NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND No. 128. 1902. Zaterdag 17 Mei 16e Jaargang. HISTORISGH CHRISTELIJK- Bij iil nier Moart eei Bijwpel. VERSCHIJNT Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Tweede lliiietlag'. RIG L A Belangrijke Nieuwstijding uit Biervliet. elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,026. UITGAVE DER FIRMA en van van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Wegens het Pinkster feest verschijnt Maandag geen nummer van dit blad. Vervolg. Trachten wij nog verslag te geven van prof. Fabius' rede. De professor dan, bij zijn optreden ter stond spontaan door allen toegejuicht, sprak over „de Vrijheid van Onderwijs" onder meer Het gezag is heilig. Voor het gezag te strijden aller roeping. Nochtans heeft de a. r. partij zich steeds gekenmerkt door zin voor de vrijheid. Reeds in zijn eerste serie nam Groen dat standpunt in. De a. r. is partij van 't gezag inzcover't haar te doen was om die ordinantiën Gods ook voor het staatkundig én maatschappelijk leven. Maar niet in dien zin dat zij alleen en uitsluitend en eenzijdig de aandacht zou vestigen op dat deel der ordeningen Gods dat met 't instituut verband heeft. Neen het gaat om al de ordeningen van God, niet alleen maar om 't gezag maar ook om de vrijheid. Jln dan't gezag alleen met 't lichtsnoer der Goddelijke ordeningen niet met dat van menschelijke willekeur gemeten. Absolutisme i3 den a. r. steeds een woekerplant geweest. Voor den revo lutionair bestaat de vrijheid in 't niet heb ben van gezag. De a. r. aanvaardt het gezag als beschermer der vrijheid, gelijk zij de vrijheid als dierbaar kléitiood der vaderen eert. Spr. zal de navolgende punten behandelen I. Wat is de vrijheid van onderwijs II. Vrijheid van onderwijs wordt te on zent gemist. III. Waardoor ontbreekt ze IV. Welke veranderingen zijn noodig om vrijheid van onderwijs te verkrijgen V. Welke vruchten zijn te wachten van het systeem der vrije school? VI. Hoe is die vrijheid te verkrijgen I. Wat is vrijheid van onderwijs? Vrijheid is geen bandeloosheid, geen willekeur. Zij is de mogelijkheid van be staan en ontwikkeling naar eigen aanleg en bestaan. Die de zonde doet is een dienstknecht. Dien de Zoon heeft vrijgemaakt is waar lijk vrijdat is de ware, de voornaamste emancipatie waaraan de mensch behoefte heeft. "Waarom is de zondaar niet vrij en het kind Gods wel? Omdat de mensch is aangelegd op God, of gelijk Augustinus zegt, geen rust heeft voor hij die in God gevonden heeft. De macht der zonde past niet bij ons wezen, gaat in tegen ons wezen, aanleg en bestemming. De mensch is geroepen, niet om den duivel te dienen maar om God gehoorzaam te zijn. Nederland was niet vrij toen 't zich buigen moest onder Napoleontische heerschappij wel vrij toen 't geregeerd werd door Oranje. Waarom Napoleon poogde de ontwikke- ling van den Nederlandschen geest ten onder te houden. Oranje had zich voor Nederland en de vrijheid gegeven. De macht der vrijzinnigheid die ons volk zoo lang heeft gevangen gehouden, gaat in tegen de historie van ons volksbestaan, dat is voortgekomen uit den strijd voor de vrijheden. De vrijzinnige beginselen, zei Groen, zijn anti-nationaal. Wat is nu vrijheid van onderwijs? Vrij is 't volk in zake onderwijs eerst dan als 'tdat kan inrichten in zijn geest. Als 't voor den burger geenerlei verschil meer maakt of hij in deze of die richting mag sturen. Vrijheid van onderwijs beteekent niet dat de Overheid niets mag te zeggen heb ben bepalingen mag zij maken omtrent velerlei, ook eischen stellen ten opzichte van de bekwaamheid enz. Dat mag omdat in dit alles nog niet zit belemmering van 't stichten van scholen die zich aansluiten aan 't gezin. Vrijheid van onderwijs is nog iets tneer dan dat in de Grondwet staat dat 't onder wijs vrij zal zijn. Zij kan op papier zijn gegeven, en evenwel in werkelijkheid ont breken. Wanneer Als de overheid aan de vrije school zulke zware lasten oplegd, dat haar bestaan onmogelijk isals zij op haar eigen scho len geen of laag schoolgeld heft, zoodat de concurrentie van de vrije school met deze onmogelijk wordt. Dezer dagen is, nota bene nog wel in de Tweede Kamer! door den socialist Helsdingen op hoogen toon afgekeurd dat 't bestuur eener R. K. school de bedeeling van eenige onvermogenden had af hankelijk gesteld van het zenden hunner kinderen naar die school! Alsof een particuliere instelling niet zekere voorwaarden mag verbinden aan door haar te verleenen steun Terwijl van vrijzinnige zijde, van Over heidswege de meest volstrekte drang wordt uitgeoefend, waar 't geldt hare school Voor de vrijheid vau onderwijs heeft Groen jaren lang gestreden. De strijd werd gevoerd om Chr. onderwijs te ver krjjgen voor wie 't begeerde, onverschillig op wat wijze. In later tijd drukte Groen hetgeen hij wenschte aldus uitde vrije school regel, de openbare aanvulling. Wij strijden tegen de openbare school die als neutrale school de natie is opgelegd. Wij zijn tegen die school voor ons zelf, en voor anderen.. Wij zijn wat de veranderingen aangaat die wij op staatkundig gebied begeeren, tegen de openbare school, die geprotegeerd wordt door den staat, en opgelegd wordt aan allen. Wij willen de vrije school. Ook al was er een Chr. openbare school, dan nog zouden wij haar bestrijdenvelen toch willen geen Christelijke school. En nu strijden wij voor hun rechthet recht van een ander even hard als voor het onze. Wij vragen de vrije school voor heel de natie en dan daar waar de vrije school niet wordt begeerd, voor dezulken de openbare school. Wij moeten van de openbare school niets hebben, maar wenschen ter andere zijde niet te beletten dat anderen die er voor zich de voorkeur aan geven, van de open bare school gebruik maken. Dr. Lamping, modern predikant hoofdred. der Nieuwe Rotterd. Crt. stelde 't reeds in 1869 voor alsof wij de neutrale school wilden vervangen door de kerkelijkeof schoon Groen had bedoeld volkomen vrij heid van onderwijsde openbare school te vervangen door de vrije. Zoo slecht begreep zelfs Lamping, de toongevende pers Groens strijd. De openbare school de vrije!! O ja, vrij van den Bijbel, vrij van alles waarop de Christen prijs stelt. Er is ook een modern clericalisme Yan Houten noemde clericalisme dienst- baarmaking van den staat aan de hand having en verbreiding van een kerkgeloof, en dat door den Staat te doen protegeeren. Hij erkent ook clericalisme bij Modernen en Jacobijnen. De vervolging der afge scheidenen, zei hij, bewijst dit. Ook blijkt 't, zei hij, bij de inrichting der openbare school met haar douce violence tot Christen dom boven geloofsverdeeldheid. Eu dat is juist. En wij wenschen geen clericalisme te ondergaan noch te beoefenen. Wij zijn voor de vrije school, doch willen haar de natie niet opleggen, gelijk de vrijzinnigheid dit haar de openbare school deed. Wij zijn tegen alle clericalisme, ook tegen modern en socialistisch clericalisme, welk laatste in Helsdingens straks aangehaald hoog woord aan het licht trad. Wij zijn tegen dat opleggen van de neutrale staatsschool aan de natie. Dat is de tirannie, de achter stelling. Cort v. d. Linden, schroef in 1887, den schoolstrijd besprekende: Nog houdt het schrikkelijk pleit van dwang en vrijheid aan. Hij noemde 't een voorbijgaande strooming. Toch nam hij eenige jaren later in het ministerie plaats dat den leer- dwang over ons bracht. Mr. Hub recht (ook een liberaal) schreef in 1898: „Een dwingeland deed in de schoolwetten van '57 en '78 zijne macht tor dege gevoelen. In 1889 is de dwang eenigszins gebroken, doch op verre na niet alles is gedaan wat noodig is om den dwingeland te verdrijven." Zoo zegt mr. Hubrecht. En zie daar jubileert de oppervlak kigheid van de ons geschonken volledige vrjjheid. Maar zoolang er achterstelling is heerseht nog de dwingeland en die is het modern clericolisme II. Vrijheid van onderwijs wordt ten onzent O ja, er is verbetering; er is eenige verlichting gekomen. Het is nog erger geweest. Er is een tijd geweest dat het stichten van een vrije school door do auto riteiten werd belet of bemooilijkt. En het heeft met name in Goes heel wat moeite gekost eer de voorstanders der vrijheid tot het stichten eener school mochten over gaan. Nog ergerWij hebben in een eeuw geleefd waarin in ons christelijk Nederland men strafbaar was, ook al was men een onderwijzer door 't Gezag als zoodanig erkend, om in eeno vrije, chris telijke school onderwijs te geven. Wel bestond die vrijheid, en onbeperkt, tot het inrichten eener tapperij. Daar was geen vergunning voor noodig. Maar wel voor het stichten eener school, zelfs door man nen met de acte, door Staatsexamens ver worven Ziedaar de hooggeprezen vrij zinnigheid In 1848, na de Grondwetsherziening kwam er eenige verademing. Let wel eenige. Toen was de „vrijzinnigheid'' wel zoo vriendelijk van te decreteeren dat opening van een chr. school voortaan geen misdrijf meer zou zijnDat was vrijheid, maar die weer te niet gedaan wordt door de bepaling in de Grondwet dat de overheid alleen voor de openbare school zou zijn. Wie een vrije school be geerde, kon haar op eigen kosten oprich ten en onderhouden, en daarbij tevens mee betalen aan de niet door hem be geerde neutrale school. Maar 't is waar, dat was dan toch vrijheid dat dit geen misdrijf zou zijn. O, welk een heerlijke vrijheid toch dat men, dit doende, niet gevangen gezet wordt In 1889 bracht Mackay's initiatief meer verbetering. Doch niet voldoende. Op vele plaatsen was men er niet mee vooruit gegaan, dank zij de voorwaarden, door den Staat, en terecht, aan de subsi diering der vrije school verbonden. Er moet nog veel verbeterd worden, zal er vrijheid van onderwijs zijn. Van hooger onderwijs, dat geen subsidie ontvangt, en het jus promovendi mist. Van gymnasiaal onderwijs. Van lager onderwijs, waar immers de uitkeering aan vele scholen betrekkelijk weinig voordeel bracht, terwijl van de be voegdheid aan de gemeenten gegeven tot schoolgeldheffing een voor de vrije school zoo nadeelig gebruik gemaakt wordt. En dan van wat de gemeente voor het lager onderwijs uitgeeft, ontvangen de vrije scholen niets. Te Amsterdam brengen de meer dan honderd openbare scholen, zelfs voor min vermogenden, gemiddeld elk nog geen f 60 's jaars op. Ziedaar hoe de hoofdstad het voorbeeld geeft van een wet te verijdelen. Vrijheid van onderwijs! Ach het is er nauwelijks de schaduw van. Wel heeft professer Crabbe gezegd„Met de school wet van '89 wordt der liberalen afgod de neutrale school verbrijzeld en de stap gezet op den weg naar de vrije school." Maar van die vrijheid kent men in menig opzicht nog slechts den naam. Met de staatskerk is wel gebroken. In werkelijkheid was echter die band tussehen Kerk en Staat maar zeer slap geweest. Er kan echter ook zijn een onbeschreven staats kerk. Dat heeft de 19e eeuw vertoond! Dat mag onder de bijzonderheden dier eeuw worden genoemd! .ilvf Er werd stipt op gelet of men van die moderne staatskerk was. De universiteiten zjjn voor allen (voor 't heele volk), zoo heette het. Toch werden Bilderdijk en anderen geweerd, was daar geen plaats voor Groen en de anderen. In de Grondwet staatieder Nederlan der is tot alle betrekkingen benoembaar. Toch werden de beljjders van den Chris tus stelselmatig achtergesteld. Dit ge schiedde zelfs met de Grondwet m de hand. Natuurlijk heeft men er niet in gezet „maar de vrijzinnigen moeten voorgaan". Daarvoor waakte echter de ongeschreven wet der vrijzinnigheid. Hetzelfde geldt van de theologische fa culteiten der openbare Hoogeschool, wel ker afschaffing reeds in 1862 door Groen aan de orde werd gesteld, wijl zjj slechts dienen om eenige kerkelijke hoogleeraren te handhaven. Ook vrijheid van godsdienst was er. Maar wij hebben dan toch gehad ge loofsvervolging. De vrjjheid van gods dienst was slechts toegestaan voor u en uw huisgenooten. In huis kondt gjj met hen vrij bidden en psalmzingendat was zei men, de vrijheid van godsdienst. Maar met anderen te vergaderen, buiten uw ge zin, was misdaad. Men had u dus nog iets gelaten! En dit was het tergende er van, wan neer gij klaagdet, kon men u, met dit weinigje in de hand, altijd afdoend tegen spreken. Men was er zelfs verontwaardigd bij Wat, durft gij beweren, dat de beker ledig is, o snoode logenaar die gij zijt, één drup pel ligt daar op den bodem, en gij zoudt willen beweren dat de beker ledig is. Wat, zou ik niets aan de armen geven. Ik niet mijn beurs openen. Hoe durft gij 't zeggen, waar ik zelts wekelijks mijn vaste bijdrage van een cent niet onthoud. De graanschuur ledig, zoo lastert gijik heb het voorwerp in mijn hand, vermetele, dat u overtui gen kan. Niets in de graanschuurEn dezen korrel vond ik daar juistis dan de graanschuur ledig? Gij hebt vrijheid van onderwijs. Gij moogt uw kinderen gerust thuis laten les geven, door huisonderwijzers, die gij zelfs uit Zwitserland moogt laten komen, is dat nu geen vrijheid Maar wanneer kinde ren uit andere gezinnen zich bij de mijne voegen, zie dan is dit onderwijs geven weder een misdrijf, en kan ik in de ge vangenis komen. Neen, de liberale profes sor had wel gelijk. Wij zitten nog onder een dwingeland. In plaats van de vrijheid die men het volk onthouden heeft, bond men het in de vrijzinnigheid. (Slot volgt). Wie kent of heeft nooit hooren spreken over het dorp Biervliet, de geboorteplaats van Willem Beukelszoon de uitvinder van het haringkaken. Thans ontvangen wij uit dat zelfde plaatsje eene belangrijke mededeeling, en haasten ons zulks onder de oogen van onze lezers te brengen. De Heer Jannis Leenhout, landbouwer Beukelspolder, Biervliet heeft ons het ge neesmiddel doen kennen dat aan zijne dochter de gezondheid heeft terug gege ven. Hij heeft een dochter Sara Magda- lena genaamd, 12 jaar oud, zij was steeds moedeloos, geen eetlust, brakingen en van tijd tot tijd moest zij wel eens een dag te bed blijven. Nooit was zij opgewekt, 't zij om te spelen of om te leeren. Nu is zjj, zoo zegt de dankbare vader, Gode zij dank, genezen en zulks na 't gebruik van een achttal doozen Pinkpillen van Dr. Williams. Een ieder zal ik ze aanbevelen. Jongejuffr. LEENHOUT, volgens portret. Er is niets wonderlijks in de bekomene genezing, want deze pillen zijn heden ten dage zoo bekend, hunne werkdadigheid is zoo vele malen reeds bewezen geworden dat niemand meer aarzelen kan om ze tegen bloedarmoede of bleekzucht, neu- rasthónie of rheumatiek aan te wenden, maagaandoeningen en hoofdpijnen, daar al deze ziekten veroorzaakt worden door de verarming van het bloed, de Pinkpillen verrijken op zekere wijze het bloed en doen deze aandoeningen verdwijnen. Wanhoopt dus niet bloedarmoedigon en bleekzuchtigen, volgt de vele voorbeelden die gij elk oogenblik voor u ziet, zoo gij er aan twijfelt, welnu wendt u recht streeks tot de genezene personen zij zullen u naar waarheid antwoorden, want zij verbergen hun adres woonplaats niet. Men zij echter op zijne hoede, want ongelukkiger wijze, worden deze Pinkpillen op grove wijze nagemaakt. Bestelt ze slechts bij de depothouders, die onder de attesten staan of bij onzen hoofd depothou der, als dan zijt gij zeker van uwe zaak. Prijs f 1,75 de doos f 9.per 6 doozen. Verkrijgbaar bij Snabilié, Steiger 27, Rot terdam, hoofddepothouder voor Nederland en apotheken. Franco toezending tegen postwissel. Ook echt verkrijgbaar voor Middelburg en omstreken bij Joh. de Roos, K 157 Vlasmarkt te Middelburg. Ook echt verkrijgbaar voor Goes en omstreken bij Gebr. Mulder, drogerijen en Verfwaren. 16 Mei 1902. Daar woedt in het ingewand der aarde een vuur dat niet uitgebluscht wordt. Wie hoort niet van, wie spreekt niet over de ontzettende ramp het kleine West-Indi sche eiland Martinique overkomen? St. Pierre verwoest. Een stad waar dertig-, veertigduizend menschen verblijf hielden of tijdelijk toevlucht hadden gevon den. En nagenoeg geen ontkomen. De verwoesting van Herculanum en Pompeji uit de grijze oudheid in onze dagen herhaald. Maar schrikkelijker, vreeselijker herhaald. Rekende men het aantal omge komenen in Herculanum en Pompeji op vierduizend, hier is het cijfer tienvoudig. Veertigduizend. Dat wil zeggen meer dan er strijders, beiderszijds, in den driejarigen oorlog tus sehen Engeland en de Zuid-Afrikaansche republieken gesneuveld of aan hun wonden bezweken zijn. Wat doodsstrijd zal onder onder die gloei ende lava in die in vlammen opgaande stad geleden zijn! Het gansche schepsel zucht! De krijgsraad te 's-Gravenhage heeft een sergeant uit Leiden die zijn kind uit school hield wegens haar wintervoeten veroordeeld tot f 1 boete. Wintervoeten werden geen wettig verzuimmiddel geacht. Men mag veronderstellen dat de heeren officieren die dit vonnis velden dit op grond Van ervaring hebben vastgesteld. Maar hebben zij 't dan wel zoo erg ge had als het kind van dien sergeant, zoo mag gevraagd worden. Intusschen weer een stukje tirannie

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1902 | | pagina 1