No. 98. 1903.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
Donderdag 21 Mei.
17e jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
LEimmm.
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
m van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De sociaal democraten hebben eerst de
schuld van de nederlaag der «algemeene"
werkstaking op elkander geworpen.
Reens hing een schilderij op van Troel
stra en Schaper.
Dezen ontkenden.
Reens hield zijn beschuldigingen vol.
De een beschuldigt den ander van on
waarheid spreken.
En zoo weet eigenlijk de „bourgeois"-pers
nog niet, of er schuld is aan de eene of
aan de andere zijde.
Wat wij in ons vorig no. uit het Volks
dagblad van dr. Van Eeden overnamen,
was lang niet malsch voor mr. Troelstra.
Hij bevestigt de aanklacht van Reens
en beschuldigt Troelstra van dubbelhartig
heid.
Nu lust het ons niet al 't geschrijf tus-
schen Reens en Troelstra in ons blad over
te nemen.
Het kan ons in zeker opzicht al heel
weinig schelen of A, dan wel B, of ook
wel allebei gelogen hebben, of dwaalden.
Onze strijd loopt tegen beginselen, niet
tegen personen.
Toch moeten wij de sociaal democrati
sche pers in de gaten houden.
Zij houdt er nu eenmaal een woorden
keus, een feitenwaardeering op na, die
eer aan leugen en legende, dan aan waar
heid doen denken.
Onder hen die, na de nederlaag, een
opmerkelijk woord spraken, nemen wij mr.
Troelstra en dr. Gorter.
Een liberaal blad De Nieuwe Courant
zegt naar aanleiding der rede van eerst
genoemde
Het wordt met iederen dag duidelijker,
welke tactiek de S o c.-D e m. Arb. P a r t ij
heeft gekozen om zich aan den last van schuld
en van verwijt, dien zij in de laatste maanden
op zich heeft geladen, tegenover het publiek
zooveel mogelijk te onttrekken. De leiders
hebben blijkbaar gezamenlijk een «verklaring"
van de onzinnige en roekelooze «algemeene
werkstaking" samengesteld en daarvoor wordt
nu allerwegen propaganda gemaakt.
De «verklaring1' is dezeDe «algemeene
werkstaking", het «anarchistisch avontuur" is
aan de deelnemers opgedrongen door de
spoorwegmaatschappijen, de bourgeoisie, het
parlement en de Regeering.
De leugen is nu nog tastbaar. Als zij maar
ruim genoeg verspreid en vaak genoeg her
haald wordt, dreigt zij evenwel in de aanhou
dend «bewerkte" lagen van ons volk als waar
heid aangenomen te worden. Haar spoedig
te achterhalen is dus noodzakelijk.
Regeering en bourgeoisie aldus mr.
Troelstra hebben de tweede staking «uit
gelokt". Men verlangde er naar, omdat men
gereed was (hetgeen iets anders is dan u i t-
lokken) en heeft toen in stede van de
behandeling der stakingswetten uit testellen,
haar doorgedreven en overhaast.
Had men geduld geoefend, dan zou het over-
Vermelden wij alleen dat de heer Vlie
gen, zich bij Troelstra en Schaper aansluitend,
in Het Volk de bewering van Reens tegen
spreekt, als zou Troelstra in de vergadering
Van hoofdbesturen van 15 Maart hebben voor
gesteld de motie van 20 Febr. te herhalen.
Hij, Vliegen, deed dit, en wel met de toe
lichting er bij, vlak tegen Reens' voorstel in,
„dat de beslissing over het al of niet aangaan
der algemeene werkstaking berustte b ij de
spoorwegorganisatie s".
Hiertegenover luidt Reen's aanklacht in
het Volksdagblad:
Het is mr. P. J. Troelstra, en niemand
anders, die veroorzaakt heeft, dat de Neder-
landsche vakbonden het besluit namen, de
wetten te beantwoorden met de afkondiging
van de algemeene werkstaking.
Ik ga zelfs nog verder en beweer dat, ware
mr. Troelstra niet in de eerste geheime
vergadering aanwezig geweest, er waarschijn
lijk een zoodanig besluit genomen zou
zijn, dat ons gelegenheid zou hebben gegeven,
bij verandering van omstandigheden zonder
opzien te retireeren.
Troelstra echter heeft dit onmogelijk
gemaakt.
Dit betreft geheime vergaderingen, en wat
de heeren daarvan vertellen, spreekt elkaar
zoo vierkant tegen, dat de buitenstaander er
moeilijk uit wijs kan worden.
kropt gemoed der arbeiders zich hebben kun
nen luchten in meetings en protest-betoogingen
nu moest de bom der algemeene werksta
king losbarsten.
Wij willen eenige data in herinnering brengen.
31 Januarispoorwegstaking en Capitulatie.
25 Februariindiening der «stakingsont-
werpen."
37 Maartafdeelingsonderzoek van de
Tweede Kamer.
18 Maart: verschijning van het Voorloopig
Verslag.
28 Maartindiening der Memorie van
Antwoord.
31 Maart: eindverslag Tweede Kamer.
29 Aprilbehandeling
1011 April: onderzoek en behandeling
Eerste Kamer.
Op 28 Februari verschenen de manifesten
van het «Comité van Verweer" en de oproe
pingen van Het Volk tot het organiseeren
van een algemeene «landelijke" protestbewe
ging tegen de ontwerpen. Vele tientallen van
sprekers trokken toen het land door en hon
derden vergaderingen werden belegd. Voordat
de Tweede Kamer de mondelinge behandeling
begon, heeft dus het «verweer" meer dan
vier weken den tijd aan zich gehad en
daarvan gebruik gemaakt. Een maand lang
heeft de veiligheidsklep opengestaan voldoen
de, zouden we zeggen, om een uitbarsting
overbodig te maken.
Die «uitbarsting" is dan ook volkomen
kunstmatig geweest. Een avontuur, zooals mr.
Troelstra het noemde. Een avontuur, waarop
hij eerst de arbeiders mee heeft helpen aan
sturen waarvoor hij ze daarna heeft gewaar
schuwd («Wat nu waarbij hij eindelijk,
toen het op het nemen van een definitief be
sluit aankwam, sprakeloos is geblevendat
hij nu betreurt en waarvoor hij met alle macht
de schuld op den gehaten tegenstander wenscht
te werpen.
Ook de heer dr. Gorter in „De Nieuwe
Tijd" constateert dat het Nederlandsche
proletariaat verplicht was zich tegen de
reactie te verzetten.
Dichterlijk, maar niet minder onwaar
is zijn betoog, waar hij aldus schrijft
„Daartoe voelden die vertrapte mannen
zich verplicht om het ideaal dat zij in zich
dragen. Zij zijn de dragers van de Idee,
van het eenige wezenlijk schoone ideaal
dat op aarde is. En wie dat in zich heeft,
wil zich altijd verzetten als de brnte-kracht,
de stompzinnigheid, de laagheid, de valsch
grijnzende huichelarij komen met nieuwe
ketenen".
En dan
„Het Nederlandsche proletariaat, te zwak
om te winnen, was toch te sterk om zich
zonder verweer te laten slaan".
De slotsom van dr. Gorters rede is dat
de stakende arbeiders goed hebben ge
handeld.
Iets verder zegt hij
„De sterkte der spoor is ook mij zeer
tegengevallen 1"
Hel was dus wel degelijk hoop op suc
ces, en niet al de praatjes van noodzake
lijkheid, enz. die tot den strijd deed be
sluiten.
En de misleide slachtoffers worden ge
troost met een „Wij konden niet anders!"
Het artikel tracht ook nog de Christen
arbeiders tegen het kapitalisme op te zetten.
De schrijver meent namelijk dat wij met
Chr. vakorganisatie voor de regeering het
paard van Troye binnen halen.
Nu, wij denken dat de Christen werklieden
zich niet licht meer door de sociaal de
mocraten op sleeptouw zullen laten nemen.
Deze laatsten toch hebben zich in hun
waren aard getoond. Sprak zelfs Oude
geest niet van „erger dan de hel"en
Troelstra van „baarlijke duivels"?
Zoo zal 't ook wel met de liefde voor
de Vrije School zijn, waarvan een Congres-
besluit gewaagde. Trouwens de motie der
Amsterdamsche afdeeling zegt 't wel anders!
En „den godsdienst er buiten om
trent de opvatting daaromtrent heeft men
van die zijde ook al aardige staaltjes gezien.
20 Mei 1903.
Wij herinneren nogmaals aan de verga
dering van antirevolutionaire kiesvereni
gingen in Zeeland op Woensdag 27 Mei,
a. te Goes. De gewone vergadering begint
te 9 uur en is toegankelijk voor leden van
aangesloten districts- of plaatselijke kies
verenigingen en voor de leden van het
comité. De buitengewone vergadering be
gint om 11 uur, en is toegankelijk voor
alle antirevolutionairen, zoo mannelijko als
vrouwelijke, zoo vrije als georganiseerde.
In datzelfde Goes, in deze zelfde Prins
van Oranje, waar men thans uit alle oor
den van Zeeland de antirevolutionaire
vrienden met hunne meelevende huisge-
nooten die er wezen kunnen, verwacht,
kwamen anderhalf jaar geleden uit allo
oorden des lands de leden der Nederland
sche Zondag8schoolvereeniging te zamen.
Het was bij die gelegenheid dat ds. v.
Noort hun toeriep:
„Op wat merkwaardige plaats zijn wij
bjjeenin het land van Goes, het hart van
Zeeland", in Goes, de stad van Zuid-Beve-
land, het middelpunt van verkeer en ver
tier voor de ons zoo trouwe Zeeuwenin
de stad die eenmaal zoo arm was, dat er
niet eens een Rentmeester op 200 Nobelen
kon worden aangesteld; en toch zoo rijk
aan privilegiën en handvesten dat zij hare
wederga niet hadin de stad waar chris
tenen de namen van de reeds afgereisde
Saaymans Yaders, Buddings, De Jonge's
omzweven, even goed als anderen de Re-
nesse's en de Borsselens, de Alva's en de
OraDje'sde Spanjolen en de Geuzenin
de stad die in 1530 door den Sint Felix-
vloed werd geteisterd Neen wij zul
len niet den roem bezingen van Jacoba
van Bejjeren, de schutterkoningin, die den
papegaai van den staak schoot, al is daar
nu nog de moerbeziënboom dien zij ge
plant heeft; wij gaan liever in den geest
naar de wandelkerk van de Magdalena, en
wijzen u de zerk waaronder Frans Naere-
bout rust, de moedige, trouwe, wakkere
loods die zijn naam heelt vereeuwigd, niet
omdat hij vogels schoot, maar omdat hij
menschenlevens heeft gered
„Waarom ik u op hem wjjs? Onze
vereenigimg bewijst ook loodsdienst."
Dezen laatsten regel nemen wij over.
Ook de antirevolutionaire partij bewijst
loodsdienst.
Van Groens dagen af is zij or op uit
geweest, oproeiende tegen den stroom van
ongeloof en revolutie, haar lichte boot te
sturen door de branding heen, en te red
den uit de golven de kinderen onzes volks,
die dreigden te worden meegesleurd.
Loodsdienst! Dat wenscht ook het Pro
vinciaal Comité te verrichten. De wakkere
loodsen die altijd waken, bij kalme stilte,
of onder de bries, bij noodweer somwijlen
en hooggaande golven. Zij waken, en zijn
ook nu op hun post. Nu, terwijl het staat
kundige scheepke, na de stormen der laatste
weken, zachtkens voortwiegelt, bij heldere
lucht en zonneschijn. Zij roepen ons op
ter scheepsraad. Of, zonder beeldspraak
gesproken, zij noodigen ons ter bijwoning
van den Partijdag.
Hunne waakzaamheid blijke aanstekelijk.
Wij hopen op een flinke opkomst.
Hangende de wetsontwerpen schreef en
sprak men van sociaal democratische zijde
in manifest en meeting dat de vakorgani
satie er door werd vermoord, alle stakings
recht weggedecreteerd werd.
Daags na de aanneming der wetsont
werpen schreven en spraken diezelfde so
ciaal democraten dat er niets veranderd
was
Thans schrijft Eet Volk, naar aanleiding
van het beweren van den secretaris van
den metaalbewerkersbond, dat „ie neu
trale vakbeweging door de jongste wetten
zou zijn gemuilkorfd", het volgende
„Het is noodzakelijk te wijzen op de
noodeloos onrustverwekkende voorstelling als
zou de vakbeweging door de beruchte wet
ten „vermoord en gemuilkorfd" zijn. Dit
nu is sterk overdrevenwij herinneren er
aan dat door Polak die geacht kan wezen
goed op de hoogte te zijn, is verklaard dat
Hij had er bij kunnen voegende
Witziussen en Smijtegelts.
de vakorganisatie geen harer toi nu toe
gebezigde strijdmiddelen behoeft achter
wege te laten. Dit is door tal van voor
mannen als juist erkend en ook herhaalde
lijk door bestuurders (ran N. A. S. en
voornamelijk Van Erkel" een anarchist!)
„verzekerdten overvloede is dit ook bij
de staking der Amsterdamsche houtwer
kers gebleken".
En dat zegt Eet Volk, die steeds het
tegenovergestelde uitgebazuind en de ko
kende volkshartstochten gaande gehouden
heeft, 0. a. met de plaatDr. Kuyper een
geketenden arbeider worgend.
Is 't verwonderen dat velen zeggen,
weing op de beweringen en verzekeringen
en eeden van die zijde aan te kunnen
Eene vergadering Maandag in Den Haag
gehouden van den Bond Vrede door Recht
verlevendigde de herinnering aan de Vredes
conferentie vier jaren geleden gehouden.
Langzamerhand komt het licht der ge
schiedenis te vallen op die geruchtmakende,
veel belovende en ook veel gehekelde bij
eenkomst. Daar is ook in die verloopen
vier jaren zooveel gebeurd, dat aan den
ernst van de vredes-ideeün bij vorsten en
volken twijfelen doet.
Een woord op zijn pas, sprak jhr. de
Savornin Lobman als eere-voorzitter van
den Bond Vrede door Recht in deze woorden
Laat ons dit niet ontmoedigen. De man
nen die in de middeleeuwen de kathedralen
bouwden, hebben onzelfzuchtig elk hun
steentje bijgebracht. In de wereld der ge
dachten is elke gedachte een druppel.
Tezamen vereenigd vormen die droppels
een krachtigen stroom. Laat ons dan in
alle landen onze gedachten bijeen brengen
tot een geweldigen stroom, laat daarbij
onze gedachten steeds gericht zijn op Hem,
die de bron is van alle recht en laat de
stroom steeds ingeperkt blijven tusschen
twee dijken den dijk van de gerechtig
heid en van het gezond verstand.
Straks verrijst in onze residentie een
zichtbaar gedenkteeken van de in 1899 al
daar gehouden Vredes-conferentie, en een
paleis waarvoor de Amerikaansche millio-
nair Andrew Carnegie een vorstelijke gift
van lVj millioen dollars schonk.
De overheid lasthebber van het volk. In
dat stelsel mist het recht eiken grondslag.
Wat recht en wat onrecht zal zijn, hangt
dan af van «hst rechtsbewustzijn".
En hoe vormt zich nu dit hooggeloofde
rechtsbewustzijn
Er staan eenige denkers, eenige schrijvers,
eenige sprekers op, die een stelsel van
denkbeelden bepleiten er er propaganda
voor drijven. Deze menschen krijgen een
aanhang achter zich. Zeg één tiende van
het geheele volk. Aan dit tiende deel van
het volk prenten ze hun denkbeelden in.
Ze maken dat men hen napraat. En zijn
ze zóóver, dan treden ze driest en stout
op, om te roepen dat de door hen aan den
man gebrachte denkbeelden, het rechtsbe
wustzijn van de natie vormen.
Daar is dan niets van aan.
Integendeel. Negen tiende van het volk
volhardt bij zijn vaste, aloude overtuiging,
maar vindt geen aanleiding, om met veel
rumoer daarvoor op te komen. Zoo hoort
men op de markt van het leven bijna uit
sluitend die kleine groep. Die kleine groep
overschreeuwt heel het publieke terrein.
En nu wordt in overmoed en dwingzucht
de eisch gesteld, dat de Overheid het recht
in den Staat naar haar denkbeelden zal
omzetten.
Geeft nu de Overheid hieraan toe, dan
geschiedt wat de Psalmist noemt, dat «de
fondamenten van het Staatsgebouw worden
omgestooten", en de toekomst van den Staat
openlijk wordt bedreigd.
Dit, en niets anders, is die doodelijke
theorie van het bouwen van het recht op
het rechtsbewustzijn, instede dat het rechts
bewustzijn in het volk, waar het 't spoor
bijster werd, weer geconformeerd worde
aan het objectieve in God vaststaande recht.
Allo R.-K. bladen in Noord-Brabant
wijden een woord van waardeering aan de
nagedachtenis van den beer J. F. Vlekke,
te Gastel. En met name in zijn eigen blad
dat hij reeds vijftig jaren lang ten behoeve
zijner werklieden redigeerde, wordt 0. a.
een hoofdartikel aan hem gewijd waarin
sober en met piëteit het grootste verlies
geschetst wordt dat gezin en werkkring
en maatschappij lijdt. Al was hij geen der
onzen, toch mag ook van onzen kant oen
woord van waardeering niet ontbreken.
Vroeger was de heer V. onderwijzer, hij
werkte zich op tot directeur der beetwor
telsuikerfabriek te Gastei, waar hij de
vriend en weldoenor zijnor werklieden was.
Vijand van don sterken drank, bestreed hij
dezen volksvijand ook onder zijn arbeiders.
Hij was een man van de sociale actie, die
ook in de dagen van spanning zich druk
heeft geweerd, totdat onlangs na een drukke
vergadering een beroerte hem trof, die zijn
leven sloopte. Veel wordt in hem verloren.
Zijn naam zal niet spoedig vergeten zijn.
De heer Van Koetsveld heeft bij zijn
optreden te Wageningen tot bestrijding
van den antirevol. candididaat, na de gees
ten van Cromwell en zijn rondkoppen tegen
dezen te hebben opgeroepen, onder meer
de bekende persifleeringen geleverd op de
organisatie onzer partij, met haar programs
van actie.
Bij een Statenverkiezing een wel wat
zot wapen.
Wat overigens die Programs van Actie
betreft, wij weten dat de antirevol. kies-
vereenigingen hunne candidaten nimmer
gebonden hebben aan den geheelen inhoud
dier programs; en ook, dat nog in 1893,
met name de heer Van Dedem (in de Stan
daard van 10 Mei) zijne gehoorzaamheid
aan dezelfde Programs had uitgesproken;
onder anderen met dit woord
„Had er in 1887 een program van actie
bestaan ik zou daaraan ongetwijfeld
getrouw zijn gebleven".
Indien hier van dwaling sprake is, mocht
de herinnering aan hetgeen de eigen vrien
den op dit punt „gezondigd" hebben, wel
een aansporing geweest zijn om van dit
wapen een niet te ruim gebruik te maken,
daar 't met den vijand ook den vriend
treffen kon.
Trouwens wanneer die partij zoo oud
zal zijn als de onze, wie weet of zij dan
ook niet eene organisatie als de onze rijk
zal zijn.
Christelijk- democratisch.
De leuze van Christelijk-democratisch,
die we eenmaal ophieven, en nimmer hopen
los te laten, zal daarom juist door onze
redactie steeds tegen ontwijding verdedigd
worden.
Dat hiervoor gevaar bestaat, hoe kan het
anders
Toen de heilige apostel zijn Goddelijk
getuigenis uitriep van de rechtvaardiging
door het geloof, kwamen aanstonds de pa
rasieten op, die riepen«Zoo zullen wij
dan de zonde doen, opdat de genade te
meerder worde".
Toen Luther de vrijheid van consciëntie
had geproclameerd, volgde binnen korte
jaren de extravagantie van Schwenckfeld
en den Boerenkrijg.
En ook hier te lande was nauwelijks de
Reformatie doorgebroken, of het Calvinisme
vond het kwaad der Nachtlooperij te be
strijden en werden de gruwelen van Jan
van Leiden gezien.
Elke vrijere richting verlokt altoos enkele
woelige geesten, om de vrijheid in bande
loosheid te verkeeren en wat met heilige
intentie geproclameerd werd, te misbruiken
tot voeding van eigen zondigen hartstocht.
Dat ook nu dit kwaad niet zou uitblijven,
was te voorzien.
Doch zoomin als de Apostelen en Refor
matoren zich daarom van het rechte spoor
lieten afleiden, zoomin zullen ook wij ons
door deze extravaganten uit het veld laten
slaan.
