NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 35. 1902
Zaterdag 20 December
17e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Bij dit nummer Maart een Bijregel.
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Uit Palestina.
BBC LA HBS.
klken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich met 1 Januari
op dit blad abonneeren, ont
vangen liet tot dien datum
gratis.
VERGADERING
van den Middelbnrgschen Gemeenteraad
van 17 December 1902.
Afwezig zijn de heeren Verhage, Wis
boom Verstegen, van der Harst en Heijse,
de drie eersten met kennisgeving.
Onmiddellijk na bet openen der ziting,
stelt de voorzitter aan de orde de volgende
punten der agenda
I. Notulen vorige vergadering.
Deze worden door den secretaris voorge
lezen en zonder bemerking gearresteerd.
II. Ingekomen stukken.
Zij werden allen voor kennisgeving aan
genomen. Tot de voornaamste derzelve
behoordenlo. een communiqué van Ged.
St., waarbij zij berichten, dat de Hooge
Regeering geen termen beeft kunnen vindon
om in te willigen bet verzoek van B. en
W., gedaan naar aanleiding van een. voor
stel van den heer van Dunné, om de Rijks
ambtenaren te machtigen in zake belastin
gen de noodige inlichtingen te verschaffen
aan gemeenteambtenaren en 2o. een protest
van de Commissie van Toezicht op bet lager
onderwijs tegen de bewezingen, die de heer
Fabius, inspecteur van het lager onderwijs
had te berde gebracht ten opzichte vaD de
vastgestelde verordening op het herhalings-
onderwijs.
Op verzoek van den beer Schorer gaat
de zitting over in eene met gesloten deuren.
Na heropening der openbare, wordt voort
gegaan met:
III. Benoeming (wegens periodieke aftreding)
van leden van het bestuur der Godshuizen
het Burgerlijk Armbestuur, de commission van
toezicht op het middelbaar- en lager onderwijs.
Het resultaat was, dat "werden herbenoemd:
a. in het bestuur der Godshuizen de
aftredende heeren J. P. BerdeDis van Ber-
lekom en H. A. Snouck Hurgronje, respec
tievelijk met 13 en 10 stemmen
b. bij bet Burgerlijk Armbestuur de
aftredende heeren J. C. Frederiks en A. C.
A. Jacobse Boudewijnse, respectievelijk
met 11 en 12 stemmen;
c. in de commissie van toezicht op bet
middelbaar onderwijs de beer A. A. Bekaar
met 13 stemmen en
d. in de commissie van toezicht op de
scholen voor lager onderwijs de dames
wed. F. M. C. van Deinsejde Bruijne en
W. A. Tak—van Trigt en de heeren J. J.
H. de Borst Verdoorn, H. Japikse, Herm.
Snijders, A. A. Bekaar en J. Meijers, res
pectievelijk met 13, 12, 12, 12, 11, 13 en
13 stemmen.
IV. Benoeming van een Hoofd voor het
Herhalingsonderwijs.
De aanbeveling van B. en W. na inge-
3) FEUILLE ÏTsT
HSSffiROTSHSZEE
Ieder, wien 't welzijn der Gemeente ter
harte gaat, beeft weieens met een gevoel,
dat ik baast heimwee zou willen noemen,
't beeld aangestaard, ons door Lukas van
de Jerusalemsche Moedergemeente getee-
kend. Is 't wonder, dat er in den loop der
eeuwen telkens menscben ziju opgestaan,
vurige Christenen, die alle krachten te wem
gesteld hebben, om nogmaals zulk een
ideaal-Gemeente te vormen Was 't wer
kelijk ketterij, als zij der huidige Kerk
toeriepen»terug naar Jeruzalem I" Niet
zoo grif zouden we deze vraag bevestigend
durven beantwoorden, al zijn we niet blind,
eenerzijds voor de verrijking, die 't Chris
telijk bewustzijn in de 19 eeuwen des
Christendoms onder de leiding des Heiligen
Geestes deelachtig geworden is, anderzijds
voor 't gevaar, dat in 't najagen van 't
Apostolisch ideaal gelegen is (de Gemeente
van dezen tijd kan niet in alles 't beeld
der Jerusalemsche vertoonen, omdat deze in
de Apostelen geheel eenige leidslieden bezat
wonnen advies van den Districts-Schoolop-
ziener, luidt: lo. A. Langejan, onderwijzer
aan school K; 2o. H. Alberge, onderwijzer
aan school 03o. I. van Houte en 4o. A.
Passenier, onderwijzers aan school A.
Benoemd wordt de onderwijzer Langejan
met 8 stemmen, tegen 1 op den onderwij
zer Alberge en 4 op den onderwijzer Louis.
V. Adres van den onderwijzer W. Smit
betreffende de toepassing der verordening op de
jaarwedden van onderwijzers.
De onderwijzer aan school C alhier, W.
Smit, heeft den 19 Augustus de hoofdaete
behaald en verzocht toen B. en W. om
zijne jaarwedde, conform art. 5 der ver
ordening, van f 600 op f 700 te brengen.
Op dat verzoek hebben B. en W. afwij
zend beschikt, weshalve de onderwijzer
zich por rekest tot den Raad wendde.
In hun prmadvies op dat rekest zeggen
B. en W. dat, hij nader inzien, de ver-
hooging van een jaarwedde als gevolg van het
verkrijgen der hoofdaete geene verhooging
is in den zin van art. 5 der verordening
omdat de verhoogingen volgens deze ver
ordening slechts aan het getal dienstjaren
zijn samengekoppeld, maar dat de minimum-
jaarwedde van een onderwijzer met hoofd
aete volgens die verordening reeds f 700
bedraagt.
Zij stellen daarom voor de jaarwedde van
adressant op f 700 te bepalen met ingang
van den dag, waarop hij de hoofdaete be
haald heeft, met welk voorstel de raad zich
stilzwijgend vereenigt.
VI. Voorstel van B. en W. tot aanvulling
van artikel 1 lelt. a van het reglement op het
oud archief.
Naar aanleiding van de verwerping in
de vergadering van 12 November jl. van
het voorstel van B. en W. tot het in druk
uitgeven van het saldoboek betreffende de
in 1878 Stadswisselbank en hetgeen in die
vergadering door den heer Fruin in over
weging werd gegeveD, stellen B. en W.
thans voor art. 1 lett. a. van het Regle
ment op het oud archief aan te vullen met
de woorden: »alsmede die betreffende een
opgeheven tak van dienst", tegen welke
aanvulling niemand eenige bedenking had.
VII. Beschikking over den post van onvoor
ziene uitgaven in de gemeentebegrooting voor
1902.
B. W. stellen voor uit genoemden post
te beschikken, wegens uitkeering van vrij
gevallen jaarwedden over 1901 voor wijlen
den heer P. D. Koning, directeur-leeraar
en van den heer I. C. Fischer, eervol
ontslagen leeraar aan de Burgeravondschool
(wier betrekkingen met het oog op do
voorgenomen reorganisatie onvervuld bleven)
als volgtaan de weduwe van den heer
Koning f 200, aan den heer A. Langejan
als waarnemend Directeur f 225 en aan
denzelfden, de overige leeraren en de assis
tenten naar verhouding van de door hen
gegeven lesuren f 458,34, samen f 883,34.
De Commissie van Financiën vereenigde
we laten daar, of 't ophouden der bij
zondere agaven" louter 't gevolg geweest
is van de verzwakking van 't geloof der
Gemeente).
Onder hen, die beproefd hebben een Ge
meente naar 't Jerusalemsche voorbeeld te
stichten, moet ook Gottlieb Wilhelm Hoff
mann (17711848) genoemd worden, de
vrome burgemeester en notaris van 't Wur-
tembergsche stadje Leonberg, die in 1818
in de nabijheid daarvan naar 't Apostolisch
model de Gemeente Kornthal vormde, en
6 jaar later Wilhelmsdorf, in 1890 respec
tievelijk met 1283 en 854 zielen, en tal
van inrichtingen rijk voor opvoeding en
onderwijs, voor gevallenen en gebrekkigen.
Hoffmans geslacht trad in zijns vaders spoor
en was ongeveer in gelijken zin werkzaam
vooral Ohristoph (1815—1885), de stichter
der Tempelvereeniging op wier leven en
streven in 't Heilige Land wij thans !t
oog wenschen te richten. Chr. Hotfmann had
reeds verscheidene ambten bekleed, was
o. a. in 1848 als tegenkandidaat van den
beruchten Strauss (den schrijver van een
Leven van Jezus, in rationalistischen geest,
dat indertijd een schok deed gaan door de
zich met het voorstel, hetwelk nu ook niet
de minste tegenkanting ondervond.
VIII. Wijziging van de gemeentebegrooting
voor 1902.
B. W. stellen voor f 83,43 voor onder
stand van gemeentewege als nieuwe post
op de begrooting te brengen.
Hat geldt een onderstand van gemeente
wege, verstrekt aan twee kinderen van G.
van der Hoek, die door de ouders aan hun
lot waren overgelaten. Noch het kerkelijk,
noch het burgerlijk armbestuur, noch de
particuliere liefdadigheid trok zich hunner
aan. Tegen den vader is proces-verbaal
opgemaaktde kinderen echter kon men
toch niet laten verhongeren.
De heer van Teylingen, als lid van het
burgerlijk armbestuur, meeut dat het geen
verlaten kinderen waren, nu de vader hier
verblijf houdt. Hebben B. W. wel ge
tracht hen bij de moeder te brengen, die
te Rotterdam verblijf houdt, of de parti
culiere liefdadigheid voor hen in te roepen.
Hij kon niet goedkeuren wat B. W. in
deze deden en gelooft evenmin dat Ged.
St. er hunne sanctie aan zullen hechteu,
daar een soortgelijke post in de gemeente
Smilde bij Koninklijk besluit vernietigd is.
De voorzitter antwoordt dat de man zich
van de kinderen niets aantrok. De moeder
verhuisde naar Rotterdam met een anderen
man. De kinderen stonden onverzorgd
naar zijne meening waren het verlaten
kinderen. Het burgerlijk armbestuur had
zich hunner moeten aantrekken, even goed
als het dit verplicht is ten opzichte van
vondelingen of kinderen, wier ouders in
de gevangenis zitten.
De heer de Veer is ook die meening toe
gedaan dat het verlaten kinderen waren,
ten laste van het burgerlijk armbestuur.
Maar zal de post, als nu voorgesteld wordt,
wel goedgekeurd worden Hij vreest er
voor en zou. het wenschelijker achten, het
burgerlijk armbestuur uit te noodigen, den
post alsnog op zijne begrooting te nemen.
De heer Van Teylingen zegt, dat het
armbestuur de zaak goed overwogen heeft;
met een halve ton subsidie zou het nog
niet toekomen, als het zulke kinderen ten
zijnen laste moest nemen. Nimmer zal het
armbestuur hierin toestemmen, liever zal
het collectief zijn ontslag nemen.
De heer De Veer is niet bevreesd voor
verhooging der subsidie en evenmin dat
het armbestuur er eene portefeuille-kwes
tie van zal maken. Het door den Raad
vastgestelde reglement voor het armbestuur
bevat geone beperkende bepalingen, die
de weigering van dat bestuur wettigen.
De heer Tak zegt dat de commissie van
Financiën, betreurende dat de uitgaaf ge
schied is, daarmede geen afkeuring van
de handelingen van B, en W. bedoelde.
Ü8 heer Sbhorer meent dat hier van
geen verlaten kinderen sprake kan zijn,
nu de vader hier woont. Waar zou het
heen moeten, als de moeder ook hare twee
gansehe Christenheid van 't Westen) tot
afgevaardigde ter Nationale Vergadering
gekozen, en stond thans aan 't hoofd der
Evangelistenschool te St. Chrischona, toen
bij in 1854, tezamen met Ohristoph Paulus,
een oproeping richtte tot de Christenen,
om op te trekken naar Palestina, »om daar
met alle vrome Joden en Katholieken de
Wet van Mozes te vervullen".
Om deze eenigszins zonderlinge oproe
ping te begrijpen, moet men bedenken,
dat in den herfst van 1853 de oorlog
tusschen Rusland en Turkije uitgebroken
was en 't velen destijds toescheen, of de
Tweehoofdige Adelaar, al dan niet door
Oostenrijk en Pruisen gesteund 't Sulta
naat vernietigen zou. Wat zou er dan
vraagden velen zich af van Palestina
worden? Nu redeneerde Hoffmann aldus:
Palestina is 't land Israëls en 't komt
alleen den Joden toe. Edoch de Joden
hebben 't wegens hun Christusverwerping
verloren, en zullen 't pas dan weer kun
nen bezitten, als zij hun Messias aannemen.
Vooralsnog zijn zij van Hem afkeerig,
maar hun tijd zal komen. Tot zoolang
moet 't zaad Abrahams naar den Geest,
andere kinderen van Rotterdam herwaarts
zond.
De heer De Veer dient nu een motie
in om het armbestuur uit te noodigen, de
kosten voor zijne rekening te nemen.
De heer Van Dunné is van oordeel dat
eerst over het voorstel van B. en W. moet
gestemd worden, hetgeen wordt goedge
vonden met 7 tegen 6 stemmen, die der
hoeren Gratama, Tak, Koole, Fruin, De
Veer en Den Bouwmeester.
Het voorstel van B. en W. wordt daarop
aangenomen met 8 tegen 5 stemmen, die
der heeren Koole, De Veer, Schorer, De
Rijcke en Van Teylingen.
De heer Fruin stelt nu voor de motie
De Veer aan te houden, tot dat men een
beslissing van hoogor hand hebbe over de
al of niet goedkeuring dor wijziging, waar
mede de heer De Veer genoegen neemt.
IX. Voorstel van B. en W. tot afstand
in gebruik aan het Rijk van het schietterrein
aan den Westdijk.
De commissie van Fabricage had be
zwaren tegen den afstand. De heer Van
Dunné zet die uiteen en zou nog nader
het gevoelen van den kommandant der
schutterij willen vernemen. Als een mi
nister spreekt, zegt hij, wordt men be
nauwd, maar waarlijk om deD afstand zal
de minister niets meer of minder in het
belang van Middelburg doen.
De voorzitter is van oordeel dat een nader
schrijven van den kommandant der schut
terij onnoodig is; de toestand zal nu de
zelfde blijven als voorheen.
Het voorstel voor B. en W. wordt hierop
aangenomen met 10 tegen 3 stemmen, die
der heeren van de Ree, van Dunné en van
Teijlingon.
X. Reclames tegen den hoofdelijken omslag.
Alle reclames werden afgewezen. De
heer van Dunné, als lid der Commission,
had den indruk gekregen, dat hier nog veel
te verbeteren viel. Ten bewijze wilde hij
hier in het openbaar constateeren, dat
iemand, die zich in de 11e klasse aangaf,
door B. en W. in de 28e klasse gebracht
werd en reclameerde omdat hij in de 25e
klasse te huis behoorde.
Hierna ging de vergadering uiteen.
Een raadgeving aan rheumatiek-
lijders.
Zeer zeker zal men bij het lezen van het
volgendo zeggen, alweder een raadgeving
bij de duizende die we reeds ontvangen
hebben, en dat kan ook niet anders, want
wij meenen niet te overdrijven door te
zeggen dat zeker wel de grootste helft van
het menschdom door min of meer rheu-
matische pijnen geplaagd is. Maar men
weet ook zeker wel dat de wetenschap op
het gebied van geneeskunde nimmer achter
uit doch steeds vooruit gegaan is, men weet
m. a. w. de geloovige Christenheid 't voor
hen in bewaring nemen, wachtende de
openbaring van 't Koninkrijk Gods onder
alle volkeD, ook onder Israël. Onder 't
„vervullen van de Wet van Mozes" moet
men verstaan 't volbrengen daarvan in
den Geest van Christus, Die sprak: Ik
beu niet gekomen om de Wet en de Pro
feten te ontbinden, maar om ze te ver
vullen. Tijdens den Krimoorlog was na
tuurlijk van vestiging in Palestina geen
sprake: voorloopig verzamelde Hoffmann
degenen, die zijn oproeping gehoor gegeven
hadden, op den Kirsehenhardthof bij Mar-
baeh (Wurtemberg). In 1858 reisde hij
naar Jerusalem, doch zijn onderzoek, of
mogelijk de tijd van vestiging aldaar reeds
gekomen was, leverde geen gunstige uit
komst op. In 1861 trad de Tempelver
eeniging, zooals zich Hoffmann's gemeente
noemde, uit de Wurtembergsche landskerk,
en in 't zelfde jaar richtte Hoffmann een
nieuwe oproeping tot de Christenheid nu
opdat zij zich tot 't stichten van een
„centraal heiligdom" te Jerusalem ver-
eenigen zou. Veel werkte dit schrijven
niet uit; eenigermate werd Hoffmann's
ook dat de rheumatische pijnen voortkomen
uit den slechten toestand van het bloed,
het handelt er zich dus om een krachtige
hernieuwer en hersteller van het bloed te
vinden. Dat middel is thans gevonden
het is onbegrijpelijk dat zoo'n kleine Pink-
pil zooveel kracht kan bezitten en toch zal
't zeker niet de eerste maal zijn dat gij
waarde lezers en lezeressen op deze zelfde
plaats de attesten hebt gelezen van geloof
waardige personen, waarvan de naam met
nauwkeurig adres steeds is aangegeven ge
worden en laten hierna het attest volgen
van een 60-jarige vrouw met name A. Fre-
deriks wonende Marktplein 8 Amsterdam.
Sedert 5 jaren, zoo verhaalde zij aan den
verslaggever, was ik lijdende aan chronische
rheumatiek, de knieën zwollen op en het
loopen werd lastig. Tengevolge van deze
vreeselijke pijnen verminderde mijn eetlust,
de slaap was onrustig en tengevolge daar
van, mijn gevorderden leeftijd in aanmerking
genomen, verzwakte ik van lieverlede. Mijne
dochter wist niet op welke wijze mij te
verplegen en daar zij reeds zoovele gene
zingen vernomen had in dergelijke gevallen
als 't mijne, van vertrouwbare personen,
raadde zij mij ten sterkste aan tot het ge
bruik der Pinkpillen van Dr. Williams
over te gaan.
Als dan bestelden wij eenige doosjes bij
den Heer v. Tuyl in de Paleisstraat te
Amsterdam, en na verloop van eenigen tijd
begon ik de heilzame werking op mijn ge
stel te ondervinden. Zij hebben mjj bepaald
zeer opgeknapt, natuurlijk begrijp ik zeer
goed dat ik mijn twintig jarigen leeftijd
niet meer terug zal krijgen, maar voor hun
gebruik was ik haast niet in staat een kopje
in mijn handen te houden en thans zooals
U ziet neem ik de kleine huiselijke bezig
heden waar.
Wij twijfelen met of verklaringen van
personen op dien leeftijd zullen wel niet in
twijfel getrokken worden.
Wij kunnen er echter niet genoeg op
aandringen, dat men wel acht geve de echte
Pinkpillen van Dr. Williams te bekomen,
want gelijk alle goede produkten worden
ook de Pinkpillen reeds op eene grove
manier nagemaakt, zelfs zoodanig dat zij
uiterlijk den schijn hebben van de echte
te zijn, doch de heilzame en genezende be-
standdeelen bezitten ze in geene deele.
Koopt ze slechts bij de depothouders die
onder de attesten zijn aangegeven of zoo
gij maar eenige twijfel mocht hebben, laat
ze rechtstreeks van den Hoofddepothouder
komen, de Heer Snabilié.
Prijs f 1,75 de doos f 9.per 6 doozen.
Verkrijgbaar bij Snabilié, Steiger 27, Rotter
dam, hoofddepothouder voor Nederland en
apotheken. Franco toezending tegen post
wissel. Ook echt verkrijgbaar voor Middel
burg en omstreken bij Joh. de Roos, K 157
Vlasmarkt te Middelburg. Ook echt verkrijg
baar voor Goes en. omstreken bij Gebr.
Mulder, drogerijen en Verfwaren.
denkbeeld in 1898 in de stichting der Ver-
losserskerk verwezenlijkt. Intusschen trok de
stichter der Tempelvereeniging in 1886 voor
goed naar 't Heilige land en begon 't volgend
jaar met de stichting der Tempelkoloniën,
die met onmiskenbaar talent georganiseerd,
zich tot heden toe in toenemenden bloei ver
heugen mogen. Haïfa, Jaffa en Sarona
waren de eerste en voornaamste nederzet
tingen. In 1878 werd de zetel der Ver-
eeniging naar Jeruzalem verlegd, waarmede
een kolonie (Refaïm) ontstond. In den laatsten
tijd wordt een vijfde gevestigd bij Lydda.
We gaan voorbij den storm, die de Tempel
vereeniging verscheurde, en haar weer tot
de kerk terugvoerde, veroorzaakt doordien
Hoffmann met de voornaamste leerstukken
der Christelijke Gemeente in botsing ge
raakte, om te hooren, wat omtrent den
tegenwoordigen toestand der koloniën door
de bestuurders zelf aan den heer Bolthausen
medegedeeld werd.
„Nieuw Jeruzalem" zoo zou men met
recht dit kleine nette dorpje (bedoeld is de
kolonie Refaïm) in de Vlakte van Refaïm
kunnen noemen. In 1873 werd 't eerste
huis dezer kolonie gebouwd, die dicht bij