NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 4.1902
Donderdag 9 October.
17e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Gemeenteraadsverkiezing.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Mr. P.
Voor Van Harn.
Een algemeen belang.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enlcele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Wij steunen de candidatuur;
In Middelburg 11 van
Lid der Staten.
Ontvangen van N. Hendrikse te Goes
f 0,50van J. de S. te Heinkenszand f 0,25
van J. D. te Heinkenszand f 1,«Totaal met
het vorige! 51,70. Wie spoedig helpt, helpt
dubbel.
Het is van algemeene bekendheid, dat
door de Nederl. Vereen, tegen de Prosti
tutie, de Nederl. Vrouwenbond tot ver
hooging van het Zedelijk Bewustzijn en
de Nederl. Middernachtzending-Vereeni-
ging aan H. M. de Koningin een adres
is verzonden, waarin gevraagd wordt het
strafwetboek in dien geest te wijzigen,
dat het houden van huizen van ontucht
in welken vorm ook worde strafbaar ge
steld. Zoo ook wordt er in dit adres op
aangedrongen voort te gaan met het ver
nietigen van gemeente-verordeningen op
de prostitutie betrekking hebbende.
Ieder die öf daadwerkelijk, óf indirect
deel neemt aan den strijd tegen de ontucht,
zal het nut van zoo'n Rijkswet begrijpen.
Zoo'n Rijkswet dient voor het geheele
land, brengt gelijkheid in de wetgeving,
zooals die ten opzichte van de prositutie
reeds in andere landen bestaat.
Allereerst voor die gemeentebesturen,
die de reglementeering nog steeds hand
haven en de bordeelen tolereeren, is een
Rijkswet noodig.
Er zijn van die gemeenteraden, die er
volstrekt geen notitie van nemen, wat vlak
in hunne omgeving gebeurt. De voorstan
ders van onzen strijd, ze zijn onmachtig
die plaatsen te bereikenhun invloed be-
teekent daar niets.
Nu is de tijd gekomen, dat van boven
af die gemeentelijke verordeningen moeten
worden vernietigd en door sprekers van
verschillende richting zijn we in staat
overal door te dringen, zoodat we in plaat
sen, waar men nooit naar ons hoorde, van
onder af het volk kunnen bewerken om
de wet in zijn hart te griften.
We hebben klachten gehoord, dat bij
verbod van bordeelen die treurige inrich
tingen zich verplaatsen naar de dorpen
vlak in de nabijheid van de steden, waar
ze vroeger hun verderf verspreidden.
En die klachten zijn gegrond. In Nij
megen, waar men de bordeelen verbood
en het houden er van strafbaar stelde,
zetten de waarden hun parasitisch bestaan
voort, door hun inrichtingen te verplaatsen
vlak buiten de grens der gemeente, in de
mooie omgeving der stad, waar ze nu op
den weg naar Beek en Ubbergen, den
Berg- en Dalschenweg de plattelandsbe
volking demoraliseeren.
Van uit Arnhem verplaatste men een
inrichting naar Yelp tot schade en schande
van dit dorp. In Venlo ontkwam men
aan de macht der politie door buiten de
grenzen der gemeente te gaan.
Zóó is het in Enschedé, en, naar we
meenen ook in Haarlem. Zij, die mee
hebben geholpen in den strijd tegen de
verderfelijke reglementeering in de groote
steden, zij, die den gemeente-wetgev
tot andere gedachten wisten te bewegen,
ze zyn verplicht aan de dorpen nu hun
beste krachten te wijden aan een Rijkswet,
die uniform het houden van bordeelen
strafbaar stelt, en reglementeering verbiedt.
Die kleine gemeenteraden, ze hebben
er zoo weinig begrip van, verordeningen
te maken, om die holen uit hunne ge
meenten te verdrijven. Trouwens, wat
helpt 't? Die gemeenten zijn gewoonlijk
zeer uitgestrekt en de gemeente-veldwach
ters in aantal te gering om de verordening
naar behooren te kunnen toepassen. Boven
dien zijn ze niet toegerust met de wape
nen van een goed georganiseerd en ge
disciplineerd politiecorps in de steden.
Er moet een Rijkswet komen, die door
de Rijkspolitie in de kleine gemeenten
kan worden gehandhaafd.
Daartoe moet mede gewerkt, zoowel in
de steden als in de dorpen, en het volk
over het geheele land moet weten, dat
'thier geldt een algemeen belang.
Daar zijn tal van klachten over de slappe
uitwerking der verordeningen in die steden
waar de bordeelen zijn strafbaar gesteld.
De politie klaagt er over, dat de geringe
boete of hechtenis, die de kantonrechter
kan opleggen bij een overtreding, niet
staat in verhouding tot het misdrijf.
't Kost groote moeite om een overtre
ding te kunnen constateeren en heefc men
er een, dan is de straf zóó gering, dat de
overtreder er mee spot, wetende, dat hij
door een tweede overtreding zijn geleden
schade gemakkelijk weer inhaalt.
Dit maakt de politie moedeloos. Er
moeten zwaardere straffen bedreigd worden.
Medelijden met den bordeelwaard, met den
handelaar in vrouwen, met den souteneur,
't teekent een ziekelijke Maatschappij.
De arme vrouw, die door list, armoede,
hoogmoed, hartstocht, binnen de muren
van het bordeel komt en daar het slacht
offer wordt, met haar kan men medelijden
hebben. Men kan medelijden hebben met
den man, die door verleiding of hartstocht
zich liet verlokken het bordeel te bezoe
ken, maar met bovengenoemde parasieten
mag geen pardon gebruikt, ze verdienen
gestraft en niet zoo gering.
Zij, die er een werk van maken handel
te drijven in vrouwen; zij, die het levens
geluk en de levenkracht dier vrouwen om
wat geld vernietigendie bestaan om
mannen de gelegenheid te geven, huwelijks
banden te verbreken, het gezinsleven te
verwoesten, en de vrouw tot een paria te
maken, moeten niet door den kantonrechter
met een paar gulden boete bestraft worden,
maar behooren naar recht en geweten in
handen te vallen van den strafrechter, die
hen door gevangenisstraf kan afzonderen
en onschadelijk maken voor de gemeenschap.
Daarom moet ieder de beweging be
vorderen.
Duizenden brochures „Waarom een
Rijkswet in zake verbod van bordeelen?
gingen, vergezeld van circulaires, het land
in, om vereenigingen van verschillende
richting op godsdienstig en politiek gebied
op te wekken tot steun door adressen van
adhaesie bij H. M. de Koningin met het
adres, door bovengenoemde vereenigingen
gezonden. Tal van sprekers van verschil
lende godsdienstige overtuiging en politieke
richting stelden zich beschikbaar om in
alle oorden van het land een wet als
hierboven genoemd, door het woord in het
openbaar te steuen.
Kerkeraden van allerlei religie en be
lijdenis vroegen we om hulp, ook al weer
door sympathie te betuigen aan onze regee
ring met het principaal adres der drie
vereenigingen.
En, we mogen tot heden niet klagen.
Telkens brengt de post ons bericht, dat
adressen van instemming zijn verzonden,
voortdurend ontvangen we goede tijdingen,
zoodat gestadig adressen H. M. 's Kabinet
bereiken.
Toch kon 't beter.
De zaak moet meer besproken; er moet
méér actie komen in het land.
Ieder, die iets voor onze zaak gevoelt,
ïmeft te Bedenken, dat vóór alles het oog
nu moet gericht zijn op een Rijkswet.
•k' zijn brochures, <Jie men verspreiden
moet, men beeft zijn invloed in allerlei
kringo! te gebruiken om openbare ver
gaderaren door vereenigingen te verkrijgen.
Wel bben gebrek aan mannen en vrouwen
van iniatief.
Daarc}) jn naam van de duizenden
slachtof os door de ontucht geveld, schul
dige en onschuldige laat ieder deelnemen
aan de beweging, door niet alleen adressen
van sympathie te verzenden, maar daar
nevens Inj geheel het volk mede tepropa-
geeren het nut en den zegen van een
rijkswet tegen het houden van bordeelen.
Arnhem. J. N. VAN MUNSTER,
Sec. v. h. Comité.
Weezen in Zuid-Afrika.
Het plan, dat het Engelsche bestuur in
de beide voormalige Zuidafrikaansche Re
publieken met alle kracht zal doorzetten,
is de verengelsching van het opkomend
geslacht door uitsluitend Engelsch onder
wijs.
Zóó moet de Hollandsch-Afrikaan sehe
natie als volk worden vermoord.
Gedurende den oorlog is er in de kampen
reeds een aanvang mede gemaakt.
»Maar", zegt de Johannesburgsehe »Star«
van 12 September jl., »nu de kampscholen
allengs leegloopen, wordt het terrein van
werkzaamheid voor het Departement van
Onderwijs verplaatst. Het staat nu voor
de veel zwaardere taak om het onderwijs
binnen het bereik van de verspreid wonende
bevolking te brengen m het is kenschetsend
voor de wijze van werken van den heer
Sargant, het hoofd van het Departement,
dat bij zonder verwijl die nieuwe taak aan
vaard heeft. Gemakkelijk ware het geweest
te wechten, totdat het land eenigermate in
zijn normalen toestand was teruggokomen
en dan met de oprichting van scholen met
gering bezwaar te beginnen. Maar met zóó
te handelen, zou het overwicht, dat men
niet slechts over de kinderen maar ook
over de ouders in de kampen vorkregen
had, grootendeels verdwenen zijn. De jon
gere kinderen zouden tijd gehad hebben,
om de beginselen van het Engelsch, die ze
zich eigen hadden gemaakt, te vergeten en
zeer waarschijnlijk zou het Departement zich
tegengewerkt zien, door een aantal bijzon
dere scholen, door de burgers te hunnen
behoeve opgericht en met een onderwijs
geheel in hun eigen taal."
Het blad zegt, dat eenige rijkore Boeren
den onderwijzeressen, inzonderheid den En-
gelschen, hebben verzocht als gouvernantes
naar hunne hoeven te komen en dat in
vele gevallen die dames met bereidwillig
heid, ja met graagte, die uitnoodiging heb
ben aangenomen. Toch ziet het met bezorgd
heid, dat de mannelijke onderwijskrachten
nog zeer gering in aantal zijn. Onder meer,
dat het aan de hand doet, dringt het er
op aan, dat de onderwijzers vaak in mid
delpunten samenkomen om met elkaar ver
bonden te blijven en eindelijk dat onverwijld
in de kleinere dorpen en bij Boeren in de
districten scholen geopend worden.
Den Hen September liet zich de »Star"
uit Pretoria het volgende telegram zenden
ïEr gaat een gerucht, dat onder de Hol
landers een ontwerp besproken wordt om
met private scholen tegen die van het gou
vernement in concuirentie op te treden. Er
wordt verzekerd, dat het geld verschaft zal
worden, doch het is nog niet bekend uit
welke bron."
Tot zoover de »Star". Ware haar laatste
verzekering maar waar!
Maar is het niet eene schrikkelijke ge
dachte, dat de honderden weezen, wier
vaders hun bloed hebben gestort voor eigen
volksbestaan en taal, zelfs de taal hunner
vaderen niet zullen leeren en die vaderen
zullen leeren kennen uit de leugenachtige
voorstellingen, die Jingo's van die helden
en martelaren zullen geven?
Gelukkig heeft vertroostende ontferming
eenige tientallen dier arme weezen aan het
vreeselijk lot, dat tegen ons menschelijk
gevoel vloekt, ontrukt. Bij tien of hoog
stens twaalf zijn ze of worden ze onder
vertrouwde leiding in over het land ver
spreide huizen of op Boerenplaatsen opge
nomen. Het stelsel van enkele groote wees
huizen wordt beslist verworpen. Er mag
niet worden gedraald. Deugdelijke mannen
hebben zich de onbeschermde ouderloozen
aangotrokken. De correspondentie ligt voor
ons. En waar ons nu, in afwachting van
de fondsen, die eerlang als een overvloedige
oogst van de barmhartigheid der beschaafde
wereld in het gruwelijk geteisterde Zuid-
Afrika de ellende der hulpeloozen en ver
iatenen mogen helpen lenigen, eene onmid
dellijke ondersteuning wordt gevraagd voor
een tien- of twaalftal weezen, die in het
Lijdenburgsehe onder de hoede en verzor
ging van een waardig echtpaar zullen wor
den gesteld, doen we daartoe en beroep op
de weldadigheid. Voor kleeding is reeds
gezorgd. Hoogstens 10 per maand wordt
voor voeding vereiseht. Spoedig hopen we
nadere aanduiding te geven. Moge voors
hands de verzekering volstaan, dat de
warmste aanbeveling van dit plan door
mannen als ds. H. S. Bosman te Pretoria,
na heen- en weerschrijven ons de vrijmoe
digheid geeft om op deze tijdelijke voor
ziening aan te dringeD.
H. J. EMOUS,
N. Z Voorburgwal 326.
Amsterdam, 6 Oct. 1902.
8 October 1902.
Liberale en Roomsche politieken schij
nen er niet afkeerig van de lands- of
partijbelangen bij voorkeur op den Zondag
te bespreken.
Zoo lazen wij van een bijeenkomst van
liberalen op Zondag in het kiesdistrict
Briolle te Nieuwersluis, ter reorganisatie
van het district.
En van een op Zondag candidaat stellen van
den heer De Vries door de Roomsche Kies-
vereeniging te Gouda in het kiesdistrict
Gouda.
Wij zijn nog steeds van meening dat
op niet-noodzakelijke Zondagsarbeid 's Hee-
ren zegen niet rusten zal, en dus ook niet
op den arbeid van deze Kies vereenigingen.
Wij hopen dat de ernstige, principiëele
Roomschen, wien het om de eere van Gods
Naam en Dag te doen is, met ons tegen
ontheiliging van den Sabbath zullen pro
testeeren wij hebben dit al meer dan een
maal gedaandoch zouden gaarne zien
dat ook anderen hier krachtig optraden.
Dat Zondags vergaderen is een kanker
die het staatkundig leven van een der
Christelijke partijen in ons land verderft,
eene zonde waaraan de antirevolutionaire
partij, met name in Gouda, zich niet door
stilzwijgen en toezien, mede mag schuldig
maken.
Over de sociaal democraten spreken
wij niet; die vergaderen bij voorkeur op Zon
dag. Nog den jongsten Rustdag was er een
„volks" bijeenkomst van „leden die doorloo
pend op Zondag niet werken". Maar die
menschen begrijpen niet dat vergaderen ook
werken is.
Samemverhing op Schoolgebied.
Ook in onze provincie zijn nog maar al
te veel christenen, uit de Hervormde Kerk,
die samenwerking weigeren met gerefor
meerden tot het verkrijgen of instandhou
den eener christelijke school.
In andere provinciën zien wij, omge
keerd, gereformeerden zich onttrekken aan
de samenwerking tot bevordering van een
ehr. school met overwegende Hervormde
directie.
Tegen dat euvel heeft een Hervormd
predikant, ds. Wagenaar van Leeuwarden,
de stem verheven.
In een Unie-rede, opgenomen in De Ba
nier wijst deze predikant op het schadelijke
van die gedeeldheid.
De Friesche Crt. zich daarbij aansluitend,
betoogt de noodzakelijkheid van saamwer
king op schoolgebied onder meer met deze
woorden
Als het beginsel tot scheiding noopte
wij zouden niet klagen, ofschoon wij het ook
dan nog een schreiende zonde zouden noe
men, dat één groep, finantiëel te zwak om
een eigen school te onderhouden, liever de
kinderen zendt naar een school waar de Za
ligmaker verloochend, dan waar de
Zaligmaker beleden wordt.
Maar het beginsel roept juist om eenheid
in het onderwijs.
Geen natuurlijke scheiding, doch kunstma
tige scheuring roept die droeve toestanden in
het leven.
Dat bemerkt ge het best, als ge het on
derwijs in een „Hervormde" en in een „Ge
reformeerde" school bijwoont.
Het onderwijs gaat op beide scholen uit
van precies hetzelfde beginsel; van dezelfde
belijdenis. Hetzelfde Woord van God regeert
er. Uit dezelfde Bondsgedachte wordt er ge
leefd. Dezelfde Christelijke wereldbeschouwing
wordt er gepropageerd.
Neen, de eene school is niet Hervormd;
de andere i s niet Gereformeerd in kerke-
lijken zin.
Er i s geen Hervormd en Gereformeerd
onderwijs.
Er zijn slechts twee Scholen met den
B ij b e I.-
Wat de eene school „Gereformeerd," de
andere „Hervormd" maakt, is iets dat niets
met het beginsel van het onderwijs te maken
heeft, en daaruit ook niet voortvloeit.
De kerkelijke onverdraagzaamheid heeft -
te onzaliger ure het Christelijk onderwijs aan
gegrepen, gescheurd.
Het onderwijs heeft er niet om gevraagd.
Het zucht onder die violatie.
Onder die scheuring 1 ij d t het, als onder
iets, dat in strijd met zijn welzijn, van buiten
af over dat onderwijs gekomen is.
Gulden woorden, die wij gaarne aan de
ernstige overweging van al onze lezers
aanbevelen.
Vooral op onze dorpen wordt door de
gedeeldheid op schoolgebied zoo jammer
lijk veel bedorven en tegengehouden.
Och, ging men toch het woord van Da
Costa verstaan:
Toenadering eischt Gods orde en dezer
tijden nood!
Roohen door
Mr. A. Kerdijk schrijft in het Sociaal
Weekblad''.
Ook al een statistiek. Eu geen fraaie.
Zij is in het onderwijsblad „School en
Leven" medegedeeld door den heer A. Boer,
hoofd van de school te Wester Emden,
door wien een onderzoek is ingesteld naar
het rooken onder zijn leerlingen.
Dezulken, die slechts »wel eens een
enkele maal »voor de grap« een trekje ge
daan hebben aan vaders sigaar of pjjp*
telde hij niet mee. Hij zocht alleen de
genen, >die een pijp of sigaar ten einde
konden rooken zonder zich »raar« te gevoe
len, de rookers van professie dus«. En
»om de waarheid zoo zuiver mogelijk te
krijgen ook van de jongere leerlingen,
die er soms maar wat los op fantaseeren
heeft hij niet alleen bij henzelf, doch ook
bij oudere broertjes en zusjes, of bij anderen
geïnformeerd.*
Zoo gelooft hij een vr(j betrouwbare uit
komst te hebben verkregen als volgtj:
»Van de jongens der laagste twee klassen
(leerlingen van 7 a 8 tot 10 jaren) leverden
11 rookers op, waarvan het grootste deel
ook meester op beide wapens.
De hoogste twee klassen (van 10 tot 12
ii 13 jaren) leverden er 9 op.
Er waren dus in 't geheel 29 rookers;
of (daar het onderzoek liep over 58 leer
lingen) 50 pet., die de kunst verstonden.«
Heeft men hier al dan niet slechts met
een toevallig plaatselijk kwaad te doen
Ik vrees het laatste.
Waar, zoover ik weet, alle gezondheid-
kundigen zonder uitzondering het rooken
door kinderen beschouwen als een zeer
ernstig kwaad, verdient de zaak de aandacht
van onderwijzers. Want voor de werking
van de jeugdige hersenen is het nicotine-
gif zeer gevaarlijk.
Als gevolg van den oorlog isEngelands
schuldenlast met 400 miljoen pond sterling
vermeerderd.
Chamberlain weet daar raad op.
Hij heeft gelast dat een vierde van de
oorlogskosten komt ten laste van Transvaal
en Vrijstaat.
Hetwelk beteekent dat Transvaal een
schuldenlast krijgt van 1200 miljoen gulden.
Vrijstaat zal daar wel niets aan betalen,
want dit land heeft geen mijnen en is dus arm,
