NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 13. 1902.
Donderdag 30 October.
17e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Rekendmaking.
Rechtszaken.
LANDBOUW.
Koolzaad.
Gemengde Berichten.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
lloor Van Harn.
Uit ïerseke, gevonden in het kerkezakje
geref. kerk f 0,50. Saam met 't vorige
f 332,465. Wie helpt verder Niemand
vreeze toch dat er te veel inkomen zal.
Wat onverhoopt over is, zenden wij aan
den heer Brebner voor de Boeren. Men
zende aan G. Tramper Krabbendijke of
aan ons. Red.
29 October 1902.
Onze hooggeschatte minister van bin-
nenlandsche zaken wordt heden 65 jaar.
Daar danken wij God voor.
Spare en schrage de Heere hem, kon 't
zijn, nog vele jaren, bij de zware taak
hem op de hand gezeten onder velerlei
leed waaraan een staatsman van zijn rich
ting en positie blootstaat.
Zoo een dan kan onze premier het Paulus
nazeggen wat wij lezen in 2 Cor. 11 28, 29a.
Beware hem de Heere in alle dezen.
Ook voor wantrouwende vrienden en valsche
broedersvoor oneerlijke tegenstanders en
onhandige helpersvoor vroeg afgesneden
geestverwanten en ontrouwe bondgenooten,
voor al wat hem verhinderen zou om het
goede dat hij voor land en volk zoekt,
tot stand te brengen.
Na een kortstondig lijden is de heer
A. E. v. Kempen, firmant en bestuurder
van de welbekende Koninklijke Goud- en
Zilverwerkfabriek te Voorschoten, op slechts
59-jarigen ouderdom in het Diaconessen-
huis te Leiden overleden.
De heer v. Kempen was een sieraad der
antirevolutionaire partij. Hij beleed hare
beginselen in den gemeenteraad zijner stad,
in de staten van Zuid-Holland, en in de
Tweede Kamer, in welke beide laatste
betrekkingen hij door de kiezers van het
kiesdistrict Leiden gekozen was.
Als voorzitter van »Boaz" en hoofdbe
stuurder der Vereeniging van Fabrieks- en
Handwerksnij verheid in Nederland trachtte
hij ook den Arbeid te dienendoch bewees
in de eerste plaats in zijn eigen tabriek
met woord en daad dat hij de eischen
eener Christelijke vaderlijke verhouding
tusschen patroon en knecht begreep.
Wijl hij rijk was, kon hij veel doen voor
de uitbreiding van Gods Koninkrijk. En
hij deed dit ook, in tegenstelling met
zoovele naamchristenen die slechts leven
om hun schatten te vermeerderenhuis
aan huis en akker aan akker trekken, cou
ponnetjes knippen en oog en oor sluiten
voor de nooden van den tijd.
Op menig terrein, ook in den verkiezings
strijd zal 't gemis van dezen factor diep
gevoeld worden.
Voor de regeering, voor onze partij in
den lande, voor de antir. Kamerclub is dit
zoo onverwachte sterven een ramp.
De Heere weet het best wat wij noodig
hebben. Toch hebben dergelijke herhaalde
vaderlijke beproevingen en kastijdingen
tot ons Christenvolk in engeren zin, en
tot de antirevolutionaire partij wat te zeggen.
Zij er maar veel opmerkens onder ons;
en veel gebeds, dat de Heere Zijne roede
alsnog inhoude en onze beste mannen niet
wegrukke in het midden hunner dagen.
Verleden jaar overlaadde mr. Troelstra
(of zijn blad) Staalman met scheldwoorden.
Tot de meest zuivere behoorde het invec
tief «stinkdier".
Thans verheft hij hem tot in de wolken.
Tegelijk wordt Wirtz (red. der N. Prov.)
door het slijk gehaald, met deze woorden:
„Het is een onsmakelijk type, die antirevo
lutionaire schoolopziener. Hoewel uit deze
droezelige christenziel dag aan dag hatelijk
heden tegen de socialisten opborrelen, precies
als stinkende gasbellen uit een beslagen mod
derpoel
De heer Wirtz kan nu een pluimpje
tegemoet zien.
Hoe het lot van de krijgsgevangenen is
in het fort Govindgarh, Amritsar, in Britsch-
Indië, kan weer blijken uit het volgende
uittreksel uit een brief van een hunner,
dd. 29 September 1902
„Een maand geleden kwamen hier weer
drie Boeren-krijgsgevangenen aan uit het
Kakool en Sialkote-kamp, omdat zij wei
gerden de declaratie te onderteekenen. De
Engelsehe officier (een majoor) zeide voor
hun vertrek nog„Voor het laatst wordt
u nog een kans gegeven om te teekenen,
anders zend ik u naar het fort Govindgarh,
waar gij stinkend water te drinken krijgt
en bloot staat aan de koorts te sterven."
Is dit nu beschaafd en christelijk om krijgs
gevangenen naar zoo'n plaats te zenden?
Het drinkwater is gelukkig niet bedorven,
maar het water in de gracht om het fort
heeft zoo'n stank, dat een mensch de pest
daarvan kan krijgen. Begrijp eens, al het
vuile water van het fort stroomt in de
grachtHet is schandeLiefst zeg ik
maar niets meer van onzen toestand, want
ik word te opgewonden."
Volgens een vroegere mededeeling is het
in dat fort zoo heet, dat de ongelukkige
krijgsgevangenen er dag en nacht in hun
zweet baden ondanks den grooten waaier,
die voortdurend in beweging wordt gehou
den. Men weet, dat op het fort de „onver-
zoenlijken" opgesloten worden. Onze vriend
Lampen is er een van.
Misschien kunnen de generaals in Enge
land iets voor deze ongelukkigen doen.
Somaliland wordt een nieuw wespennest
voor Engeland.
De zoogenaamde gekke Mullah heeft zich
als geducht negerkoning ontpopt en den
Engelschen een gevoelig lesje gegeven.
Meesterlijk wordt dit door Braakensiek in
de jongste Amsterdammer geteekend.
Daar geeft Mullah aan John Buil een
schop onder 't vleezigste deel zijns lijfs
een schop die aankomt en den ander pijnlijk
doet uitroepen: »Jou gekke snuiter, durf
jij mij een trap geven? Dat heb je van
De Wet geleerd."
Wij zijn benieuwd wat dit worden moet.
Men zegt dat Mullah over 30,000 man
goedgewapende troepen heeft te beschikken.
Engeland zou minstens 10,000 man gere
gelde troepen op de been moeten brengen,
om de Somali's te overwinnen.
Nu een vierde expeditie tegen den Mullah
moeilijk meer kan uitblijven, begint men
zich in Engeland reeds ongerust te maken
over de eventueels kosten der expeditie.
Natuurlijk dat is voor een Engelschman
het voornaamste. De eer is minder.
De regeering schijnt de kosten door En-
gelsch-Indië te willen laten betalen, en
zoodoende het aantal ontevreden onder
danen weer met eenige miljoenen te ver
meerderen.
Of hier het eind ook de last zal dragen.
Verscheidene regeeringen zitten op 't
oogenblik in moeite. De Engelsehe met
Afrikade Fransche met de mijnmaatschap-
pijende Duitsche met de oppositie tegen
de voorgestelde invoerrechten op vee en
vleesch; de Oostenrijksche met de partij
schappen in den Landdag.
Zoo zijn bij de verkiezingen voor den
Nederoostenrijkschen Landdag 20 van de
21 mandaten te beurt gevallen aan de
chri sten-socialisten.
De reis van Chamberlain naar Zuid Afrika
geschiedt op 's Konings wensch met een
oorlogsschip. De nieuwe kruiser „Geod
Hope" is hierop er voor aangewezen.
Een paar mijnmaatschappijen in Frankrijk
hebben het regeeringsaanbod van scheids
rechterlijke beslissing aangenomen.
In den Rijksdag heeft de Staats-secretaris
den partijen van de meerderheid aange
raden hunne te ver gaande eischen in zake
den vleeschuitvoer te laten varenmaar
of zij 't daarom doen zullen
Niemand slaapt ten slotte lekkerder dan
de meest vergeten burger.
Goes. Het kohier van schoolgeld op
de Meisjesschool voor den cursus 1902/1903,
vastgesteld door den Rard in zijne vergadering
van 14 October 1902, goecigekeurd door Heeren
Ged. Staten van Zeeland bij hun besluit van
18 October 1902, no. 72, is heden aan den
gemeente-ontvanger ter invordering uitgereikt
en zal gedurende vijf maanden ter secretarie
ter lezing liggen, kunnende binnen 3 maan
den na de dagteekening van de aanslagbiljet
ten bezwaren tegen den aanslag, op ongezegeld
papier bij den gemeenteraad worden ingebracht.
Goes. De oefeningen van het voorbe
reidend Militair Onderwijs zullen, te beginnen
met Zaterdag 1 November 1902, worden ge
houden iederen Woensdag van 6' /29 uren
's avonds, en iederen Zaterdag van 34 uren
en van 6'/2g uren in het gebouw der voor
malige weverij alhier.
Kantongerecht te Goes.
In de zitting van 28 October 1902 zijn
veroordeeld wegens: in gesloten jachttijd
jagen s. consentmacht en verg.: P. R., te
Philippine, 2 X f 5 b. s. 2 X 4 d. h. verb,
verkl. bevel uitl. geweer of te betalen f2.50
b. s. 2 d. h., A. C. B., te Baarland, 2 X f 10
b. s. 2 X 4 d. h. verb, verkl. opbr. haas
en bevel uitl. geweer of te betalen f 2 b. s.
2 d. h.'s nachts jagen z. acte eu verg.C. Q.,
te Schore, en J. W., te Goes, ieder 2 xf5
b. s. 2 X 4 d. h. voor ieder verb, verkl.
bevel uitl. geweer of te betalen f 3 b. s.
2 d. h., G. R., te Nieuwdorp, 2 X f 10
b. s. 2 X 4 d. h. verb, verkl. bevel uitl.
geweer of te betalen f 3 b. s. 2 d. h.in
gesloten jachttijd wild verkoopenJ. A. v. O.,
te Wissenkerke, f 5 b. s. 4 d. h.; in open
jachttijd in veld wild vervoeren'. A. T., te
Goes, f 0.50 b. s. 1 d. h.; visschen z. acte
en verg.J. C. K., te 's-Gravenpolder, 2 X f 1
b. s. 2 X 1 d. h. verb, verkl. uitl. beugel-
net of te betalen f 1 b. s. 1 d. h. G. M. v. B.,
te ïerseke, en A. I. v. O., te Kattendijke,
ieder 2 X f 2 b. s. 2 X 2 d. h. en voor
ieder verb, verkl. kruisnetvisschen z. verg.
J. H., te ïerseke, en A. C. E., te 's-Graven
polder, ieder f 2 b. s. 2 d. h.strooperij:
J. M., te ïerseke, G. v. W., en W. M., te
Driewegen ieder f 3 b. s. 3 d. h. P. V., te
Driewegen, f6 b. s. 6 d. h.trekdieren
onbeheerd laten staan: C. de M., te Kruinin-
gen, f 1 b. s. 1 d. h.straatschenderijJ. L.,
te Wemeldinge f 3 b. s. 3 d. h., S. Ph.,
J. Ph., C, Ph., P. v. S., C. M., allen te
's Ileer-Arendskerke, ieder f2 b. s. 2 d. h.
in dronkenschap orde verstoren: A. T., te
Heinkenszand, f 6 b. s. 6 d. h.ongerechtigd
loopen over eens anders grond: W. B., te
Rilland, J. P., \iS., te Kruiningen, A. D.,
te Goes, ieder f 1 b. s- 1 d. h.; ongerechtigd
loopen langs spoorbaan: S. K., te Kloetinge,
f3 b. s. 3 d. h.sluitboomen van overweg
niet tijdig sluiten: P. A., te Alfen en Riel,
f 20 b. s. 10 d. b.overtred. boterioetP. J.,
te Goes, f 0.50 b. s- 1 d. h.; zich bij over
zetveer bedieven van niet geagreëerde knechts:
J. R., te Kattendijke, f3 b. s. 2 d. h.;
avonds fietsen z. lichtg. lantaarn: A. J. K.,
W. v. M., C. v. M., P. S-, allen te Kapelle,
A. v. K-, te ïerseke, B. op 't H., te Katten
dijke, C. J. B., en J. Ch. B., te Rilland,
ieder f 0.50 b. s. 1 d- h.z. verg. fietsen op
voetpad 2 X gepleegdA. N., te Goes,
2 x f 1 b. s. 2 X 1 d. h.; leggen in gras,
plantsoen Goes: M. P. v-H., te Goes, f 1 b. s.
1 d. h.bij hoek straat Goes niet stapvoets
rijden: P. G., te Goes, f2 b. s- 1 d. h.;
rijden met ongemuilkorfde honden: C. G., te
's Heerenhoek, f 1 b- s. 1 d. h.; visschen in
kanaal door Z. 11.: J. K., J. G-, M. G., te
Hansweerd, ieder f 5 b. s. 4 d. h.Schelde
bevisschen met vaartuig z. letterteelien en num
nier: L. K-, te Calloo (België), f2 b. s.
2 d. h.Schelde bevisschen s. consent: A. M.,
J. S., A. E-, te ïerseke, ieder f 1 b. s.
1 d. h.; Schelde bevisschen z. consent 2 X
pepleegd: J. C., te ïerseke, 2 X f 1 b. s.
2 X 1 d. h-zich bevinden op eens anders
perceel in ScSelde z. verg.: P. G. Jzn-, J. P..
Ph. P., te ïerseke, ieder f2 b. s. 2 d. h.
visschen op eens anders rerceel in Sshelde z.
verg.: P. M., C. M., J. W. K-, J. G. Jzn.,
J R., allon te ïerseke, ieder f 2 b. s. 2 d. h.
visschen op eens anders perceel in Schelde g.
verg. en z. consent: J. v. d. P., M. T. v- d. V.,
Jb. v. d. P., allen te ïerseke, ieder 2xfl
b. s. 2 X 1 d. h.overtred. leerplichtwet:
N- V., en A. v. d. H., te Wissenkerke,
ieder f 0.50 b. s. 1 d. h. M. I., J. de B.,
A. B„ J. v. H., J. V-, P. G., W. L. v. d. H.,
A. v. d. K., allen te Wissenkerke, ieder
f 1 b. s. 1 d. h., C. J. V., te Wissenkerke,
f 2 b. s. 2 d. h.
overtred. leerplichtwet bij 1 herh.G- de
M., M. B., te Wissenkerke f 2 b. s. 2 d. h
G. L. te Wissenkerke f3 b. s. 2 d. h.,
S. G. W. te Wissenkerke f3 b. s. 3 d- b.
dronkenschapG. v. K., L. J. P. te Goes
ieder f 2 b. s. 2 d. h., J. J. V. en P. B. te
Goes, J. L. te Schore ieder f3 b. s. 3 d. h
A. J. B., J. F. A. beiden te Goes, C. M. te
Middelharnis C. G. te Wissenkerke ieder
f 5 b. s. 3 d. h.
Vrijgesproken werdenJ. Z., J. C. de K.,
J. S., L. S. te Wissenkerke allen beklaagd
van overtred. leerplichtwet.
Yoorts werd bekrachtigd het verstek vonnis
contra A. Y. te Kruiningen dd, 5 Aug.
1902 en waarbij deze wegens dronkenschap
bij 8 herh. werd veroordeeld tot 3 weken
hechtenis en tegen welk vonnis verzet was
gedaan.
B. J. A. Th.zn. te Middelburg is ver
oordeeld tot een jaar zes maanden gevan
genisstraf met mindering.
Een der schoonste veldgewassen is het
koolzaad. Wordt het tegenwoordig maar
weinig meer gezaaid, vroeger werd het
veel verbouwd. Een der voornaamste oor
zaken is voorzeker dat het vroeger veelal
duurder in prijs was dan tegenwoordig.
Toen de petroleum in gebruik kwam, is
de raapolie door haar verdrongen en is
haar gebruik zeer beperkt. De vele olie
molens van vroeger zijn gesloopt of tot
andere doeleinden gebruikt; er zijn thans
maar enkele olieslagerijen meer, toch nog
voldoende voor de hoeveelheid van thans,
met nog aanvoer van andere streken. Bij
onze voorouders was het regel om het land
om de zeven jaar rond te braken, en dat-
zelve braakland werd dan met zaad be
zaaid, en soms ook nog stoppelland derzelve
als men dan klaar kon komen, zoodat er
toen boeren waren die soms tot 20 gemeten
en meer koolzaad hadden. Tegenwoordig
zijn die er niet meer. Doordat vele boeren
dikwijls geen genoegzaam bedrijfs-kapitaal
bezitten maken ze tegenwoordig nog al
gebruik om vroegtijdig wat van hun oogst
te verkoopen, zooals hooi, karwij, vlas of
anderszins. Toen ter tijd was voor dezulken
de leus, als men geen zaad had, dan had
men ook geen geld en vele waren dan
rijkelijk geholpen. Zijn er nu vele boeren
die geen zaad meer zaaien, doordat er geen
braakland meer is en in de stoppels van
andere vruchten het niet verkiezen, de
oudere boer is toch nog altijd gehecht
aan het koolzaad. En wanneer men in
het voorjaar die enkele blokjes in het land
schap ziet, dan voert het ons terug naar
vroeger dagen en men komt onwillekeurig
tot de gedachten er is geen gewas, dat het
koolzaad in pracht kan evenaren. Daar
het zaad gewoonlijk vroeg uitgezaaid wordt,
moet het in 't najaar gewied worden.
Yroeger was dat den veldarbeider aange
naam. Tegenwoordig met de drukte in
aardappels en suikerbieten, heeft de boer
daar bijna geen tijd meer voor. Maar in
het voorjaar, met zeer veel onbezaaid land,
is het des te aangenamer voor den arbeider,
als zco hier en daar een blok koolzaad te
zuiveren ligt. Zijn alle te dorschen vruchten
met de machine desnoods spoedig geholpen,
het koolzaad dorschen geschiedt nog altijd
met den vlegel op het zeil. Eertijds voerde
bij het zaaddorschen Koning Alkohol zijn
schepter. Dit kwaad begint gelukkig sterk
te minderen.
Wat de stoppel aangaat deze is een
goede brandstof en wordt doorgaans door
den arbeider naar huis toegehaald, daar
ze anders wanneer «e op het land blijft
toch maar een verblijfplaats is van slakken
of andere ongedierten. Ook om een vol
gende vrucht in te zaaien is de zaadstoppel
goed, en vooral voor tarwe. Deze geeft
gewoonlijk een ruim beschot. Was er vroe
ger dikwijls niets anders dan koolzaad met
een gele bloem, thans is er ook met witte
bloemen, maar dit wordt doorgaans nog
maar weinig uitgezaaid. Een enkelen keer
zoo eens in polders, waar het niet zelden
gebeurt dat men twee achtereenvolgende
jaren koolzaad teelt, hoewel het doorgaans
den eersten keer toch meer beschot op
levert. Koolzaad is ook een geliefkoosde
vrucht voor onze wilde duivendeze kunnen
er bij winterdag een korten tijd enorme
schade aan teweeg brengen en niet zelden
ziet de boer zich genoodzaakt een wachter
aan te stellen. Ook kan het koolzaad in 't
voorjaar veel lijden van insecten, zooveel
soms zelfs dat het moeite heeft om op
bloei te komen. Het gebeurt soms wanneer
men niet spoedig regen of wind krijgt dat
men het moet uitploegen. Men heeft winter
en zomerkoolzaad, maar zomerkoolzaad
wordt weinig uitgezaaid. Dit wordt in
't voorjaar gezaaid, is kleiner dan het
andere, is later rijp, en geeft dikwijls
minder beschot, maar verlangt niet zulken
sterken grond. Het zaad is zeer goedkoop;
men kan het tot voordeel niet meer ver
bouwen, daar men toch verplicht is land
voor zaad een rijke en goede bewerking
te geven. Toch is het te hopen, dat do
vrucht, die een der schoonste is, ons door
God geschonken, niet uitsterve.
X.
Goes. Gisteren had de eandidaatstelling
plaats. Er werden twee lijsten ingeleverd
voor dhr. J. Pilaar, en 1 (met 30 namen)
voor dhr. J. Plazier. De antirevolutionaire
kiesvereenigingen kunnen nu aan het werk.
Ieder lid trachte nu reeds kiezers te winnen
voor de candidatuur van J. PLAZIER.
Wij herinneren dat 't Donderdag 6 Nov.
a. s. stemming is.
Goes. Geslaagd voor het notaris-examen
de heer J. den Herder G.M.z. te Gouda,
geboren alhier.
Middelburg. De heer ds. Slotemaker
de Bruine heeft een best werk gedaan, in
't belang der werklieden van „De Schelde"
die te Middelburg wonen. Dezen missen
hun warm eten tusschen hun werk door,
en daarin wil ZEerw. voorzien. Hij zocht
en vond een gelegenheid te Vlissingen in
Elim, Een samenspreking met de werk
lieden had plaats die tengevolge had dat
ds. S. de B. hun weldra kon mededeelen
dat op Maandag 20 Oct. in Elim een ge
deelte zou afgeschoten zijn voor schaftlokaal.
Er is gelegenheid om hun boterham op te
eten, zich flink te reinigen, wat te gebruiken
en uit te rusten, alles tegen een geringe
vergoeding.
Ook de gelegenheid voor warm eten zal
worden opengesteld. Ook andere werk
lieden worden toegelaten. Yele werklieden
juichen dit plan en zijn aanvankelijke uit
voering van harte toe, en wij helpen hen
wenschen dat ds. S. de B. spoedig geheel
moge slagen. Natuurlijk er is voor een en
ander geld noodig. Derhalve wie ei mee
sympathiseert, steune den oprichter ook
door geldelijke bijdragen.
Den raad van 's Gravenpolder werd
in den Maandagavond gehouden vergade
ring medegedeeld dat er afwijzend beschikt
is op zijn verzoek om met het onderwijs
in de vrije- en ordeoefeningen op te houden.
De gelegenheid in de gemeente is zeer
slecht en zelden kan daardoor het onder
richt naar eisch gegeven worden, maar
Gedeputeerde Staten zijn van oordeel dat
het plein vóór de school zeer geschikt is
of gemaakt kan worden.
Do heer L. A. P. Voerman had oen request
aan don Raad gezonden, waarin hij dozen
