NIEUWSBLAD
TOOR ZEELAND.
No. 96. 1903.
Zaterdag 16 Mei.
17e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Bij 1 immer InM een Bpepcl.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IJ K.
BI©
De kracht eener vrouw.
Gemengde Berichten.
beken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—6 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Hansweert 16 Mei.
Krabbendijke (ook voor Waarde) 18 Mei
en 19 Mei voorm.
Rilland-Bath 19 Mei nam. en 20 Mei
15 Mei 1903.
Woensdag 27 Mei zal de„ antirevolutio
naire partij te Goes baar partijdag hebben.
Alle antirevolutionairen en hunne naaste
geestverwanten de christelijk historischen
en vrjj antirevolutionairen zijn welkom.
Twee bekende goede sprekers zullen op
treden. Het zijn ds. v. Lummel, zoon van
wijlen den pionier der vrije school H. J.
v. Lummel, en professor Fabius. Zij wenschen
hun bezielend woord, waarmede zij zoo
vaak de broederen in andere provinciën
wisten te stichten, ook hier in te dragen.
Het zullen sociale onderwerpen zijn
waarop zij ons vergasten.
Laten daarom niet alleen onze christen
werkgevers er komen; maar laten zij ook
hunne christenarbeiders in de gelegenheid
stellen, om met behoud van hun dagloon,
van deze kostelijke gelegenheid tot verrij
king hunner kennis, te komen profiteeren.
Uit Walcheren en de Bevelanden ver
wachten wjj een flinke opkomst.
Maar ook uit Zeeuwsch Vlaanderens
Oosteljjk en Westeljjk deel mogen er niet
velen op het appèl mankeeren.
Wie uit Schouwen en Duiveland, uit
Philipsland en Tholen komen kan, voege
zich eveneens bij ons.
Voor de leden onzer provinciaie staten,
zitting hebbende voor Goes en Middelburg,
en voor de antirev. Kamerleden uit Mid
delburg, Zierikzee en Goes, een goede ge
legenheid om eens opnieuw met hunne
kiezers kennis te maken.
De bestaande banden moeten vaster ge
maakt, nieuwe banden moeten gelegd worden.
Vooral het jonge geslacht de hoop
der toekomstbehoort flink vertegen
woordigd te zjjn.
Ook onze vroiiVen en dochters zullen
eene geopende deur vinden.
De antirevolutionaire partij moet 27
Mei ter heirvaart.
Ter heirvaart naar Ter Goesl
Wie in de Chr. Vakorganisatie
In de eerste plaats alle Christenarbei
ders. Dat spreekt van zelf.
Maar in de tweede plaats die breede
rjjen van werklieden die geen socialisten
of anarchisten, maar ook geen Christen
werklieden zijn.
Menschen die, helaasniet leven bij het
Woord Gods, maar toch ook den weg der
sociaal democraten niet op willen.
Die moeten uit de neutrale vakbewe
ging uit.
Zij worden er in gehouden door de zil
veren koorde: ziekengeld, pensioen- of
weduwenfonds, of ook wel door jaarlüksche
polverteringen met na afloop bal.
Van dit laatste zouden deze mannen al
licht wel afzien, indien ook de Ohr. Vak-
vereeniging althans een ziekenfonds heeft.
En dergeljjke Chr. werkliedenvereeni-
gingen zijn er reeds, en er kunnen er nog
meerdere opgericht worden.
Een schoone taak is hier voor de pre
dikanten en hunne helpers weggelegd.
Het is althans voor vele plaatsen
nog niet te laat.
Mits men het ijzer smede, terwijl het
heet is.
In Januari meende het Comité van Ver
deer te mogen dreigen namens 90 duizend
werkleden.
Het lijkt er niet naar, dat het reeds zoo
er£ Zou zïjn in de arbeiderskringen.
Men neme de proef maar eens in elke
gemeente van onze provincie.
tracht reeds alle werklieden van
verschillende kerkelijke indeeling bijeen
e brengenlaten de leiders ook op andere
p aatsen alzoo doen, waar nog geen Chr.
(i jgi
Dat een conservatieve wind over onzen
lands-akker waait is niet twijfelachtig.
Wil men bewijs. Let dan op de Mei-Kroniek
van de stemmen voor waarheid en vrede. Dr.
Bronsveld, die in de vorige Kroniek erkende
slechts met moeite de tegenwoordige re
geering ook als zijne overheid te kunnen
erkennen heeft nu slechts lof, ook voor
de regeering, ora hare houding in de
roerige Aprildagen.
Nog een ander bewijs.
Mr. S. van Houten, weleer de radicaal
bij uitnemendheid vindt de stakingswetten
gewettigd en geboden, en de houding der
regeering te prijzen.
Of het christelijke ministerie ook aan
kracht en invloed gewonnen heeft 1
Alleen vrijzinnig-democraten en socia
listen vormen op 't oogenblik de oppositie.
En hoe spoediger de vrijzinnig-demo
craten het socialistisch station, waarheen
ze per sneltrein op weg zijn, bereiken, zei
mr. Van Houten, hoe beter voor de libe
rale partij.
'tls niet vriendelijk gezegd, maar'wel
licht waar.
«Geen gezag en geen gouvernement kan
stand houden, tenzij het zijn steun vindt
in de consciëntie, want mist het dien steun,
dan moet het zijn kracht wel in bajonet
of sabel zoekenen immers de historie
onderwijst u, hoe dit slechts zóölaDg duurt
tot de ander een nog langer bajonet en een
nog scherper sabel vindt, en het gezag
ondergaat. Zoo temt men dieren, zoo be
dwingt men wilden, maar zoo regeert men
geen volk, dat onder het geklank des
Evangelies voor hoogere menscnelijke ont
wikkeling gerijpt is.'' Wat aldus voor jaren
in de bekende rede Maranatha werd uit
gesproken, is en blijft onveranderlijk waar.
Een volk moet geestelijk, moet in eerbied
voor de Majesteit des Heeren worden op
gevoed, gelijk Psalm 80 het uitdrukt, «de
fondamenten der aarde beginnen te wan
kelen"; en met die fondamenten is dan
nooit iets anders bedoeld dan het drieërlei
recht, t. w. het recht Godshet recht van
de Overheid en het recht van het volle.
Zoolang dit drieërlei recht onwankelbaar
va3t staat, is het staatsleven gezond en
veilig. Maar ook zoodre één van deze drie
wordt losgemaakt, beginnen de scheuren
in den muur van het Staatsgebouw zich
te vertoonen, en is het wezen van den
Staat bedreigd.
Het wetsontwerp van minister Idenburg
tot decentralisatie van het bestuur in
Nederlandseh Indië zal wel goed ontvangen
worden.
Van ouds toch zijn liberalen en anti
revolutionairen het eens geweest dat de
wijze waarop thans het bestuur over onze
Oost geregeld is, niet deugt, schade doet,
belemmert.
Dat zegt Ons Program.
Dat zeiden alle Indische specialiteiten
van Van Hoé veil tot Keuehenius.
Deze laatste had een te kort ministriëel le
ven om dit wetje te ontwerpen. Zijn opvolger
Van Dedem kreeg er een klaar,
doch moest aftreden. Later diende minister
Cremer het in doch ook hij zag het wegens
de veranderde politieke omstandigheden
ingetrokken. Minister Van Asch v. Wijck
die hem opvolgde, diende een nieuw ont-
werpje in, vrijwel op het oude gelijkend
doch hij overleed, en nu eindelijk heeft
minister Idenburg de taak der verdediging
op zich genomen.
Behoudens enkele wijzigingen, waarvan
wij gaarne vooraf verklaren, de waarde
niet te kunnen doorzienzal de maatregel
wel worden goedgekeurd en dan kan, voor
sommige deelen van de Oost, zij het ook
heel langzaam, een nieuwe periode, eene
peiiode van mondigheid en vruchtbare
vooruitstrevendheid, worden voorbereid.
Maar wat beoogt het ontwerp?
Maar is dit wel in 't kort duidelijk te
maken
Laten wij er dit van zeggen.
Ook onze Oost wordt eigenlijk vanuit
de bureaux in Den Haag geregeerd.
In de verschillende gewesten van dit
uitgestrekt gebied zijn ambtenaren aange
steld die voor den gouverneur-generaal het
gezag uitoefenen.
Wel zijn er ook inlandsche hoofden en
regenten, maar men weet fdat deze weinig
te zeggen hebben, en hun)invloed gelijk
nul is.
Er is dus een centrum, een midden van
waaruit de Oost-Indische bezittingen wor
den geregeerd.
Gelijk de spin in haar webbe zetelt dat
bestuur in Den Haag en spant de draden
en bestrijkt die, en geen vogeltje mag in
de koloniën zijn staart oplichten of dat
centraal gezag moet er eerst over beslissen.
Dat kost tijd en veel onnoodigen arbeid.
Goede maatregelen worden opgehouden,
dewijl zij eerst door den resident, door
Buitenzorg, door den Minister, door de
Kamers in Den Haag moeten goedgekeurd
zijn.
Welvarende plaatsen die belang hebben
bij vlugge hulp, worden gelijk gesteld met
de achterlijkste streken. Districten waar,
dank zij hot Christendom, ook door
inlandsche regenten aangenomen, een zekere
zelfregeering best zou kunnen worden toe
gestaan, moeten toch maar, als leefde men
nog in de dagen der Kompanie, van uit
Den Haag worden bestuurd.
En dat centrale wil de regeering, althans
voor sommige streken, weg hebben.
Dat noemt men decentraliseeren.
Het wil zeggen alle onnoodige machts
oefening onttrekken aan het centraal be
stuur, en overbrengen naar de verschillende
deelen.
Geheel overeenkomstig den eisch van
Ons Program, de eischen van Christendom
en Beschaving, en de belangen van den
Inlander.
Natuurlijk is het wetsontwerp veel in
gewikkelder dan wij in die paar woorden
kunnen uitleggen.
Geldelijk beheer, Kiesrechtregeling, Plaat
selijke gezagsoefening door Raden, het
vereischt al groote zorg.
Doch de eerste schrede is gezet. Naar
mate Beschaving voortschrijdt op hare baan,
zal de Nederlandsche wetgever haar dan
nu van schrede tot schrede kunnen volgen.
Polckenbestrijding zonder inenting.
De zeer betrouwbare New-Yorker Eve
ning Post, een Amerikaansch blad, bevat
het volgende bericht dat ons in verband
met de bezwaren van velen hier te lande
tegen inenting, niet onbelangrijk voorkomt.
In de groote fabrieksstad Cleveland heeft
zich in de laatste vijf maanden geen enkel
geval van pokken voorgedaan, hoewel in de
twee en een half voorafgaande jaren gere
geld tien tot honderd gevallen voorkwamen.
Dit verschijnsel valt samen met de aan
stelling van een nieuwen inspecteur voor
den gezondsheidsdienst, Dr. Martin Frie-
drich.
Onmiddellijk maakte deze een einde aan
het gedwongen inenten.
Niet dat hij bezwaar heeft tegen inen
ting, mits de stof volkomen zuiver zij,
doch hij wil niet de kans loopen dat door
inenting tetanus ontsta. Zijn stelsel is
ontsmetten.
Hij liet elke woning der stad door de
gezondheidspolitie onderzoeken, en ont
smetten zoo noodig met formaldebyd. Alle
verzamelingen vuil werden verbrand, en
winkels, fabrieken en scholen ontsmet.
Streng werden alle pokkenlijders afge
zonderd, doch niemand behoefde zijn mouw
op te stroopen.
Zéér spoedig, na invoering van dit stel
sel, was verbetering van den toestand te
bespeuren, en in uiterst korten tijd was
het pokkenhospitaal leeg.
Zindelijkheid en ontsmetting zegt Dr.
Friedrich zjjn verreweg de beste bevei
ligingsmiddelen tegen pokken en andere
besmettelijke ziekten.
Dry Ver-werken.
Jan treckt syn strengh en swijght en ant-
[woordt maer gevraeght
Joost kakelt schielick op, of 't donker is of
[daeght
Jaep) is noyt seggens sat, al had hij nacht
[en dagh werek.
Jan is een wijser, Joost een wecker, Jaep
[een slagwerk.
(Euygens.)
Iemand heeft gezegd«de kracht eener
vrouw bevindt zich in hare zwakte.» Alle
vrouwen zijn zwak. Zjj hebben evenwel
een zeer smartvolle roeping. Zij geven
het leven en den meesten tijd ten koste
van hunne eigene krachten. En vooral
eone ziekte waaraan zoovele vrouwen te
lijden hebben is zeker wel de maagziekte
en wanneer de maag slecht werkt spreekt
het van zelf daa de spijsvertering ongere
geld is en het lichaam niet de gewenschte
kracht uit het voedsel bekomt. Vele ge
neesmiddelen worden in die gevallen aan
geraden en weinige geven baat. Hetjthans
zoo beroemde en algemeen bekende genees
middel tot versterking der zenuwen en van
het lichaamsgestel in 't algemeen zal onze
lezers zeker wel niet bekend zijn. De
treffendste gevallen komen iederen dag in
de dagbladen voor en onder de vele attes
ten die wij dagelijks ontvangen vermelden
wij het volgende.
Juffr. C. WELTEN, volgens portret.
Het doet mjj een genoegen, zoo schrijft
ons den Heer Weiten te Wagenberg U
mede te deelen dat mijne vrouw aan het
gebruik Uwer Pinkpillen haar herstel te
danken heeft. Sedert langen tijd was zij
lijdende aan vreeselijke maagziekte alle
acht tien dagen had zij hoofdpijn en was
niet in staat iets uit te richten. Als zij
een trap moest beklimmen was zij buiten
adem, duizelig en akelige droomen benamen
haar de nachtrust. Alstoen besloot ik haar
toch ook eens de Pinkpillen te doen nemen
en ik kan U thans naar volle waarheid
getuigen dat zij thans na het gebruik van
vijf doozen geheel en al hersteld is zij wekt
de verbazing of van al diegenen die haar
vroeger anders gekend hebben.
De Pinkpillen bewijzen tlan alle vrouwen,
op welken leeftijd ook, de grootste diensten.
Bij de jonge meisjes bevorderen zij de
vorming en geven hun de noodige krach
ten om aan alle ongevallen weerstand te
bieden. De Pinkpillen zijn voor de vrou
wen onmisbaar. Zij versterken hen rege
len de werkingen. Kortom op den kritiken
leeftijd zal de vrouw die de Pinkpillen
neemt dit voor haar zoo gevaarlijk oogen
blik van het leven zonder moeite doorkomen.
Prijs f 1,75 de doosf 9.— per 6 doozen.
Verkrijgbaar bij Snabilié, Steiger 27, Rotter
dam, hoofddepothouder voor Nederland en
apotheken. Franco toezending tegen post
wissel. Ook echt verkrijgbaar voor Middel
burg en omstreken bij Joh. de Roos, K 157
Vlasmarkt te Middelburg. Ook echt verkrijg
baar voor Goes en omstreken bij Gebr.
Mulder, Drogerijen en Verfwaren.
Vlissingen. Ter reede van Vlissingen
had Donderdag in tegenwoordigheid van
den Directeur van Scheepsbouw, den Chef
van het bureau Stoomwezen, den Inspecteur
van den Marine Stoomvaartdienst en den
waarnemenden Inspecteur van den Marine
Torpedodienst alsmede verschillende auto
riteiten de vollekrachtsproef plaats met de
Torpedoboot »Sphinx", gebouwd bij de Kon.
Maatschappij »de Schelde" alhier voor re
kening van het Departement van Koloniën,
ten dienste der Indische Militaire Marine.
De hoofdafmetingen zijnlengte 130" 0'
breedte 13° 6' hol 8» 7' grootste diepgang
6° 9'. De bewapening bestaat uit 3 torpedo
kanonnen. De machine is van het triple
compound symsteem met 2 water pijpketels,
gewijzigd systeem Yarrow. Het schip is
overigens geheel ingericht als de zuster
schepen Minotaurus en Python. Gedurende
de volle krachtsproef, die 3 uren duurde,
werd met 24 knoopen geloopen, zijnde 1
meer dan in het contract was bepaald. De
Minotaurus en Python liepen 25 knoopen,
doch het ongunstige weder van heden was
oorzaak, dat deze snelheid niet kon worden
behaald. Hedenmorgen had de acht uur
kolenproef plaats, waarna het schip wordt
afgeschilderd en afgeleverd.
De moordaanslag te Euitaart.
Woensdagnacht is ook Koole overleden.
De schoondochter van Koole, die, zooals
gemeld, Dinsdag overleed, heeft vóór haar
dood noch hare kinderen, noch haar naaste
bloedverwanten herkend en heeft geen en
kel woord gesproken. Frans Koole zelf
moet Woensdag eenigszins helderder zijn
geweest en enkele woorden gesproken heb
ben. Woensdagmiddag werd, waarschijn
lijk in verband daarmede en ook op be
zwarende verklaringen van de dienstmeid,
Salomon, de zoon van Koole en de echt
genoot der jonge overledene vrouw, ge
arresteerd en zwaar geboeid naar Kloos-
terzande gevoerd. Reods Zondag schijnen
bij de justitie vermoedens tegen Salomon
Koole te zijn gerezen. Sedert dien tijd
werd hij steeds bewaakt, zoodat hij niet
de wijk naar het buitenland kon nemen.
Men beweert dat hij reeds vroeger bedrei
gingen tegen zijn vader uitto. Dat in den
nacht van den moord twee schoten zouden
gelost zijn, wordt betwijfeld. Nergens is
daarvan een spoor te ontdekken en de
schoonzoon van Koole, die in de schuur
sliep, heeft, evenmin als de buren, hooren
schieten. De toestand van vrouw Koole
is hopeloos.
Donderdagmiddag werd, onder geleide
van twee marechaussees, Salomon Koole,
geboeid, per trein van half vier te Mid
delburg aangebracht. Het is een jonge
man van ongeveer 30jarigen leeftijd, be
trekkelijk tenger, doch overigens flink ge
bouwd. Hij heeft een niet ongunstig uiter
lijk, een blonde snor en zag er zeer bedrukt
uit. Hij was in zijn daagsche plunje gekleed.
Door de marechaussees werden ook een
paar stukken van overtuiging, onder an
deren een hooivork, medegebracht. De
verdachte werd direct per celwagen naar
het huis van bewaring overgebracht. Een
vrij groote menigte verdrong zich op het
perron om den verdachte te zien.
Het bovenstaande ontleenden wij aan de
Middelburgsche Courant. Het gerucht dat
vrouw Koole Woensdag reeds overleden zou
zijn, heeft zich derhalve niet bevestigd.
Terneuzen. Aan de Kamer van Koop
handel en Fabrieken alhier is het volgende
adres verzonden
Geven beleefd te kennen, ondergeteeken-
den, korenmolenaars te Ter Neuzen, dat
zij kennis genomen hebben van het voor
ontwerp der nieuwe tariefwet, waarin door
de Regeering wordt voorgesteld, het heffen
van een inkomend recht op tarwemeel,
terwijl tarwe en bewerkt veevoeder onbe
last blijft; dat door het heffen van recht
op tarwemeel, zonder een evenredig recht
op tarwe, aan de molenaars de concuren-
tie tegen de meelfabrieken geheel onmogelijk