ZEELAND
No. 53. 1903.
Dinsdag 3 Februari.
17e Jaargang,
GHRISTELIJK-
HISTORISGH
VERSCHIJNT
Wed.
DE STAKING,
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elkbn MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
Sinds Vrijdagavond ontwikkelt zich in
ons land een geschiedenis zonder weerga.
Alle gesprekken worden er door beheerscht,
aller gedachten er door vervuld.
Voor het feit dat het centrum van ons
land afgesloten is voor het goederenvervoer,
voor het personenvervoer en voor het post
verkeer treedt iedere andere tijding op den
achtergrond.
Wat beteekent Venezuela's politieke toe
stand of Saksen's hofschandaal, of de Duitsche
Rijkskabaien bij een ongehoorde geschie
denis als we in ons eigen land op 't oogen-
blik zien We kennen de verhalen van
vroeger misschien ook de ervaringen
nog wel toen onze Zeeuwsche gemeenten
door ijsgang van het noodige waren ver
stoken, toen de post over Gorishoek na
een of twee etmalen wachten kon overkomen,
maar wat beteekent deze bij een stoppen
van het spoorwegvervoer in het hart van
ons land?
Wie in de laatste dagen der vorige
op den eersten dezer week in ODze hoofdstad
vertoefde kon het opkomen van den storm
zien, zonder daarom te vermoeden, dat de
storm tot een orkaan aangroeien zou. Hjj
kon hier of daar tegenkomen een wagen
geladen met stroo of vrachtgoederen, de
voerman tusschon twee gewapende politie
mannen. Hij kon zien de postbestellers
naar hun wijk rijdende, op de postkarren
geëscorteerd door rijdende politie en de
koesier zittende naast een agent. Hij kon
op de Prins Hendrikkade schepen of booten
omringd zien door honderden, om op het
lossen of laden toetezien en zoo mogelijk
te beletten. Hij kon aan suiker- en gas
fabriek samenscholingen van honderden
vinden met hetzelfde doel. Hij kon op
Damrak of kaden met moeite passeeren
door de velen die daar een pas verschenen
manifest lazen of bespraken.
Kortom, hij kon het ongewone van den
toestand onmiddellijk waarnemen.
Op de vraag wat dit alles beduiden
moest kwam dan het volgende antwoord
De „Veemen" twee machtige handels
verenigingen bekend als het Blauwhoeden
en het Vriezeveem, vooral handelende op
koloniën en buitenland, met uitgebreide
etablissementen ten Noorden van de Marine
werf in de z. g. Rietlanden, hadden bij
geschil met de werklieden eenigen ontsla
gen, wier plaatsen ingenomen waren door
onderkruipers. De ontslagen werklieden
waren leden van „Amsterdamsch Goederen
vervoer", en uit een gevoel van solidariteit
stelde bovengenoemde vereeniging zich nu
in de bres voor de ontslagen werklieden.
Alle leden van de vereeniging „Amster
damsch Goederenvervoer" stelden zich een
parig voor hunne lotgenooten en eischten
herstelling in positie en rechten voor de
ontslagenen.
Vandaar de opkomende storm bij alles
wat met „Amsterdamsch Goederenvervoer"
in betrekking stond, ook bij de post wier
rijdende bediening aan deze vereeniging
verpacht was.
De „Veemen" hadden geen ooren, maar
laten door de onderkruipers ook de wagons
per Staatsspoor te vervoeren, laden. Maar nu
weigeren de rangeerders van het station
deze, door onderkruipers geladen wagons
op de lijnen te brengen, ontslag van deze
volgt. En het is alweder solidariteit die
de algemeene staking op het Weesper-
station zoowel als op het Centraal-station
deed volgen.
De „Hollander" hield eenige uren langer
de dienst vol, maar ook haar werd de
eisch gesteld: geen vervoer van wagons
door onderkruipers geladen, te doen plaats
hebben. De „Hollander" evenwel verklaarde
door wet en concessie verplicht te zijn de
goederen te vervoeren zonder onderzoek
naar herkomst, en verklaarde dus in deze
voorwaarde niet te kunnen treden.
In den avond of nacht werden de spoor
wegbeambten in Rotterdam, Den Haag en
Utrecht bijeengeroepen, waar hun de toestand
meêgedeeld werd, met het gevolg dat allen
zich solidair stelden met hunne kameraden
in Amsterdam, en verklaarden bij verplichten
dienst te Amsterdam te zullen weigeren,
en bij daaruit mogelijk volgend ontslag
allen te zullen staken, en alzoo ook de
stations Rotterdam, Den Haag en Utrecht
van het verkeer te zullen afsluiten.
Wat zoodanig afsluiten beteekent kan
men leeren door één uur aan zoodanig
station door te brengen. Nationale en in
ternationale verbindingen voor personen en
goederen en post maken zoo'n station tot
een trechter die eindeloos doorlaat of tot
een spons die zonder ophouden opzuigt.
De spoorweg is de poort voor het bui
tenland en de groote heirweg voor het
binnenland.
Zaterdag werd in den dienst der poste
rijen tot Rotterdam voorzien door automo
bielen. Personen werden vervoerd in de
richting Haarlem tot Sloterdijk en in de
richting Utrecht tot Abcoude, op de ooster-
lijn tot Weesp.
Yloot en leger zijn met het oog op moge
lijke ongeregeldheden, zeer versterkt. En
Zaterdagavond eindelijk verspreidde zich
de tijding dat ook te Rotterdam de staking
een feit was. De locomotieven van aan
komende treinen werden in loodsen ge
borgen en de loketten gesloten.
Ik kwam, zag en overwon veni, vedi
vici, mag de kolos wel zeggen die Vrijdag
en Zaterdag de worsteling tegen zijn baas
begon en reeds zoo spoedig zegevierend
uit den strijd kwamde staking is reeds
weer afgeloopen, wijl de stakers hun zin
gekregen hebben.
Gelukkig dat er de Zondag tusschen
kwam, zoodat de meeste onzer lezers wel
niets zullen gemerkt hebben.
De staking was aangekomen met de
weigering om te werken voor de Veem-
vereenigingen waar de arbeiders, de dok
werkers en veemarbeiders in dienst van
de naamlooze vennootschap Blauwhoedenveem
te Amsterdam reeds in het begin der vo
rige maand wegens loongeschil en quaestie
van vereenigingsrecht, gestaakt hadden.
Hunne eischen werden echter ingewilligd,
nadat de bekende propagandist Wessels zich
uit het bestuur der bootwerkersvereeni-
gingen had teruggetrokken.
Een firma Muller Co. had echter
andere werklieden in dienst genomen, en
nu begon het spel opnieuw. Want toen
men het werk wilde hervatten stuitte men op
deze „onderkruipers", de firma weigerde
ze te ontslaan, en de veemarbeiders wei
gerden met hen te werken. Dus weer
Btaking.
Die staking breidde zich uit over het
georganiseerde deel van het personeel der
groote spoorwegmaatschappijenStaatsspoor
en Hollandsche spoor. In een Dinsdag
avond gehouden vergadering besloot dat
gedeelte allen arbeid voor maatschappijen,
waarmede de transportarbeiders in strijd
zijn, te weigeren. Tengevolge van dit be
sluit weigerde Donderdagochtend een ran
geerder een waggon voor de loodsen van
Blaauwhoedenveem te brengen en werd daarop
geschorst. Elders op het terrein hadden
botsingen plaats300 machinisten en het
loodspersoneel der Boll. Spw.-Mij. legden
eerst het werk neder en daarmede was het
sein gegeven voor een algemeene staking.
De steen was aan het rollen.
Verschillende vergaderingen hadden
plaats, waarin besloten werd geen werk
over te nemen van stakende werklui, of
o verrichten voor geboycotte werkgevers.
,e Sa™izoen in Amsterdam werd ver
stem, bewakingstroepen werden uit-
f> 8 °^Wacbt aan het Paleis en op
t am werd verdubbeld en een groote
r°ns om de automobielen
w Zvpt fiatadministratie tijdelijk in
het brievenvervoer ging voorzien. De
telegraafkantoren hadden 't druk, want
vele reizigers konden niet verder
Vrijdagavond werd de staking 'ook voor
het personeel van het Centraalftation ge
proclameerd.
Een deputatie uit den „Nederlandschen
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bond van Spoorwegvereenigingen" hield
een langdurige conferentie met den in
specteur der Staatsspoorwegen, Huizinga
met don uitslag dat aan de regeering en
de veemdirecties verzocht werd maatre
gelen te treffen, waardoor geen „onder-
kruipers"diensten van het spoorwegperso
neel zouden worden gevorderd.
De eisch, aan de directie der Staats
spoorwegen gesteld voor de beëindiging
der staking was, dat alle stakers in hun
vroegere positie hersteld zouden worden,
de organisatie van spoorwegbeambten erkend
zou worden, en aan de stakers het volle
loon over de stakingsdagen zou worden
uitbetaald.
Tot een algemeene staking kwam het
toen echter nog niet. Men zou een af
wachtende houding aannemen. Er werd
echter verklaard dat het geheele spoor
wegpersoneel in Nederland op het sein
wachtte voor een algemeene staking.
Over deze algemeene staking werd Vrij
dagnacht vergaderd in het „Paleis voor
Volksvlijt".
Inmiddels stond den ganschen Zaterdag
te Amsterdam de treinendienst stil. En
dientengevolge ook te Haarlem, en Amers
foort het goederenvervoer. Plaatskaartjes
werden niet meer afgegeven. Passagiers
voor de richting Haarlem gingen te voet,
per tram of rijtuig naar Sloterdijk, voor
de richting Utrecht naar Abcoude, voor
de richting Oosterspooi' naar Weesp, waar
omnibus-treintjes op en neer de passagiers
verder vervoerden. Voor Noord-Holland
gingen de reizigers per boot naar Zaandam,
en per spoor verder naar de plaats van
bestemming.
Uit Utrecht kwamen slechts enkele trei
nen aan de Weesperpoort aan. De dage
lij ksche zending gist uit Schiedam bleef uit.
Den ganschen dag hielden de stakers
en de directiën door middel hunner ver
tegenwoordigers voeling met elkander.
Het bestuur vau de spoorwegvereenlging
Plicht en recht hield echter voet bij stuk
geen onderhandelingen voor allen die ont
slagen arbeiders vervingen, werden ver
wijderd, de booten waaraan zij werken
ontladen werden en de 56 ontslagenen
terstond weer werden in dienst genomen.
Ook aan de gasfabriek waren stakers
terwijl de broodmenschen (bakkers, be
stellers, enz.) en de meeldragers zich voor
het sein van staken gereed hielden.
Inmiddels staakte ook het spoorwegper
soneel te Rotterdam, werden te Utrecht
en Arnhem toebereidselen gemaakt, en
werden ook in onze provincie de miliciens
lichting 1902 opgeroepen zich onverwijld
bij hun corps te voegen.
Te IJmuiden was alle spoorvervoer ge
staakt, het station gesloten, terwijl echter
het stoomschip »Kaiser" juist nog naar
Oost-Afrika vertrekken kon.
Uit Haarlem vertrok om 4,45 Zaterdag
middag de laatste trein naar Rotterdam.
Dat mocht nog
De machinisten toch, die den trein leidden,
hadden «speciale vergunning" van het
Bondsbestuur om het personeel der Nederl.
Opera (dat te Rotterdam moest optreden)
per trein naar Rotterdam te vervoeren, met
een goederenwagen, waarin tooneelrequi-
sieten geborgen waren.
Verschillende reizigers, die zich aan het
station te Haarlem bevonden, namen mede
in den trein plaats, die propvol zon ver
trekken, toen plotseling (waarschijnlijk door
stakers) de bagagewagen werd afgehaakt.
De stationschef verklaarde daarop, dat de
trein zonder dezen wagen niet zou ver
trekken. En werd onderhandeld met den
heer Hugenholtz, «fungeerend Haarlemsch
generalissimus", en eindelijk werd de ba
gagewagen weder aangehaakt en volbracht
de trein zijn reis zonder stoornis.
Hugenholtz zeide, dat 's avonds 2 treinen
van Rotterdam en 1 van Uitgeest, die nog
moesten aankomen, mochten vertrekken.
Maar dan was de geheele dienst van Haar
lem gestaakt. Het doel was om een kordon
om Amsterdam te trekken.
Te 5 uur kwamen met trein Gorinchem
Amsterdam, die niet verder ging dan
Haarlem, mede de heeren Westerwoudt,
Röall en Van Asch van Wijck, leden van
den raad van beheer der R. IJ. S. M.,
die per rijtuig naar Amsterdam gingen.
Geen enkele trein is Zaterdag uit Am
sterdam vertrokken. De Parijsche expres-
trein bereikte Zaterdagavond Leiden, de
machinist weigerde verder te rijden, en de
conducteurs gingen er daar ook maar uit.
Te half een 's nachts was te Rotterdam
aan het station Deltsche Poort de toestand
hoogst primitief (ouwerwetsch gebrekkig).
Enkele goedgezinden trachtten nog met een
trein te vertrekken, ofschoon het hoogst
gevaarlijk was, daar alle seinen op onveilig
stonden. Het rijden ging dan ook langzaam,
onder voortdurend gefluit. In enkele sein
huizen hadden ingenieurs plaats genomen.
Aan het station D. P. kwam een tele
gram, meldende de staking over het ge
heele land. De Engelsche post werd uit
het postkantoor, geëscorteerd door bereden
politie, aan boord van de Batavier gebracht,
in plaats van naar Vlissingen verzonden.
Het verkeer met Den Haag werd on
derhouden door omnibussen, rijtuigen en
automobielen.
Dienzelfden avond staakten ook het spoor-
en trampersoneel te 's-Gravenhage.
Inmiddels was er te Amsterdam Zater
dagavond van 8 tot 1 uur druk vergaderd.
Aan de directiën der Staatsspoor en
Hollandsche Spoor was de eisch gesteld
vóór 8 uur beslissen, en dat bij nalatig
heid de algemeene werkstaking over het
gansche land zou worden geproclameerd.
Bereids had de directie van de Staats
spoor gemeld zich volkomen te vereenigen
met de door directeuren van de Hollandsche
Spoor te nemen besluiten.
Te kwartier vóór negen kwam het tele
grafisch antwoord van de H. IJ. S. M.,
waarbij de ter conferentie gestelde eischen
werden ingewilligd.
Medegedeeld werd ook, dat geenerlei
werk zou worden opgedragen voor het
Blaauwhoedenveem,Vriesseveem, de maat
schappij Nederland en de firma Wm. H.
Miiller en Co., dat allen hun tegenwoor
dige positie weer zouden kunnen innemen
en conferenties zouden worden verleend.
Evenwel wilde het hoofdbestuur der
stakers ook definitief antwoord hebben
aangaande het niet nemen van wraakmaat-
regelen en de vollo uitbetaling voor de
Dientengevolge werd dadelijk een con
ferentie met de directie der H. IJ. S. M.
aangevraagd en gehouden, welke gunstig
afliep, zoodat nog denzelfden avond of
nacht tot opheffing der spoorwegstaking werd
besloten. Er werd verlof gevraagd en vei-
kregen om door middel van de spoorweg-
telegraaf overal mee te deelen dat de sta
king van het spoorwegpersoneel was opge
heven.
Dit besluit werd te half drie genomen.
Slechts een arbeider was er tegen, omdat
daarmee vijf ontslagen kraandrijvers, in
dienst der gemeente, aan hun lot werden
overgelaten. Doch de voorzitter beloofde
dat voor hen krachtig zal opgetreden worden.
Hij gaf in zijn slotspeeeh verder als
zijn meening te kennen „dat nu gebleken
is, dat de spoorwegarbeiders nu alle
grieven kunnen uit den weg ruimen.
Zij kunnen loonsverhooging krijgen en alles
wat zij wenschen. Daarbij is men een
voudig met verlof geweest met behoud
van salaris. Men heeft gratis een paar
dagen rust gehad."
Zondagochtend te 6 uur is de arbeid
hervat te Amsterdam, in den loop van den
middag te Den Haag en eerst 's avonds 8
uur te Rotterdam. Aldaar weigerde het
machinepersoneel den dienst te hervatten,
alvorens in de tegen 3 uur uitgeschreven
vergadering daartoe het besluit genomen
was. Eenige leiders, o. a. SpiekmaD, waren
aan het station en wilden een om 10 uur
's morgens uit Amsterdam komende trein
doen stoppen. Doch de machinist reed door,
in de richting Roozendaal, op grond dat de
staking geëindigd was. Te 9 uur kwam een
trein uit Vlissingen die anders op dien tijd
te Amsterdam is. Hij bracht de Engelsche
post voor Amsterdam mee. Daar de ma
chinist zijn standplaats te Rotterdam had,
weigerde hij verder te gaan.
Plotseling is derhalve de staking ge
ëindigd, op het oogenblik dat zij zich
ging uitbreiden.
Schoon hier een bedenkelijk stukje revo
lutie is afgespeeld, mag men de wijsheid
die aan beide zijden (het woord heeft ge
had zijn hulde niet onthouden.
De stakers wilden, gelijk wij in ons vorig
no. reeds met een enkel woord noemden,
de directiën dwingen tot iets waartoe zij
niet gerechtigd waren namelijk om van be
paalde personen (of vereenigingen) geen
goederen te vervoeren.
De directies zouden dan ook op dit punt
nimmer hebben toegegeven, indien niet de
directies van het Blauwhoedenveem en het
Vriesseveem niet zeiven de knoop doorge
hakt en verklaard hadden, dat zij geen wa
gons meer zouden aanbrengen bij de beide
spoorwegmaatschappijen, noch zouden ver
langen, dat aan hen wagons zouden worden
afgeleverd, indien deze verklaring zou kun
nen strekken tot beëindiging van de sta
king van het spoorwegverkeer.
Intusschen hebben do regeering en de
spoorwegdirectiën nu den tijd om de loonen
te herzien. Er zijn onder het spoorweg
personeel verscheidene te laag bezoldigde
menschen. Hun is een post van groote
verantwoordelijkheid toevertrouwd. Daar
aan is het loon niet overal evenredig.
2 Februari 1903.
Wij herinneren er aan, dat heden de tjjd
van aangifte om op de Kiezerslijsten te
komen voor de mannen en jongelingen die
dit jaar vóór 16 Mei 25 jaar worden, is
aangebroken.
Men weet het immers, zij die reeds loon-
kiezer zijn, en zij die het nu worden loillen,
mits zij 25 jaar of ouder zijn, moeten zich
altegaar aangeven.
Woningkiezers behoeven zich niet aan
te geven, dan alleen wanneer zij sedert
1 Augustus verhuisd zijn.
Van 114 Februari is 't aangeven, ook
voor hen die wegens examen, spaarbank
boekje, of sommetje, grootboek-kiezer wen
schen te worden.
Komen zij op de lijst dan worden zij
daardoor kiezer voor Kamer en Staten.
Betalen zij daarbij een som in de gemeen
tebelasting, minstens net zooveel als hun
huishuur bedraagt, dan zijn zij ook kiezer
voor den Raad hunner gemeente.
Rijwielbelasting telt niet mee.
Belastingbetalers (rijksbelastingen) komen
vanzelf op de kiezerslijst, doch met ééne
uitzondering. De mede-eigenaars van grond
die zelf niet zijn aangeslagen, en toch be
lasting betalenmoeten zich vóór 11 Februari
aangeven. Ook zij die in een andere ge
meente zijn aangeslagen en op dien grond
kiezer willen worden.
Denkt er echter om dat deze maand uw
belasting moet afbetaald zijn.
Kiezers die van elders zich onder ons
komen vestigen worden kiezer, zoo zij zich
aangeven, met overlegging van hun belasting
biljet uit de vorige gemeente.
In de jongste vergadering van den Vrij
zinnig Democratischen Bond heeft mi.
Kerdijk gewezen op de noodzakelijkheid
van «ontwikkeling van onzen constitutie
neel parlementairen regeeringsvorm in de
mocratischen zin". De Bond verklaarde
zich voor Grondwetsherziening om te komen
tot algemeen stemrecht.
De «Zutfensche Courant", de vrijzinnig
democratische, die door hare Middelburg -
sche zuster nogal eens met instemmir.
wordt aangehaald, haalt de schouders op
voor het nut dezer beweging
Wij vragen, zoo zegt zij.
Wij vragen ons af, of het aangekondigde
voorstel tot Grondwetsherziening, dat zeer
zeker uit beginsel toejuiching verdient, in
practisch opzicht wel een hoogere waarde heeft
