No. 130/1902
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
Vrijdag 23 Mei.
16e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Bekendmaking.
Kerknieuws.
Gemengde Berichten.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
22 Mei 1902.
De Amerikaansche handelsfirma P. Mor
gan Co. heeft de beurtvaart op den Atlan-
tischen Oceaan, voorzoover die gedreven
wordt door de White Starde Dominion,
de Atlantic en de Atlantic's Transport Lino
gekocht voor 120 millioen Dollars om 31
Dec. af te leveren. Wij deelen dit mede
niet zoozeer om de merkwaardigheid, maar
om daaraan enkele opmerkingen te ver
binden.
Dit duizelingwekkend cijfer zal even
spoedig vergeten als gelezen zijn. Van
meer beteekenis is het feit dat deze koop
niet tot de gewone behoort maar een koop
is met bepaalde bedoeling, oen tendenz-ltoop.
Deze koop behoort tot die combinaties,
bekend onder den naam van trust waarbij
de kooper de bedoeling heeft het meeste,
het grootste, liefst alles machtig te worden,
om te zijner tijd den prijs of de markt
zoodanig te verhoogen, dat hooge winsten
hem in de beurs vloeien. Zoo hebben we
trust gezien in allerlei metalen, in petro
leum, in leder, en nu ook in vleesch
door de Engelschen niet onaardig leef-trust
genoemd.
Die trust schijnt de firma Morgan, een
machtige firma, in het vaderland waar deze
uitwas van het maatschappelijk leven
geboren werd en tiert, op den grooten
handelsweg die de oude en de nieuwe
wereld verbindt te willen toepassen.
Het publiek zal het gelag betalen!
En nu wenschen wij aan deze mede-
deeling de volgende opmerkingen te ver
binden
Vooreerst, dat Engeland terwijl het om
goed en goud een verdelgingskrijg in
Afrika voert, op ontzettende wijze in zijn
belangen door Amerika getroffen wordt.
Heerseheresse ter zee als het eenmaal was
ziet het zich voor een goed deel een der
belangrijkste handelswegen ontnemen. Voor
de millioenen-stad Liverpool en de Iersche
handelshaven Quebec en voor de katoen
markt van Londen dreigen onberekenbare
gevolgen. De verpletterende hulpbronnen
der Nieuwe Wereld met haar jeugdige
energie en kracht, en de langzaam ont
ginnende krachten van Rusland en de
mot ieder jaar toenemende industrie van
Duitschland maken te zamen de toekomst
voor Groot-Brittanje donker. Met de
sympathie der heele wereld dreigt ook de
handelsmacht over de wereld haar te
ontgaan.
Een ongeluk komt zelden alleen!
In de tweede plaats willen we opmerken
er is minder plaats voor ongerustheid dan
velen meenen. Die wereld-combinaties
hebben niet zelden oen vluchtig, voos
bestaan.
Getuige die alle die reeds verdwenen
zijn. God heeft naar zijn wijsheid, in zijn
gansche schepping een zoo groote kracht
in het particulier initiatief, in de individua
liteit gelegd dat die in staat is een tegen
wicht te vormen tegen alle combinaties.
Er is een tijd van vereenigen en er is een
tijd van scheiden.
Altijd en overal
In de derde plaats zij opgemerkt dat
uit christelijk oogpunt alle combinatiën
of trusts, met de bepaalde bedoeling om
de markt te drukken of te verheffen,
hausse of baisse te spelen, in beurstaal
gesproken, onbepaald te veroordeelen zijn.
Reeds om dat op die wijze geld verdienen
doel wordt en geen middel blijft voor het
tijdelijk leven, en de eeuwige dingen op
den achtergrond komen te staan, zoo al
niet geheel verdwijnen.
Maar ook, omdat nog altijd waar is wat
Salomo in zijne dagen reeds heeft gezegd:
»Wie koren inhoudt dien vloekt het
volk, maar zegening zal zijn over het hoofd
des verkoopers".
Ge kunt dit lezen in Spreuken 11:26.
Goes. Belanghebbenden worden herin
nerd aan de inschrijving voor de schutterij,
zullende de registers den 31 Mei a. s. gesloten
worden.
Ned. Herv. Kerk.
Beroepen te Krommeniedijk W. Hamil
ton, cand. te Dedemsvaart, die bedankt heeft
voor Hem.
Aangenomen naar Haamstede door A. M.
Brouwer, cand. te Leeuwarden.
Geref. Kerken.
Beroepen te Harmeien J. F. Jonkers te
Jutrijp.
De classis Tholen der Geref. kerken in
Nederland, heeft na praeparatoir examen,
met algemeene stemmen beroepbaar gesteld
den heer H. de Bruijn, cand. te Oud-Yosmeer.
Maandag 2en Pinksterdag 11. had te
Ylissingen in »Elim" de gewone, jaarlijk-
sche, algemeene vergadering plaats van
den Zeeuwschen Bond van J. v. op G. g.
Hoewel het weder in één woord treurig
was, zoo waren toch zeer vele jongelingen
uit alle deelen van het gewest opgekomen,
om dat saamzijn bij te wonen. De morgen
vergadering werd bezocht door plm. 150
personen.
Uit het verslag van den Secretaris bleek
dat de toestand van den Bond over het
algemeen bevredigend mag genoemd wor
den. Enkele vereenigingen mochten zich
in flinken bloei verheugen.
Uit dat van den Penningmeester dat hij
voor een tekort stond. Een door hem in
gediend voorstel tot dekking van het tekort
en tot voorziening in de onmisbare be
hoeften voor zijn begrooting door verhooging
van den omslag werd met algemeene stem -
men aangenomen.
Bij gelegenheid van de namiddagverga
dering was de ruime zaal van »Elim", die
400 zitplaatsen biedt, meer dan gevuld.
Yelen moesten zich met een staanplaats
behelpen.
Wegens gebrek aan tijd moest de Voor
zitter van zijn openingswoord, eveneens
Ds. Dekkers van Veere van zijn slotwoord
afzien.
In een flinke toespraak zette nu Ds.
Laman van Kruiningen zijn zienswijze
omtrent kerkelijk toezicht uiteen. Eveneens
Ds. Meulink van Meliskerke zijn gedachten
omtrent het «schoonheidsbesef". Een luid
applaus benevens de dank van den Voor
zitter voor beider degelijk met gespannen
aandacht aangehoord woord was het wel
verdiend loon voor beider arbeid.
Yan principieel debat kon wegens gebrek
aan tijd geen sprake zijn.
Als bestuursleden werden herkozen de
heeren Dr. Wagenaar, Mr. Dieleman en
G. van Harn.
Nadat nog de Voorzitter den dank had
gebracht aan allen, die tot het welslagen
van deze vergadering hadden medegewerkt,
vooral ook aan de Jongelingsvereeniging
te Viissingen, die niets had onbeproefd
gelaten om het verblijf aldaar zoo aange
naam mogelijk te doen zijn, werd deze
flink geslaagde Bondsdag met dankzegging
aan God gecindigd door Ds. Dekkers van
Veere.
Bij het te Bergen op Zoom ge
houden examen voor Vaandrig slaagde 0. a.
de reserve-sergeant dhr. P. Nieuwenhuijse
Az. te Rilland.
Borssele. In do Vrijdag gehouden ver
gadering van ingelanden van den Konings
polder werden behandeld en vastgesteld
de rekening over 1901/1902 en de be
grooting voor 1902/1903. De rekening
sluit met een goed slot van f 184,91. De
inkomsten en uitgaven voor het ingetreden
dienstjaar zijn geraamd op een gelijk be
drag van f 347,98'/2 bij een heffing van
f 1,75 dijkgeschot per hectare. Verleden
jaar bedroegen de lasten evenveel.
Wegens gewone aftreding van dhrn.
J*. v. 't Westeinde Mz. en J. op 't Hof Bz.
als dijkgraaf en plaatsvervanger, voorzag
de vergadering in de vacaturen door her
benoeming van de aftredenden. Goesche Ct.
Goes. In de gemeenteraadsvergadering
van Woensdag onder voorzitterschap van
den heer burgemeester was de heer Ramondt
wegens ongesteldheid aanwezig. Medege
deeld wordt dat het Gemeentebestuur heeft
gemeend zich niet te moeten neerleggen
bij de beslissind inzake 't station, en de
beide wethouders met den directeur-gene
raal een bespreking hebben gehad, die een
en ander nader in overweging zal nemen.
Van den minister van B. Z. dat voorloopig
genoegen genomen wordt met een ver
goeding van f100 voor verlichting op de
Avondschool voor Ambachtslieden. Van
Ged. Staten goedkeuring van eenige raads
besluiten. Van H. Nieveen te Lemmer een
verzoek om subsidie voor een stoomtram
Wolfertsdijk—GoesBorssele. De geloofs
brieven van den heer A. S. J. Dekker
worden gesteld in handen van de heeren
Itisch, Janssen en Duvekot, welke com
missie adviseert tot toelating. Aldus wordt
besloten.
Het adres van H. Nieveen wordt ge
steld in handen van B. en W. om advies,
onder opmerking van den Voorzitter dat
B. en W. in den eersten tijd met dit ad
vies niet zullen klaar kunnen zijn, en dat zij
zich voorbehouden bij gunstig advies zelf
de som aan te geven. De aanvrager vraagt
gedurende 15 jaar een bijdrage van 10
cent per inwoner.
Aan de orde is het verzoek van de
Naamlooze Vennootschap «La Vitesse" om
een kraan te mogen plaatsen in de West-
vest om balken op te halen voor den tijd
van 99 jaren; en om een oppervlakte water
groot 1.1250 H. in erfpacht te mogen
ontvangen voor den tijd van 30 jaren.
B. en W. zeggen in een praeadvies tot
inwilliging van het verzoek dat het bergen
van boomen de uitvloeiing van het riool
daar ter plaatse belemmert, de met het
rioolwater afgevoerde vette stoffen vlak
daarvoor zullen bezinken en de gemeente
daar zal moeten baggerenterwijl wanneer
dat hout daar niet had gelegen de ver
spreiding dier vaste stoffen over een zoo
groot oppervlak had kunnen plaats hebben
dat tal van jaren zouden hebben kunnen
verloopen alvorens de verondieping hin
derlijk werd. Daar naast is gebleken dat
door afkalven van den oever, door het
sleepen met boomen, en door vuil en bast
een groote massa modder in de vest is
gekomen, waardoor die ter plaatse waar
thans dat hout ligt moet uitgediept worden.
B. en W. vragen dus waarborgen dat de
oorspronkelijke diepte worde hersteld; dat
afvloeiing uit het riool verzekerd blijve
door een geul van niet te geringe breedte
langs het Ravelijn geheel vrij te laten en
op diepte te houdende te plaatsen kraan
den omtrek niet ontsiere en het verkeer
geheel vrij houde. Daarom stellen zij voor
aan de inwilliging van 't verzoek te ver
binden de navolgende voorwaarden: a. de
erfpacht wordt verleend voor 30 jaarb.
dat door de ML over de geheele lengte van
het verpachte de vest van wal tot wal,
dus ook de later uit te sparen geul, uit
gebaggerd worde tot de diepte door B. en
W. aan te wijzen, welke verdieping moet
zijn uitgevoerd binnen zes maanden na de
onderteekening van het contracte. dat
't in erfpacht uitgegevene geheel afgeras
terd worde, het rasterwerk in goeden staat
worde onderhouden met bevoegdheid van
B. en W. om bij nalatigheid de naar hun
inzien noodige herstellingen zelf te doen
uitvoeren geheel ten koste der erfpachters
d. dat de ML over de geheele lengte van
het gepachte aan de zijde van den West
singel een oeververdediging make, ten ge
noegen van B. en W. die bij nalatigheid
in 't onderhoud dit zelf ter hand nemen
op erfpachters kosten e. dat na afloop van
de erfpacht die beschoeiing moet blijven
bestaan en kosteloos in eigendom overgaan
aan de gemeentef. dat de afrastering op
dat tijdstip geheel moet geworden opge
ruimd ten genoegen van B. en W.g. dat
de kosten op te maken acte komen ten
laste der ML; h. dat wanneer B. en W.
de verdieping der geul langs het Ravelijn
open gehouden voor de afvloeiing van het
riool noodig oordeelen in de jaren waar
over de erfpacht loopt, zij van gemeente
wege dat werk zullen doen uitvoeren, maar
dat de ML alsdan binnen 14 dagen na
daartoe aangezocht te zijn, zal restitueeren
aan de gemeentekas een bedrag gelijk
staande met drie vierden van het geheele
door B. en W. uitgegevene.
De financiëele commissie acht de voor
waarde onder b onbillijkook de onbe
paaldheid van de hoeveelheid te baggeren
modder, maakt de voorwaarde voor de
maatschappij te bezwarenden daardoor
onaannemelijk. De commissie acht het
maken van een afzonderlijke geul voor
afvoer niet zoo noodig, daar het hier toch
een stilstaand water betreft, en het scherm
bij de uitvloeiing van het riool uit de
Spiegelstraat komende, moet toch dienen
om de vaste stoffen daar te doen bezin
ken als dit goed wordt gehouden kan van
daar zeer weinig modder in de vest komen.
De Commissie zag gaarne nog een bepa
ling ingelascht dat bij 't eindigen der erf
pacht door de ML alles in oorspronkelijken
staat worde gebracht, dus ook wat betreft
de rails. En dat wanneer een gedeelte
van het in erfpacht uitgegeven water later
noodig is voor werken van algemeen of
openbaar nut, de maatschappij dat gedeelte
moet afstaan, terwijl dan de erfpachtscanon
verminderd wordt in evenredigheid van de
oppervlakte die wordt ingenomen.
Over 't voorstel ontstaat een breede dis
cussie.
De Voorzitter zegt dat wel degelijk de
modder door de boomen ontstaat. Tegen
woordig gaan er heele bosschen in, het
welk nu wel pleit voor de welvaart der
onderneming, doch ook voor 't gevaar van
moddering. Wel zegt de aanvrager diplo
matisch dat wij ons daarover niet hebben
te bekommeren, dat 't in 't eigen belang
der mij. is dat zelf te doen, doch Spr.
acht het voorzichtiger 'tdoor de gemeente
te laten doen en controleeren. Bovendien
willen wij de mij. vrij waren voor oprui
ming. Er bomt een kraan en een schoeiing
wordt nu de mij. verplicht dit op te rui
men dan zijn groote kosten door haar ge
maakt voor niets. Zoo hebben B. en W.
tegelijk gezorgd dat de rechten der mij.
verzekerd worden en de gemeente bij de
concessie geen schade lijdt.
De heer Ochtman blijft het standpunt
van B'. en W. onjuist achten. De modder
ontstaat wel door het afkalven van 't pad,
den dreun en 't rollen van grond. Maar
de modder is aan den kant gebleven. U
zegt die is weggeperst, maar dan is zij er
ook altijd geweest. Niet de boomen mod
deren, maar planten enz. En dat weinige
kan op geregelde tijden uitgehaald wor
den. Het is echter onbillijk die mij. tot
opruiming te verplichten. Dat is geen
peulschilletje, de bewijzen hebben wij ge
zien in de baggerqunestie.
De Voorzitter meent dat bij een monde
linge bespreking der zaak door den zaak
gelastigde der mij. den heer De Witt
Hamer is toegegeven dat de modder die
er nu is er door de boomen is ingekomen.
De heer Ochtman. Niet v. d. Peijl maar
de gemeente heeft 't er in gebracht; die
modder zit in alle vested. Hij zelf zal ze
er ook wel uitgehaald hebben.
De Voorzitter. Uit briefwisseling met
v. d. Peijl hebben wij de bewijzen. Zijn
tegenwoordig stukje, zei hij, was zoo on
diep dat hij een ander stukje water moet
hebben. Wij moeten derhalve nu goede
stekken steken. Het loopt over duizenden
boomen 30 jaar lang.
De heer De Witt Hamer leest voor een
schrijven der aanvraagster waarin staat
dat niet de boomen de modder veroorza
ken kunnen. De schors gaat er nooit af,
waar wou 't dan van daan komen
De Voorzitter houdt vol. Ook de bouw
meester is van zijn gevoelen. Hij wil
daarom ter plaatse een geul aanleggen,
waarvan een vierde voor rekening der mij.
kome. In ieder geval de verondieping is er.
De heer Ochtman. Reden te meer om
te zeggen laat ik er mijn honden af houden
De Voorzitter. Reden te meer om te
zorgen dat wij 't niet voor een ander be
talen. Bovendien is 't baggeren alleen de
gemeente niet zoo duur uitgekomen.
Het is het wegbrengen van den modder
hetwelk zooveel heeft gekost.
De heer Risch. Hoeveel moet er uitge
baggerd worden? Dat is nog erg onbe
stemd.
De Voorzitter. Dat weten wij nog niet.
Maar B. en W. willen die waarborgen
niet om de maatschappij tegen te werken.
Daartoe bestaat geen aanleiding. Spreker
zelf is er aandeelhouder in. Hij heeft
altijd sympathie voor de zaak van v. d.
Peijl gehad en acht 't goed dat vroeger
om hem den pas beginnende te helpen
niet dergelijke bepalingen zijn voorgesteld.
Maar nu is er geen reden meer om de
verschillende faciliteiten te vinden uit de
gemeentekas. Het is nu een maatschappij
die klinkt als een klok, wij behoeven
werkelijk voor haar niet te betalen. Ook
hebben zij gezegd zjj willen de boomen er
nu met de kraan inbrengen, maar dat ge
looft niemand.
De heer Ochtman. Dat kan ook niet.
Maar daarom zal er ook een beschoeiing
komen.
De heer De Jonge. Welk bezwaar is er
dat de Vitesse dien grond uitdiept?
De heer Ochtman. V. d. Peijl zal 't van
zelf doen als de boomen niet meer onder
komen. Nu zegt de gemeente gij breidt
uit, nu zullen wij baggeren en gij betalen.
Spr. hield geen ruggespraak en is zelf
geen aandeelhouder. En hij is ook van
de leer dat men een industrie niet moet
subsidieeren. Zij is geen zaak van phi-
lantropie. Zij wil ook veel verdienen. Maar
dat neemt niet weg dat de gemeente er
tuk op moet zijn om zulk een inrichting
niet noodeloos te bezwaren, door ze nu,
waar er nooit gebaggerd is, daartoe te
verplichton. Die industriën zijn voordee-
lig voor de burgerij, dus moet men ze
steunen.
De Voorzitter herhaalt dat 't een groot
verschil maakt een pas beginnend persoon
of een maatschappij. Ook moet men dat
argument niet te hoog aanslaan. De ge
meente heeft 't gezien bij de geschiedenis
der meelfabriek. Er was bij haar oprich
ting niet bepaald dat zij een en ander
moest teruggeven in den oorspronkelijken
staat wanneer zij ophield te werken; en
nu zit de gemeente met dat terrein zooals
't daar is. Het is waar, de industrie
moet geholpen worden daarom geven wij
dan ook nu 't gevraagde niet meer tot
wederopzegging en geen klein stukje.
Waren wij overtuigd dat 't vergaderen
van modder niet van de boomen kwam, wij
zouden ons voorstel niet gedaan hebben.
Wie 't met ons eens is behoort ons voor
stel aan te nemen, wie 't op dit punt
niet met ons eens is, stemme met de finan
ciëele commissie.
De heer v. d. Leeuw. De Mij. heeft
geen reden tot klagen. Zij moet toch wa
ter hebben en B. en W. zullen wel maken
dat dit er altijd is. Wat kan daar tegen
Mjn?
De voorzitter wil gaarne nu reeds doen
vaststellen de hoeveelheid te verwerken
modder, indien de Raad dit niet aan de
prudentie van B. en W. wenscht over te
laten.
Dhr. Ochtman Wantrouwen koesteren wij
niet. Wel is 't moeilijk voor de ML vooraf
te zeggen of zij de voorwaarde kan aan
vaarden. Doet zij 't, dan feliciteer ik de
gemeentemaar billijk is 't niet.
Dhr. De Jonge. Er moet gewaakt worden
dat zich niet herhaalt dat na verloop van
tijd de modder boven komt; en 't recht
daartoe behoort aan de gemeente te ver
blijven.
Het verzoek komt in stemming.
De kraanplaatsing wordt met 10 stemmen
toegestaan (mr. Hamer als zaakgelastigde
der Mij. buiten stemming); nadat de voor
zitter er op heeft gewezen dat de kraan ko
men zal ter plaatse waar volgens de tramplan-
