NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 86. 1903.
Donderdag 23 April
17e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRUS DER AÜVERTENTIËN
De Vrijzinnig-Democratische partij
als leidster
der openbare meening.
èlken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Onder de nieuwste verschijnselen op po
litiek terrein behoort het optreden der
vrijzinnig-democratische partij.
Geboren uit de actie voor algemeen stem
recht en opvolgster van de groep vooruit-
strevenden of radicalen die sinds Thor-
becke's versoheiden het leven aan de eens
machtige liberale partij zuur maakten, had
de nieuwe partij zich een positie te ver
overen, en vertrouwen te winnen.
Niet altijd kan toch op het aanbeeld van
algemeen stemrecht worden geslagen. Het
leven met al zijn wisselingen gaat door en
eischt deelneming. Ook het politieke leven.
En zal nu te midden van het woelige, rijk
geschakeerde, veeleischende leven een partij
aankomen om te bespelen een viool met
één snaar?
O, wat leelijk geluid!
Gij stoot af en trekt niet aan.
Zoo blijft de sympathie van verre, het
vertrouwen ontgaat u, de deelneming is
niet te verkrijgen, het isolement is vol
komen.
Meegaan of heengaan, dat is het wacht
woord in het leven.
Maar hoe zal een nieuwe partij zich
plaats verwerven, waar alle plaatsen reeds
zijn bezet? Hier de oud-liberale partij
met haar prestige van leeftijd en ervaring
en daar de jonge, doldriftige sociaal-demo
cratische arbeiderspartij met haar onbezon
nen moed en op één onderdeel gerichte
kracht, die daardoor verdubbeld, neen ver
driedubbeld wordt.
Hier de liberale partij met haar huma-
niteits-leer en daartegenover de socialis
tische die, onverholen en onverbloemd,
het grootste deel der maatschappij, het
schrikkelijke woord naar het hoofd slingert
wij hebben lang genoeg bemind, wij willen
eindelijk haten
Hoe schuift men daar nu een nieuwe
partij tusschen, met een nieuwe teeken
plank
Hoe zal men het vertrouwen in eenigs-
zins breeden kring verwerven
Hoe?
Toch zeker niet door het scharrelen en
weifelen, dan aan de zijde der liberalen
en dan weder aan socialistischen kant.
Toch zeker niet door met zeker gezag
te verkondigen wat korten tijd daarna door
de feiten gelogenstraft wordt.
Toch zeker niet door de oude partij-
manieren, door de Génestet zoo geestig
gekapitteld in zijngij die in alles zonde
vindt en schuld, uw hart is wis van booze
gedachten vervuld, te doen herleven bij een
jongere generatie.
Zoomin in 't natuurlijke als in geeste
lijken zin slikt ieder wat hem voorgezet
wordt, zonder onderscheidingsvermogen.
De laatste dagen is vooral door de vrij
zinnig-democratische pers De Nieuwe
Arnhemsche en de Middelburgeche Courant
een sterk sprekend staaltje geleverd van
de wijze waarop zij zich voorstelt het
vertrouwen der lezers voor de nieuwe partij
te winnen.
Het was BI Januari, de dag der eerste
spoorwegstaking, en alles riep: waar is
nu het gezag? Wat deed of doet de re
geering toch? een fout om nooit te ver
geven, erger dan de ergste werkstaking.
De stok was gevonden, de kleine knabbe
lingen konden nu aangroeien tot een beet,
de strootjes met ijver voor de voeten van
de christelijke regeering geworpen groeiden
op eens tot balkendikte. Dat was nu eens
wat anders dan de beuzelingen over Zon
dagsdienst, interviews, benoemingen enz.
waarmêe men zich tot nn toe behelpen
moest.
Maar de regeering kwam met prijzens
waardige openhartigheid zeggen, wat ieder
W."i° i we^en kon, maar sommigen om
par gbelang niet weten of zeggen wilden,
overvallen te zijn. Enten spoedigste kwam
de regeering met de stakings-wetten om
tegen verder onverhoeds overvallen ge
waarborgd te zijn.
Na een week van aarzelen scheen de
vrijzinnig-democratischo pers de verwijten
van 31 Januari c. s. vergeten over het
niets doen der regeering en nu in koor
aan te heffenniets doen, o, doet toch niets.
Niet doet het zus of zoo, dan zal het be
ter zijn, maar doet niets.
De militairen waren tot buitengewone
diensten opgeroepen. Toen dat eenige we
ken had geduurd, begon de vrijzinnig-
democratische pers naar 't voorbeeld van
mr. Troelstra het sirenen-lied te zingen:
laat toch de miliciens naar huis gaan, er
is niets te doen.
Dezelfde pers, die, op hoogen toon, de
regeering gekapitteld had over haar niets
doen. En toen de tweede, de politieke
staking kwam, keurde men die wel af,
maar meer nog keurde men af de houding
der regeering die orde en gezag met kracht
handhaafde en tegeD verdere aanslagen
trachtte te beveiligen.
Nu was er gemis aan barmhartigheid
en liefde bij eene regeering die zich chris
telijk heet. Immers een ehristen moet volgens
de leer der vrijzinnig-democraten altjjd
verzoenend, nooit straffend, altijd met liefde,
nooit met gezag, altijd heloonend, nooit
vermanend optreden. Het christendom is,
volgens de leer van die heeren de senti
mentaliteit in top. Of zulke partijpolitiek
evenwel niet al te doorzichtig is?
Het is in den laatsten tijd maar al te
duidelijk gebleken boe grooten invloed de
valscbe redeneeringen van de socialistische
pers en van bun redenaars op een publiek
hebben dat zich veel, zeer veel, op de
mouw laat spelden, maar of het publiek
dat de vrijzinnig-democratische pers als
geestelijk voedsel neemt, zoo zonderlinge
redeneeringen slikken zal, wagen we te
betwijfelen.
De dierbare predicatiën lijken ons wat
al te doorzichtig
22 April 1903.
Wij wezen in ons vorig no. reeds op
de uitspraak van Polak, den voorzitter van
het hoofdbestuur der sociaal democratische
partij.
»Van al de donkere voorstellingen voor
onze vakactie is niets waar", zei hij Vrijdag.
Waarom dat niet eerder gezegd, mag
men wel vragen.
Waarom niet, zoo vraagt ook De Neder
lander, toen men de vakmannen tot dol-
wordens toe trachtte op te hitsen en ieder
atoompje der soe.-dem. sfeer met leugens
besmet was
Mochten toch de oogen van velen ge
opend worden
Heel de beweging der laatste weken
ging uit van den vader der leugen". Die
beweging eindigde dan ook naar de
verklaring van Oudegeest in »de hel".
Is het dan nu geen tijd in te zien, dat
waarheid, recht, vrijheid, alles wat ons
volk dierbaar is, vierkant in strijd is met
de sociaal-democratie
Het strekt de groote liberale pers tot
eere dat zij gevoeld heeft de heiligschennis
die openbaar werd in de bekende plaat
van de Spectator.
Woorden gesproken in de heilige uren
van het bittere lijden des Heeren worden
hier door profanie ontwijd.
Niet alleen gemis aan schuchterheid bij
het heilige, maar schrijnende en kwetsende
toon doen ieder christen pijalyk aan.
Dat de vrijzinnig'democratische pers daar
volgens eigen verklaring ongevoelig
voor is, zegt meer dan een aantal artikelen,
in ieder geval voor onze lezers genoeg.
tk
Eet Folk hekelt het manifest der vrije
socialisten, waarin het Comité van Verweer
van verraad beschuldigd wordt.
Den inhoud noemt zij nonsens en klets
koek.
En zij klaagt»Er moet nog veel onreins
zitten in de Nederlandsche arbeidersbewe
ging dat dergelijk gif er nog in kan tieren."
Deze klacht beamen wij.
Doch wij voegen er aan toe
De sociaal democratische pers Het
Volk voorop heeft het er in gebracht
of vermeerderd.
Al was 't alleen maar door haar taal
gezwegen nog van haar nieuwe rechtsbe
grippen
Vreemd toch!
Terwijl iedereen in de meening verkeert
dat de sociaal-democratische partij, meer
nog door onmogelijk liegen en andere zede-
bedervende middelen dan door het totaal
verlies van den strijd in gansch Nederland
onnoemlijk veel terrein verloren heeft, ziet
onze christen-democraat Staalman daar niets
van. De volgende samenspraak komt in
Extra-üjding voor:
Jaap. Maar van de socialen gesproken,
ik geloof als ik dat allemaal zoo naga wat
er in deze dagen is gebeurd, dat ze een
leelijken trap gekregen hebben.
Tijs. Als politieke partij Bij het volk
meen je? Daar geloof ik niet veel van.
In de Kamer, ja, daar zijn zij voor langen
tijd hun gezag kwijt. Troelstra zelf zei
het in een vergadering van het Comité
van Verweer, dat de regeering en de
Kamer om hen hadden gelachen. En dat
zal nog wel een beetje zoo blijven, meer
en erger dan ooit te voren zal al wat con
servatief is, lachen en spotten met alles
wat op den toestand der arbeiders wijst.
Jaap. Dus geef je toe dat ze veel be
dorven hebben?
Tijs. Natuurlijk! Mee te gaan met de
revolutiemannen, met de anarchisten van
Domela Nieuwenhuis, dat is op z'en plat
Hollandsch voor een parlementaire partij
een stommiteit. Maar op het stemmental
dat op de sociaal-democraten wordt uit
gebracht zal dat alles van weinig invloed
zijn. De christelijke partgen die nu een
hoog woord hebben, zij hebben immers
niet op socialisten gestemd, en de men
sehen die ze wel gestemd hebben, zijn
door 't gebeurde niet afgeschrokken.
Zij wijten het gebeurde heelemaal niet
aan de sociaal-democraten, maar aan de
regeering. Zij vinden juist dat hunne
maDnen zich kranig en dapper in de Kamer
gehouden hebben.
Tot zoover de samenspraak die de mee
ning van den heer Staalman weergeeft.
't Is ook een meening, maar een zon
derlinge
Dat met den vrede ook dikwijls de waar-
beid lijdt is van algemeene bekendheid.
Toch ook hier weder is trap en mate.
En alles overtreffend is het onbeschaamd
liegen dag aan dag in den strijd die zoo
even achter ons ligt bekend geworden.
Enkele staaltjes mogen volstaan.
Het land werd in rep en roer gebracht
om de dwangwetten, de worgers-wet, de
muilkorfwet tegen te houden. Polak, de
voorzitter van de diamantwerkers zegt nu
van al de donkere voorstellingen voor de
toekomst onder de dwangwetten is niets
waar.
Eet Volk heeft ditzelfde, in minder krasse
woorden, reeds voor hem gezegd.
De N. R. C. beschuldigde Troelstra
slachtoffers gemaakt te hebben door de
algemeene werkstaking te helpen procla-
meeren, terwijl de brief van onderwerping
reeds aan de directiën was gezonden.
De N. R. C. legde de bewijzen daarvoor
op het vuur over, en Troelstra draait op
onmogelijke wjjze.
Donderdagavond verkondigen sprekers,
in hun kernachtige taal, te Rotterdam dat
de onderwerping gelogen was en Donderdag
morgen was de brief reeds in der directies
banden. De brief die Vrijdag iedereen
lezen kon.
Als ge morgen Vrijdag iemand
tegenkomt zei Hermans in 't openbaar
die zegt dat de werkstaking opgeheven is,
houdt dan dat kereltje aan, want hij liegt,
en Vrijdagmiddag 12 ure was de werk
staking opgeheven.
Schaamteloos, zonder gevoel van eenige
verantwoordelijkheid, gaat men zijn gang.
Met schrik vraagt men zich af bo- btt
gegaan zou zijn, indien eene partij waar
zich zooveel zedelijke verdorvenheid open
baart de overwinning had betaald.
Of mr Troelstra ook iets gedaan beeft
voor de tengevolge van zijne misleiding,
ongelukkigen, meldt de geschiedenis niet.
L MUtOIJW
Suikerbieten of Beetwortels
Onder de landbouwgewassen die tegen
woordig een der eerste plaatsen (zoo niei
de eerste) bij den landbouwer inneemt,
behoort voorzeker de Suikerbiet. Iu het
begin der .vorige eeuw is bij ook in ons
land ingevoerd, vooral toen onze koloniëD
ten tjjde der fransche overheersching in
Engelands macht, en wij van aanvoer van
rietsuiker verstoken waren, kwam het bij de
industrie op om uit beetwortelen suiker
te bereiden, en van dien tijd dagteekent
vooral de Beetwortel Suikerindustrie, niet
tegenstaande er ook nog bier en daar door
geschiedschrijvers van gewaagd wordt om
streeks 1500 en 1600.De suikerbiet dan
verbouwd zijnde voor een honderd jaar bij
tegenwoordig vergeleken, beteekende toen
bijna niets. Men kan gerust zeggen dat de
verbouwing met reuzenschreden is toege
nomen en tegenwoordig de kurk is waarop
de landbouw drijft. Wanneer men omstreeks
dertig jaar geleden terug ziet, en men
verbouwde toen uitsluitend inlandsche varië
teiten, waarvan men dikwijls zeer hooge
uitkomsten verkreeg, tot zelfs 50 duizend
K.G. en meer per H. A. oogstte mentoen wer
den de landbouwers in de gelegenheid
gesteld Duitsche variëteiten te verbouwen
tot zelfs voor 2 Gld. per 1000 K.G. meer.
Maar men bedankte eenvoudig uithoofde
men daarvan geen hooge verwachting had.
De vrees is in later tijd maar al te zeer
bewaarheid geworden. Toen ter tijd was
niet alleen het bietenverbouw zeer voor-
deelig voor den landbouwer, maar ook het
koren was duur, en vooral juist die ge
wassen welke tegenwoordig goedkoop zijn,
met name, tarwe, gerst rogge. Vele land
bouwers wilden daarom dan ook geen bieten
verbouwen. Ook bestond toen bij velen de
vrees voor uitputting van den grond. Maar
zooals ieder onzer herinne en zal gingen
na 1875 de prijzen der granen van lieverlee
zachtjes aan achteruit en door den gullen
tijd waren de prijzen der paebtpenningen
aanmerkelijk en sommigen enorm gestegen,
waardoor kwam, dat vele boeren in 't voor
jaar in geldverlegenheid zateD, maar ge
lukkig de fabrikanten van beetwortels, deze
wilden gaarne de boeren, natuurlijk ten
hunnen voordeele, te hulp komen en konden
de landbouwers in 't voorjaar bij hun ge
machtigde land om bieten te zaaien con
tracteeren. Men kreeg dan 100 Gld. per
H.A. voorschot. Men begrijpt dat door som
migen daarvan rnim en door sommigen meer
dan ruim gecontracteerd werd.
Er waren er die wel tweemaal zooveel
contracteerden dan zij zaaiden. Zoo kwam
van lieverlede de boer onder de macht
van den fabrikant. De bond van suiker-
fabrikanten kwam tot stand, en bepaalde
voorwaardenprijs, te verstrekken zaad,
enz. zoodat men toen niets anders meer
kreeg dan eenvoudig Duitsch zaad en het
goede oude zaad giDg van de baan voor
altijd. Oogstte men vroeger 50 duizend KG.
per HA. men kon het nu wel af met 25
duizend en nog al minder. Had men 30
duizend KG. dan waren de peeën best,
men had zelfs grond waar men geen bieten
kon winnen en men het eenvoudig niet er
op waagde. Maar zoo als altijd na regen komt
zonneschijn. Ook in dezen begon het te
dagen. Het gebruik der kunstmeststoffen
kwam in gang en breidde zich ontzettend
snel uit en voor het verbouwen van suiker
bieten was het de eerste en voornaamste
factor zoodat men al spoedig er toe overging
druk superphosphaten te gebruiken. Spoe
dig daarop volgde Chilisalpetertwee mest
stoffen welke zich voor bietenteelt bijzon
der leenen. Geen wonder dat de boeren
nu weder meer neiging gevoelden om bieten
te verbouwen. Waren de fabrikanten toen
de opbrengst der bieten maar gering was,
sommige jaren verplicht geweest tot f 12
en meer per 1000 KG. te geven, ditmaal
nu de landbouwers wederom meer opbrengst
genoten, waren ze zeer spoedig bereid om
wederom lager de prijzen te stellen benevens
proefvelden aan te leggen, en het suiker-
rijkste zaad den landbouwers te vertrekken.
Gewoonlijk brengt dit zaad de laagste KG.
in opbrengst op, maar dit was juist wat
de fabrikanten verlangden. Zoodat er al
spoedig een strijd ontbrandde tusschen
landbouwers en suikerfabrikanten. En het
mag tot eere gezegd worden van dhr. Vlekke
directeur der Gastelsche fabrieken dat die
de eerste geweest is om daarmede te breken.
Later zijn er ook anderen mede begonnen.
Zoodat de fabrikanten het heft niet meer
zoo sterk in banden hadden als dat ze wel
gewoon waren, zoodat men toen nog al eens
gelegenheid had om onderhands of stilletjes
te contracteeren voor hooger prijs en beter
voorwaarden maar daar zulks deD fabri
kanten niet voordeelig kwam te staan
benoemden zij voor 4 jaar een hoofd
administrateur voor den bond den heer
van Nunen.
Deze liet zich gewoonlijk met leveren,
contracteeren enz. in en was met Je ge-
heele administratie belast, dit voorjaar heb
ben ze hem op nonactiviteit gesteld en
heeft niemand omtrent voorjaars zaken met
hem te maken, hij kan toch ook voor de
knoeierijen niet waken, want genoemde
heeren vertrouwen toch elkander ook niet
vooral na een jaar als verleden jaar in het
welk fabrieken hebben stil gelegen, men
heeft van 't jaar den eenen ook meer als
den ander, men kan daar genoeg van op
lossen, en met de hulp er bij van eenige
voorafgaande gunstige jaren, kan men weder
zeggen dat de groote macht dienaangaande
weder bij de landbouwers zachtjes aan zal
gaan berusten. Is er een gewas waar niet
altijd eerlijk mede omgesprongen wordt dan
is het toch wel de suikerbiet, maar ook
geen gewas dat meer aaubrengt voor boer,
fabrikant, schipper en werkman. In het
najaar is het voor den werkman een onge
kende drukte ten tijde van bietensieken en
ook aan onze havens en spoorwegstations
is het laden een voordeelig en goed werk
oor den arbeider, jammer dat op vele havens
en ladingplaatsen koning Alcohol zoo zijn
scepter voert. En wat de schipperij aangaat
welke voordeelen die er van trekt, bekoelt
men maar terug te gaan tot van 't najaar.
Toen waren er bijna geen bieten te ver
voeren en de schipperij heeft ontzettend
geklaagd, waar nog bij kwam dat de fabri
kanten de vrachtprijzen met ongeveer 25
verlaagden. Iets waar met recht protest
tegen moest aangeteekend wordeD, de bieten
kosten de Hollandsebe fabrikanten f 8,25
per 1000 KG. waar tegenoverstaat dat een
Belgische fabriek f9,00 en 27'Leentindraag-
loon betaalde. Eu bij den grooten uitzaai
als dit jaar en te bopen van goede opbrengst
is het wel te verwachten, en zal het niet
onwaarschijnlijk zijn dat de schippers ook
eens vau 't hunne willen proflteeren, en
het zal niet te sterk overdreven zijn, dat
ze hunne vrachten ook in evenredigheid
willen gebracht zien naar de vrachten der
Mij. van spoorwegen deze vrachten zijn ge
woonlijk altijd duurder.
Zaaide men vroeger bij voorkeur bieten op
land dat in goeden stand van doen was,
tegenwoordig ziet men daar niet meer op.
Men gebruikt naar omstandigheid dan maar
suph., kali, kalk, Chili of anderszins. Yele
kleine landbouwers die een stuk of wat land
hebben poten het eene jaar aardappels en
het andere jaar bieten. In aardappelland
groeien ze uitstekend benevens in klaver-
land en vooral in ajuinland. Bij de opkomst
is en blijft over het algemeen op vele plaatsen
zeker insect, de koperworm, gevaarlijk. Deze
insecten eten de wortels totaal in den grond
op, zoodat men genoodzaakt is tot overzaaien.
Het later uitgezaaide, al groeit het nog flink
