NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 68. 1903.
Dinsdag 10 Maart
17e Jaargang.
HISTORISGH
CHRISTELIJK-
Bij.iil mier iieiioort een Bpsisel.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die asïoli met 1 April op
ons blad abonueeren, ontvan
gen het tot dien datum gratis.
9 Maart 1903.
Jaarlijks tegen de Vasten bevat de Room-
sehe pers een viertal mandementen der
Neder landsche bisschoppen.
Van deze brieven «aan de geestelijkheid
en de geloovigen" zijn wij trouwe lezers,
en vinden er, behoudens menige specifiek
Roomsche gedachte, waar wij als Calvi
nisten, vierkant tegenover staan, telkens
nieuwe, schoone, tot de consciëntie spre
kende opmerkingen in.
Wat de bisschop van 's Hertogenbosch
mgr. Van de Ven zegt over den
Christelijken wandel, mag ook tot ons ge
zegd wezen.
Men leze slechts voor Katholieken
Christenen, Antirevolutionairen, en neme
er voorts acht op als hij schrijft:
Dat zij het zullen doen ten 5de voorname
lijk door meer overeenkomstig de voorschriften
der godsdienst te leven. Wat zou onze gods
dienst een invloed uitoefenen, en wat zouden
er bij andersdenkenden vele vooroordeelen
wijken, als de Katholieken hunne godsdienst
wat beter naleefdenIs het wonder, dat zij,
die onze godsdienst niet kennen, daarvan geen
hoogen dunk opvatten, als zij, zien dat het
gedrag van hen, die zich Katholiek noemen,
niet beter, soms slechter is, dan dat van niet-
Katholieken Dit kan zeker aan de gods
dienst niet geweten worden, als men niet leeft
volgens zijne voorschriften, maar zoover wordt
veelal door de andersdenkenden niet gerede
neerd. Moge de dankbaarheid ook hier tot
verbetering leiden, opdat ook eerlang van ons
kunne gezegd worden, wat eens door de hei
denen van de eerste Christenen getuigd werd
Ziet eens, hoe zij elkander liefhebben.
Eindelijk, dat zij het doen zullen ten 6de
door te steunen en te bevorderen, op edel
moedige en krachtdadige wijze, wat de gods
dienst op het godsdienstige, zedelijke en maat
schappelijke leven kan ten goede komen, met
name het godsdienstig onderwijs, zoo nood
zakelijk om een echt Christelijk volk te ver
wekken, dat de kracht is en het geluk van
Kerk en maatschappijde Katholieke pers,
die onze zaak moet bepleiten en verdedigen,
die het geloovige volk moet voorlichten om
trent zijn ware belangen in alles, wat goed en
deugdelijk is en waarschuwen tegen elke
misleiding en verleiding, die ten verderve voert;
het Christelijk vereenigingsleven, zoo onmis
baar in den strijd onzer dagen, om onder den
standaard des Kruises dat goed geordend leger
te vormen, dat verschrikkelijk heeten mag voor
den vijand. Inderdaad, wie zal ons weerstaan,
als wij met één hart en ééne ziel, in vast aan
eengesloten gelederen oprukken onder de ba
nier van Hem, die gezegd heeft tot de zijnen
houdt moedIk heb de wereld overwonnen
Leest men nu voor Katholiek Christe
lijk", dan ligt in dit bisschoppelijk woord
een ernstige vermaning ook voor ons volk.
De Christelijke school, de Christelijke
pers en de Christelijke vakorganisatie moe
ten bevorderd worden.
^Stemvee". Weleer is aan den hoer Rut
gers van Rozenburg zeer kwalijk genomen
dat hij van «het stemvee" sprak. Dit was
eene ernstige beleediging der democratie
meende men.
En nn
Hoe spreekt «Het Volk" van de leden
der ministerieele partij in de Kamer
Het zegt
«Het stemvee van de rechtorzijde ge
hoorzaamde aan het kommaDdo van den
aartsreactionair de klerikale meer
derheid gehoorzaamt met jezuïtische ge
hoorzaamheid het kommando van den
grooten voorman der lieden met twee
namen."
Hoe hebben wij het nu
Stemmen socialisten dan niet als één
man op hun vergaderingen en bij verkie
zingen
Maakt hun «Jezuïtische gehoorzaamheid"
aan het commando van een «aartsrevolu-
tionair hen dus niet eveneens tot stemvee?
Zoo niet, wat is het onderscheid {Ebld.
Sociaal democratische sprekers trachten
maar aldoor ingang te doen vinden onder
onze Christenarbeiders, dat godsdienst
privaatzaak is, dat zij iemands godsdienst
onaangetast laten.
Het is goed dat men telkens het logen-
achtige daarvan aantoone.
Nog in 1895 sprak de leider der Duit-
sche sociaal democraten in den Rijksdag
Bebel»Wij zijn tegen alle hemelseh
en aardsch gezag, waarmee tot nu toe de
massa's in het gareel gehouden zijn".
Voorts herhaalde hij nogmaals de woor
den van Heine»Wij laten den hemel
over aan de engelen en de spreeuwen",
en toen een Christelijk afgevaardigde hem
toeriep«Gij gelooft dus aan geen opstan
ding, en aan geen leven na dit leven",
toen riep men van de sociaal democratische
banken als uit één mond«Neen 1"
Wij roepen onzen arbeiders toelaat
u niet verschalken door deze lieeren wan
neer zij u willen wijsmaken dat Christen
dom en Socialisme best saam kunnen gaan.
Want niet allen zijn zoo oprecht als
Bebel, al is 't dan ook maar bij oogen-
blikken.
Door de directie der Exploitatie-Maat
schappij is naar «Het Volk" mededeelt
een schrijven gericht aan de stationschefs,
waarin dezen wordt verzocht met de uiterste
nauwkeurigheid te willen letten of op hunne
stations manifesten van beleedigenden of
opruienden inhoud worden verspreid. Het
personeel, dat zich hieraan schuldig maakt,
zal onmiddellijk geschorst worden en voor
ontslag worden voorgedragen.
Zonder on3 nn over de uitnemendheid
van dezen maatregel uit te laten, vragen
wij aan genoemde directie, wat de stations
chef moet doen, wanneer hij zelf die ma
nifesten verspreidt, gelijk dezer dagen,
blijkens ons gezonden bericht, door den
chef van een der stations op Zuid-Beveland
is geschied.
Bedoelde chef is sociaal democraat, voor-
loopig zullen wij er niet meer van zeggen.
■it
Van socialisme tot anarchisme, is maar
een stap.
Het is op 1 Feb. gebleken, toen Troel
stra ook de werkstaking onder de midde
len ter verovering van politieke macht,
onder anderen algemeen stemrecht opnam.
Thans komt ook mevrouw Roland Holst
beweren dat zij allen strijd der arbeiders
om loonsverhooging toejuicht, en elke werk
staking die kans van slagen heeft, goed acht.
Juist wat Domei a Nieuwenhuis altijd
geleerd heeft.
Thans is 't weer, als in 1886: Met de
regeering voor het gezag of met Domela
Nieuwenhuis voor de revolutie.
V. D. in de Middelburgsche Courant die
bij de regeering aarzeling of zwakheid
meent te bespeuren, hebbe wel te beden
ken dat wie in dezen tijd, voor dit dilemma
geplaatst, om wat redenen ook, aarzelt
een handslag geeft aan de revolutie.
Indien er een liberaal kabinet ware, dat
op zoodanig een meerderheid steunen moest,
het zou er ongelukkig aan toe zijn. Een
meerderheid van socialen, liebangolende
vrijzinnig democraten en aarzelende libe
ralen zou de dood zijn voor zoodanig een
ministerie.
Wij vertrouwen dat alle Kamerleden
uit de Christelijko meerderheid zich vrij
zullen houden van den schijn, als zou
vrees of respect voor „de goden van den
tijd" gelijk de liberale prof. De Louter
ze noemt, hen leiden bij de beoordeeling
van deze drie wetsontwerpen die getuigen
niet van een benepen, maar van een be
slist voor den dag komen en waarvan geldt
„reactie wil hier niemand".
Eet Volk is een consekwent revolutionair
blad, ook in zijn berichten.
In een zijner vorige nommers wordt
verteld hoe Douwes door Polak als ver
rader werd „afgestraft" en door het pu
bliek in een openbare vergadering waar
Douwes en Huizinga optraden, uitgejouwd
werd.
En dan volgt de mededeeling dat de
honderden die buiten het gebouw bloven,
wijl er geen plaats was, niet verkozen
heen te gaan, toen de politie hen wilde
„uit elkaar drijven", maar dat zij terstond
gingen toen hun dit door „Gerritz namens
het Comité van Verweer" werd verzocht.
Revolutie dus ook in do manier van
gehoorzamen
Het is ook hier, zij het bij de meesten
onbewust, menscheljjke willekeur, in plaats
van de Gods-ordinantie ten grondslag van
de maatschappij gesteld.
Overigens vertelt „Het Volk" niet wat
wel in de liberale bladen staat, namelijk
dat de buitenstaanden niet uiteengingen,
maar de Patrimonium-mannen opwachtten
van deze ongeveer 500 buitenstaanden, die
zich den lijd hadden gedood door zingen,
wat heen en weer loopen, een tochtje naar
de Groote Markt, waarbij do heer Hagen-
holtz op de schouders werd gedragen enz.
was de heer Hugenholtz den geheelen
avond de ziel. Hij zelf, die niet binnen
mocht, had er een kwartje aan gespen
deerd om toch binnen te komen en had
daarvoor eventjes een kaart genomen voor
de kunstbeschouwing van Kunst zij ons
doel. Doch toen hij door de opening der
deur zag dat Polak aan het woord was,
ging hij dadelijk weer naar buiten en
vertelde daar „dat het goed ging".
Naar aanleiding der protesten in de Chr.
pers tegen het onbekookt optreden van
socialisten tegen sprekers als Talma, De
Visser en Sybrandi, zegt Eet Volk
„De arbeiders zijn verbitterd door den
ellendigen aanslag op hun stakingsrecht en
het zou verwonderlijk zijn als die verbit
tering zich niet krachtig uitte in die open
bare vergaderingen".
En 't blad besluit":
„Vrij debat bevalt ons bij voortduring
uitstekend".
Eet Volk blijft dus maar roepen van een
aanslag op 'i „stakingsrecht der arbeiders",
niettegenstaande herhaaldelijk is aangetoond
dat het dit niet, en wat het dan wel is.
En dan dat „vrije" debat
Dat dit „vrij" debat den „vrijen" so
cialisten bevalt, begrijpen wij.
Maar wanneer dergelijke vrijheid vrij
heet in deze wereld van omgekeerde be
grippen, hoe ondraaglijk een last zal'tdan
wel zijn, zoo deze heeren, over eenige
jaren, door samenspanning van Domeia's
en Staalmans en V. D's, aan 't roer ge
komen met hun groot gezicht en eigen
aardige woordenkeus ons volk, en met name
door Christen-Arbeider zullen „regeeren"!
De geschiedenis schijnt zich dezer dagen
te repeteeren.
Wij doorleven 1789 en 1830, zij 't ook
al niet precies zoo, dan toch in beginsel,
en in enkele sterk sprekende feiten.
Er wordt van liberale zijde een adres
beweging op touw gezet tegen het straf-
wetontwerp der regeering.
Een adres van 29 damos en heeren,
meest geleerden, onder welke prof. Vale-
ton en dr. Gunning Wz., is gepubliceerd
en nu wil men overal afdeelingen vormen
om vele handteekeningen te verzamelen
op dat adres, hetwelk bedoelt om de
Tweede Kamer te verklaren dat het ont
werp, werd het aangenomen, gerechtvaar
digde verbittering zou wekken bij een
groot deel der arbeiders, wet en rechter
in de oogen van een niet gering aantal
hunner zon stempelen tot aan hen, arbei
ders, vijandige machten.
Een schandelijke valsche voorstelling.
Wanneer wet en rechter het recht van
allen verzekeren, de vrijheid om te ar
beiden beschermen, bedreiging van 't leven
der arbeiders en hunne vrouwen en kin
deren voorkomen en straffen, dan heeten
deze dames en heeren dit verbittering zaaien.
Net als in 1789 de Girondijnen.
Ook zij riepen tot het Gezagneem
toch geen maatregelen want dat verbittert
maar.
En onder de Girondijnen die dit laffe
adres teekenen, is ook een Jacobijn P.
L. Tak die alle sociaal democraten aan
raadt zijn voorbeeld te volgen.
I Laat geen onzer Christelijke lezers en
vrienden dit Girondijnen-adres teekenen.
Het is een' uiting formeel van gematigde
revolutie, maar feitelijk van eene gezags-
aantasting den meest ingrijpenden aard.
De geschiedenis zij hier een waarschu
wing. De Girondijnen zijn ten laatste door
dë Jacobljnen overvleugeld en op vuilnis
kar en schavot gebracht.
Liberalen, die hetzij uit vrees, hetzij uit
familierelaties, hetzij uit partijpolitiek, de
ondermijning van het gezag toelaten of
gelijk door het adres der 29 er zelve
aan meedoeD, delven hun eigen graf, en
verhaasten de komende revolutie.
I Reeds nu, en dit doet aan 1830 denken!
worden in volksmeetiDgs zinspelingen
gemaakt op „De stomme van Portici", en
zal dit schandelijke revolutionaire tooneel-
stuk, dat tot den opstand der Belgen het
sein was, Dinsdag a. _s. te Amsterdam
worden gespeeld.
feil
Met twee maten.
Toen de antirevolutionaire mr. T. de
Vries in een samenkomst met sociaal
democraten zich tegen de contractbreuk
en spoorbrigade-ontwerpen verklaarde, den
minister vergeleek bij den onrechtvaardigen
rentmeester, en pluimpjes deelde aan de
socialen, werd hij om zijn «verraad" luide
toegejuicht.
Toen twee dagen later De Roode het
bedrijf van den antirevolutionair Douwes
hekelde en hem verrader schold dewijl hij
aan een vroegere staking had meegewerkt
en zich nu aan de zijde der regeering
plaatste werd door luid applaus en hoera
geroep door diezelfde menschen instemming
betuigd met deze afstraffing vau den «ver
rader".
De eene «verrader" toegejuicht, de ander
afgetrapt.
Voor den een wierookstraatvuil voor
den ander.
De Vries de kroonDouwes het brand
merk 1
Hoe zit dat nu?
Is verraad dan misdrijf wanneer het de
eigen partij schade doet, en deugd wanneer
het haar ten goede komt
Of geldt het applaus minder het «ver
raad" of den «verrader" dan wel de winst
die zijn «verraad" u in den schoot werpt?
Hier is een onverklaarbaar meten met
twee maten.
Het doet denken aan Engelands houding
tegenover de National Scouts en tegenover
zijn eigen onderdaan Lynch. Deze laatste
werd, wijl hij als Engelsch onderdaan aan
de zijde der Boeren vocht, door Engeland
ter dood veroordeeld, en de Nationaal Scouts
die tegen hun eigen Regeering en volk
aan Engelands zij streden, werden door
Engeland des wege geprezen en beloond
Nog een inconsekwentie van de socia
listen.
Te Rotterdam hadden Donderdagavond
twee vergaderingen plaatseen in de Vei
lingzaal van het «comité van verweer''
(socialisten dus) en een in Jeruel van het
«comité van verdediging" (Christenwerk
lieden).
In de eerste spraken Hermans en Spiek
man.
In de laatste van de onzen mr. Sybrandi
en dr. Wielinga, welke laatste wegens
de herrie, enz. van het rapaille niet aan
't woord kon komen.
In de Veiling zaal liep 't debat goed, doch
werd gelegenheid tot dupliek aan den
debatter uit de Christelijke partijen ge
weigerd. Hij noch zijn geestverwanten
maakten daar natuurlijk captie op.
In «Jeruel" daarentegen was men zoo
kwaad toen dupliek aan Samson geweigerd
werd, dat men spektakel maakte, gelijk
wij in ons vorig no. uitvoerig hebben
meegedeeld.
AÏzoo wat de heeren socialisten in de
Veilingzaal zelf niet toestonden dupliek
voor den debater was in Jeruel het sein
tot een algemeenen opstand.
Hieraan moet het volgende uit De Ne~
derlander worden toegevoegd:
Doch nn moet men nog het volgende
weten. De heer Hermans verklaarde gis
terenavond inde Veilingzaal, dat de chris
tenen blijkbaar denzelfden avond hadden
gekozen als de socialisten en dat dit van
huD angst voor debat getuigde. Maar
voegde hij er aan toe „misschien zal
ze dat niet meevallenwij hebben voor
eenige debatters ginds gezorgd, en ook
voor de aanwezigheid van oen gemengd
publiek; het is niet goed, dat een verga
dering te veel uit öénsdenkenden bestaat;
er moet wat verscheidenheid zijn". De
satyrische toon, waarop dit gezegd werd,
deed reeds den toeleg vermoeden. Er
werd nog aan toegevoegd: „hoe dat ge-
loopen is, zullen we morgenochtend wel
uit de dagbladen vernemen".
Wanneer men dit in verband brengt
met het gebeurde, is er dan niet aanlei
ding voor het vermoeden, dat de meeting
in Jeruël met voorbedachten rade in de
war is gestuurd door er een bende rust
verstoorders op los te laten?
Waartoe diende anders dat zenden van
een bataljon socialisten?
Dat men debatters zendt, begrijpen wij.
Doch zoo men slechts een zakelijk debat
wilde, was het juist tactisch geen partij-
claque mee te sturen, daar deze, bij de
overvolle zalen die zulke vergaderingen
thans trekken, maar plaats wegneemt voor
tegenstanders die nog overtuigd moeten
worden.
Om de schaamteloosheid van dit stukje
ten volle te begrijpen, moet men nog het
volgende weten. Den avond tevoren (Woens
dagavond) was, onder leiding van den heer
Uittenbroek, een vergadering belegd om te
komen tot een christ. bond voor gemeente
werklieden. Men had de socialisten daar
buitengehouden, door hij den ingang de
lieden een verklaring van instemming met
den grondslag te doen onderteekenen. Poli-
tiehulp was noodig om dit buiten houden te
handhaven. En nu werd gisterenavond door
den heer Hermans geweldig afgegeven op
de bekrompenheid dier christenen, die den
vorigen avond het „vrije debatvreesden,
en op den heer Uittenbroek, die de socia
listen bestreed, „niet met Gods Woord,
maar met de politie".
Blijkbaar meende men het recht te hebben
zelfs deze vergadering tot oprichting van
een vereen iging in de war te sturen.
Als dit geen terrorisme is, wat is het dan
Wij hebben al zoo dikwijls tegen de
neutrale school gewaarschuwd. Wij kunnen
er nu wel mee ophouden.
Niet omdat het niet meer noodig is.
Maar omdat het onzerzijds niet meer
noodig is.
De openbare onderwijzers zei ven begin
nen het nu te doen.
Te Arnhem hebben er drie het bekende
opruiende manifest helpen verspreiden.
En iu verscheidene andere plaatsen, ook
te Rotterdam, Haarlem en Delft hebben
afdeelingen van den Bond van Nederlandsche
Onderwijzers een motie aangenomen, hou
dende protest tegen de bekende wetsont
werpen, en tevens besloten steun te ver-
leenen aan de beweging tegen die ontwerpen.
Men zie ook 't bericht uit Amsterdam,
elders in ons blad.
Zoo worden deze revolutiemakers open
baar, in hun eerbied voor 't gezag.
Het Nieuwe Schoolblad, orgaan in 't belang
der openbare school, ziet 't gevaar dan ook
zeer wel in, en zegt«Dit optreden zal
in vele plaatsen de genadeslag voor de
openbare school zijn."
Wij houden 't er ook voor, al gaat bij ons
oprechtheid boven geveinsdheid.
