NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 21. 1902
Dinsdag 18 November.
17e jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Buitenlandse!) Overzicht.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
PARTIJVERBAND.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enlcele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Welbegrepen partijverband eischt ook
ruimte van beweging. Op het woelige
tooneel van het leven vertoonen zich ieder
oogenblik nieuwe verschijnselen komen
telkens nieuwe vraagstukken op, en komen
altijd door nieuwe ideeën de oude verdringen.
De geestelijke wereld is evenmin als de
stoffelijke ooit in rust.
En binnen het partijverband behoort aan
iedere ernstige opvatting, aan iedere opko
mende meening plaats gegund te worden
om zich te ontwikkelen.
Binnen het partijverband.
Dat wil zeggen dat ieder partijgenoot
het hoofdbeginsel in 't oog houde, dat de
reden van bestaan, het onmisbaar motief
tot handelen voor de partjj zijner keuze
en zijner overtuiging uitmaakt.
Die hoofdbeginselen zijn we hebben
ze in ons vorig nummer geteekend voor
den Roomsch-Katholiek dat zijne kerk
welvare voor den liberaal dat de ge
lijkheid onder de menschen, de humaniteit
bevorderd worde voor den socialist dat
de belangen van een deel der maatschap
pelijke inrichting, de arbeid, meer op den
voorgrond treden, en voor den antirevolu
tionair dat Gods ordinantiën in onze maat
schappelijke samenleving meer tot hun
recht komen. Op die vraagstukken en op
die alleen spitst zich de partijgroepeering
onzer dagen.
Dat is het schibboleth, en als in oud-
Isrel aan zijn dialect herkent ge den partijge-
genoot aan zijn spraak.
En nu staat dit natuurlijk niet iederen
partijgenoot helder voor oogen. Er zijn
ook onder hen leerlingen en hardleerschen.
En dan is natuurlijk vergissen altijd
mogelijk. Die in woorden of daden niet
struikelt is een volmaakt man, en zulken
zijn er zeker onder de antirevolutionairen
niet.
En dan komt daar nog bij dat ieder
die een meening bepleit, daartoe de meest
pakkende argumenten bezigt, opdat ook
buitenstaanders gewonnen worden. Alzoo
blijft het gevaar voor verflauwing der
grenzen steeds bestaan.
Maar daarom is het, en blijft het de
roeping der pers, die haar levenskracht
voor een groot deel aan het partijverband
ontleent om altijd en overal op dat hoofd
beginsel te wijzen. Dat te ontvouwen, dat
duidelijk te maken, daarheen te wijzen is
haar nooit eindigende taak.
Dat is haar kompas tevens.
En als dat kompas nu rusteloos in be
weging is, dan behoeft niemand te beproe
ven het tot stilstand te dwingen.
't Zou ook niet gaan, want de levens
zee moet bevaren worden, onder storm
zoowel als bjj mooi weder, in duisternis
zoowel als bij helderen zonneschijn. En
zou men dan den eisch stellen dat het kom
pas nooit afwijke!
Maar die afwijkingen zijn even noodza
kelijk als het in 't oog houden van den
koers. Zonder die afwijkingen komt men
niet in de begeerde haven, maar kan men
hoogstens rijden op zijn anker. Onder die
afwijkingen behoort niet zelden zoowel
overdrijving als terughouding, in practijk
gebracht door het radicale en het conser
vatieve element in iedere partij vertegen
woordigd. Beide krachten zoowel de stuw
kracht als de behoudende kracht zijn
onmisbaar om de partij te doen leven en
werken. En nu doet zich altijd en overal
bet verschijnsel voor, dat de radicaal zijn
bondgenoot, den behoudsman, een conser
vatief acht die den vooruitgang belemmert
en dat de man, meer secuur, minder ge
neigd over éennachts ijs te gaan voor een
partijgenoot aanziet dien men liever kwijt
dan rijk zijn zou.
Toch, zoo is 't althans in 't belang der
partij niet.
Beiden, voorzoover ze althans eerlijk,
zonder bijbedoeling, hunne overtuiging be
lijden en beleven, dienen op de beste wijze
de partij en door de partij het algemeen
belang.
Zonder stuwkracht gaat het leven er
uit zonder behoudzucht zou ons leven
zich bewegen tusschen puinhoopen.
Wenscht ge een van beide?
Immers neen?
Welnu, dankt dan God dat uw partij
genoot de stuwkracht bezit die gij mist
en die leven geeft, en omgekeerd dankt
God dat uw partijgenoot oog heeft voor
en liefde tot behoud, die gij in uwe
verklaarbare en vergeeflijke eenzijdigheid
mist.
Zoo, en zoo alleen wordt het algemeen
belang gediend, en gezond politiek leven
ontwikkeld.
Niet afbreken, maar opbouwen zij uwe
critiek. Maar om te kunnen bouwen moet
ge zelf eerst iets van de bouwkunde leeren.
U oefenen in dat vak.
Afbreken kan ook de minder geoefende
hand.
Maar bouwen is mannen-werk, een edele
kunst, den antirevolutionair die zoo stevig
en breed fondament heeft om op te bouwen,
waardig.
Nog een andere afwijking valt gedurig
den kalmeu beschouwer in 't oog.
Alle menschen zijn eenzijdig. God alleen
is alzijdig. Maar toch de eene mensch is
meer eenzijdig dan de ander. Eenzijdig
heid als ze onbeteugeld voortwoekert leidt
niet zelden tot monomanie, tot het be
rijden van een of ander stokpaardje.
Zijn ze niet met den vinger aan te wijzen
de mannen, ook onder ons, die in hun
openbaar leven alles uit éen oogpunt be
zien, en opgaan of ondergaan in hunne
eenzijdigheid?
Ziedaar den publicist, die vele dingen
feeder en goed zeggen kan, maar persoon
lijke veete of bittere ervaring doet hem de
pen in gal doopen, en altijd en altijd weer
vermoeit hij zijn lezers en verduistert zijn
betoog door vinnigheden zonder eind.
Ziedaar de pittige man die door theorie
of ervaring het oog gericht op een gebrek
of euvel, den weg tot herstel meent ge
vonden te hebben een weg die volgens
zijne partijgenooten verkeerd is of tot twij
felachtige uitkomst leiden moet. Hij alleen
of met weinige getrouwen weet het, alle
anderen gaan mis of begrijpen hem niet.
Zult ge hem daarom niet meer dulden
als partijgenoot
Hem negeeren
Immers neen, de practijk is een onfeil
bare rechter tusschen u en hem.
Zonder ruimte van beweging is het par
tijverband tot versteening gedoemd.
Maar bij die ruimte van beweging zij
steeds het oog op het kompas gericht en
drage men zorg dat het kompas goed ge
registreerd zij.
17 November 1902.
A
Wij ontvingen het navolgende „Inge'
zonden' stukje:
Mijnheer de Redacteur
Hebt U niet een schrijven ontvangen
waarin te lezen staat:
„Nu ligt in hetgeen Be Zeeuw over par
tijverband schreef voor een goed verstaan
der, een veroordeeling van de meerderheid
op de Arnb. Synode die in zake de oplei
ding niet met de minderheid kon meegaan.
Die veroordeeling nu is niets nieuws wijl
ze ook in Be Bazuin en in vele Kerkbodes
plaats had, maar
Laat ik mogen zeggen dat de schrijver
van „Partijverband" zich opzettelijk heeft
beproefd los te maken van de twee feiten
die aanleiding gaven tot het stukje in Be
Nederlanderde kwestie der kindervoeding
te Middelburg en de opleidingskwestie in
de kerk.
Hij heeft er zelfs met geen woord op
gezinspeeld. Gansch objectief heeft hij,
voor zoover hem bewust is, eerst het nood
zakelijke, het onvermijdelijke van partij
verband aangewezen, daarna de gevaren
trachten aan te toonen die, zoowel van de
zijde der meerderheid als van die der minder
heid ons onmisbaar partijleven bedreigen.
Eerst trachtte hij den cirkel te begrenzen
binnen welke partijverband alleen mogelijk
is, om in het artikel dat daarop heden volgt,
dien cirkel te verbreeden en daarin ook het
uiterste takje te begrijpen, dat, zij het
ook slechts met kleine vezelen aan den
wortel, het centrum van het leven, vastzit.
Dat was zijn doel en ook zijn schets.
Wie daarin eenige bedoeling ziet om
een of ander feit te critiseeren vergist
zich, en gaarne wil hij er bijvoegen dat
zoodanige handeling op dit z. i. zeer on
tijdige oogenblik allerminst gewettigd of
gewenscht zijn zon. De K.
De Staten vergaderden jl. Vrijdag. Wij
ontvingen het verslag Zaterdag, nadat reeds
Vrijdag alle Zeeuwsuhe bladen een grooter
of kleiner verslag hadden gepubliceerd.
Wij leggen derhalve 't verslag ter zijde
en melden alleen, dat voorzitters en onder
voorzitters der afdeelingen zijn geweest,
van de le. de heeren De Jonge en De
Veer, van de 2e de heeren Kakebeeke en
Vad9r; van de 3e de heeren Pompe en
Fruijtier.
In zake" de in de zomerzitting aange
nomen motie-De Veer waarbij Gedep. Staten
worden uitgenoodigd nader advies uit te
brengen omtrent de financiëele gevolgen
van hun pensioensvoorstel, melden zij dat
het risico voor de Provincie, wordt hun
voorstel aangenomen, stijgt in de verhou
ding van f29650 tot f 69414.
De heer Bos vindt het niet billijk dat
aan de weezen pensioen werd toegekend
volgens art. 7b 3e al. en stelt voor om
aan art. 7, al. 1, toe te voegen »met dien
verstande, war de verhoogingen van art.
7b 3e zinsnede betreft, dat die verminderd
worden met het weezenpensioen voor die
kinderen, die in het huwelijk treden, meer
derjarig worden of overlijden".
Het voorstel-Bos wordt aangenomen met
19 tegen 17 stemmen, die der heeren de
Casembroot, Bolier, van Waesberghe Jans-
sens, Hollestelle, van Teylingen, Siegers,
van Rompu, Moerdijk, van Lijnden, Lucasse,
Noordijke, Wisboom Verstegen, Hocke Hoo-
genboom, van der Lek de Clercq, Bolle,
de Veer en van Lijnden.
3e. Hierop is het heele voorstel tot
vaststelling van regelen voor het pensio
neeren van weduwen en weezen van pro
vinciale ambtenaren, aangenomen, zoomede
dat tot inwilliging van het aangehouden
verzoek van W. Moelker c. s. te Tholen
om subsidie voor een wagendienst Tholen
St. Maartensdijk ad f300 dat waarbij
de termijn van in exploitatiebrenging der
stoomtram HulstWalzoorden van 1 Januari
tot 1 Augustus 1903 wordt verlengd voorts
de voorstellen tot afwijzing van het verzoek
van het waterschap Lamswaarde c. a. om
renteloos voorschot voor wegsverbetering
tot inwilliging van het verzoek van den
Oud-Kempenshofstedepokler om calamiteus-
verklaring, tot verkoop van boomen op
den weg van Neuzen naar Axel, tot in
williging van een verzoek om het toege
staan subsidie van f1500 voor de oprich
ting en instandhouding van een zeevaart
school te Vlissingen te verhoogen tot
f 2000tot verleening van een crediet tot
een maximum van f 100 aan de commissie,
belast met het toezicht op de proefvelden
in Zeeland, voor den aanleg van proef
tuinen in 1903en tot afwijzing van het
aangehouden verzoek van het comité voor
de tram BrouwershavenBurghsluis om
subsidie in de kosten van aanleg en ex
ploitatie van die tram.
Dit laatste na een warme discussie
waarbij de heeren Fokker, Kakebeeke en
Pompe het subsidie verdedigden, en de
heeren Siegers, de Veer en v. d. Meer
het op verschillende gronden bestreden.
Na verwerping van het voorstel-Dieleman
om het voorstel-Fokker (subsidie f 158000
aan dezen tram) aan te houden tot de
zomervergadering werd het voorstel-Fokker
verworpen met 22 tegen 17 stemmen en
daarna het voorstel van Ged. Staten zonder
hoofdelijke stemming goedgekeurd.
De heer 1ïaleleehe verzocht vervolgens,
en hiermede vereenigde de vergadering
zich, om de regeering den dank over te
brengen voor de verleende medewerking
bij het terugvei'krijging der fraaie gobelins.
Hierna nam de heer jhr. mr. J. J. Pompe
van Meerdervoort, die 32 jaar lid van de
Staten is geweest, met een hartelijk woord
afscheid van de leden, waarop door den
Voorzitter geantwoord werd dat de heer
Pompe hier zeer aangename herinneringen
achterlaat en zijn diensten steeds dankbaar
zullen worden herdacht.
Vervolgens werd de najaarszitting door
den Commissaris der Koningin, in naam
der Koningin, gesloten.
Het bekende ex-kamerlid Heldt is het
middelpunt van den stembusstrijd die zich
in Amsterdam derde district ontwikkelt.
Is Heldt vrijzinnig-democraat of oud
liberaal
Over die vraag wordt geredekaveld, en
alzoo het twijfelachtige van die candidatuur
in het juiste licht gesteld.
Het komt ons, deze dingen op een af
stand ziende, voor, dat Heldt zeer gaarne
een candidatuur aanvaarden wil, vooral eene
die succes belooft, en dat de politieke
leiders van Amsterdam III gaarne een can
didatuur zouden steunen die alles wat tus
schen Rechterzijde en Sociaal-democratie
ligt om zich vereenigen zou.
Die tijd is evenwel voorbij.
Mannen als Heldt, De Klerk en derge-
lijken vertoonen, in politieken zin, het beeld
van een afgeloopen uurwerk.
De Nieuwe Courant meldt nog eens ten
overvloede dat de heer Heldt door de li
berale partij niet ruim beloond is in geld
voor de weinige diensten haar bewezen,
maar in politieken zin in den vorm van
een Kamerzetel, een politieke positie, aan
zien
Zoo hebben wij het ook altijd opgevat.
Intusschen blijkt dat er van een anti
socialistische candidatuur-Heldt niets komt.
Be Standaard noemt het een praatje
en verklaart er bij dat de antirev. niets
bang zijn voor de socialisten of voor mr.
Troelstra.
Heldt is candidaat gesteld door de vrij
zinnig democratische kiesvereeniging en
zal ook voorgedragen worden in de Unie-
liberale kiesvereeniging Vooruitgang". Maai
de oud-liberale Kiesvereeniging »Grondwet"
komt aan met een meer geestverwanten
schoolmanden bekenden veelzijdigen
boekenschrijver J. Versluijs.
De antirevol. en R.-K. stellen samen
óën candidaat.
Het ware niet onaardig zoo de zetel van
den schoolman Den Hertog door een antirev.
schoolman, bijv. den heer Meilink, kon
bezet worden.
Bestaat er niet eenige spraakverwarring
tusschen Be Zeeuw en Be Nederlander in
zake partijverband?
Is er niet een publieke opinie die gefa
briceerd wordt en, eene die geboren wordt?
De eerste teekende ds. Gispen in zijn
brief waaraan Be Nederlander een citaat
ontleent, de laatste trachtten wij te teeke
nen in het hoofdartikel door Be Nederlan
der evenzeer geciteerd.
Partijverband en individueele overtuiging
worden tegenover olkander gesteld als twee
vijandige machten.
Is dat wel in den regel zoo
Of is het niet waar wat het artikel
Individueele verantiooordelijleheid in de Neder
lander zegt: „als men staat op denzelfden
bodem, dan begrijpt men elkaar, en daar
men gewoonlijk hetzelfde doel beoogt, komt
men ook vaak tot eenstemmigheid".
En eindelijk: onderwerping der cons
ciëntie aan het partijverband verfoeit Be
Nederlander.
Wij ook.
Maar op eene voorwaarde, deze:
Dat men van zijn consciëntie niet een
stootkussen make om af ie houden wat
men niet wenscht, of een hefboom tot be
vrediging of voldoening zijner private
meeningen of belangen.
Conscientie-bezwaren moeten hun grond
vinden in GodsWoord of Gods wet, anders
zijn ze contrabande, zondig zelfs.
En aan dezen eisch getoetst zal met do
consciëntie en hare bezwaren niet zoo dik
wijls gemorst of geschermd worden.
Zou Be Nederlander op wiens meening
we hoogen prijs stellen, na deze toelichting
niet kunnen komen in den eisch tot on
derwerping aan het partijverband, zooals
dat in ons eerste artikel over dit onder
werp werd voorgesteld?
Jhr. mr. P. v. d. Maesen de Sombref
is te Maastricht overleden, in den ouder
dom van 75 jaren.
Hij was liberaal katholiek.
Van 1862 tot 1863 had hij zitting in
het tweede kabinet-Thorbecke als minister
van buitenlandsche zakendoch miste het
vertrouwen van enkele liberalen wegens
zijn houding in de Poolsche nota en het
Maas-tractaat, welke houding door de Tweede
Kamer scherp werd afgekeurd, en in de
Eerste Kamer afstemming zijner begrooting
ten gevolge had.
De Nederlandsche regeering had name
lijk in een nota aan de Russische de in
lijving van Polen afgekeurden in de
quaestie der Maasaftappingen zei men
meer de belangen van België dan van
Nederland gediend.
Zoo viel minister v. d. Maeden.
Doch reeds 't volgende jaar vaardigde
Maastricht hem naast Thorbecke ter Tweede
Kamer af. (Liberalen en Roomsehen gin
gen toen nog samen).
En in 1873 werd hij door den hoogst
onbeduidenden clericaal Kerens de Wylré
vervangen.
Sedert trad hij in het ambteloos leven
terug, werd onlangs nog zwaar getroffen
door het overlijden van zijn dapperen zoon
die kapitein was bij het Indische leger, en
stierf dezer dagen als een vergeten burger.
De gelederen dier oude veteranen uit
het roemtijdperk van Thorbecke beginnen
te dunnen. Sic transit
t
Als een stem uit het verleden klinkt u
het pleidooi tegen doormr. S. van Houten
voor de oud-liberale partij de vorige week
in Oostburg gehouden. Hij de grijsaard,
vertegenwoordiger van de garde die sterft,
maar zich niet overgeeft, verkondigt zijne
overtuiging en pleit daarvoor tot in Oostburg
toe.
De oud-vertegenwoordiger van Groningen
op den catheder aan onze zuidergrenzen.
Van Dan tot Berseba toe!
Eerbied voor bekwaamheid, eerbied voor
een leven van arbeid, eerbied voor grijze
'haren, eerbied voor den man wiens over
tuiging we niet deelden en nooit zullen
kunnen deelen. Een eeresaluut voor den
forschen en kloeken en krachtigen tegen
stander
BELGIË,
Toen Vrijdag Koning Leopold te Brussel
uit de kerk kwam (Ste-Gudule) waar hij
een lijkdienst voor de Koningin had bij
gewoond, is een aanslag op zijn leven ge
pleegd. Een Italiaan, zekere Rubino di
Rubini, een anarchist naar men vermoedt,
heeft geschoten op het rijtuig, waar eenigen
uit 's Konings gevolg in zaten. De man
was derhalve blijkbaar heel en al in de
war, niettegenstaande hij 's Konings portret
en dat van diens troonopvolger, prins Albert,
in den zak had.
De man werd terstond gearresteerd, onder
afschuwkreten van 't volk dat van zijn deel
neming voor den Koning luide blijk gaf in
»Leve de Koning»Dood den moordenaar
Op Rubino's kamer heeft men anarchis
tische geschriften gevonden. Hij zelfver»
