No. 79.1902. Dinsdag 18 Februari. NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND 16e jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISGH Builenlandseli Overzicht. VERSCHIJNT Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS OER ADVERTENTIËN Een bede om hulp. elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE DER JVRMA en van van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Reeds terstond na de bekende uitsluiting te Enschede hebben wij aan onze lezers om geldelijken steun gevraagd voor de werkstakers en uitgeslotenen. Wij gaven de adressen op van ds. Schriecke, Her vormd predikant, en Prinzen en Gideonse gereformeerde predikanten aldaar, aan wie men zijn (of haar) gave, klein of groot, kon zenden. Wij hopen dat velen hieraan gevolg ge geven hebben. Want in dezen harren winter 1900 menschen waaronder vele hoofden van gezinnen naakt aan den dijk te zien staan, is een te hartroerend ge zicht om lang te verdragen. En nu werpen wij geen steen en naai de firma Van Heek die tot deze uitsluiting overging; en vragen ook niet of de 160 die aan 't staken gingen, nog niet een paar weken geduld hadden kunnen oefe nen, om te zien of zij door vlijt en in spanning niet op hun oude loon hadden kunnen komen. Wij staan voor 't feit dat 1900 men schen zonder werk zijn, en dus zonder verdienste, zonder brood, zonder licht en vuur, zonder schoolgeld voor hunne kin deren, en ook zonder ïecht op hooger be roep bij menschen. Immers wat is er gebeurd. De firma Van Heek te Enschede had een nieuwe machine aangeschaft, teneinde met buitenlandsche firma's te kunnen blij ven concurreeren. Aan de werklieden in het dekenweven werd nu eenigen tijd nog het gewone loon uitgekeerddoch om dit te kunnen blij ven verdienen, was tijd en routine noodig om met de nieuwe machine om te gaan. Dien tijd achtte de firma thans geko men; de routine zou later komen. Het stukwerk werd dus op een zekere som ge zet doch waarvan het gevolg was dat de 160 dekenwevers ieder 50 cent 's weeks minder verdienden. Voor een werkmaus- gezin dat op het oude loon is ingericht een onoverkomelijk bezwaar. Natuurlijk kwam er verzet, doch de firma meende niet anders te kunnen han delen. De deken wevers, zoo zei ze, ver dienden al sinds lang in vergelijking met de drillwevers te veel, en dat terwijl deze laatsten zwaarder werk hebben. Immers die menschen hebben een fijneren draad noodig die vaker afbreekt, zoodat zij dien ook vaker moeten aanbinden en daardoor meer gebogen staan over hun werk, en meer en onverpoosd aandacht te schenken hebben aan de machine. Dit laatste ontkennen nu wel de ande ren weer, doch wij weten het niethet kan waar zijn. Het is echter ook waar dat de firma gezegd heeft dekenwevers altijd met de vleet te kunnen krijgendoch geen drill- werkers. Slot der zaak is dat de dekenwevers nog eens een samenspreking vroegen met de patroons, welke toegestaan werd, op voorwaarde dat niet over het loon zou gesproken worden. Dit stond derhalve gelijk met een wei gering; zoodat ton laatste het booge woord er uit moest; en de deken wevers, 160 in getal, het bijltje er bij neer legden. De firma heeft hierop, nadat op haar dreigement geen acht was gegeven, name lijk dat zij bij volhouden der „strike" de fabriek stop zou zetten, dezer dagen ook de overige werklieden ontslagen. En nu is dit geschied, niettegenstaande de minister van binnenlandsche zaken zijn bemiddeling had aangeboden. Aan deze bemiddeling zou hebben moeten vooraf gaan dat de stakers terstond het werk zouden hervatten op de nieuwe regeling, en ten slotte beide partpen zich aan zijn uitspraak zouden onderwerpen. Dit werd door de stakers aangenomen, doch door de fabrikanten hooghartig af- Wij zeggen hooghartig, want een hun ner schreef publiek in de krant, dat zij een gewezen dominé en zij bedoelden hier den minister van binnenlandsche za ken meegeen recht van beoordeeling hunner zaken toekenden. Ook beweerden zij dat de minister on tijdig en zonder kennis van zaken wenschte tusscken te treden, hetgeen zeer onjuist beweerd was. Immers reeds drie dagen na de aangeboden bemiddeling had de uitsluiting der ruim 1600 andere textiel- werkers plaats; en do minister had zich doen voorlichten onder anderen door den burgemeester, den inspecteur van den ar beid, den voorzitter van Patrimonium het Kamerlid Van Vliet, door eenige dor stakende arbeiders, en door de firmanten. Hij was derhalve wel op de hoogte, al was hij maar „gewezen dominé". In ieder geval de fabrikanten oordeelden dat geen «derden over de koorden hunner portefeuille zouden regeeren" en wezen de bemiddeling af. Nu is 't een feit dat de textielarbeid in Twenthe bloeit ten gevolge der diffi- rent.ieele rechtendus indirect door in menging van derden, namelijk van de re geering, die sinds lange deze rechten heft tot bescherming der industrie. Het lag derhalve niet zoo geheel buiten 's ministers bevoegdheid om zich met deze quaeslie te bemoeien. Bovendien had men, door naar hem te hooren, deze ontzettende ramp der werkstaking en uitsluiting kunnen voorkomen. En ook hier geldtvoorkomen is beter dan genezen. En dit is te meer te bejammeren wijl nu ieder op zijn recht blijft staan en de firma Van Heek tot overmaat van smart besloot met 1 Maart a. s. ook nog een andere harer fabrieken te zullen sluiten. Het komt ons voor dat hier een belangen strijd gestreden wordt, waarbij wij verplicht zijn ons aan de zijde der zwakkeren te scharen. Wij zeggen met opzetbelangenstrijd dewijl het niet is een klassenstrijd, gelijk de socialisten beweren. Er zijn geen klassen dus is er ook geen klassenstrijd. Wij herinneren ons nog levendig hoe ook in onze omgeving nu veertig jaar geleden aller harten met deernis ver vuld waren toen in 1862 de fabriekstad Enschedé door een brand in de asch ge legd werd. Nog jaren daarna sprak men van «de ramp te Enschede". Thaus veertig jaar later weer een »ramp te Enschedé". Doch deze is grooter en erger. En, vloeiden toen de giften van heinde en veer ook nu behoort dit te geschieden. Het geldt hier niet alleen levensbehoud maar ook recht, nu er zoovele honderden zijn, die werken willen, maar niet kunnen, omdat zij niet mogen. Omdat de firma, geprikkeld, dat kan zijn, maar dan toch in koelen bloede hen uitsloot, ook hierom,'dat zij aan hun stakende medearbeiders zedelijken en geldelijken steun hadden toegezegd. Laat nu alle man van Christelijke be ginselen zich opmaken om hier hulp te bieden. Zegge nu niemand, er zal daar ook wel een en ander niet in den haak zijnwant onderwijl men hierover twist of delibereert, verhongeren en verkleumen deze menschen. Volgen wij 't voorbeeld van den R. K. Volksbond, van Patrimonium, van den In ternationalen Textielbond, welke de quaestie ter plaatse onderzochten en terstond de zijde der arbeiders kozen van den Chr. Nat. Werkmansbond, en anderen. Er is veel geld noodig voor zooveel menschen. Maar liefde, eendracht en rechts gevoel weten raad. Wie veel missen kan, geve een flinke gift, en wie weinig heeft geve een kleintje. Veel kleintjes maken een groot 17 Februari 1902. Daar een nieuwe consultatie van den hoogleeraar in de geneeskunde, die den Minister van Koloniën behandelt, tot de slotsom heeft geleid, dat deze vermoedelijk in de eerste drie maanden niet zal kunnen herstellen, is het noodzakelijk geoordeeld dat hij zich, hoewel steeds helder van hoofd, van alle, ook lichte ambtsbezigheden zal onthouden; dientengevolge heeft jhr. Van Asch van Wijck zich genoopt gezien, zijn ontslag aan te vragen, hetwelk echter niet schijnt aangenomen te zijn. Tenminste „bij Kon. besluit is de Minister van Oorlog, generaal Bergansius, tijdelijk belast met de waarneming van het beheer van het de partement van Koloniën, ter vervanging van den minister jhr. mr. T. A. J. van Asch van Wijck, door ziekte in de waar neming der betrekking verhinderd." Dat lange maaglijden maakt ons maar ongerust. Wij hopen dat de minister herstellen mag. Voor het ministerie en voor den minister Kuyper persoonlijk zou zijn heengaanee n zeer groot verlies zijn. Bij den Heere zijn uitkomsten! De nu afgetreden voorzitter van »Ne- derland en Oranje" te Middelburg, leider der politieke verkiezingen op Walcheren mag op een wel besteed en rijk gezegend leven als zoodanig terugzien. Ds. Littooij was van' 1881 tot nu kort geleden voorzitter doch ook als medebe stuurder der antir. kiesvereeniging heeft hij mede gestreden, teleurstellingen onder- vondon, doch ook den staatkundigen val van het liberalisme mogen voorbereiden. Het was onder zijn leiding dat in 't district Middelburg Tak en v. Eek door De Jonge, straks door 't Hooft en Keuche- nius werden vervangen Lucasse ter Kamer toogen in de Staten verkozen werden v. Voorst Vader, Siegers, Huvers, Kloppers, Maas, Van der Meer D. J. Dronkers, De Veer, Dieleman, Wisboom Verstegen, Loois, Bos, Houtermanterwijl in den gemeente raad zitting verkregen Koole en v. Voorst Vader, Verhage, de Veer, Wisboom Ver stegen en de Rijcke. De zetel van mr. v. Voorst Vader werd met een kleine meerderheid aan den libe raal Van Teylingen verspeeld, aan wien ook bij de jongste periodieke verkiezing, dank zij onze verdeeldheid, met slechts vijf stemmen meerderheid de zetel van den heer Huvers overging. Met onvermoeiden ijver en tact heeft de heer ds. Littooij onder den zegen des Heeren al deze overwinningen mogen be vechten. Nu hij zich wegens leeftijd en minder gunstige gezondheid een weinig terugtrekt heelemaal, dat ligt niet in zijn aard zij aan zijn opvolger twee deelen van zijn geest en aan de antirev. partij op Walcheren ootmoed en waakzaamheid toegebeden, die onmisbare voorwaarden voor krachtsoefe ning in don strijd tegen ongeloof en re volutie De Middelburgsche Courant maakt er den heer Blum een verwijt van dat hij in de vergadering van «Chr. Volksonderwijs" heeft herinnerd aan het «bankroet der wetenschap". Nu, wij willen ze niet allen optellen, de eerlijke liberalen die dezen klaagzang over het bankroet der wetenschap gezongen hebben. Dat van deze klacht de «aardigheid" af zou gaan, gelijk de Middelburgsche Courant beweert, moet dan ook ten stelligste worden tegengesproken. Wij moeten echter opkomen tegen de volgende opmerking van het liberale blad „Vooral nu wij meer en meer zien dat zelfs de meest orthodox geloovige, de grootste voorstander der Christelijke school de vruchten der wetenschap niet versmaadt en gaarna voordeel trekt van hare uit vindingen en werken". In verkiezingsdagen wordt ons van libe rale zijde, ook te Middelburg, telkens verweten dat wij geen mannen van kennis en wetenschap hebben, om in hooge staats ambten op te treden of lid van Kamer of Staten te zijn. Dit gebrek erkennen wij en de oorzaak kennen wij, en kent de Middelburgsche Courant ook. Wij zullen deze voor hare partij min eervolle geschiedenis niet ophalen. Maar nu zijn allengs ook Christenouders tot dezelfde erkentenis van de juistheid van 't door de liberalen ons telkens voor de voeten geworpen feit overtuigd gewor den, en er toe overgegaan, natuurlijk met leedwezen in 't hart dat er geen Chr. mid delbare of hoogescholen zijn waar zij te recht konden, hunne zonen op Staatsin richtingen te doen. Tal van Christen-artsen, juristen, leeraren bij 't middelbaar onderwijs zijn op die wijs de maatschappjj ingegaan. Ons dunkt, de Middelb. Crt. moest zich hierin verheugen. Nu toch krijgt hare partij bij verkiezin gen steeds meerdere mannen tegenover zich waarvan zij zeggen kan dat is nu mijn portuur. Het zou dan ook al te dom zijnOnze zonen van het staats middelbaar en hooger onderwijs af houden omdat wij tegen dat onderwijs zijn en op deze wijs den libe raal of den socialist en zijn wegbereiders te Middelburg of elders het rijk alleen laten, ongestoord hun vernielingswerk op 't gebied van godsdienst en zeden laten voortzetten. Neen, zoo onnoozel zijn wij niet. Tegen de openbare lagere school waren wij van ouds evenzeer gekantdoch wij gingen voort onze kinderen naar die school te zenden, totdat wij Chr. scholen hadden ge sticht en derhalve de openbare school niet meer noodig hadden. En zoo zullen wij ook doen op 't gebied van middelbaar en hooger onderwijs. Wijl 'tniet anders kan, er onze zonen heen zenden, en onderwijl naar middelen uitzien om ook dat Staatsonderwijs over bodig te maken. Een vrije hoogeschool voor predikanten en gedeeltelijk voor letterkundigen en ad vocaten bezitten wij reedsbenevens vier gymnasiumsite Zetten, Kampen, Amsterdam en Utrecbt. Maar Chr. hoogere burgerscholen zijn er nog niet. Maar ook dat zal wel beteren; wanneer maar eens eerst de gelijkstelling, ook fi- nanciëele gelijkstelling tusschen openbaar en bijzonder onderwijs zal zijn verkregen. Dan krijgen wij de ruimte, om ook wat voor 't vrije middelbaar onderwijs te doen. Geld en goed hebben wij er wel voor over. Dat hebben wij genoegzaam bewezen. Als goede Christenen zijn wij, Antirevolu tionairen of Calvinisten, sterk voor goed onderwijs. Onze strijd gaat dan ook niet tegen de wetenschap, maar tegen de opdringing aan de natie, door den Staat, mede met ons geld, van neutraal onderwijs. Lager-, middelbaar- en hooger onderwijs zullen wij vrij zien te krijgen. Christelijke scholen op alle drie de terreinen zullen wij stichten. Maar niet alles kan op eenmaal komen. Onze krachten zijn beperkt Niet vele rijken en edelen tellen wij, in tegenstelling met de partij wier orgaan de Middelburgsche Wij merken op dat wij niet zullen ge neraliseeren, en alle staats middelbaar en hooger onderwijs ongeloovig noemenwel con- stateeren wij dat het neutraal isen dit is feitelijk erger. Prof. v. d. Vlugt levert er 't bewijs van. In een rede over «Huwelijk en Christendom" heeft hij den invloed van Hei dendom en Christendom op de rechtspositie der vrouw in het licht gesteld en over het Christendom zeer welwillende woorden gezegd, zonder nochtans voor een van beide partij te kiezen, omdat zegt hij 't nog de vraag is of het Christendom de vrouw inderdaad heeft opgeheven. Onderwijs in dezen geest moge «neutraal" zijn, het komt ons vrij zwe vend voor, noch geloovig, nóch ongeloovig, en derhalve gevaarlijker dewijl het niet alleen ongeloovigen kweekt, maar ook weinig in staat is te voorzien in de heerschende karakter- schaarschte. Courant is, en nochtans met Staatshulp zich van goedkoop, mede uit onzen zak betaald neutraal onderwijs heeft meester gemaakt. Desniettemin hebben wij al heel wat ge wonnen dit ziet de Middelburgsche Courant ook wel. Het is dan ook niet waar wat zij zegt «de natie blijft in haar geheel nog te veel aan de openbare school gehecht om haar prijs te geven". Engeland begint al meer zich te com- promitteeren. Men kent van ouds de smadelijke betee- kenis van den scheldnaam Kafferen zie Kaffers zijn de voornaamste bondgenooten der Engelschen in Zuid-Afrika. Men weet ook dat tot op kort geleden de naam Japannees insgelijks met zekere minachting werd uiigesproken, en zich al evenmin als «Kaffer" met «beschaving" rijmen liet. En zie, Engeland heeft, om de wereldmacht en zijn invloed op de staatkunde der volken te behouden zich niet ontzien een of- en defensief verbond te sluiten met Japan Natuurlijk is 't hier te doen om Rusland te dwarsboomen. Dat deze dit alles zoo kalm aanziet doet vermoeden dat hij er alles van geweten heeft en door Japan op alle punten is ingelicht geweest. Alleen bij wijze van tegenweer heeft nu Rusland een bondstractaat met China ge sloten. In ieder geval, waar of niet, de verwijde ring tusschen Rusland en Engeland wordt er grooter door. En Engeland heeft in ieder geval den sleutel der Engelsche staatkunde te Yokohama aan Japan in handen gegeven. Een contract van gelijk strekking tus schen Engeland en Duitschland gesloten, zal door deze daad nu wel te niet gedaan zijn. Het gerucht dat Wei hal/Wei door Engeland aan Duitschland zal worden af gestaan, wordt dan ook nu reeds tegen gesproken. Het is trouwens niet meer noodig. Heel wijd van strekking schijnt 't ver bond met Japan overigens niet te zijn. Immers Korea zal toch wel onafhankelijk blijven, wijl Rusland daar zelf voor isen Mantsjoerije zal wel niet bij Rusland in gelijfd worden, dewijl Rusland zelf reeds lang geleden verklaard had van daar zijn troepen te zullen terugtrekken wanneer de vrede daar zal zijn teruggekeerd en de spoorweg geopend. Ook tusschen Engeland en Amerika is een verwijdering ontstaan. De Engelsche gezant te Washington lord Pauncefote r heeft zich voorbij gepraat, of namens zijn regeering waarheid gesproken. Hij heeft namelijk gezinspeeld op een mogelijke tusschentreding in 't be lang van Cuba, daarbij herinnerend aan een afspraak, dat Engeland Amerika in de an nexatie van dit eiland niet zou bemoei lijken, waaruit dan zou moeten volgen dat Amerika Engeland ook in Zuid Afrika be hoort te laten begaan. De Engelsche minister Cranborn heeft dezer dagen in een rede in 't parlement laten doorschemeren dat Duitschland ook van die leer is, en dat heeft nu op zijn beurt den Duitschen Keizer weer boos gemaakt. De Engelsche regeering heeft zich hierop gehaast haar Amerikaanschen gezant af te vallen, doch ook weer met de valsche bij voeging er bij dat diens zeggen slechts een vriendelijkheid tegenover den Oosten- rijksehen gezant beoogde, wat natuurlijk weer dienen moet om Duitschland van Oostenrijk te vervreemden. Dat is nu met recht vuile politiek doch politiek waarbij Engeland zijn laatsten troef wel eens kon uitspelen. Het Amenkaansche volk tenminste ont waakt steeds meer in 't belang der Boeren.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1902 | | pagina 1