No. 90.1903.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
Zaterdag 2 Mei.
7e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
elburg.
Meisje,
M e i tl
Meid
manskneclit,
sknecht,
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
R16 L A
Gemengde Berichten.
A
als Huishoudster
oede burgerpot kun-
franco Mej. FRE-
lat 269, Vlissingen
i Mei
iVONDERGEM, Gr.
ijk met Mei
rERHAGE Mz.,
Koudekerk e.
gevraagd
rstaande, bij J. DE
i, Kortgene.
3gen 1 Mei
ar. Brieven franco
lel J. v. d. WAL,
Mei
lenknechf
1ANCKE, Nieuw-
1.
den aan
ii e c li t
SSE, Wolferts-
TDIENST
ELB. ROTTERDAM.
i.
derd Zondags en
lissingen 7,30; van
Rotterdam 9 uur.
TDIENST
M VL A KE.
Vlake vm, 5,45 en
n 3,30 u.
soorden v.m. 7,48 en
8 u., onmiddellijk na
spondeerenden trein,
rden geene goederen
t „SCHELDE"
Van Zzee. Van Rott.
Zater. 16 7,30 11,30
Zond. 17 8,30 1,—
Maan. 18 8,30 12,
Dins. 19 8,30 12,—
Woen. 20 8,30 12,—
Dond. 215,30 3,—
Vrijd. 22 8,30 9,30
Zater. 23 8,10,
Zond. 2410,11,
raan.25 10,11,30
ins. 2610,30 12,—
Woen 27 6,30 11,30
ond.28 7,- 11,30
rijd. 29 7,30 12.—
ater.30 6,30 8,30
ater. 30 3,— 1,30
1,-
chter een datum is
het tweede getal
m.)
ORGZïERIKZEE
Van Zierikzee.
rijd. 1 7,30 3,
ater. 2 7,30 3,
ond. 3
n. Cortg. 7,30
rug n. Zz. 9,15
ond. 3
Middelb.
aan. 4
insd.
oen.
ond.
rijd.
ater.
ond.
aan.
insd.
oen.
ond.
rijd.
ter.
nd.
aan.
insd. 19
oen. 20
ond.
rjjd.
ter.
nd.
aan.
nsd,
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
21
22
23
24
25
26
3,-
3-
1,-
2,30
3-
3,-
3-
3.—
3-
3,-
3,-
3-
3,-
3,-
3,-
3,-
3,-
3,-
3,-
3,-
3-
3,-
3-
3-
oen. 27 11,30
nd. 28 6,30 3,—
'd. 29 7,30 3,—
ter. 30 7,30 3,
nd. 31 6,305,30
e—-Verwest, Goea.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p, p.0,95.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
1 Mei 1903.
De aaneensluiting der Christelijke werk
lieden en arbeiders tot het oprichten van
Christelijke werklieden vereenigen, eischdes
tijds, wordt in Hollands Kerkblad door ds.
Sikkel nogeens welsprekend betoogd.
Ziehier het slot van zijn indruk over de
bekende Paaschmaandagvergadering der
Christen werklieden
„We hebben ook met ontroering genoten
in het besef dat, 't Christ, beginsel thans
een duren eisch stelt tot ontwikkeling van
wijsheid en kracht en solidariteit voor het
Nederlandsche arbeidsvraagstuk en de
Nederlandsche arbeidsbeweging, die thans
in het moeras zit.
We hooren er een roep in om universitair
licht allereerst naar het Woord van God.
Maar een roep ook naar Kerk en leven,
om samenbinding en ontplooiing van kracht.
O, hier buigt onze ziel zich neder. We
hopen. We vreezen. We bidden.
Maar ons hart is ook gesterkt door het
telegram van Minister Kuyper, dat op het
Christelijk Ministerie de Nederlandsche
werkman rekenen kan.
Dat is een woord naar ons hart. Dat is
een woord, waarop we aan kunnen.
Thans aan elk van ons de beurt, om te
toonen, dat we wat zijndat we wat
kunnendat er op ons wat te rekenen
valt; dat wij solidair zijn in de Christe
lijke roeping voor het Arbeidsvraagstuk,
voor het menschelijke leven.
Zoo we als christenen onzen tijd en onze
roeping in dezen niet verstaan, dan
zullen we geen dageraad zien.
Dan zijn Universiteit en Staatspartij,
School en Kerk, Pers en Werkliedenver
eniging ten doode opgeschreven
"Wat we thans beleefden, is slechts een
schijn vertooning geweest. Maar de ware
Socialistische worsteling komt. En dan
zal het aan ons staan, aan ons en aan onze
kinderen, om te toonen de beteekenis, de
kracht, de solidariteit en de eere van het
Christelijk Verweer."
Woensdag vierde de heer C. D. v. Nop
pen zjjn vijftigjarig jubilé als gemeente
ontvanger te Wissenkerke.
Wjj voegen gaarne onze gelukwenschen
bjj de vele die hem gebracht werden.
De 81 jarige grijsaard geniete nog eenige
jaren, kan 't zjjn, 't vertrouwen van den
gemeenteraad, de achting der burgerij en
de liefde der schoolkinderen.
Velen, en ook wij, eeren in hem den
onvermoeiden, geloovigen strijder voor de
eere Gods en het geestelijk heil van Wis
senkerke.
Daaraan heeft hjj meer dan een halve
eeuw mogen werken. Met veel strijd en
onder veel smaad, niet zelden en niet het
minst van halve geestverwanten en valsche
broederen.
Ook zijn hem de beproevingen des levens
niet bespaard gebleven; doch de Heere
heeft hem staande gehouden.
Als strijder voor de christelijke school
in Zeeland heeft Van Noppen zich een
goeden naam verworven.
Daarin laat hij vele jongeren achter
zich. Vraag dat maar eens te Wissen
kerke. Ook aan de politieke actie neemt
hjj nog steeds met jeugdig vuur deel; hij
geniet als leider op Noord-Beveland het
vertrouwen der geestverwanten. Hij bezielt
ze met mond en pen, het optimisme van zijn
kinderlijk geloof ziet nooit gevaren; men-
schenvrees is hem vreemd wijl hij God
vreest, en daarbij is hij steeds bescheiden
en vriendelijk.
Wij gedenken hoe hij nu al veertig ja
ren lang hij nagenoeg altijd alleen!
geworsteld heeft, zijn tijd en geld en krach
ten gegeven heeft voor de ehr. school in
zijne woonplaats; nog steeds als lid van
den district8raad de scholen bezoekt; door
humeur en humor onderwijzers en leer-
lingon weet te bemoedigen, en in een op
zjjn kosten door hemzelven geschreven
weekblad jaren lang werkte aan de ver"
breiding der christelijke historische begin"
selen onder het volk.
Wij kunnen niet nalaten dit in herinne
ring te brengener zijn zoo weinigen, zoo
schreef een onzer Middelburgsche vrien
den, die Van Noppen kennen; och, schrijf
eens wat over hem. Wie hem kennen
achten hem dit zoo waardig. Want on
baatzuchtige!, opgewekter, energieker strij
der op staatkundig en maatschappelijk ge
bied dan C. D. v. Noppen bij monschen-
hougenis zich betoond heeft, zal moeilijk
gevonden worden.
Wij voldeden hieraan bij deze.
Onder de jubileums in onze kringen mag
zeker de 40-jarige Evangelie-dienst van ds.
Veenstra te Vlissingen worden gedacht.
Het was den jubilaris gegeven een vijftal
gemeenten te dienen waaronder de laatste,
Vlissingen, gedurende 22 jaren.
De arbeid van den heer Veenstra herin
nert aan de kerkelijke wisselingen der
laatste jaren. Na korten tijd zendeling-
leeraar in Suriname geweest te zijn werd
ds. Veenstra reizend predikant bij de Chris
telijk afgescheiden gemeenten in Zeeland,
daarna Christelijk Gereformeerd predikant
in onderscheidene gemeenten, ook in onze
provincie te Colijnsplaat en Meliskerke, om
door de vereeniging van '92 predikant te
worden bij de Gereformeerde Kerken.
Zoowel van buiten zijne gemeente als van
bare zijde ontbrak het den jubilaris aan
belangstelling niet.
Eene der stakingswetten bepaalt dat een
commissie van onderzoek zal ingesteld
worden teneinde te weten te komen of er
wezenlijke, rechtmatige grieven bjj het
spoorwegpersoneel bestaan.
Daar was zoo'n vaag idéé dat er grie
ven waren. Men noemde te lange werk
tijd, te lage loonen, vele en willekeurig
toegepaste boeten.
Maar ieder zal begrijpen met zoo vage
aanduiding vordert men weinig. Onder
een personeel van 17000 zullen altijd on
tevredenen zijn, en ook zullen er altijd
hoe kan het anders misdeelden of mis
kenden zijn.
Met algemeene instemming werd een
commissie belast met een deugdelijk en
degelijk onderzoek. Het onderzoek is ook
naar het algemeen oordeel aan bevoegde
hBnden toevertrouwd, en de Minister van
Waterstaat installeerde deze week die com
missie.
Uit die installatie-rede valt bef een en
ander op te diepen.
Vooreerst de mededeeling van den Mi
nister, dat bij het onderzoek in 1890 alles
in 't reine scheen. Aan de toen bekend
geworden gebreken is tegemoet gekomen.
Dan de grief van herhaalde en willekeu
rig toegepaste boeten. Op een bedrag van
9 millioen aan loon bij het staatsspoor be
taald, staat 5 duizend gulden boeten en
van 5 millioen bij het Hollandsche spoor
4'li duizend gulden boete.
Verder wees de Minister op het onder
zoek der loonen in evenredigheid met an
dere bedrijven.
Een en ander doet vermoeden dat de
soort der grieven, behoorlijk ontkleed van
overdrijving en gesteld in 't licht der nuch
tere waarheid, zullen blijken socialistische
grieven te zijn, die met de overdrijving
aan die groep eigen en zonder den waar
heidszin aan de woordvoerders onbekend,"
opgeblazen zijn verre buiten de werke
lijkheid.
We hebben zoo'n stil vermoeden dat de
commissie waarvan mr. Veegens, wiens
bekwaamheid onbetwist is en wiens poli
tieke overtuiging zoo na mogelijk de soci
alistische nadert en waarvan nog twee
andere leden tot de vrijzinnig-democraten
behooren, zich door de eenvoudige waarheid
gedrongen, verplicht zien zal aan de so
cialisten een zedelijke nederlaag te bezorgen
even groot als het Comité van Verweer
beliep bij het mislukken der algemeene
werkstaking.
De Middelburgsche Courant verweet
zie ons vorig no. 1 de Calvinistische
pers aanmatiging.
Maar is de anders zoo bescheiden Mid
delburger in haar artikeltje van heden
Waarom nu toch niet zelve ietwat
«arrogant"
^.Zjj had namelijk het bekende Kalender
blaadje afgedrukt en daaraan een beschul
diging aan 't adres van den minister van
binnenlandsche zaken vastgeknoopt.
De ongerijmdheid van aanhaling en be
schuldiging was bereids door ds. Littooij
in de Kerkbode aangetoond.
Gevraagd om nu ook deze tegenspraak
op te nemen, antwoordt de «Middelburger'"
dat zij dit niet zal doenals er weerlegd
moet worden kan de minister dit zelf doen.
De «Middelburger" voegt daaraan nog
eenige vriendelijkheden toe aan 't adres
der «schriftuitleggers", en «de uitleggers
van zijn en anderer woorden".
Dat noemen wij «arrogant".
Het zal ons verwonderen indien de minis
ter van binnenlandsche zaken, om een
averechtsche uitlegging van een uit haar
verband gerukte opmerking, uit eene medi
tatie van nu vijf jaar geleden, voor de
vierschaar der Middelburgsche redactie
gedaagd, op hare sommatie voor deze hare
vierschaar zal verschijnen.
Onlangs kwam ons een boek in handen
- Duitscho uitgave beoogende een
nieuwe methode voor aardrijkskundig on
derwijs.
Als we wel zien beoogt dit boek een
los laten van het van buiten leeren en op
zeggen van de les een losmaken van
het zoogenaamde pompen, en daartegen
over Btellen van eene methodische behan
deling der aardrijkskunde door het beschrij
ven van hooggelegen landen met bodem,
klimaat, opbrengst en levenswijze der bewo
ners. Door een dergelijke behandeling van
laaggelegen of vlakland.
Of ook wel door een beschrijving van
de zee en haar kust, of van de rivier en
haar boorden, of van de hei en haar be
teekenis of van de waarde van den zand
bodem voor de industrie. Zoo is dezer
dagen bij de firma Höveker en Wormser
een dergelijk boek voor onze christelijke
scholen op 't gebied der geschiedenis ver
schenen.
Het is een leerplan voor de Geschiede
nis des Vaderlands met bijbehoorende Tijd
tafel bewerkt door den heer H. Lankamp.
De indeeling wjjkt af van de gewone, door
het schikken in den Heidensehen, in den
Roomsch-Katholieken, in den Reformatori-
schen en in den Revolutie-tijd.
Het is niet onze taak de meerdere of
mindere waarde van deze methode te be-
oordeelen, dat zullen onze practici, in dit
geval onze christelijke opvoedkundigen doen.
Het is ons voldoende, met ingenomen
heid en dankbaarheid, er op te wijzen, dat
nu de staatkundige strijd om de school
luwt (vermindert, tempert, bekoelt) de
peedagogische opkomt, en ook door de
christelijke school aanvaard wordt.
Ook hierdoor, en hierdoor niet het minst,
kan en zal kracht van de christelijke school
uitgaan.
Niet alleen in principe, maar ook in
methode is het volmaakte in het neutrale
tijdvak waarlijk niet gevonden.
De sociaal democraten hebben altijd tot
de christen werklieden geroepen: Komt
tot ons over. Wij laten ieder vrij in zijn
godsdienst, godsdienst is privaat zaak.
Mr. Troelstra deed daar ook aan mee,
al heeft hij ook gezegd dat de „christen
arbeiders, komen zjj tot de S. D. A. P.
over, dingen zullen hooren erger dan ratte-
kruit".
Dit „erger dan rattekruit" is dichter bij
de waarheid dan het „godsdienst is privaat
zaak".
Om er achter te komen, lezo men maar
eens een poosjo Het Tolk.
In zijn laatste opstel in dat blad over
„Tweeërlei Materialisme" lucht een soci
aal democraat de heer Pannekoek
zijn wijsheid omtrent het geloof en heeft
daar heel wat op af te dingen;
Hij vertelt onder anderen dat door „de
natuurkennis in de 19e eeuw tal van gods
dienstige leeringen onwaarheid bleken te
zijn, die alleen door de meest] bekrompen
onwetendheid vastgehouden konden worden.
Toch werden die dwaze sprookjes (zooals
bijv. de schepping in zes dagen)" enz.
„Het volk zou inzien dat het met sprook
jes koest gehouden werd".
Hij noemt dat „schriftgeloof", „bijgeloof
dat alleen opgang kan maken onder een
bourgeoisie die nog niet door een georga
niseerde arbeidersklasse bedreigd werd".
Helaas het is waar wat hij zegt dat de
liberalen aan vele arbeiders hun^ geloof in
God ontnomen hebben.
Maar zijn mededeeling dat de georga
niseerde arbeidersklasse thans de grootste
slagboom is voor 't geloof, mag nog wel
eens als een waarschuwing klinken, dat
de christen arbeider nooit met die „geor
ganiseerde arbeiderspartij" de S. D. A.
P. gemeenschap kan, mag of zal hebben.
„De georganiseerde arbeiderspartij" is
dan ook een leugen, uit hoogmoedswaanzin
geboren.
Patrimonium en Chr. Nationale Werk-
liedenbond zijn de arbeiderspartij. De S.
D. A. P. is, met haar vergeleken, slechts
een klein hoopske.
Genoemde heer Pannekoek scheldt ons
ook „geloovigen die dogma's aannemen
zonder ze te onderzoeken en op gezag van
geestelijken of van de schrift gelooven".
Het is goed dat de man het zoo loyaal
zegt. Doch waar blijven deze heeren met
hun „godsdienst is privaatzaak"?
Anno 1881 zei de vrijdenker Paul Bert
«Wij zullen soliede gewetens vormen in
de kinderen, die het goede van het kwade
weten te onderscheiden, zonder bovenna
tuurlijke machten en hare afgezanten daar
toe noodig te hebben."
De proef op de som is geleverd. Dr.
Paul Garnier, 1ste geneesheer van het bi
zonder hospitaal te Parijs, verbonden aan
politiebureau aldaar, zegt:
In een tijdruimte van 12 jaren (18881900)
zijn wegens moord of poging tot moord
aangehouden en gevangen gezet jongens
van 16 tot 20 jaren; 20 in 1888, 90m 1890,
85 in 1895, 120 'n 1898, 140 in 1900.
Dus voor Parijs alleen is in 12 jaren het
aantal jeugdige misdadigers verzesvoudigd.
Het aantal misdaden is bij de jongelui
zesmaal zoo groot als bij de volwassenen.
Aldus Het Centrum.
De neutrale volksopvoeding is in Frankrijk
vooral een totale mislukking gebleken.
Nederland zal, vreezen wij, wel volgen.
Vraagstukken en oplossingen
Bovenstaand ovaal beschrijven. Het ge
tal 20.000 er in te plaatsen zonder de pen
of het potlood op te lichten?
Zulks is hoogst eenvoudig maar men
moet het weten te vinden. Met dit artikel
tot aan het einde toe te lezen zult gij* de
oplossing van dit kleine vraagstuk vinden
en ook van een ander voel belangrijker,
n. 1. het volgende: Hoe kan men zich ge
nezen wanneer men lijdende is aan bloed
armoede, bleekzucht, duizeligheid, algemeene
zwakte, maagziekte?
Oplossing: De Pinkpillen nemende,
krachtigste hernieuwer van het bloed en
versterker der zonuwon. Do persoon waar
van het attest volgt heeft het vraagstuk
opgelost. De dochter van Mejuffrouw de
Wed van Adooy te Nieuwaal schrijft ons
dat hare moeder sedert lange jaren lijdende
was geweest aan duizeligheid, moeheid in
de ledematen, gebrek aan eetlust en dat zij
ondanks haren govorderden leeeftijd een
ongehoopt herstel bekomen beeft na het
gebruik van vier doozen Pinkpillen. Wij
kunnen U onze dankbaarheid niet genoeg
te kennen geven want alles wat wij voor
het gebruik der Pinkpillen aangewend hadden
tot verdrijving van bovengemelde ongeval
len was vruchteloos gebloven. De binnen-
koortsen die haar gestel ondermijnden zijn
thans ook geheel en al verdwenen.
De Pinkpillen zijn onovertreffelijk tegen
alle ziekten voortkomende uit de verwar
ming van het bloed, zij hebben reeds een
ontzaglijk aantal bloedarmoedigen bleek-
zuchtigen, rheumatiek en neurasthenie lij
ders genezen. De attesten die onophoudelijk
met naam en toenaam in de dagbladen
voorkomen zijn er het treffendsto bewijs van.
Thans de oplossing van het eerste vraagstuk
Neemt een stukje papier waarvan gij den
rechter bovenhoek omvouwt. Schrijft op
het papier zonder het potlood of de pen
op te lichten het getal 20.000 in de nabij
heid van den omgevouwen hoek en wel
zoodanig dat de laatste nul het omgevou
wen stuk papier aanraakt. Zet Uw haal
op dat gedeelte van het omgevouwen papier
voort. Zulks veroorlooft U op het stukje
papier te komen zonder Uw pen op te
lichten en het zal U alsdan gemakkelijk
vallen het ovaal te beschrijven.
Prijs f 1,75 de doosf 9.per 6 doozen.
Verkrijgbaar bij Snabilié, Steiger 27, Rotter
dam, hoofddepothouder voor Nederland en
apotheken. Franco toezending tegen post
wissel. Ook echt verkrijgbaar voor Middel
burg en omstreken bij Joh. de Roos, K 157
Vlasmarkt te Middelburg. Ook echt verkrijg
baar voor Goes en omstreken bij Gebr.
Mulder, Drogerijen en Verfwaren.
Middelburg. Gaarne geven wij onzen
indruk van de Openbare les van de Middel
burgsche Volkszangschool.
Het was vrij wat meer dan een openbare
les, wat we Woensdag 29 April in de
concertzaal bijwoonden. Het was het
resultaat van vele gewone lessen, welke
zeker niet zooveel genot aan de hoorders
zonden schenken, maar waarvan de bijwo
ning dit nut zou hebben, dat meer algemeen
bekend en dus gewaardeerd werd de groote
toewijding en het onuitputtelijk geduld,
waarmee de leider der zangschool zich aan
zijn taak moet geven. Het gaat op zoo'n
avond alles zoo glad. Alle nummers komen
er zoo mooi en zonder ongelukjes af. Maar
wat daaraan vooraf ging, dat weten alleen
zij, die zich met volkszang bezig houden.
Vooral met weerbarstige jongensstemmen
moet heel wat geëxerceerd worden eer ze
zoo beschaafd klinken als we Woensdag
konden hooren. En daD, de eerste eisch
van alle zang: de zuiverheid! Nagenoeg
alle éénstemmige nummers beantwoordden
voldoende aan dien eisch. Maar de twee-
en driestemmigeDe nummers der derde
klasse maakten een gunstige uitzondering.
Ik ben in mijn meening versterkt, dat
meerstemmig gezang van kinderen krachti
ger steun behoeft, dan een piano kan geven.
De vierde klasse enkel meisjes voerden
eenige nummers uit, die op een gewone
les stellig direct overgedaan zouden worden.
De warmte in de eivolle zaal zal er ook
wel schuld aan hebben, dat het laatste
nummer «de avondstond" niet erg wilde
gelukken. Maar bij alle nummers van alle
klassen was een zuivere, duidelijke uitspraak
waar te nemen. Als men nu in aanmerking
neemt, dat deze zangschool zich ook toelegt
op het aanbrengen van kennis der muziek
en het zingen op noten, dan kent men de
zware taak van den leider, dhr. W. K. Kuiler,
eenigszins. Hij verdient den dank ten volle,
hem door den heer Van der Harst gebracht.
Deze nam het woord, toen de klassen hun
