T
NIEUWSBLAD
TOOR ZEELAND.
No. 59.1903,
anse Zaneo,
Massee Si Zooi,
iar Maat.
r
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
:ijn
Dinsdag 17 Februari.
17e Jaargang.
R KOLEN.
machines,
t
tl 54.
tig.
- GOES.
H1NES
i, s. saison
jossmg
EËL4AI).
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Bekendmaking.
Z IS rv D I I\ G-,
LANDBOUW,
Peru-Gruano-prijzen.
Gemengde Berichten.
iff Kin li
fffÉT
DING
GOES.
ral liecn,
chteruit, voortref-
zoo door niemand
kwaliteit, in af-
ens vóór deze ge-
jaar garantie.
O en f 40 contant.
F 72.
obstraat, Vlissingen.
INGSTEN en MER-
het Nederlandsch
lari vm. 10 uur
LBURG.
uari nm. 3 uur
INGEN.
ruari vm. 9 uur
es.
iari vm. 11,30 uur.
gene.
icretaris,
3. A. H. WAGTHO.
OPA KEIL"
ruwers en andere
een als de beste
beschouwd. De
EIL'' paart een-
aan on ge ii venaard
ng en groots te
vordt daarom ook
jhaft dan andere
den wat hoogeren
oor WALCHEREN
1,95 M. (en alle
en elk rijenaantal.
AREIL" ZAAI-
lagere prijzen
aar. Ook STROO-
)RTELSNI J DERS.
k van verbeterde
N, worden gaarne
de alleen-Agenten
GOES.
ggen hebben ver
zijn voord eeliger
met vaste tanden.
I
elken MAANDAG-,'WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
16 Februari 1903.
WERKSTAKING.
I.
Het is langzamerhand aldus „Het
Weekblad van het Recht", waarin geen
antirevolutionairen aan het roer zijn.
Het is langzamerhand in pers en dage-
lijksch spreekgebruik gewoonte geworden
het recht van staken te erkennen. Op de
algemeenheid der uitdrukking hebben wij
heel wat af te dingen.
„Staking van den arbeid is een recht
maar kan ook in zich bevatten een onbe
twistbaar onrecht, wanneer zij geschiedt
binnen den termijn, waarvoor de werkne
mer zich heeft verbonden, wanneer zij be
staat in weigering van vervulling eener
verplichting, welke de arbeidsovereenkomst
hem oplegt, wanneer niets van hem ge
vraagd wordt dan waartoe hij naar rede
lijkheid gehouden is en wanneer in de
verhouding tusschen hem en zijn werk
gever geen dringende reden tot het on
middellijk eindigen met den arbeid ge
legen was.
Dan is die staking van den arbeid
wederrechtelijke contractbreuk, eene on
rechtmatige daad. Daarover kan verschil
van gevoelen onmogelijk bestaan en ook
zij, die juichen over de resultaten van zulk
eene staking, omdat zij meer kracht heeft
gegeven aan beginselen, welke zij heilzaam
en goed achten, kunnen die onrechtmatig
heid niet wegredeneeren. De regel dat
men eenmaal vrij willig aanvaarde verbin
tenissen behoort na te leven is een regel
des rechts, die, hoezeer eeuwen oud, toch
niet verouderd is, en niet verouderen kan,
want zij is tevens een regel van de moraal,
hier met de uitspraak van het recht vol
komen overeenstemmend."
Hot is gelukkig als een sociaal demo
craat nog schrikt voor zijn eigen daden.
Wèl deed hij beter met niet te wachten
tot een ander hem er op wijst; doch ook
zoo is 't nog te prijzen.
Verharding is een leelijk ding, ook in
de journalistiek, en wil men er vrij van
blijven dan dient men bij gepleegd wan
bedrijf, hiervan ook confessie te durven
doen.
De red. van het Zondagsblad van Bet
Volk die den regel „Diefstal is noodweer"
uitvond, heeft nota gonomen van de cri-
tiek der Chr. pers en erkent nu dat de
uitdrukking te sterk was, en de strekking
verder gaat dan ze bedoelde.
Wel volgen dan nog eenige volzinnen
om uit te leggen wat een socialist met
noodweer verstaat; doch dit is voor ons
bijzaak.
De uitdrukking is niet gehandhaafd.
En dan nog dit.
Eet Kameilid Hugenholtz schrijft in de
Midd. Crt. hoe het in Haarlem gegaan is,
het publiek zal er evenwol niet wijzer op
geworden zijn. Immers de heer H. ver
telt zelf dat hij aan 't station kwam op
verzoek der stakers; daar met goedvinden
van den chef het personeel toesprak, aan
dat personeel voorstelde machines enz in
veiligheid te brengen; in een conferentie
met den chef en een paar anderen mede
het besluit nam om het personeel in 't
werk te houden totdat de treinen van
Leiden er zouden zijn, on „eenige leiding
(heeft) gegeven" toen de leiding van den
chef te kort schoot.
Intusschen is het niet waar dat de chef
aan ds. Hugenholtz gevraagd heeft of de
trein weg mocht, en deze toen gezegd
heeft: ja.
Maar dat de uitvoerende macht bij ds.
Hugenholtz berust heeft is ook waar, dat
erkent hij trouwens zelf.
Dit meenden wij, na onze vorige drie
star over deze quaestie, nog te moeten
zeggen.
Onderstaand woord van lof schrjjft een
liberaal bladde Kamper Courant
Alle hulde komt toe aan den Minister
van Oorlog, die in deze dagen voor een
zeer moeielijke taak staat en toont daar
tegen opgewassen te zijn.
Het wordt dezen bewindsman niet ge
makkelijker gemaakt door het onvervuld
blijven van het ambt van Minister van Ma
rine, dat reeds zoolang vacant is en waar
voor maar geen titularis te vinden schijnt
te zijn. Generaal Bergansius staat voor
een dubbele taak bij is Minister van Oor
log en van Marine tegelijk. En dat in deze
moeielijke dagen.
De oproeping van twee lichtingen mili
ciens is volkomen gerechtvaardigd door de
toestanden in de hoofdstad, waar duizenden
werklieden in de gemeente-bedrijven met
een werkstaking dreigen en de maatschap
pelijke orde gevaar liep, dank zij de ge
woonte van zeker deel der werklieden om
anderen in de vrijheid van arbeid te bo-
lemmeren.
Zeker, de oproeping der lichtingen ver
oorzaakt aan zeer velen ongerief, maar dat
heeft men te wijten aan de onruststokers,
die de geheele werkmanswereld in rep en
roer brengen. De regeering, die tot een
dergelijken maatregel overgaat, doet haren
plicht. Zij zou ernstig aan hare roeping
te kort komen, wanneer zij geen voorzorgs
maatregelen nam.
Aan de redactie van de Christen Democraat.
»Ik zou meenen dat iemand die niet alleen
democraat, maar-ook Christen is, zou toonen
dat hij zich geen rekenschap gaf van de
groote verantwoordelijkheid die in deze tijd
op hem rust, wanneer hij niet begreep dat
het misdadig zou zijn om, wanneer in zijn
land de proef genomen kon worden, en een
ernstige proef, met de beste middelen eu
de beste bezetting, die wij ons van dit stand
punt kunnen denken, om te toonen dat in
het Christendom gegeven is een grondslag
van practisehe politiek, door tusschenbeide
te komen en ter wille van een aparte meening
die hem eigen is, ten spaak in het wiel te
steken. Dan zou hij wel democraat, maar
geen Christen kunnen zijn."
A. S. TALMA.
Rede in de Tweede-Kamerzitting van
4 Doc. a. p.
De vrijdenker-sociaal democraat Gerhard
komt in Het Volk op tegen eenige bewe
ringen omtrent hetgoen hij zou gezegd
hebben.
„Erger dan rattekruit", heeft hij nooit
gezegd. En ook niet dat een geloovige
geen sociaal democraat kan zijn.
Maar wat hij wel gezegd heeft zegt
hij is dit:
„Het laat zich denken dat een geloovige
door zijn gekrenkt sociaal rechtsgevoel in
onze partij wordt gedrevendoch dan is
zijn dogmatisch kerkgeloof reeds, zij 't zelfs
onbewust, aan t wankelen. Wanneer hij dan
consekwent sociaal doordenkt, zal hij echter
onvermijdelijk zjn kerkgeloof verliezen".
Zoo zegt Gerhard.
Nu, zoo is 't ook nog kras genoeg.
Wij leggen het bij het andere.
GJoes. Bij het Gemeentebestuur is door
P. Goedbloed te Goes ingediend een verzoek
tot oprichting eener runder- en varkensslachterij
in het perceel Wijk C 222 in de Lange Vorst-
straat. Verzoek en teekening liggen ter visie
op de secretarie gedurende eiken werkdag van
des voormiddags 9 tot des namiddags 2 uren,
terwijl Zaterdag 28 Februari 1903 des voor-
middags 10 uren ten raadhuize gelegenheid
zal worden gegeven tot het indienen en be
spreken van bezwaren.
Goes. Aan den ontvanger der directe
belastingen is op heden uitgereikt het kohier
No. 5 voor de belasting op het Personeel dezer
gemeente, voor het dienstjaar 1902, zoodat
ieder aangeslagene, na bekomen kennisgeving
verplicht is zijn verschuldigde binnen den
bepaalden tijd te voldoen.
({Lek,r* 1903) van het Maandbericht
van het Nederlandsche Zendelinggenoot
schap bevat onder anderen „Het wezen van
het Heidendom te Fosso", door zendeling
Alb. C. Kruijt, en op de laatste bladzijde
de verblijdende mededeeling dat bet boekjaar
1902 hoogst waarschijnlijk zonder tekort
zal sluiten.
Vole landbouwers herinneren zich nog de
goede eigenschappen der PerurGuano zooals
die vroeger door hen zelf of door hun vader
gebruikt werd, en, als het nieuwtje van de
later in gebruik gekomen meststoffen er af
is der minerale meststoffen bedoel ik
of, als zij na een zeer vochtig jaar bemerkt
hebben, dat het met het chilisalpeter ook
niet altijd voordeelig boeren is, dan willen
zij toch weer wel eens van dien vroeger
zoo geroemden en door hun ouders zoo ge
prezen Guano-mest hebben en zij bestellen
Peru-Guano, hetzij direct aan den handelaar
of zijn agent, hetzij aan den Secretaris der
coöperatieve vereeniging, waarvan bij lid is.
In beide gevallen kan een boer bedrogen
uitkomen, als hij niet op de hoogte is der
Peru-Guano kwestie. Stellen wij, dat hij
ruwe Peiu-Guano moet hebben. Dan be
stelt hrj b. v. 40 zat aan den koopman, die
hem de goedkoopste waar kan leveren.
Later merkt hij, «dat de Peru-Guano toch
niet meer is, zooals vroeger." Zij is hem
tegengevallen en geen wonderhij heeft
geen Peru-Guano gekregen. Wat hij kocht
noemt men Peru-Guano, doch het fs, ja, wat
is het? Een stof, die uiterlijk lijkt op P.-G.,
doch feitelijk dien naam niet mag dragen.
De man had moeten bestellen echte Peru-
Guano. Hij had dan wellicht wat meer
betaald (de prijs is naar verhouding van
het gehalte, want ruwe Peru-Guano heeft
geen vaste samenstelling) maar hij zou te
vreden geweest zijn, hij zou gemerkt hebben,
dat dezelfde Peru-Guano zijner ouders nog
wel degelijk bestaat, maar nogmaals hij moet
echte Peru- Guano vragen. En hoe gaat het
met de inschrijving in een landbouwveree-
niging. Ook daar wordt Peru-Guano ge
vraagd en niets meer. Den goedkoopsten
inschrijver wordt de levering gegund en
zij, die hun Peru-Guano hooger genoteerd
hebben, maar dan ook echte waar willen
leveren, krijgen de leverantie niet. Ook in
landbouwvereonigingen dient het regel te
zijn, dat de boeron, die Peru-Guano vragen,
die ook krijgen, anders kunnen zij wel
ammoniak-superphosphaat hestellen. Het
gevolg van deze handelwijze is, dat de boeren
tegenwoordig niet meer weten wat Psru-
Guano is, niet meer weten, hoe uitstekend
echte Pern-Guano werkt. En hoe is het nu,
als een boer opgeloste P.-G. wil hebben?
Ook dan moet hij wel degelijk weten, welke
hij moet bestellen. Er is maar één soort,
die den toets kan doorstaan, dat is de Peru-
Guano, die volgens het systeem Ohlendorff
uit echte ruwe P.-G. bereid wordt, dus
opgeloste Ohlendorffsche Peru-Guano. Het
systeem Ohlendorff is nu reeds sedert 40
jaar in werking en wordt alleen door deze
fabrikanton toegepast. Trouwens andere
fabrikanten zouden niet in staat zijn ook
maar eenisgzins noemenswaardige hoeveel
heden Peru-Guano volgens dit systeem te
leveren, aangezien daartoe alléén zeer be
langrijke en regelmatige importen van ruwe
P.-G. met hoog stikstofgehalte in staat stel
len. De opgeloste Ohlendorffsche is ge
woonlijk duurder dan andere stoffen, die
men ook onder den naam «opgeloste Peru-
Guano" verkoopt. Vandaar, dat men bij
inschrijvingen, als men het er niet uitdruk
kelijk bij bepaalt, ook nooit opgeloste Ohlen
dorffsche Peru-Guano krijgt, want die kan nu
eenmaal niet goedkooper geleverd worden
»alle waar naar zijn ge'd."
Goes. De heer Lampen schrijft ons uit
Ahmednagar dato 29 Jan.
Zooals ge weet, had men in December
al gezegd dat wij den 28en Januari moesten
vertrekken. Ons vertrek is nu weer uitge
steld tot 3 Februari. Gisteren is ons
meegedeeld dat wij a. s. Zondag (1 Febr.)
naar/,Bombay moeten. Natuurlijk alleen de
zoogenaamde Uitlanders. Indien er dus geen
verandering in komt, kunnen wij D. V. einde
Februari in Holland zijn. Het is echter niet
mot zekerheid te zeggen. Wij komen met de
«Syrian". Ongeveer 25 Febr. kunnen wij
te Southampton landen.
Heden heeft men weer een poging aan
gewend om de hier aanwezige Boeren te
overtuigen dat zij teekenen moeten. Een
Afrikaner oud-krijgsgevangene vertelde dat
bij uit Europa kwam en do generaals en
do Presidenten gezien bad. Hij was een
artellerist van de Z. A. R. Natuurlijk
vinden zijn woorden geen geloof. De Boeren
denken dat hij een werktuig in handen
dur Engelschen is. Zij zullen niets en
niemand gelooven dan een der drie gene
raals zeiven. Zij moeten persoonlijk komen.
Brieven, zeggen zij, kunnen ook wel ver-
valsckt wezen. Dat Engelscbe besluiten
geen wet van Meden en Perzen is, blijkt
mij du weer. Juist, terwijl ik dit schrijf,
komen de twee Russische Joden die ook 3
Febr. naar Europa moeten, onze hut binnen,
en deelen mij mee dat hun daareven verlof
gegeven is naar Transvaal te gaan. Twee
Zweden zijn nu op het kantoor
Teruggekomen blijkt dat een naar Trans
vaal terug mag. Drie zijn er dus al afge
vallen. Zij zijn wel geen burgers; maar
zij waren ook nooit op commando.
Goes. Zondag geraakte het zoontje van
P. H. alhier met een zijner handen spelen
de tusschen de kamraderen van de kraan
van den heer Van der Peijl die aan de
vest is geplaatst, zoodat de vingers van di'è
hand zoodanig waren gekneusd, dat genees
kundige behandeling noodig was.
Goes. A. s. Donderdagavond 8 uur ver
gadert in de Chr. school de Antirevoluti
onaire Propagandaclub. De heer G. v. Vijven
behandelt het onderwerp «Vrij-Antirevolu-
tionair of Antirevolutionair". Toegang vrij
voor geestverwanten.
Waarde. Zaterdag kreeg een jongen
alhier bij ongeluk een afsluitiDgsboom op
het hoofd. Gelukkig liep het nog al goed
af zoodat hij. nadat geneeskundige hulp was
ingeroepen, per as naar huis kon worden
vervoerd.
De heer F. C. M. van Popering, klerk
der posterijen en telegrafie te Rotterdam
(telegraafkantoor), is togen 16 Februari
als zoodanig verplaatst naar Wemeldinge.
Te Wemeldinge is een werklieden
vereniging opgericht onder de zinspreuk
Liefde bindt. Het ontworpen reglement werd
door de vergadering goedgekeurd en zal 1
Maart a. s. in werking treden. Behalve een
tal van begunstigers en donateurs telt de
jeugdige vereeniging reeds 160 leden. Het
bestuur bestaat uit de hoeren F. Wabeke
Az., E. Lindenbergb, J. Elsman, C. van
Boven, L. Mieras Az., M. Hoogesteger Fz.
en A. Dominicus Fz.
Ook te Kapeüe is een werkliedenver-
eeniging opgericht. 88 leden gaven zich in
eene samenkomt direct als lid opeen com
missie van 15 leden werd aangewezen om de
voorloopige werkzaamheden te verrichten.
Benoemd tot brieven- en telegrambe
steller te Steenbergen J. de Koene thans als
zoodanig in betrekking te St. Maartensdijk.
Vlissingen. Donderdagavond trad voor
de belangen der Vereeniging ter bevorde
ring van Gereformeerde ziekenverzorging,
in de Ger. Kerk (A.) voor ons op, de
Weleerw. heer ds. 0. Lindeboom van
Bolnes, die in een schoone rede uiteen
zette de noodzakelijkheid eu bet onmisbare
eener Ger. Ziekenverzorging zooals die naar
eisch van Gods Woord zijn moet. De kerk
was echter te weinig bezet. Spr. sprak
naar aanleiding van Matth. 25 vs. 36b.)
»Ik ben krank geweest en gij hebt mij
bezocht." Hierin werd aangetoond hoe de
Heiland dit spreekt van Zijne geloovigen,
Zijn lidmaten, waarvan Hij het gezegende
Hoofd ls, dat arm en ellendig volk, dat in
lijden en krankheid, in druk en gevangenis
verkeerdemet dat ellendig volk heeft Jezus
zich zjelsinnig verbonden. Daar Hij onze
menschelijke natuur aannam, staat zijn volk
daardoor in de nauwste gemeenschap met
zijn Middelaarshart, en waar we hen met
onze liefde hebben omgeven rekent de
Heere dit Hem gedaan zooveel we dit aan
een Zijner minste broederen deden. Deze
arbeid komt niet uit ons zelf, ook niet uit
den wedergeboren mensch als zoodanig,
maar is vrucht van de vereeniging met
Christus die het door den H. Geest in de
geloovigen uitwerkt. Ware krankenverzor-
ging behoort töt het herstelde beeld Gods
in ons, de rechte verzorging wordt ook
onder ons Gereformeerden vaak zoo veelszins
gemist, zoodat bij het kennen van sommige
toestanden het hart ineen krimpt van pijn.
Niet de ellende moet uitgangspunt zijn,
maar 't geloofsleven in onze ziel moet ge
prikkeld, en de lafenis die afstraalt van
het kruis van Golgotha moeten wij uitdragen
ook tot de zieken onder ons; liefde van
Jezus ons beginsel dus, ons uitgangspunt,
om Zijnentwille op Zijn bevel dien arbeid
aanvaard lichaam en ziel moeten gelijkelijk
worden verzorgd. De mensch als beeld
drager Gods, hoewel door de zonde ver
minkt, en tot bijna onherkenbaarheid toe
verloren, hebben wij toch den mensch om
Gods wille zoo te behandelen de nooden
van de ziel zijn dikwijls ook zoo onuit
sprekelijk groot. Velen liggen daar voor
de poort van den dood, doen die reis
naar de eeuwigheid, nu gansch alleen, zij
hebben behoefte aan leiding, bestuur, voor
bidding. Een Dienaar des Woordszultge
wellicht denken kan daarin voorzien, en
dan de Ouderlingen. Spr. achtte dit onvol
doende, omdat zrj hoogstens 2 maal per
week maar konden komen bij een kranke
bij wien dag en bij nacht de voorlichting en
raad uit Gods Woord niet mag ontbreken, en
de grootste invloed moet uitgaan van dege
nen die bijna altijd het ziekbed omgeven.
Spr. toonde ook hierin aan dat we onze
kranken, als het maar eenigszins kan in
't eigen gezin behooren te verzorgen, en
te verplegen gelijk de kinderen aan de
moeder behooren, alzoo de kranken aan het
gezin, daar de krankheid ons van God wordt
toegezonden, en wel met een bepaald doel.
Zij is een schakel in ons leven die niet
kan worden gemist en in vele gevallen een
groote en blijvende zegen die ons door de
onuitsprekelijke goedertierenheid onzes
Gods wordt geschonken. Verder toonde
Spr. aan dat het in onze dagen niet aan
verpleegkracht ontbrak, hoedat Rome in
't werk der barmhartigheid zelfs vooraan
stond, maar wat zal de Roomsche zuster
zeggen tot den kranke die vol zielstrijd is?
de zuster der neutrale stichting, wat zal
zij spreken over den ernst der ziel ook
de algemeen Christelijke verzorging is niet
bevredigend, daar alles zoo vaag, zoo licht
wordt besproken, waar het hart koud bij
blijft, neen ons Geref. volk wil ook Gere
formeerde behandeling en verpleging.
Spr. achtte het zeer in 't belang voor
Vlissingen en Middelburg dat we nu reeds
een vaste verpleegzuster hadden die de
geoefendheid en bekwaamheid daarvoor
bezat, dan kon die b. v. des voormiddags
te Middelburg werkzaam ziju en des na
middags te VlissmgeD, of omgekeerd. Aan
znlk een ernstige en degelijk mèdisch ge
vormde zuster hebben wij behoefte. Salem
is in aanvankelrjken bloei die daarvoor
arbeidten ook daagt er hope dat er zal
worden overgegaan tot het stichten van
een Christelijk Volks-Sanatorium voor long
lijders daar zulke dikwijls in grooten getale
wegsterven. Voor zulke kranken schijnt
geen kruid gewasseD, vroeger zond men
dezulken veel naar Zwitserland, maar ook
dit baarde teleurstelling, men kwam meer
en meer tot de overtuiging dat onder het
klimaat dat ze gewoon waren, ze het best
konden worden verpleegd, en do Heere ons
hierin onderwijst wat de wereld ons voor
deed in 't behandelen dier ongelukkigen
doch met de bestaande neutrale kunnen en
mogen wij niet volstaan, daarin is ook alleen
maar neutrale lectuur, die zielskwelling