No. 22.1902.
NIEUWSBLAD
VUUR ZEELAND.
Donde. dag 20 November.
17e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUiJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Voor Van Hapn.
DE SOCIALE BEWEGING.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Een familiegift f 12,50 Samen met 't
vorige f 399,20'/.:.
Om der zaak wil vestigen wij gaarne
de aandacht op een goed hoek dezer dagen
bij J. H. Bos te Kampen verschenen. Het
is van de hand van ds. G. Wisse Jr.,
geref. predikant te Overtoom. En het is
getiteld „De hedendaagsche sociale bewe
ging in hare beteekenis voor de komst
van het koninkrijk Gods".
Men lette wel dat het geldt de heden
daagsche sociale beweging, en wel gezien
in het licht van het koninkrijk Gods.
Wanneer er predikanten zijn die gave
en talent ontvingen om de sociale vraag
stukken te doen zien bij 't licht van Gods
Woord, dan juichen wij dit toe en volgen
hunne aanwijzingen met belangstelling.
Die belangstelling geven wij vooral aan
den arbeid van den jeugdigen schrijver
van bovengenoemde brochure, dewijl van
hem reeds meerdere pennevruchten het
licht zagen waarnaar wij met waardeering
mochten verwijzen.
Onder deze noemen wij alleen maar:
Het Tolstoyïsme en de leer van het niet-
wederstaan en
Het sociale vraagstuk en de Staatsbe
moeiing.
Hier komt dit geschrift waardig aanpassen.
Wij hopen dat kiesvereenigingen en
leesgezelschappen, Patrimonium en Propa-
gandaclubs van dit boekje een nuttig ge
bruik zullen maken.
Dergelijke brochures moeten gelezen en
beproken, te voren bestudeerd en doorge
dacht worden, opdat men ze niet alleen
zelf kan genietenmaar ook iets van dit
aangenaam gevoel in anderen kunne over-
storten.
In de tegenstelling Pinksterfeest of Mate
rialisme ligt de scheidingslijn tusschen de
beide machten die in de geschiedenis der
menschheid den kamp hebben gevoerd en
ook in de laatste toekomst zuIIcd voeren.
Dit wordt door den schrijver aangetoond.
In Noachs tijd was dit zoo. En zoo
zal 't ook naar 's Heilands eigen zeggen
zijn in de dagen die Zijn tweede komst
voorafgaan.
„In machtige woede zal dan nogmaals
tegenover den Geest des Heeren, uitgestort
in Zijne gemeente, de geest der hel aan
het woord komen. In schrikkelijke zelf
verheffing, in ongekend verheerlijken van
de stof tegenover den Geest Gods, zal de
menschheid onder aanvoering van het Beest
uittreden, om de laatste worsteling te strij -
den tegen den Gezalfde des Heeren. Want
diens volle triomf komt niet dan nadat
die twee beginselen en machten, die van
beneden en van Boven, elkander principieel
en op het allerfelst in de meest gespan
nen verhouding, over heel de lengte en
breedte van alle „zijn" hebben slag ge
leverd".
Dan toont de schrijver aan dat sociale
beweging niet daarom goed is omdat het
sociale beweging is. De christen moet
ook deze beweging in het licht der eeuwig
heid zien.
Oorlogen, kruistochten, vervolgingen,
revoluti», het is altegaar niet, naar
pantheïstische beschouwing, geschiedenis
wereldgericht, maar de historie van het
zich rijpen der wereld ten gerichte.
Juiste tegenstelling.
En deze trekt de schrijver nu ook door
op de hedendaagsche sociale beweging, onder
welks invloed ook wetenschap en kunst
staan, aan de kennisneming waarvan de
kerk zelve zich niet kan onttrekken.
Dit is ten principale uitvloeisel en vrucht
van den invloed der Revolutie op dit gebied.
Dit wordt door den schrijver in den
breede aangetoond.
Naar de revolutie-idee was de mensch
niet Beeld Gods, maar ding.
Deze sociale jammer werd te ingrijpen
der, wijl de Revolutie een valsehe-vrijheids-
leus op haar schild gegraveerd had.
De organisatie van den arbeid in het
gildewezen werd opgeruimd, zonder iets
beters of anders er voor in de plaats te
stellen.
Het kapitaal werd duchtig georganiseerd
tegenover den „vogelvrijen" arbeid.
Het laat-maar-waaien-systeem heerschte
oppermachtig. „Staatsonthouding" reikte
een vrijbrief uit om den arbeider on-
menschwaardig te behandelen.
Het reactie- en oppositietijdperk trad in.
Want het rechtsbesef wortelt diep in 's
mensehen bewustzijn;
Ook het socialisme roept, zij het op zijn
wijs, om recht. Doch dat is slechts moge
lijk in een maatschappij die in christelijke
vormen is geleid. Bij de Roodhuiden en
de Vuuraanbidders telt de S. D. A. P.
nog weinig afdeelingen.
„Er bestaat geen sociale beweging in
het Boedhisme of den Islamalleen in de
Christelijke wereld. Dit staat vast".
Het remedie der socialisten tegen de
kwaal is evenwel ontleend aan de Revolutie.
Ook dit wordt duidelijk uiteengezet.
De vooruitgang is niet gewijd en ge
heiligd aan den voet van het Kruis.
Van uit het paradijs loopt een spiraal
vormige lijn der zonde, ovenals de para
dijsbelofte.
„Ook het kwaad moet ten voeten uit
uittreden. Alle macht des hemels, maar
ook van de hel, moet aan het woord ko
men, om zoodoende den geweldigsten, den
principieels ten, den al-beslissensten slag
te leveren in den strijd tusschen slangen
zaad en vrouwenzaad".
Lang staat de schrijver stil bij de vorm
verandering van het socialisme in de laatste
kwarteeuw ondergaan, treffend juist ge-
teekend onder anderen in de evolutie van
„flambaar" in „hooge zijden" als hoofd
deksel van den socialist.
De hedendaagsche sociale beweging is
meer middel geworden, en wel om te
trachten het caricatuur-evangelie te ver
wezenlijken.
Klemmend wordt tegenover deze bewe
ging de roeping van Patrimonium getee-
kend. En de schrijver weerlegt daarbij
de bezwaren dier welvoldane broeders, dat
in den strijd ook voor stoffelijke verbete
ring een streven van materialisme zou
openbaar worden.
Maar ook tegen de anti-geestelijke stroo
ming waarschuwt hij, welke in den vorm
der hedendaagsche Sociale beweging uitkomt.
Ons bestek laat niet toe meer over te
nemen van het vele, dat, zoo schoon ge
zegd, in deze brochure tot verstand en
hart en consciëntie spreekt.
De lezer neme zelf het boek ter hand,
leze en onderzoeke
Ontleenen wij nog het volgende aan zijn
aangrijpend slotwoord
„Zien wij dan deze dingen toch ter dege
onder de oogen, maar bij het licht van
Gods Woord. O zeker, dan zal die nuchtere
beschouwing ons ook doen sidderen bij de
gedachte hoe in dit wereldproces de ge
meente Gods in het nauw gebracht (zal)
worden en er voor de Christus-belijders
bange uren kunnen (lees zullen) aanbreken.
Het is voorspeld. Maar tevens is het ons
een profetie dat onze Zaligmaker staat te
komen.
„Hoe van alle zijden de gemeente Gods
ook geperst en benauwd wordt, op Patmos'
stranden hoorde de Ziener als het aller
laatste woord Ik kom Jezus' triumf zal
zijn volk mede verlossen. Aan Christus
het allerlaatste woord, en daarom beslist
voor ons niet het aantal, de sterkte, de
rijkdom, de edelheid, de machtintegen
deel. Steeds waren de trouwe belijders
schijnbaar in de minderheidMaar
God heeft onder alle tijden naar Zijn wel
behagen de kleinen in den lande verkoren
om de bedding te blijven vormen, waardoor
het zuivere water Zijner openbaring bleef
voortstroomen".
„En wie onzer zou niet weten dat in
den nieuweren tijd het vóór of tegen den
Christus alles beheerseht. Het zal zijn tot
eenmaal alle volken voor Zijn rechterstoel
geschaard in tweeën uiteen vallen zullen.
Ter rechter- en ter linkerzijde worden zij
geschaard. Niet naar den maatstaf van
kapitaal of arbeid, van bezitter of niet-be-
zitter. Maar naar den maatstaf van het
al of niet geschreven zijn uwer namen in
het boek des levens".
Nog eens, er valt uit dit geschriftje veel
te leeren.
Maar daarom spijt het ons zoo, dat uit
oogpunt van taal en stijl, van punctuatie
en correctie dit boekske zoo weinig aan
trekkelijk is.
Het is onbegrijpelijk dat een zoo be
kwaam en der zake kundig redenaar en
debater zijn veelszins zoo schoone ge
dachten in vaak zoo berispelijk kleed ons
aanbood.
Laat,spoedig een tweede druk mogen
noodig wezen, en deze druk alsdan van
de veie fouten op dat gebied zijn gezuiverd.
19 November 1902.
Wellicht is 't onzen lezers bekend,
dat de heer Staalman, afgevaardigde ter
Tweede Kamer voor het district Helder,
een weekblad uitgeeft onder den titel
Extra Tijding dat de kracht van dat
weekblad schijnt te schuilen in de samen
spraken tusschen Jaap en Tijs gehouden,
en verder dat deze zelfde heer Staalman
een der vaders is van de christelijke demo
cratie die nu rondreizende propaganda zoekt
in het Noorden.
Door deze toelichting voorafgegaan gaan
we tot vermaak onzer lezers een gesprek
tusschen .Taap en Tijs oververtellen.
Het zal onze lezers, ongetwijfeld inte
resseeren hoe Staalman over Staalman
spreekt, en physiologisch zal het de moeite
loonen te zien hoe ver iemand zijn hem
aangeboren bescheidenheid overwinnen kan,
om eigen lof te bazuinen.
Ziehier het merkwaardige staaltje van
bescheidenheid
Tijs. Maar nu wat andersheb je weer
gehoord soms uit het Noorden, over de
reis van mr. De Vries en Staalman
Jaap. Ze zijn nu geweest in Leeuwarden,
Dokkum, Harlingen, Franeker, Sneek, Bols-
ward en Heerenveen, maar wat ik er van
gelezen heb, neen maar dat is dan kracht
dadig Stijf, stijfvol zijn de zalen en de
mensch8n komen soms twee, drie uur ver
loopen, om de vergaderingen te kunnen
bijwonen. Je hebt nog nooit zoowat beleefd.
In Sneek een kranig debat, tot ruim 1
uur in den nacht, vooral met Mr. Okma,
den antirevolutionairen afgevaardigde voor
Sneek.
Tijs. En hoe liep dit af?
Jaap. Man, man, dat moet een stuk ge
weest zijnEr bleef, zoo heb ik gelezen
ten minste, ten slotte niets meer van de
debaters over.
Zóó kras, schrijft mij een Friesche schip
per. heb ik 't nog nooit gezien. De zaal
barstte haast van de menschen en de de
baters waren vol vuur om den strijd aan
te binden, maar toen Staalman, om één
uur den laatsten slag had geslagen, kwam
ten slotte Mr. Okma zelf naar hem toe om
hem de hand te drukken.
Tijs. Dat is een mirakel
JaapIk ben benieuwd Staalman zelf te
sprekenzoo ik hoor, zouden ze Vrijdag
weer thuis zijn. Ze zijn dan in 17 plaatsen
opgetreden, en dan moet hij toch die reis
ervaringen eris vertellen als 't kan.
Tijs. Waarschuw me dan, wil je Want
dan wil ik ook graag van de partij zijn.
Jaap. Ze hebben me zooal in 't oor ge
fluisterd dat eerstdaags de groote steden
een beurt krijgen. Amsterdam zou 't eerst
op 't program staan.
Tijs. Nou, 'khou me aanbevolen, want
als 'teven kan moet ik dat debat bijwonen.
Daar zal 't rooken, alle Kamerleden van
de christelijke partijen die in Amsterdam
wonen zullen, zeggen ze^in 't vuur komen.
Jaap. Zoodra ik den datum hoor, ik be
loof je, dan zal ik 't je vertellen. Saluut
Na het citaat uil ExtraTijding volgo Uier
een tweede citaat, lijnrecht daartegenover
staande.
Het is genomen uit Krugers Gedenk
schriften dezer dagen in de Eugelsche en
Hollandsche taal verschenen.
In het »voorwoord" van de Nederlandsche
uitgave lezen we dit
„Het zal den lezer wellicht opmerkelijk
schijnen, dat bijna al deze levenshei moe
ringen in den derden persoon zijn ge
schreven met volkomen afwijking van den
regel. President Kruger heeft dien regel
niet willen volgen. Zijne opvatting is dat
zijn persoon verdwijnt, zoodra hij als ge
volmachtigde van zijn volk optreedtdan
is hij alleen een deel van zijn volk en
zou het zelfverheffing zijn van „ik" te
spreken. Bij deze opvatting komt nog
Krugers godsdienstig bezwaar. Het past
hem niet stil te staan bij eigen daden.
Wat hij gedaan heeft deed hij slechts als
werktuig in Gods hand. En het zou zelf
verheffing tegenover God zijn als hij roemde
in eigen daden."
De komende Tweede-Kamerverkiezing
in het kiesdistrict Leiden, laat zich aanzien
als een vergadering die verdaagd worden zal.
Met dit onderscheid evenwel dat gewoon
lijk een vergadering verdaagd wordt door
de weinige opkomst, en deze verkiezing
verdaagd zal moeten worden om te veel
opkomst.
Wat tal van candidaten
Een liberaal candidaat, een vrijzinnig-
democratisch candidaat, een sociaal democra
tisch candidaat, een antirevolutionair candi
daat, een Christelijk historisch candidaat.
Enfin, daar zal uit dat mengsel wel iets
bovendrijven.
Bedenkelijk is overigens zoo rijke sor
teering wel, want die kan ongewensehte
verrassingen brengen.
Ook in Amsterdam III nawerking van
de splijtzwam.
Daar worden aan de linkerzijde als lief
hebbers voor den vieanten Kamerzetel van
wijlen Hartog en Den Hertog genoemd
Troelstra, Heldt, IJzerman, Sauvage Nol-
ting, Versluijs (de drie laatsten zijn school-
autoriteiten. Aan de rechterzijde is 't blad
stil. Dat is een goed teeken. Dat kon weer
een dacapo IX worden
Zeker kantonrechter sprak een vader,
vervolgd om de leerplichtwet, vrij, omdat
hij bewijzen kon dat zijn zoon, als hij hem
niet zelf ter school bracht, wel naar school
gestuurd werd, maar niet ging.
Correct volgens de leerplichtwet misschien
maar is 't ook correct tegenover het vijfde
gebod van Gods heilige wet, of openbaart
zich hier niet de vrij algemeene kwaal van
tuchteloosheid in het gezin
Indien een kind vanaf het eerste levens
jaar tucht ingeprent, aan tucht gewend
wordt dan komt het ons al zeer onwaar
schijnlijk voor dat het, eenmaals chooljongen
geworden, zich alzoo gedragen zal.
De eerbied voor vader en moeder of voor
liooger geplaatsten wordt niet bevorderd
door het voorbeeld der ouderen die zich
op hunne beurt niet onderwerpen kunnen
of willen aan machten boven hen, waartoe
in de eerste plaats God en zijn gebod be
hoort. Onderdanigheid en eere wordt even
min bevorderd door anderen de zorge der
kinderen optedragen of hun zelf op onrijpen
leeftijd eigen beheer te gunnen of eigen
verantwoordelijkheid te doen dragen.
Voor een aantal jaren schreef wijlen mr.
des Amorie van der Hoeven een brochure
over den cirkelgang der menschheid. Hij
betoogde daarin de troostelooze leer dat als
't eene in de maatschappij beter wordt het
andere erger wordt. Op en neer, voor-, maar
ook achteruit.
En is 't niet zoo
Wat is er een theoretische kennis, maar
de practijk!
Het eerste aldoor toenemend, en het laatste,
is 't niet id'nemem!
In ons no. van 30 Augustus jl. schre
ven wij
»Mej. Cornólie Huygons schreef pas dat
de socialistische staat even zeker dagen zal
als wij verwachten dat de zon des morgens
boven de kim zal verschijnen.
«Wanneer zal ook deze idealisto genezen
worden van haar utopieën?
«Geloof is een machtige factor in het
leven. Mej. Huygens gelooft ook in de
verwezenlijking van haar ideaal.
«Maar schijnt zulk geloof ook maar iets
anders te zijn dan de koortsachtige werking
eener verhitte verbeelding
«Op ouderen dag, bij lager bloedtempe-
ratuur, schijnt de koorts soms nog niet
uitgewoed. Alleen het ijlen wordt ijler".
Deze woorden mogen wij ons herinneren
bij 't feit dat nog geen tien weken daarna
deze vrouw, 54 jaar oud, levensmoede, zich
verdronk in den vijver van het Vondelspark.
En deze dichterlijke geest had nog zoo
pas aan v. d. Zwaag verweten dat hem
«ontbrak wat de kracht, de levensader der
sociaal democratische beweging vormt" en
hem geraden om (gelijk zij), »bij opkomend
«onverkwikkelijk gevoel", »in het denkens-
gebied door hem veroverd, een bergtop tg
beklimmen, waar hij een ruim uitzicht heeft
ver over het dagelijksch klein gedoe van
het partijleven heen, waar hij den ganschen
horizont ziet, daarheen waar het dagen zal,
en hij tevens den moeilijken kronkelenden
strijdensweg ziet, welke tot het doel leidt''!
Staatkundige rondblik van mr. Anne
Anema, Naaml. venn. Drukkerij „Vada",
Wageningen 1902.
Reeds te lang wachtten wij met de aan
kondiging van dit uitnemend, pittig ge
schrift van den Haagschen advocaat.
Aan ons voornemen er een paar artike
len aan te wijden, kunnen wij voorloopig
nog geen uitvoering geven.
Wij willen echter niet langer uitstellen
om reeds de aandacht op dit boek te ves
tigen.
Het is geschreven naar aanleiding van
de klacht der Christelijke onderwijzers over
het uitblijven der op het Urgentieprogram
onzer partij no. 1 staande vrijmaking van
het onderwijs, en van het onbekookt op
treden der heeren De Vries en Staalman,
in 't gevlei der sociaal democraten, tegen
dit kabinet en den premier, omdat, naar
zij beweren, de arbeidersbelangen niet tot
hun recht komen.
De schrijver toont het ongegronde der
klacht en der aanvallen aan.
Hij toont aan dat de a. r. partij van dit
CWz'te-kabinet niet verwachten mag, wat
zij met reden zou mogen eischen van een
volbloed antirevolutionair kabinet. Immers
dr. Kuyper is, ten gevolge van de coalitie,
gebonden, aan een regeeringsprogram, waar
van ieder, van zijne eischen op wetgevend
gebied, iets heeft moeten laten vallen.
De schrijver waarschuwt dat de partij
nooit worde /wse«-partij, dat wil zeggen hare
zelfstandigheid niet inboete, en anderer-
zijds dat zij hare verwachtingen niet te
hoog spanne.
Wij zijn van plan op deze uitgave terug
te komendoch noodigen alvast een
ieder uit om met dit geschrift kennis te
maken, en met deszelfs bezwaren tegen
de bezwaarden rekening te houden.
Onze minister van binnenlandsche zaken
heeft een menschenleven lang reeds getoond
wat hij zijn wil voor zijn land, voor het
Christenvolk, voor den arbeider.
Men mag van hem verwachten dat hij, zoo
hij kan, ook iets, en veel voor hen zal deen.
Maar dan geen ontijdige afbreking
zijner plannengeen liefdelooze critiek,
geen mistrouwen.
En overigens de antirev. partij spare
uit haar beginsel, ook dit kabinet hare
critiek niet; mits zij billijk zij, en men
rekening houde met velerlei belemmerende
omstandigheden.
Vooral niemand belijde onze beginselen
uit winstbejag, hij ga er liever uit.
