NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 63. 1903
Donderdag 26 Februari.
17e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
P. de Smidt.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
KRUlMitiliEV
LANDBOUW,
Salpeter maakt den grond in het
voorjaar dubbel vruchtbaar.
fiechtszaken.
Gemengde Berichten.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nnmmers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Voor de stemming voor een lid van den
gemeenteraad, op Vrijdag a. s., bevelen wij
dringend aan den candidaat der antirevo
lutionaire Kiesvereeniging.
Mochten alle kiezers die ook bij de stem
bus wenschen te getuigen van hunne trouw
aan de beginselen naar den Woorde Gods,
van hunnen wensch dat, ook in Raden en
Staten, steeds meer belijders van den Naam
des Heeren mogen optredenvan hunne
begeerte om den klassenstrijd uit elke
stembusactie te werenen van hun goed
vertrouwen dat de behartiging van de be
langen der gansche burgerij aan dezen
candidaat het veiligst kan worden toever
trouwd, hunne stem uitbrengen op
25 Februari 1903.
WERKSTAKING.
V.
Om het wezen der werkstaking te vatten,
moeten wij niet baseeren op de vrjjheid,
maar op de saamhoorigheid, op het verband
dat er tegenwoordig tusschen arbeiders en
patroons bestaat.
Vele arbeiders zijn tegenwoordig aller
minst vrij om het kontrakt op te zeggen
en weg te gaan, evenmin als vele patroons
vrij zijn om eventjes al hun arbeiders het
kontrakt op te zeggen en anderen te nemen.
Een fabrieksarbeider in een kleine plaats,
waar slechts een of twee fabrieken zijn,
kan maar zoo niet wegkomen en ander
werk krijgen als hij daar eenmaal met heel
zijn gezin woont en menigmaal is door de
fabrikanten misbruik gemaakt van deze
positie der arbeiders om als ze eenmaal
met hun gezin waren gevestigd bij de fabriek,
hun dan niet te geven wat hun te voren
was boloofd en voorgespiegeld.
Zoo althans kwam het bv. bij de earton-
fabriek te Leeuwarden herhaaldelijk voor.
En evenmin als de arbeider vrij is om
maar zoo het kontrakt op te zeggen en
weg te gaan, evenmin is ook de patroon
vrijook hij kan maar niet willekeurig
over nieuwe arbeiders beschikken.
Er is dus een eigenaardige saamhoorig
heid tusschen patroon en arbeider.
En nu heeft die saamhoorigheid, dat
verband zijn eigenaardige gevolgen.
Vrij zijn noch patroon noch arbeiders
zij hooren saam en moeten saam de fabriek
drijven of het bedrijf uitoefenen en van
elkaar gaan kan in vele gevallen niet dan
tot groote schade van een van beiden.
Daarom moet voorop blijven staan dat
zij saam hooren en saam moeten blijven.
Nu komen er nochtans verschilpunten.
Hoe moeten die nu opgelost worden
Het kontrakt opzeggen en doen eindigen
op grond van ieders vrijheid kan niet als
r0gel gelden om bovenstaande reden.
Maar wat dan
Een scheidsgerecht of een deugdelijk in
de wet geregeld arbeidskontrakt en andere
wettelijke regelingen.
Dat zou veel te gemoet komen.
Maar zoolang die er niet zijn, wat dan
Tot dusver heeft dan eenvoudig macht
gegolden voor recht.
De patroon had het heft alleen in handen,
omdat hij de beurs had en de arbeider
steeds bedreigd werd met de oude zooge
naamd en schjjnbaar geoorloofde dienstop
zegging.
Zelfs de reglementen van onze spoorweg
maatschappijen geven van deze eenzijdige
macht der patroons de bewjjzen.
De patroon kan trouwens altijd beter
met die zoogenaamde vrijheid om den dienst
op te zeggen, dreigen dan de arbeider, die
daarbij veelal bedreigd wordt met honger
en armoede voor zich en voor zijne vrouw
en kinderen.
Zoodoende stond de patroon bij verschil
steeds in de positie van den machthebber,
hoefde geen scheidsgerecht toe te laten, maar
besliste eenvoudig met bedreiging en geweld.
En nu hebben tegenover de macht van
den patroon ook de arbeiders een macht
ontwikkeld in hun organisaties en nu komt
het anders te staan.
De saamhoorigheid blijft dezelfde.
Maar bij gerezen geschilpunten komen
nu twee machten tegenover elkaar te staan,
die bij gebrek aan goede regeling, beide
haai zin als rechtmatig willen doen gelden,
zonder evenwel uiteen te gaan, want dat
laatste kan niet.
De patroon moet betalen en houdt zijn
beurs dicht
De arbeiders moeten werken en houden
hun werkkracht terug.
En nu dat inbinden van de werkkracht
zonder het verband met den patroon te
willen loslaten dat is het wezen van do
werkstaking.
Het is de w«c7(tsopenbaring der patroons
zonder dat men den band van de arbeiders
tegenovor de «ffictóopenbaring van patroon
en arbeider wil verbreken.
En daarom een noodzakelijk kwaad
zoolang alleen macht tegenover macht
wordt gesteld.
En tegelijk een kwaad, dat verdwijnen
en plaats maken moet voor deugdelijke
rechtspraak en regeling van de verhoudingen
door door de wet.
AIzoo beschouwt haar de Christen-Demo
craat.
Een vraagteeken hier en daar ware geen
overtollige weelde, ter oorzake van gene
raliseering en over sommige uitspraken
zwevende duisterheid.
Overigens veel waars in
E enige dagen geleden kwam ons een
tijding in de dagbladen verrassen die dank
bare vermelding wettigt.
Het was die van een fusie tusschen
de vrij-antirevolutionairen en de christelijk-
historische paitij.
Onder zooveel splitsing en scheiding
verdient het feit van ineensmeliing dubbel
de aandacht.
En in zeer bijzondere mate verdient het
de aandacht der antirevolutionairen.
Twee groepen in ons parlementair leven
die hen het naast staan znllen voortaan
te zamen gaan.
Zou het niet eene profetie kunnen zijn
van algeheele samenwerking tusschen hen
die dezelfde beginselen op staatkundig
gebied belijden
Zou misschien de nood der tijden daartoe
niet nopen
De strijd voor enkele jaren in den boezem
der antirevolutionaire partij ontbrand, gold
niet de vraag van beginsel, maar van beleid.
De vrij-antirevolutionaire had bezwaar,
onoverkomelijk bezwaar tegen de
organisatie der partij, eene organisatie ge
lijk die bedoelde nationaal te zijn.
De vrij-antirevolutionaire wensche de or
ganisatie te beperken tot een locale. In plaats
van hare vertegenwoordigers gebonden aan
een program van actie, wenschte zij, na
tuurlijk behoudens den band aan een be
ginselprogram, vertrouwens-mannen. Bij
het bezien van het partijverband zag de
vrij-antirevolutionair de donkere zijde, en
de antirevolutionair de lichtzijde.
De welwillende en vriendelijke critiek,
oftewel beschouwing over partijverband
onlangs door De Nederlander tegenover De
Zeeuw geleverd moge ten bewijze strekken.
De vrij-antirevolutionaire partij heeft des
tijds om deze reden gemeend naast de georga
niseerde antirevolutionaire partij een eigen
weg te moeten gaan. En gelijk alle scheiden
pijnlijk is, zoo was ook voor de georgani
seerde antirevolutionaire partij deze schei-
ding pijnlijk. Inzonderheid daarom pijnlijk,
omdat een eminent man, in wien ons
christenvolk een gave Gods eert, daaraan
zijn naam verbond.
De tijd heeft die wonde gehoeld, en zij
het ook in toepassing der beginselen ge
scheiden, blijft éénheid in beginsel en doel
zich openbaren.
De christelijk-historische, evenmin in
beginsel gescheiden of scheidende, vreesde
dat de belangen der Ned. Herv. Kerk bij
de georganiseerde antirevolutionaire partij
minder veilig waren, en ging haar eigen
weg met de Ned. Herv. Kerk tot handwijzer.
Haar eigen vertegenwoordiger in de Kamer
dr. De Visser weifelde echter nooit om,
gelijk de geheele antirevolutionaire partij,
waar het kon en mocht optekomen voor
alles wat Christenen dierbaar en noodig is.
En als zoodanig won ook hij het hart
en het vertrouwen van alle geloovigen in
den lande.
De viij-antirevolutionaire partij, zwak
in den lande maar sterker in de Kamer,
en de christelijk-historische partij sterk in
den lande maar zwakker in de Kamer, zullen
voortaan te zamen gaan, en naar we ver
trouwen voeling houden met de antirevo
lutionaire van welke ze moge het zijn
tijdelijk gescheiden is, niet door beginselen,
maar door beleid. -
Do Tweede Kamer behandelde heden,
als dreigt er geeu wolkje aan den politie-
ken horizon, het wetsontwerp tot goed
keuring van de met België gesloten over
eenkomst over de verbetering van het
kanaal van Gent naar Ter Neuzen.
Gisteren was er groote agitatie onder
het publiek te bespeuren. Honderden ston
den van 10 uur tot aan den middag queue
te maken voor het vergadergebouw der
Kamer, de tribunes waren propvol. Maar
er gebeurde niets. De voorzitter en na
hem de heer Kolkman en de minister van
waterstaat wijdden een hartelijk woord aan
de nagedachtenis van dr. Schaepman. De
griffier las 72 mededeelingen voor waaruit
blijkt dat evenzooveel kleinere wetsont
werpen door H. M. de Koningin zijn be
krachtigd. Daarna werden de geloofsbrieven
van mr. Lueasse en mr. Aalberse onder
zocht en goedgekeurd, waarna beide heeren
den eed aflegden. Hierop kreeg men het,
waarop men gewacht had, maar dat toch
tegenviel.
Twee interpellaties werden aangekondigd
door de heeren Mees en Troelstra in ver
band met de staking en de voornemens
der regeering. De sociaal democraten
spreken bereids van een muilkorfwet. Op
een nader te bepalen dag zullen de vragen
worden beantwoord door de regeering en
kan men op een warmen debatdag rekenen.
Minister Kuyper was nog wegens zijn
keelongesteldheid afwezig. Alleen waren
er de ministers van oorlog, koloniën en
waterstaat. Het op relletjes gestelde tri-
bunepubliek kon even wijs heengaan als
het gekomen was.
Nog vermelden wij dat van de vrijzin
nig democratische Kamerclub (Drucker,
Nol ting, Ketelaar, Bos, Marchant, Pijnaeker
Hordijk, Yan Kaalte, Fokker en Smidt) een
wetsvoorstel is ingekomen, bedoelende in
voering van algemeen stemrecht, ook voor
vrouwen, met evenredige vertegenwoordi
ging, en een andere wijze van verkiezing
voor de Eerste Kamer.
De verschillende clubs hebben gisteren
vergaderd tot vaststelling hunner gedrags
lijn.
Ook hier zal de kleinste weer wel de
roerigste blijken.
Spionnendienst.
In het sociaal-democratisch hoofdorgaan
wordt bericht, dat aan alle stationschefs
een geheim pakket is gezonden door de
directies, welk pakket niet mag geopend
worden dan in drie gevallen
lo. als eeD staking op het punt staat
uit te breken voordat de chef den alge-
meenen dienst in kennis heeft kunnen
stellen
2o. als een staking uitgebroken is
3o. als de chef van de directie een
telegram krijgt, inhoudende een monde
ling medegedeeld woord.
Toch weet het blad den inhoud van dat
pakket meé te deelen en noemt het ook het
woord, dat de chefs zouden moeten ont
vangen om het pakket te openen.
Het blad maakt verder melding van den
inhoud eener geheime instructie, aan alie
telegraaf-kantoren van het rijk gezonden.
Wanneer deze mededeelingen juist zijn,
dan blijkt hieruit opnieuw, hoe men van
revolutionaire zijde elk middel goed acht,
om zijn doel te bereiken.
Het doel «heiligt" de middelen bij die
heeren.
Zonder aarzelen pleegt men verraad aan
de maatschappijen in wier dienst men staat,
schendt men den eed, dien men heeft af
gelegd, beschaamt men het vertrouwen,
dat men geniet, verlaagt men zich tot
spionnendaonsi.
Of heeft men hier te doen met indrin
gers, die buiten don dienst staan, maar
zich op de een of andere wijze toegang
tot de bureaux wisten te verschaffen en
onbeschaamd gingen snuffelen in de ge
heime pakketten
Wij vertrouwen, dat een gestreng onder
zoek zal worden ingesteld en dat de schul
digen, wie zij ook mogen zijn, op krachtige
wijze zullen worden herinnerd aan hun
plicht.
Geen grein sympathie kan hier eenigen
verzachtenden invloed doen gelden.
Napoleon 1 heeft, geheel zijn leven door,
zich van spionnen bediend.
Nimmer echter heeft hij een van hen
gedecoreerd, hoe gewichtig de diensten waren
die zjj hem bewezen.
Hij verachtte hen en hun schunnig metier.
Terecht 1 (Centrum!.
Zeldzaam is de verschijning van een
Turksche Prinses in de landen der Wes-
tersche beschaving.
Haïrie Ben Aïd zoo is haar naam, is
begonnen in Zweden en Noorwegen, oin
de Europeesche vrouwen-wereld in te
lichten omtrent het treurig slavenleven van
hare Oostersche zusters in landen waar
de Halve Maan het symbool is.
Zij spreekt weinig, gescheiden is ze van
haar gehoor door hare onbekende moedertaal.
Vóór haar spreekt een Armeniër, oud-
redacteur, in het Fransch.
Als de Prinses en haar impressario goed
ingelicht worden zullen ze Nederland voor
eerst wel niet met een bezoek vereeren.
In ons midden woedt de stakingskoorts
zoo hevig dat voor zoo ver afgelegen be
langen oog noch oor is.
Niet zelden is het in de landbouwpractijk
voorgekomen, dat door een bemesting met
ekilisalpeter de meer-opbrengst zoo groot
was, dat men deze niet kon verklaren uit
de in het salpeter aanwezige stikstof.
Wanneer men het narekende, zag men,
dat de stikstof, in de meer-opbrengst aan
wezig, veel grooter was in hoeveelheid,
dan die zich in de salpeter bevond en men
vermoedde daarom, dat het chilisalpeter
het vermogen had de planten in staat te
stellen, ook te profiteeren van andere in
den bodem aanwezige stikstof, stikstof van
stalmest en andere organische verbindingen.
Dit vermoeden is later door verscheidene
proeven bevestigd. Men heeft inderdaad
bevonden, dat het chilisalpeter in staat is,
de in den bodem aanwezige stikstof beter
te doen opnemen door de planten. En de
verklaring van dit verschijnsel is niet zoo
moeilijk.
Het geval kan zich voordoen, dat de
akker in het voorjaar bij het begin der
plantenontwikkeling niet genoeg oplosbare
stikstof in voorraad heeft, om de planten
voldoende te ontwikkelen, ofschoon hij
rijkelijk voorzien is van stalmest of groen-
bemestingsstikstof. Het kan gebeuren, dat
deze stoffen in de eerste maanden van de
ingetreden lente nog niet genoeg ontleed
zijn en haar stikstof dus nog niet opneem
baar is voor de plantendeze lijden dan
honger en ontwikkelen zich zeer slecht.
Wanneer nu het jaargetijde warmer wordt,
de organische stikstof in den grond zich
spoedig beschikbaar stelt "en 'als de stik
stofbronnen van den grond overvloedig
gaan vloeien, zijn de planten zóó min van
bouw, zóó klein en zwak, dat zij niet in
staat zijn, zich de stikstof ten nutte te
maken en de opbrengst is geringer, terwijl
veel stikstof verloren gaat.
Anders is het, wanneer men zulke plan
ten met salpeter te hulp komt. Zij ont
wikkelen zich dan zoo sterk, dat zij volop
zich kunnen voeden met de zich spoedig
beschikbaar stellende voedingsstoffen. Dit
is een van de vele redenen, waarom men
in het voorjaar bij alle gewassen chilisal
peter moet geven en niet alleen in koude
jaargetijden, want het is duidelijk, dat het
chilisalpeter op bovenstaande gronden den
plantengroei altijd vervroegt.
Weldra zal bij den Hoogen Raad in
komen een revisieverzoek inzake den wegens
brandstichting tot 5 jaar gevangenisstraf
veroordeelden Zierikzeeschen „evangelist"
Arie Weltevreden.
Middelburg. Allerwegen is hier, en
naar we vernemen ook elders in Zeeland,
in den nacht van Zondag op Maandag j.l.
een asch-regen opgemerkt, waarvan de
sporen toen de dag aanbrak, duidelijk
zichtbaar waren. Bruinkleurige aarde be
dekte hier en daar den grond en de glazen
waren hier en daar ondoorziehtbaar.
Natuurkundigen beweren dat de vulca-
nische uitbarstingen in de Fransche An
tillen de lucht hebben vervuld met fijne
asch, die door den hevigen wind der laatste
dagen naar het Westen is afgedreven en
zich daar heeft ontlast.
Ook na de bekende uitbarsting van Kra-
katau schijnt een dergelijk verschijnsel
waargenomen te zijn.
Op een verzoek van de timmerlieden
te Goes aan hun patroons om verhooging
van loon met ingang van 1 Maart a. s.,
hebben de patroons besloten om, onder
zekere voorwaarden, het loon per uur met
1 cent te verhoogen en alzoo op 16 cent
te brengen, in te gaan 1 April. De gezellen
schijnen echter te blijven bij hun verzoek
om de verhooging met primo Maart te doen
ingaan.
Benoemd tot hulpagent van politie
Oornelis Jacobus Roose alhier, in plaats
van P. Hengstmangers, eervol ontslagen.
Verplaatst van Rotterdam (telegraaf
kantoor) naar Wemeldinge de klerk der
posterijen en telegrafie 2e klasse F. C.
M. van Popering.
De rijksveldwachter Besooijen telJzen-
dijke is met Maart a. s. overgeplaatst naar
Arnemuiden.
Maandagavond is op de Oosterschelde
vóór Wemeldinge de hoogaarts Bru 6,
schipper M. Jumelet Mz., geladen met mos
selen en bestemd naar Antwerpen, door
een rukwind omgeslagen. Het vaartuig is
in diep water gezonken. De bemanning is
gered. (Af. C.)
Uit overweging, dat hij geacht wordt
onmisbaar te zijn voor het gezin, waartoe
hij behoort, is aan den militieplichtige
Marinus Korteknie, van Cats, die voor de
lichting van 1903 tot den dienst is aange
wezen, tot 1 Maart 1905 ontheffing van den
werkelijken dienst verleend.
Wissenkerke. In de vergadering van
ingelanden van den Onrustpolder van jl.
Maandag werd in de door gewone aftreding
te ontstane vacature van dijkgraaf als no.
1 op de voordracht geplaatst de tegen
woordige titularis J. L. Markussr te Kam
perland.
Met ingang van 2 Maart a. s. zijn in
Zeeland verplaatst de kommiezen bij 's rijks
belastingenL. Michielsen, 3e klasse, van
IJzendijke naar Ylissingen (haven), W.
