NIEUWSBLAD
VOOB ZEELAND
No. 33. 1902»
Dinsdag 16 December.
17e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
I
i 1
hei socialisme.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JQNGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ. te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Telegrammen.
De bemesting van den Groentetuin,
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VEIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich met 1 Januari
op dit blad abonneeren, ont
vangen liet tot dien datum
gratis.
Het meeningversehil tusschen mr. Troel
stra en zijn ouden vriend Domela Nieuwen-
huis, wat betreft de wenschelijkheid en
profijtelijkheid van den soeialistischen toe
komststaat mag ons niet ontslaan van de
verplichting om te wijzen op het gevaar
lijke der leer van het Staats-soeialisme,
door de sociaal democratiscbo arbeiders
partij, bij monde van haar talentvollen
leider gepredikt.
De middelen waarmede de S. D. A. P.
haar ideaal van dezen geluksstaat wenscht
nabij te brengen, zijn op 't oogenblik
tamelijk negatief.
I d rif,— jjrarvtSppelen f 3,25 f 3,50
Alles per 100 K.G.
ROTTERDAM, 15 Dec. 1902.
Wegens het weder geen noteering voor
granen. Lijnzaad f9,75 a f 12,25. Aar
dappelen en Meel onveranderd.
Tweede Kamer. Bij de voortgezette
lehandeliDg der begrooting voor Binnen-
landsche Zaken lichtte de heer Hubrecht
een amendement toe om den post ad f 20000
voor voorbereiding en eventueele oprichting
van een technicum te verlagen tot 12000
gulden om alleen gelden toe te staan voor
voorbereiding. De minister wijzigde dien
overeenkomstig de redactie van dezen post
maar handhaafde het cijfer, waarop het
amendement door de voorstellers werd in
getrokken.
Middelburg. De vergadering van de
Maatschappij van Landbouw en Veeteelt
in Zeeland, afdeeling Walcheren, op heden
Maandag, gepresideerd door den heer Ger-
lach van St. Joosland, werd bezocht door
69 leden. Na de notulen, en mededeelingen
door den voorzitter, deelt de zuivelconsu-
lent mede, dat hij door den Inspecteur van
Landbouw is aangezocht eene opgave te
doen van de onkosten verbonden aan de
vervaardiging van een pond boter in Wal
cheren. Hij wenschte zich daartoe eene
commissie van 3 landbouwers te assumeeren,
hetgeen algemeen wordt goedgekeurd
terwijl aan het Bestuur de benoeming van
die 3 landbouwers wordt overgelaten.
Het Hoofdbestuur verzocht een praead-
vies over de vraag of het wenschelijk is
zijne vergaderingen in het openbaar te
houden. Men achtte dit niet noodig, wel
toegang voor de pers.
Hetzelfde bestuur stelt voor eene ver
plichte buitengewone vergadering te hou
den op voorstel van drie afdeelingen, in
plaats van twee afdeelingen zooals tot nu
is voorgeschreven. Men was algemeen van
gevoelen, dat die uitbreiding niet ge-
wenscht was, hetgeen aan het hoofdbe
stuur zal worden medegedeeld.
De tentoonstelling in het volgend jaar
zal worden gehouden te Goes door de af
deeling Heinkenszand, alsdan zal aan de
inzenders van werktuigen worden toegelaten
een dag langer op het tereirn te staan.
H. M. de Koningin zond een telegram
van dankbetuiging op een telegram van
gelukwensching met haar herstel door de
algemeene vergadering gehouden te Zie-
rikzee.
Aan den hoefsmidcursus nemen, onder
leiding van de heeren Nederveen en Sanders,
17 leerlingen deel.
De heer Koert brengt daarna verslag uit
over de Bibbiotheek. Hij stelt voor zich
te abonneeren op verschillende werken,
waartoe eene uitgave van nog geen f 30
zou gevorderd worden, na eenige discussie
USSs+l ^eeren Snijders en Koert
wordt besloten zich op nieuwe werken ten
e oeve den Bibbiotheek te abonneeren,
maar ook al de oude te bewaren. Do heer
Van liberaal tot radicaal, van vrijzinnig-
democraat tot sociaal-democraat de. er
varing leerde 'tis slechts een schrede.
Zoo ook is tusschen socialist en anarchist
de afstand gering.
Beiden zijn 't trouwens nu reeds eens
in de bewering dat eigendom diefstal is.
Nu wenschen wij de oogen niet te slui
ten voor het schrikkelijke en stuitende feit
dat vele kapitalen door diefstal zijn bijeen
gekomen dat aan menigen schat van den
rijke het bloed en het zweet van den
arme kleeftdat menige patroon zich ten
koste van den arbeider heeft verrijkt.
Doch dit geeft niemand het recht om
het privaat eigendomsrecht aan te randen.
Tegenover deze poging stellen wij met
beslistheid de leer der Schrift, dat de eigen
dom is een gave Gods.
Eene gave nochtans eD dit zij er in
pAi adem bij gevoegd waarover de be
tter als rentmeester is gesteld van Gods-
avcge, en waarover hij eens in den dag
de f afrekening verslag zal moeten doen.
(m<7an alle tijden is het alzoo geweest dat
tel( rijke zijn kostelijk rentmeesterschap
prcrbruikte ten nadeele van zijn naaste,
drajïr zijn rijken geweest, van welken de
vamiand verhaalde dat zij hun loon weg
kaalden.
(boNog geldt de vermaning dat zij die goe-
bijren hebben, bezwaarlijk zullen ingaan
het Koninkrijk Gods.
Nog leert de ervaring dat eer een kemel
/it door het oog eener naald dan dat een
se ingaat in het Koninkrijk der hemelen.
zijn misbruiken.
'SBlaar die kunnen het bijzonder eigen-
g narecht niet doen wankelen.
2|*)e menschlieid kan het niet ontberen.
zr t is de grondslag der maatschappij. Zon-
hetzelve is haar de kracht tot voort
el itaan ontnomen.
Hn nu weten wij wol dat de sociaal-
nocratie dit juist wil.
daar de toekomststaat door haar te stich-
(I op de puinhoopen der vergane maat-
0. appij zal er niet beter uitzien dan deze.
Croelstra zelf erkende het zal een
rt zijn, waar de wil der meerderheid
d 'iedend zal zijn, en de mensch zelfs door
JH'ang zal geleerd worden goed te zijn.
Waar wat die meerderheid en haar macht
ir kwaads brouwen kan, behoeven wij
aar niet te herinneren.
7anNu reeds klagen wij over de Staatsal-
geVcht die zich mengt in scholen en huis-
gr°jinnen. Maar wat zal het zijn wanneer
aks de Staat zelfs den soeplepel han-
rt en ieder zijn bescheiden deel toereikt?
Bn Wij klagen en terechtwaar de
reaucratie, die in leerplicht- en woning
veiligheidswet, en in welke wet al
}t nog meer onze vrijheid belemmert,
jar welk een heirleger van ambtenaren
I er noodig zijn om zulk een socialisti-
ren staat te besturen, en waar zal het
fide zijn van al de kuiperijen en omkoo-
■agen die dan plaats zuilen hebben
'|En wat de taxatie der verschillende pro
feten betreft, ze is totaal onmogelijk.
Immers hoe zal men het werk van den
leerde en van zijne waschvrouw verge-
ijken
Is alles dan slechts stof, en niets dan
f, dat men godsdienstige en zedelijke
ïoeften maar geheel buiten rekening kan
»n?
De kwalen onzer maatschappij zijn toch
*de eerste plaats van geestelijken aard.
ondilet ongeloof heeft wrevel en haat in de
lijdatschappij uitgestort. Het ongeloof alleen
Möèie oorzaak van alle jammeren,
tuijtlet ongeloof van den aristocraat die met
dwaasheid van het Godsgeloof en de
isverdienste spottehet ongeloof van
l proletariër die den rijke zijn geld en
itie misgun!zich te zijnen koste gaarne
ijkt zag.
egenover beide slaat het geloof dat
(}er Dorzaatnheid betracht aan 's Heiiands
oms caning Zoekt eerst het Koninkrijk Gods
sxjhe gerechtigheid, en al deze dingen
en u toegeworpen worden. Het geloof
van een ruste spreekt clie voor Gods
volk overblijft, en van een schat in de
hemelen, eeuwiglijk bewaard voor de armen
van geest.
Het feit valt niet te loochenen, er is een
sociale quaestie, die steeds dringender om
oplossing vraagt. De maatschappij(is doode-
lijk krank, en veel zal er noodig zijn om
haar weer gezond te makeri.
Maar er zijn reeds eenige schreden in
de goede richting gedaan, in enkele wetten
die 't belang van den arbeider naar voren
brachten. 8SS&
ss Ook de kerk heeft een schoone roeping
te vervullen, een roeping maar al te veel
jaren verzaakt. Zij moet optreden als eene
zuster der barmhartigheid, om op het voor
beeld van haar Heer de armen te helpen
en te troosten.
En tot alle Christenen komt de roeping
om aan het herstel der maatschappij mee
te werkenmee te werken door zichzelf
te geven en de zoo 'noodige hervorming
te beginnen met zichzelf, en met zijn gezin;
dewijl uit de gezinnen" de maatschappij
gebouwd wordt.
15 December 1902.
Tot uitvoering van de.ongevallen-wet zijn
als zetels der commissie a van onderzoek in
Zeeland aangewezenMiddelburg, Vlissin-
gen, Goes, Zierikzee, Tholen, Wissekerke,
Ter Neuzen, Hulst, Sluis, Oostburg, Sas
van Gent.
De Raad van beroep zal in de hoofdstad
gevestigd worden.
Kamerlid-Straatzanger. Behalve in Am
sterdam is o. a. ook in Den Haag Dinsdag
avond de overwinning van Mr. Troelstra
door socialisten gevierd. De N. Ct. vertelt
daaromtrent dit
Omstreeks elf uur hielden een vijfdgtal
personen voor ons bureau op den Luther-
schen Burgwal stil en zongen uit volle borst
eenige liederen. Het klonk zeer goed in
de avondstilte en verschafte onze nacht-
redactie eenige oogenblikken van verpoozing.
De bedoeling van de zangers en zange
ressen was blijkbaar uiting te geven aan
hun vreugde over de verkiezing van mr.
Troelstra en, de qualiteit van het gezang
in aanmerking genomen, is het ons niet
onaangenaam, dat zij daartoe juist de plek
voor ons bureau hebben uitgekozen, hoewel
iedere andere plaats in Den Haag even
geschikt geweest ware.
Yooraan onder het gezelschap werd het
Kamerlid voor Leeuwarden, ds. Melchers,
opgemerkt. Men zou zeggenwaar haalt
de man in deze drukke begrootingsdagen
den tijd vandaan om, in een bijna nachtelijk
uur, zich op straat te oefenen in het schoone
gezang
Pot en hetel. of Van Kol zelf Capitalist'
Dit kluchtspei, maar de zaak is er te
ernstig voor, laten wij het derhalve niet
zoo noemen wordt dezer dagen in som
mige Amsterdamsche bladen vertoond.
Van Kol had voor de jongste herstemming
in Amsterdam III den liberalen candidaat
IJzerman de zonde van „kapitalisme" aan
gewreven. Een lang niet malsch, ellenlang
zondenregister las hij voor. En zijn „ge
hoor" applaudisserend van ontzetting,
sprak over den heer IJzerman het politieke
doodvonnis uit.
Het wou dan ook wat zeggen
Het doopceel van den delinquent luidde:
Hij is directeur van een der machtigste
mijnmaatschappijen in Indië van de groote
petroleum-maatschappij te Moeara Bnim
heeft een pensioen van f8640 en vele bij
baantjes, en is oud-chef van de Ombilin-
kolenmijnvelden.
Maar nu plaatst het Handelsblad hier
tegenover het feit dat ook de heer Van
Kol zelf belanghebbende is bij Indische
ondernemingenbetrokken bij de in 1885
opgerichte naamlooze vennootschap «Maat
schappij tot exploitatie van het land Pant-
joer", te Sitoebondozelf heeft hij dat
Jand in deze Maatschappij ingebracht en
ia een der grootste aandeelhouders, die
volgens het handboek van Be Bussy (1092
hl. 729) uit deze onderneming van 1894
1901 dividenden van 13 tot 121 pet. (alleen
in 1898 slechts 9 pet.) hebben genoten
ook is hij aandeelhouder en commissaris
van de «Maatschappij tot exploitatie van
het land »Tamanaroem" te Sitoetondo. -fcy
gJVoor menigen armen sociaal demoeraat
om van te watertanden met dit kouwe weer!
fe- Zou inderdaad deze socialistische leider
niet een toontje lager,'dienen te ziDgen,
wanneer hij het over het Kapitalisme heeft
TJit een Brief van Br. J. A. Otte van
Amoij, China.
Be Geschiedenis van Ti-A-Un.
Toen Ti-A-Un hare kinderjaren nog niet
was ontwassen, was ze, door bemiddeling
harer ouders, verloofd met een jongetje
van ongeveer denzelfden leeftijd. Volgens
de gewoonte van het Chineesche volk werd
ze dadelijk overgebracht naar de woning
van hare aanstaande stiefouders om daar
voortaan haar leven door te brengen. Deze
lieden waren fijne Budhisten. Ja, zelfs veel
erger dan hunne buren, daar ze een eed
hadden gezworen geen vleesch aan te raken.
In andere woorden, ze waren vegetariërs.
Nadat zij haar eigen tehuis had verlaten,
werden hare ouders Christenen. Herhaal
delijk spoorden ze hunne dochter aati om
hetzelfde te doen, maar daar deze eigenlijk
geen lid meer van hun huisgezin was, waren
hunne pogingen hiertoe aangewend vergeefs.
Eindelijk werd zij met haar verloofde in
het huwelijk verbonden. En ofschoon ze
toen den Christelijken godsdienst niet
omhelsde, hadden hare ouders toch redenen
te gelooven, dat zij het nieuwe geloof niet
meer vijandig was.
Niet lang geleden kwam zij naar het
Nederlandsch Vrouwen Hospitaal om een
govaarlijke operatie te ondergaan. Hare
betrekkingen en buren waren bier niet zeer
mee ingenomen en verhinderden haar eerst te
gaan.ii Zij haalde hen evenwel eindelijk
over hunne toestemming te geven. De
dorpelingen zeiden, dat, indien ze het'hos
pitaal levend zou verlaten, zij do operatie
als een wonder zouden beschouwen en den
christelijken godsdienst omhelzen.
De operatie slaagde uitnemend en Ti-A-
Un herstelde. Terwijl ze nog in het hos
pitaal was, brak de pest uit in bet dorp
waar hare ouders woonden. Haar vader,
broeder en echtgenoot werden door de
vreeselijke ziekte aangetast en stierven,
baar bijna alleen met twee kinderen achter
latende. Maar ze had Jezus leeren lief
hebben, en op Hem vertrouwende keerde
zij terug naar bare verlaten woning, een
bewijs wat de liefde van Christus een ge-
haten vreemdeling kan in staat stellen te
doen voor de zieke en behoeftige Cbineezen.
Hit de Tweede lames*.
Sociaal zonder einde.
Gelijk bij de algemeene beraadslagingen
zoo blijft bij ieder onderdeel van ieder
departement het sociale leven, de sociale
beweging alles beheerschend.
Nog niet zoovele jaren zijn voorbij sinds
het Indische cultuurstelsel alle politieke
harten en hoofden bewoog. Hoe kort ge
leden nog toen de onderwijs-kwestie het
alles beheerschend schibboleth was, en nu
Sociaal en anders niet
Kind des tijds en vrucht onzer dagen
als onze volksvertegenwoordiging is heeft
zij in gehoorzaamheid den stroom des levens
te volgen, Zij, op haar beurt en voor haar
deel is gelijk aan een spiegel waarop zich
de beelden weerkaatsen, beelden die ze
verzamelt en weergeeft tegelijk.
En wat veranderden die beelden in korte
jaren.
De liberale phalanx rondom den meester,
Thorbecke, gegroepeerd, is heengegaan, en
de rest van het machtige conservatieve
leger, met de van Zuijlen's en Heemskerx's,
de van Eeenen's en de Foreesten, de
Borret's en de Begram's een gansch groote
menigte verschuilt zich in de Haagsck-
conservaiieve kiesTereeniging typisch Bet
Eilandje''' genaamd.
De spiegel weerkaatst een andere beel
dengroep. Andere stemmen, nooit gehoorde
woorden worden in de oude deftige Prin
senzaal gehoord. Stemmen die andere stan
den als adel, geestelijkheid en burgerij
vertegenwoordigen. Woorden als prikkelen
en nagelen op scheuren en splijten berekend.
Zoo was het reeds, maar in geringe mate
bij de behandeling der begrooting voor
buitenlandsche zaken, veel meer bij die
voor justitie maar nog veel meer bij de
nu in behandeling zijnde begrooting voor
binnenlandsche zaken.
W oning wet, krankzinnigen-verpleging,
onderwijs. Ziedaar de drie hoofdonderwerpen
tot heden behandeld, en uitsluitend behan
deld uit sociaal oogpunt.
De woningwet, de gemeenten gebiedende
onbewoonbare krotten te onteigenen, maar
waarvoor men nu wenscht dat de middelen
door het rijk verstrekt worden opdat de
wet, door gebrek aan middelen geen doode
letter worde.
Krankzinnigen-verpleging. Bq al de
klachten in de laatste jaren gehoord over
rijks- en gemeente-verpleging aangeheven,
kwam in den laatsten tijd ook een brochure
klagen over het Rijksgestioht te Zutfen.
Of die klacht gegrond is? Wij kunnen
het niet bewijzen.
In ieder geval was barmhartigheid tegen
over den armen krankzinnige grondtoon der
klacht. En vleiend mag het voor de Ne-
derlandsche Christenheid heeten, dat de
Minister onder instemming der Kamer ver
zekeren kon dat geen rijks-gesticht zich
met Veldwijk-Bloemendaal meten kan, en
dat de Minister, indien 't slechts mogelijk
was, liefst zoo spoedig mogelijk alle rijks
gestichten van dien aard opruimen zou om
ze in particuliere handen te geven.
Het onderwijs. Van socialistische zijde
werd de wensch uitgesproken om meer
dan tot nu toe het middelbaar onderwijs
kosteloos toegankelijk te stellen voor be
gaafde jongelingen uit behoeftige standen,
opdat, om in de forsche taal der hervormings
partij te sprekeü, „de deur van het kapi
talisten-huis niet voor den neus van het
proletariërs-kind worde dichtgesmeten."
De Minister had evenwel voor dien wensch
geen ooren.
Nog ver zijn we van het einde der be
grooting voor Binnenlandsche zaken, en
dan volgen Financiën, Oorlog, Marine, Wa
terstaat en wet op de middelen.
En nog 9 dagen voor Kerstmis.
Trekken we er nog 1 dag van de 9 af,
voor den heer Troelstra, die Vrijdag zitting
nam, om zijn gemoed te ontlasten dan blij
ven 8 werkdagen over. Niet moeilijk is
het te voorspellen, dat de Kamer, na het
verpraten van den tijd, het ten slotte „op
een loopje zal moeten zetten".
LANDBOUW.
De gezamentlijke oppervlakte van den
grond, waarop tuinbouw gedreven wordt, is
grooter dan men wel, oppervlakkig beschouwt,
zou vermoeden. Wanneer we alle hoven en
tuinen, door liefhebbers en tuinlieden met
groenten beteeld, bjj elkander rekenen, krij
gen we een niet onbelangrijke uitgestrekt
heid. Het is daarom ook van het hoogste
belang, dat de bemesting van den groente
tuin met ernst bestudeerd wordt. Het is
algemeen de gewoonte den tuingrond met
stalmest te bemesten, zeer vaak vermengd
met bladmest. Door bet aanhoudend en
veelvuldig gebruik van stalmest, krijgen we
op den duur een warmen, zwarten, humus-
rijken bodem, die voor het telen van groen
ten zeker een eerste vereisebte is, toch is
deze bemesting op den langen duur zeer
eenzijdig. Vooreerst eenzijdig om dezelfde
reden, als waarom een bemesting met enkel
stalmest in den landbouw eenzijdig is: de
bekende, noodzakelijke voedingsstoffen ko
men niet alle in voldoende hoeveelheid in
dien mest voor. Vooral daar niet, waar
men meer op de vaste dan op de vloeibare