan op het college van Rechts- philosophie hoort bepleiten dat alle recht zijn oorsprong vindt in de zedelijke we reldorde, die vóór en over recht en Staat heerscht en daaraan zijne wijding verleent, die haalt de schouders op voor alle recht en gerechtigheid, als hij niet genadiglijk daarvoor wordt bewaard.". En nu is het de bedoeling der Regee ring niet om aan het Staats-Hooger-onder- wijs te tornen. Zij wil alleen maar doorvoering van het beginsel der rechtsgelijkheid voor het Hoo ger Onderwijs, gelijk dit in 1889 in de wet is vastgelegd voor het Lager Onderwijs. Toen is de Bijzondere school als gelijk gerechtigde naast de Openbare School ge plaatst, en dit wenschte zij nu ook te doen met de Vrije Hoogerschool (of scholen) naast de Rijks-Universiteiten. Wie dezen eisch der rechtsgelijkheid billijkt, beaamt niet de klacht van liberale zijde geuit als zou dat Bijzonder Hooger- Onderwijs sectariseh zijn, en nog minder dat het hier een quaestie is van partij. Dat was 't in 1889 niet, toen mannen als Rcëll en Gleichman dit beginsel aan vaardden, en ook in 1902 niet toen een neutraal-schoolman als nu wijlen de terecht betreurde Alberda van Ekenstein zich er voor gewonnen verklaarde. Met de argumenten waarmee de liberale partij in de vorige eeuw kwam aandragen om de alleenheerschappij der lagere school te verdedigen, kan men, na 't gebeurde in 1889, in 't belang eener alleengerechtigde Rijks-Hoogeschool niet meer aankomen. Toch geschiedde dit reeds. Ons blad is te klein, om de geleerde vertoogen uit brochures en groote pers, ook maar aan te halen. Wij zullen er straks wanneer het ontwerp in openbare beraadslaging komt, wel meer van hooren. Men heeft er al op gewezen dat be kwame Christelijke mannen, nu reeds, pro fessor aan de Rijks Hoogeschool kunnen worden. Maar op die enkelen bouwe men nu toch geen redeneering. In den loop der jaren hebben mannen als Gratama, De Geer en Domela Nieuwen- huis, mannen van meerdere ot mindere be slistheid in de belijdenis van den Christus, met eere het hoogleeraarsambt bekleed. Maar werden daarmede de Staats Hooge scholen goed? Is de openbare school goed, omdat er aan enkele verspreide openbare lagere scholen in den lande nog Christelijk onderwijs ge geven wordt? Bovendien, is de machtigste bekoring nu juist van deze mannen uitgegaan? Of zijn het juist mannen al3 Buys en Op- zoomer gewce.-t, die eene wetenschappe lijke school hebben gesticht, en hunne wijs- geerige oveituiging in hunne leerliDgeD, en door de zo in de breede kringen des volks hebben overgeplant? Jammer dat men dit reeds toen niet heeft ingezien. Nu, na het afsterven dezer wijze, voor hun doen hoogst bezadigde mannen, zijn er bij tientallen opgestaan die veel gevaar lijker stellingen hebben uitgesproken, waar van het gevolg is dat het socialisme, het materialisme, driest en grof, aan onze stu denten, zoo dames als heeren, wordt ver kondigd, en door dezen onder het volk wordt verbreid. De sociaal democratische arbeiderspartij krijgt met ieder jaar nieuwe aanhangers uit het meest wetenschappelijke, hoogst beschaafde deel des volks. Een gevolg zeer zeker van het stelsel van Staats Hooger Onderwijs, dat niet deugt. En ook van de gebleken onmogelijkheid dat de Wetenschap neutraal zal gedoceerd en bestudeerd worden. Wil men dan een wetenschap die der gelijke resultaten geeft, men geve dan daarnaast plaats aan de Christelijke weten schap der Vrije Universiteiten, en late ze den kamp met gelijke wapenen voeren. Aan weerszijden hebbe men het geloof in de innerlijke voortreffelijkheid van dat onderwijs, waarvan men voorstander is, en waarmede men het nationaal belang zegt te bedoelen. Wij hopen dat het wetsontwerp tot aan vulling der wet op het Hooger Onderwijs door de groote meerderheid in beide Kamers uit dit oogpunt bezien, en aangenomen zal worden. 17 Juni 1903. Wanneer de geneesheeren in gebreke blijven te bewijzen dat ongevaccineerde kinderen gevaarlijker zijn voor hunne om geving dan gevaccineerde, dan is 't be zwaar tegen 't vaccinewetje dat voor een duizendtal ongevaccineerde kinderen de schooldeur opent, vervallen. Maar wanneer dan later eens een pokken epidemie uitbreekt Wel, laat dan de ouders beslissen of zjj hunne kinderen dadelijk zullen doen inenten of ze tijdelijk van de school verwijderen. Tegenovervaccineeren (inenten) roepen wijisoleeren (afzonderen). Het afzonderingsstelsel levert heel wat betere uitslagen dan de inenting. En de Mozaïsche wetgeving leert ons dat isoleering van zieken geen ongeoor loofde inbreuk is op de vrijheid. De Goesche Courant was wel zoo vrien delijk onze opmerking aan haar adres te beantwoorden. Haar antwoord gaat aan een paar mis vattingen mank, op eene van welke slechts wij wenschen in te gaan, om verkeerde gevolgtrekkingen te voorbomen. Zij heeft uit den slotzin van ons stukske opgemaakt dat wij in »hooghartige ge rustheid" zouden gespot hebben met de macht der liberalen. De gedachte hieraan is evenwel verre van ons geweest. Wij hebben niets anders bedoeld dan te doen uitkomen dat er naar onze meening geen liberalen zijn die hunne macht zou den willen gebruiken om 't door de Qoe sche Courant gewenschte »tegenwieht" te verschaffen. Niet tegen de macht der liberalen, maar tegen de onzinnige uitnoodiging ging onze eritiek. Overigens stappen wij gaarne van deze quaestie af. Niet om polemiek, slechts om tegenspraak is het ons te doen, wanneer wij eens een enkele maal met onze geachte collega van de Turfkaai van meening moeten verschillen. Moge onze »toon" haar daarbij niet al te zeer vertoornen. Immers de mensehen zijn zoo spoedig geneigd te zeggen dat wie boos wordt, het pleit heeft verloren. De vereeeniging tot oprichting en instandhonding van eene christelijke be waar- en voorbereidingsschool te Middel burg heeft subsidie aangevraagd uit de gemeentekas. (Zie ons vorig no.) En dit verzoek is verklaarbaar. Deze jeugdige vereeniging toch op kleine schaal begonnen, ziet zich voor uitgaven geplaatst, die op dit oogenblik haar eeniger- mate bezwaren. Wat toch is het geval Ten vorigen jare heeft zij hare school ge opend in een gebouw, haar van de burger lijke gemeente in huur gegeven. Doch bg' den voortduur bleek dit gebouw voor een school ondoelmatig, ja ongeschikt. Het werd zelfs afgekeurd door de plaatselijke com missie van toezicht. Er werd op ontruiming aangedrongen en naar een betere gelegen heid uitgezien. En dit ia goed ook. De tijd is gelukkig voorbij, dat de kleinen op de zoogenaamde bewaarscholen in enge, muffe kamertjes op elkander gezet, als haringen in een ton verpakt, in letterlijken zin be waard werden, nog niet eens voor koude, tocht en overmatige warmte, maar dan toch voor ongelukken op straat. „De kin deren zijn dan toch geborgen," zoo men zeide. Gelukkig slaagde genoemde vereeniging er in een zeer geschikt perceel aan te koopen, waar zij hare nieuwe stichting zal doen verrijzen. Het zal ongetwijfeld een eenvoudig, doch degeljjk gebouw worden, ingericht naar de eischen van het onder wijs, in verband met de gezondheidsleer. Daarbjj staat het in een goede, stille wijk, de van ouds bekende Bree, in de onmid dellijke nabijheid van de Balans. Aan het hoofd van deze inrichting zal komen te staan een onderwijzeres, de zoo genaamde „Juffrouw," berekend voor hare moeilijke taak, om n.l. met medewerking van hare helpsters de lieve aangroeiende kinderschare te leiden aan de voeten van Hem, die ze steeds onder zjjne hoede en bescherming nam en ze zegende met meer dan moederljjke teederheid. Eilieve, zoo zou men vragen, wat wil de vereeniging tot oprichting en instand houding van eene christelijke bewaar- en voorbereidingsschool te Middelburg nog meer Daarover een volgende maal. De Vereeniging »Floralia", welke reeds dubbel hare sporen verdiende, zal ook dit jaar weder de gelegenheid aanbieden tot het aankweeben van planten. In den loop dezer week moeten deze bij de bloemisten worden afgehaald. Ontegenzeggelijk zullen velen ook nu met beide handen deze gelegenheid aan grijpen om op een zeer voordeelige manier in het bezit te komen van een verzameling planten, waaraan, bij goede behandeling, later op de Tentoonstelling, bloemenlief hebbers hun hart kunnen ophalen, afgedacht nog van het genot, dat zoo menig kweeker er zelve van heeft. Mogen ook dit jaar Flora's kinderen in sierlijkheid en kracht niet behoeven onder te doen voor hare verwanten van vroegere jaren en alzoo de Vereeniging bij vernieu wing voldoening smaken in betrekking tot de vele opofferingen aan haar loffelijk streven verbonden. Dezer dagen trok eene naast elkander staande beschouwing over het socialisten congres te Enschedé en over de honderd zeventiende jaarvergadering van Set Nut onze aandacht. Dat maakt nu precies den indruk van een jong mensch in de vlegeljaren en een afgeleefden grjjsaard, die zich om beurte willen doen zien en doen hooren. De jonge socialisten-club speelde comedie. Op het tooneel verzoende zich de anarchist met den socialist, en het publiek applaudis seerde en zong socialisten-liederen. De vergrijsde Nutsmannen hoorden de klachte van hun voorzitter o. i. in deze woorden»Naar mijne meening praten de menschen tegenwoordig te veel, terwjjl de maatschappij behoefte heeft aan mensehen die doen." En voorts was slechts achteruitgang te melden voor Eet Nut, zoowel in ledental als in geldmiddelen. Het Nut en het Socialisten-congres, ver tegenwoordigers van neutraliteit en solida riteit. En daartegenover het Christendom met z|jn geloof en beljjdenis. Tegenover neutraliteit stelt het Christen dom zgn geloof in Gods Voorzienigheid. En tegenover solidariteit zgn geloof aan de gemeenschap der heiligen. En alzoo bewandelt de geloovige rechte en welgebaande wegen. Dat er tegenwoordig te veel gepraat en te weinig gedaan wordt, zei de voorzitter van het Nut, de heer Stork. Dat kan waar zgn in de kringen van het Nut, waar de vermakelijke geschiedenis verteld werd van een Nutslezing waar zoo dikwjjls gegaapt werd, dat de voorzitter zeggen moest: „zacht wat mannen, meneer de spreker (of de lezsr) heeft zóó gedaan." Maar aan de christelijke partij zal dit verwjjt toch niet met reden kunnen toegevoegd worden. Voor veertig jaren opende de weesin richting te Neerbosch de deur voor veer tig jaren werd het eerste Zendingsfeest gehouden. En stel u voor zoo ge kunt de ontwikkeling op ieder gebied in het chris telijk leven en in den christelijken arbeid. Op het gebied van school en onderwijs, op het gebied van barmhartigheid en op wekking, op het gebied van kerk en pers, op héél het terrein van het leven dat ook de eeuwige belangen niet uit het oog ver liest, en dan mogen we, in 't geheel ge nomen, ieder voor zichzelf beoordeelen of hij niet meer doen kan deze opmer king van den voorzitter van het Nut, af wijzen met de opmerking doe zooals wjj.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1903 | | pagina 1