NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 88. 1903.
Dinsdag 28 April.
17e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Gemengde Berichten.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p, p0,95.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
27 April 1903.
School te Biezelinge.
Wij ontvingen vanA. te G., f 10 met
een warm woord van opwekking. Zie
ingezonden Stukken. Tot in ontvangst nemen
van meerdere gaven zijn wij gaarne bereid.
Zelf-signalement.
In de Middelb. Crt. van 27 dezer komt
een ingezonden artikel voor van den sociaal
democratisch gezinden heer J. Ossewaarde
te lerseke, strekkende om den heer Snijders
en zichzelf «te rechtvaardigen".
Nu, dat moet hij zelf weten, en dat hij
na ongeveer drie weken nog met het debat
van 3 April bezig is, toont reeds genoeg,
dat het niet zonder uitwerking bij hem bleef.
Jammer echter voor hem, dat hij zich
daartegen ging verharden.
Onzerzijds moet namelijk thans tweeërlei
ad notam genomen worden.
Ten eerstedat de heer Ossewaarde eene
zeer bedenkelijke poging deed om redactie
zaken persoonlijk te maken. Iets waarmede
hij bij ons wel geen land kan bezeilen,
maar waardoor hij toch vat op zichzelf gaf
■ffs openbare ordeverstoorder. Het is niet
aan ons hierin verder over hem te rechten.
En ten tweede moet vermeld, dat de Mid-
delburgsche Crt., door het opnemen van dit
artikel zonder keur of merk, zich mede
plichtig heeft gemaakt aan zulk een bedrijf,
dat strijdig is met alle goede persgebruiken.
Katholieke Actie''.
Dit staat boven een opstel in Zeelandia
van 7 Maart j.l.een opstel waarop wij
voornemens waren spoedig terug te komen
doch door allerlei omstandigheden werden
wij verhinderd aan ons voornemen gevolg te
geven.
Daarom doen wij het bjj deze.
De schrijver van bovengenoemd stuk her
innert aan den staatkundigen strijd van nu
vijftien jaar geleden, toen 599 stemmen op
dr. Schaepman werden uitgebracht, en bij
de herstemming, dank zij de krachtige actie
van antirevolutionaire en Roomsche Kies-
vereenigingen, onze Glinderman naar de
Kamer ging.
Reeds in 1891 evenwel bleek de samen
werking tusschen de groepen der rechter
zijde in de Kamer en in den lande verbroken.
Dank zjj de oppositie der Noord-Bra-
bantsche heeren vielen bij de periodieke
verkiezingen van de beste Roomsche staats
lieden het bekende drietal Schaepman,
Borret en Vos de Waal, en viel ook Glin
derman als slachtoffer van den tegenzin
tegen de Legerwet, die door den Roomschen
minister Bergansius met zoo groote beslist
heid van overtuiging was verdedigd.
De profetie, uit het land van Hulst naar
de Zoom gedragen, dat Glinderman zakken
zou als een baksteen, trad in droeve ver
vulling.
En sedert dien tijd lag de politieke actie
in Zeeuwsch Vlaanderen stil.
Aan beide zijden was ontmoediging.
Vergouwen verliet het district, straks
gevolgd door Glinderman; Oggel verloor
zijn zetel in de Staten-, Walter werd door
de antirevolutionairen in Hontenisse uit
de Kamer gestemd.
Grooterwerd de verwijdering, die er niet
op verminderde toen in 1897 het mandaat
van Van Deinse voor de Kamer werd ver
nieuwd, en de voormannen in Neuzen en
Axelland het bijltje er bij neerlegden.
Dan de nood der tijden bracht de Christe
lijke partjjen weer tot elkander.
Dank zij den steun der antirevolutionairen
werd Fruijtier voor Hontenisse ter Kamer
afgevaardigd.
Sinds maakte koelheid plaats voor weder
zij dsch waardeeren.
Ds. v. d. Berg en ds. v. d. Kamp sloegen
de hand aan den ploeg en wekten nieuw
politiek leven, vooral onder de jongeren.
Een goed geslaagde partijdag te Neuzen
bracht uit alle plaatsen van het kiesdistrict
Oostburg de onzen bijeen, en meer dan een
uit de Katholieke partij gaf door zijn aanwe
zigheid bljjk van instemming met dit streven.
Straks zullen onze geestverwanten een
nieuw antirevolutionair blad uitgeven, aan
welk orgaan bereids veler steun is toege
zegd.
Is 't wonder dat ook de Roomschen,
dit ziende, tot krachtiger leven ontwaakten,
en de hand aan den ploeg slaan om in den
strijd tegen het oud-lib9ralisme mee vooraan
te gaan.
ij( Hiertoe strekte dan ook het artikel van
«een katholiek kiezer" in Zeelandia.
v Wel klaagt hij nog over te weinig actie
onder de antirevolutionairen.
Doch dit zal hij nu, twee maanden] na
dato, wel niet meer zoo zeggen. -y-
Het district Oostburg is bij gezamenlijk
optreden voor de antirevolutionairen te
herwinnen.
Hij schrijft»indien wij katholieken
voorgaan, zullen onze bondgenooten weldra
van zich doen hooren, en zullen wij na
een paar jaar in staat zijn den grooten
strijd aan te bindenja wat meer is, in
staat zijn om in dit district een antirevo
lutionair kamerlid af te vaardigen, waarop
wij, het stemmental in aanmerking nemende,
dan ook het volste recht hebben".
Wij sluiten ons hierbij gaarne aanen
wekken dan ook alle antirevolutionairen
in het district Oostburg op om de pogingen
tot herordening der krachten te steunen.
Te meer is dit noodig, wijl straks de
zetel van een liberaal in het kiesdistrict
Hulst voor de Staten open komt.
Het moet, dunkt ons, nu reeds onder
ons vaststaan, dat deze zetel, door ver
deeldheid tusschen de beide Christelijke
partijen, niet weder in liberale handen valt.
Daartoe verwachten wij dat het nieuwe
antirevolutionaire orgaan en Zeelandia krach
tig zullen samenwerken.
Zoo ooit dan zal hier tactisch optreden
noodig wezen.
Tactisch practisch 1 Dat zal kunnen
blijken.
In haar polemiek met Eet Centrum naar
aanleiding van wat de Middelburger schreef
over de «plaat" zegt de Middelburger die
ook al van «geniepig en peuterig" geschreven
had in haar no. van jl. Woensdag, dat 't
onderworp (de plaat) niet zoo druk zou
zijn besproken, «wanneer niet eenigen uit
politiek partijbelang, en zekere halfslachtige
liberalen door hun oonnoodig geschrijf de
bijzondere aandacht op de plaat hadden
gevestigd."
«Onnoodig geschrijf"De Middelburger
voelt, zelfs na het vriendelijke antwoord
van Eet Centrum nog niet dat een plaat
schoon stichtend voor haar zelf, een ander
stuitend kan voorkomen.
«Politiek partijbelang" De Middelburger
begrjjpt nog niet dat men «van politiek
partijbelang" wars kan zijn en toch zijn
smartgevoel over zulk een plaat wil uit
spreken.
Overigens komt ons haar bewering onjuist
voor.
Niet de Christelijke pers, maar de liberale,
het zij tot haar eere gezegd, is het eerst
tegen die plaat opgekomen.
De Nieuwe Courant met haar hoog ernstig
zedelijke redactie heeft de eer van het
eerste protest.
En wat ons betreft, wij zouden heelemaal
op de plaat de aandacht niet gevestigd
hebben, gedachtig aan 's Heilands woord
die vuil is dat hij nog vuil worde (Openb.
2111), doch toen de Midd. Crt. «door
(haar) oonnoodig geschrijf de bijzondere
aandacht op de plaat had gevestigd",
moesten wjj wel notitie nemen, niet van de
plaat, maar van de cynische manier waarop
zjj door de Middelburger werd geprezen.
Toen de staking van 31 Januari geslaagd
was, jubelde Eet Volk en prees de sociaal
democraten die haar geleid hadden.
Nu hebben »wij" het voortaan in onze
macht, zong Troelstra, om het algemeen
kiesrecht de regeering af te dwingen.
Spoedig daarop echter kwam Domela
Nieuwenhuis de eer der staking opeischen
voor de anarchistenwaarop Petter er weer
tusschen kwam met het verwijt dat niet zij,
maar de neutralen 't gedaan hadden,
Wat een verschil met 6 April. V'
Toen gejubel, nu gejammer.
Toen getwist om de eer der overwinning,
nu een poging om de schande der nederlaag
van zich te schuiven.
Domela Nieuwenhuis zegt ronduit tot
Troelstra en Oudegeestgij hebt 't gedaan.
En deze of hunne partijgenooten werpen
de beschuldiging op de anarchisten terug,
haasten zich althans om alle schuld van
de S. D. A. P. af te schuiven.
Be Baanbreker schrijft«Tegen het ernstig
waarschuwende woord van Troelstra in
Eet Volk, tegen de besliste overtuiging van
een man als Oudegeest in, hebben de zoo
genaamd vrije elementen hun wil weten
door te drijven. Door hun roekeloos bedrijf
hebben zij de Nederlandsche arbeidersbe
weging in een moeras gesleept."
Be Arbeid (Geertsma) zegt: «Waaraan
hobben de mannen der S. D. A. P. zich
schuldig gemaakt Zij hebben zich met de
andere arbeiders een roes gedronken aan
de overwinning op 31 Januari. Dat is ons
hoogstens te verontschuldigen. Velen onzer
voelden een fout, een enkele sprak haar
uit, niemand herstelde haar. Troelstra
waarschuwde wel voor het verderfolijk
kinderspel dor Algemeene Werkstaking.
Doch hij heeft het bij een woord gelaten.
Dat was zijn fout, en ook hij staat in
mindere mate schuldig aan hel feit dat hij
niet de afscheiding onzer partij van het
Comité van Verweer bewerkte, toen de
geest van het anarchisme daar sterker bleek
dan die van de sociaal democratie".
Bij beiden zit de meening voor dat de
anarchisten het gedaan hebben. Bij no. 2
is nog een zwak protest tegen het te zwakke
verzet der sociaal democraten.
Dit verklaart tevens waarom Domela
Nieuwenhuis hun te zwakke meegaan kon
vaststellen, hetwelk hij als «verraad" stem
pelde.
Maar het verklaart niet hoe Troelstra
die tegen de staking was, toch tot staking
kon aanzetten.
Van Eeden echter in Be Pionier gaateener-
zijds verder, doch bindt andererzjjds in.
Hij werpt niet do schuld op de anarchisten
doch valt ruiterljjker Troelsta aan, al is,
ook volgens hem de overwinning van 31
Jan. de oorzaak van alles. Hij zegt«Het
verdrukte volk was misleid, niet door op
ruiers, maar door den 31 en Januari, hun
Amajuba. Het is onwaar, dat zij niet ge
waarschuwd zijn. Maar zjj zijn op onkundige
wijze gewaarschuwd. Zoodanig dat zij
weigerden het te gelooven. Troelstra waar
schuwde in de Kamer en in zijn dagblad,
maar in de vergadering zweeg hij. En
toen Oudegeest waarschuwde, hield men
hem voor onder den invloed van Troelstra.
Had Oudegeest zijn twijfel met reden toe
gelicht, en had Troelstra minder handig
en meer oprecht en rechtuit zijn bezwaar
laten hooren, misschien was er minder stout
gehandeld zou er zijn."
Zoo zou men nog meerdere uitspraken
kunnen aanhalen. Doch geen enkele die
de quaestie aan wie de schuld oplost.
Trouwens waar twee man kijven, heeft
zelden een man schuld. En hier ligt de
schuld bij allen.
En het roekelooze van Oudegeest's be
drijf komt in een te droever licht, nu men
weet dat hij van te voren reeds van de
mislukking der staking overtuigd was.
Arme slachtoffers
Onze Middelburgsche Correspondent
schrijft
Na de catastrofe van de laatste weken
richt zich als van zeil het oog meer dan
gewoonlijk op de christelijke werklieden
bonden.
Zoo in den gewonen gang van het leven
maken Patrimonium, de christelijke werklieden-
bond van de Ned. Eerv. Eerk, om ons tot
eigen kring te bepalen, deel uit van de
christelijke actie die met den bloei van het
vereenigings-leven is ontstaan of gegroeid.
Naast Kerk en School, en pers en philan-
tropie, en vereenigingen van allerlei aard
nemen ook de werklieden-vereenigingen
een plaats in en een plaats met eere.
Maar als het leven zoo rustig voortgaat
is hun de bijzondere attentie niet gewijd,
die dezer dagen hun deel is.
Wat zwakheid daar gelegen is in het
alleen staan, wat macht daar schuilt inde
organisatie, o, men moest het eerst zien
om dat te kunnen begrijpen
Grif en gaaf stemt ieder gaarne toe dat
eendracht macht maakt, dat de pijl alleen
te breken is, maar de pijlen tot «en bundel
vereenigd, onbreekbaar zijn, maar tusschen
toestemmend of duidelijk voor oogen zien
is toch zoo groot verschil.
Ook de werklieden-organisaties ontgingen
den invloed van het «gewone" niet.
In veler bewustzijn was de beteekenis
van eeno organisatie als dezo nog niet op
genomen, wat niet te verwonderen is daar
eerst in 1864 Marx zijn oproep tot het
vormen eener Internationale over Europa
deed uitgaan.
De werklieden-beweging, die nu twee
werelden beweegt, en het vraagstuk bjj
uitnemendheid is geworden, is nog slechts
veertig jaren oud.
Maar ziet, op eenmaal verandert de toe
stand, de werklieden-organisaties winnen
in beteekenis en tegenover de neutrale- of
socialistische ziet heel een ordelievend land
op de christelijke werklieden-vereenigingen.
Als een hagelbui, gelijk in deze gure
voorjaarsdagen, gaat de rauwe kreet der
ontevredenheid, ook wel der behoefte in
enkele gevallen op, en vloekt, in plaats van
bidt, tot God den Vader in de hemelen, en
in dien hemel, zwart van donkere wolken,
breekt hier en daar een zonnestraal door.
Een zonnestraal van geloof en hoop, samen-
te vatten in het schoone woord ons onlangs
door dr. Slotemaker de Bruine vertolkt, het
woord Ik geloof in 6od Almachtig, Schepper
des hemels en der aarde.
Dat woord is het eerste artikel van ieder
christelijk sociaal program. Wie dat erkent
gelooft dat er een ordening Gods over de
natuur en ook een ordinantie Gods over
onze consciëntie bestaat, een hoogere wil,
waaraan we als schepselen ons te onder
werpen hebben. Dat woord bezielt in
meerdere of mindere mate onze christelijke
werklieden-vereenigingen, en daarom vor
men ze een zoo kostelijk cement bij den
nooit rustenden opbouw van ons georgani
seerd leven.
Dat begrip met klem en kracht in ons
leven in te dragen was de zegen, bij al
het droeve van de gebeurtenissen der laatste
dagen.
De velden zijn wit om te oogsten, schreef
onlangs dr. De Visser en we schrijven het
hem na.
Proletariërs vereenigt u, dat was het
wachtwoord van Marx, dat was het opschrift
van het vaandel der Internationale, Chris
tenen vereenigt u, gij zijt het zout der
aarde, ook in den jongsten strijd die de
maatschappij beweegt.
Al telt uwe dorpsvereeniging slechts twee
of drie leden, vereenigd u, vereenigt vormt
gij een macht.
Kleine korrels zand vormen onzen duin
keten die de woeste golven keert der groote
zee, gevormd uit kleine droppels water.
Middelburg. De gemeenteraad hield
Zaterdag eene openbare zitting. Afwezig
waren de heeren Koole, Van Teylingen en
Van de Ree. Ingekomen was een adres
van P. Keg, waarin hij bericht verzoekt
op een door hem in December ingezonden
adres, houdende bezwaar tegen zijn aan
slag in de inkomstenbelasting over 1902.
De voorzitter merkt op dat bewust adres
zich bevindt in handen van de commissie,
die hierop, bjj monde van den heer Hejjse,
verklaarde, dat eerlang aan adressants ver
langen zal worden tegemoet gekomen. C. J.
Marsio had een bezwaarschrift ingezonden
tegen het van hem gevorderde schoolgeld
ad f 25. Aangezien des inzenders aanslag
in de inkomstenbelasting verlaagd was,
achten B. en W. het billijk het schoolgeld
van f25 terug te brengen op f20, waar
mede de Raad zich zonder discussie of
stemming vereenigde. Minder gelukkig
was de heer W. Broecke, die, bewerende
dat een door hem gehouden hond op 31
December nog geen half jaar oud was, een
bezwaarschrift had ingediend tegen de van
hem gevorderde belasting. B. en W. ad-
viseeren tot eene afwijzende boschikking,
waartoe dan ook zonder stemming stil
zwijgend wordt besloten. De vergadering
ging nu over in eene met gesloten deuren,
na heropening sluit de voorzitter de open
bare zitting.
Vlissingen, 25 April 1903. Heden had
onder voorzitterschap van den heer Arie
Smit de Algemeene Vergadering van aan
deelhouders plaats der Koninklijke Maat
schappij «de Schelde" scheepsbouw on werk-
tuigenfabriek te Vlissingen. Tegenwoordig
waren 11 aandeelhouders met 307 aandeelen,
uitbrengende 71 stemmen.
De balans en de winst- en verliesrekening
over 1902 werd overgelegd en goedgekeurd
en het dividend vastgesteld op 5%, te
betalen vanaf 1 Mei e. k. Op verschillende
posten werd gezamenlijk afgeschreven een
bedrag ad f 90187,48. Door den Directeur
werd het Zeventwintwigste Jaarverslag uit
gebracht, waaruit o. a. bleek, dat aan arbeids
loon werd uitbetaald f 653980,94 tegen
f724378,25 in 1901. Op 31 December
1902 waren 1122 man aan het werk, zijnde
ongeveer 200 minder dan het jaar te voren.
De heer Mr. P. J. Sprenger, die als
Commissaris volgens rooster moest altreden,
werd als zoodanig herbenoemd, terwijl in
de plaats van den heer P. H. J. Wibaut
(in het laatst van het vorig jaar overleden)
als Commissaris werd benoemd de heer
C. R. C. Wibaut, Kassier te Vlissingen.
Neuzen. (Vervolg verslag rede De Wilde
(debat.) De heer P. van Wjjck, molenaar
geeft te kennen, dat hjj Anti-Rev. is en
daarom ook het Ministerie-Kuyper met
vreugde en ingenomenheid had begroet;
daar ook hij het een zegen achtte voor
ons vaderland. Toch ging spr. niet mee,
met alles wat het Ministerie doet: vooral
had spr. bezwaar tegen het voorontwerp
van het tarief van inkomende rechten
waar voorgesteld wordt een inkomend recht
te hebben op tarwemeel. Spr. ziet daarin
een favoureeren van de groote industrie
en een miskenning van den middenstand.
De bakkers- en molenaarsstand zullen er
zeer door gedrukt worden, ten voordeele
van de groote industrie en daar waar de
groote industrie slechts een 400 werkl.
telt en de molenaarsstand 7000. Vervol
gens trad als opponent op de heer Van der
Peijl, openbaar onderwijzer. De spreker,
zoo zei hij, had gevraagd, of niet liberalen
niet even goed recht hadden op de kosten
van 't onderwjjs als de liberalen. Wel de
staat wil dat ook allen geven. De deuren
der openbare school staan wjjd open. Ieder
kan zjjn kinderen daarheen zenden. Willen
zjj zelf scholen bouwen; welnu dat zij die
dan zelf betalen; hjj voor zich is tegen
alle subsidie geven. Verkeerd is zeer zeker,
wat Min. Kuyper wil, gelijkstelling van
openbaar en bjjzonder onderwjjs. Spreker
kan ook niet meegaan met wat het mini
sterie gedaan heeft in zake de jongste woe
lingen. Juist door het indienen van de
strafrechtnovelle zjjn de jongste woelingen
voortgekomen. Onder het ministerie Bor-
gesius zou de staking niet zjjn uitgebroken
en waren de soldaten niet noodig geweest
die juist noodig waren om de strafrecht
novelle. Spreker vond het verstandiger
dat in plaats van de strafrecht-novelle docr
te drijven, de spoorwegbrigade ware aan
genomen, dan de enquête en vervolgens
eene algemeene herziening van het straf
recht. Waar ik gaarne verklaar de spoor
wegstaking af te keuren, vind ik de inge
diende wetten minder goed en de toekomst
zal moeten loeren, of het anarchisme nu
den kop is ingedrukt en of 't ministerie
i
