No. 67.1902,
NIEUWSBLAD
Dinsdag 28 Januari.
16e Jaargang
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIËN
Engeland en Transvaal.
t f-
elkeji MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
27 Januari 1902.
Eenigo jaren geleden hebben wijze man
non in do anti-revolutionaire partij gezegd
dat de „openbare" school ««cfe-school der
modornen was. En wij hebben dit beaamd,
dewijl het bewijsbaar en bewezen was.
Immers om ons bij slechts dén voor
beeld uit vele te bepalen schreef do
moderne professor Rauwenhoff:
»De wereldbeschouwing der Schrift is
geheel tegenovergesteld aan die van onzen
tijd; de Bijbel maakt het godsdienstige leven
arm en ongezond. De begrippen van een
schuld der menschheid tegenover God, van
verzoening daarvoor door Jezus' kruisdood
teweeggebracht, van eeuwige zaligheid voor
de geloovigen, tegenover eeuwige ramp
zaligheid voor de ongeloovigenal die
begrippen in ons oog zoo onwaar, zoo
schadelijk voor een zuivere godsdienstige
ontwikkeling leert de gemeente altijd op
nieuw uit den Bijbel. Wy modernen die
deze begrippen verwerpen hebben onder de
onderwijzers een aantal geestverwanten. Wij
hunnen dus op de openbare school een niet
onbelanqrijhn invloed uitoefenen
Dat is de prediking van de seeteschool
der modernen.
Doch zie nu dreigt deze zelfde open
bare school secte school der socialisten te
worden.
De sociaal democraat Vliegen heeft de
zer dagen in eene vergadering met geest
verwanten, waarin de quaestie der Vrije
School aan de orde gesteld was blijkens
het verslag in Het Volk van 17 Jan. j. 1.
gezegd: „Onze denkbeelden dringen lang
zamerhand door op alle gebied, ook in de
school
En toen liet bij er op volgen:
„Juist doordat wij een staatsschool
hebben en wij invloed kunnen oefenen
op de onderwijzers en de onderwijzers
een betrekkelijk groote vrijheid heb
ben, zijn wij met de staatsschool op
den goeden weg. Langzamerhand
wijzigt zich de school in onzen geest".
Duidelijker kan het wel niet gezegd
worden.
Is hierin niet een reden gelegen om
met nog meer kracht te ijveren voor de
vrije school?
En zou het geen tijd worden dat de
liberalen ook hun belang gaan inzien,
hetwelk gelegen is in 't eenige redmiddel,
onzerzijds aangeprezen: „de vrije school
voor heel de natie!"
De heer Bijkerk, insgelijks een open
baar onderwijzer, voorvechter der sociaal
democraten heeft er trouwens in boven
genoemde vergadering, zij het ook in
minder juiste bewoordingen, al op gezin
speeld, toen bij als zijn meening uitsprak:
„Wordt de klassenstrijd scherper, dan
zal ook de liberale partij heil zoeken bij
de sectescbool die tegen de nieuwe denkbeelden
Nu merken wij ter loops op dat onze
vrije scholen geen sectescholen, maar
christelijk nationale scholen zijn.
Maar dat die school de sociaal demo
cratie met haar anti-nationalen klassen
strijd, haar bespotting van het geloof en
haar prediking van het materialisme met
terdaad in den weg staat en dit door deze
openbare onderwijzers gevoeld wordt, daar
nomen wij acte van, en wij hopen dat
men 't ook onzerzijds zal inzien en nog
meerderen zullen medewerken aan de op
volging van Da Costa's raad:
Bouwt scholen in wier schoot hot
(Evangeliezout.
Uit on- en bijgeloof oen dierbre
(jeugd behoudt.
In Amsterdam heeft de sociaal democra
tische kiesvereeniging besloten de belas
ting voor te schieten voor partijgenooten
die onmachtig zijn deze te betalen.
Zij doen dit, niet uit medolijdon met
deze ongelukkigen, maar om de politieke
macht te helpen veroveren voor de soci
aal democratische arbeiderspartij.
De heer Vliegen, een hunner leiders,
moedigt in Het Volk deze poging aan met
do opmerking: „Het is een goed, of lie
ver een noodzakelijk, een revolutionair
werk een klein sommetje aan belasting te
voldoen om dan den heoren de kwitantie
terug te kunnen geven in den vorm van
een sociaal democratisch ingevuld stem
biljet".
Dat het tot degelijke practijken komen
zou bij handhaving van den census is bij
de behandeling der Kieswet van den mi
nister Van Houten voorspeld.
Alleen maar er werd beweerd dat
langs dien weg de conservatieve hoeren
het kiesrecht hunner arbeiders voor zich
konden koopen.
Dat de bom in die richting springen
zou, werd niet waarschijnlijk geacht.
Nu dreigt zij in de andere richting te
springen, en ook dat zal de toenmalige
minister wel niet hebben gedroomd.
Het wordt intusschen weer bewaarheid,
wat een sociaal democraat in de jongste
vergadering van den Bond van Neder-
landsche Onderwijzers betoogde „dat alle
sociaal democraten staan op don bodem
van den klassonstrijd".
Geen fraai komplement aan het adres
der Ierscho arbeiders is 't wat het be
kende Iersche parlementslid Michael Davitt
omtrent hen zegt, naar aanleiding van 't
besluit der Iersche nationale partij om bij
de herstemming tusschen den liberaal en
den socialist voor het parlement de candi-
datuur van eerstgenoemde te steunen.
Hij zegt„de politieke slaven in dat
district (Dewsbury) zullen liever een libe
ralen kapitalist nemen dan oen man die
bun klassegenoot is".
Laat men zich in den strijd voor ar
beiderskiesrecht liever met Patrimonium
en de antirevolutionaire partij laten leiden
door de rechtsvraag en niet door het
machtsbeginsel, meer voelen voor het
recht van den arbeider dan voor diens
stem bij de stembus.
Dat vrijwaart de leiders voor teleur
stellingen, en de kiezers voor uitbranders
gelijk er hier een werd uitgedeeld.
Wij gaan eenige aanhalingen overschrijven
uit de rede van den leider der sociaal
democraten mr. Troelstra in de
tweede kamer 30 Nov. 1900.
»(Men verwijt ons sociaal democraten)
ondermijning van den godsdienst. Alsof
de vrijdenkerij alleen in onze geledoren aan
getroffen werd; alsof de sociaal democra
tische partij niet objectiever standpunt
inneemt tegenover den godsdienst dan welke
andere partij ook Als bewijs daarvan her
inner ik er aan dat onze partijgenooten bij
de schaoïquaestie in den regel aan de zijde
der antirevolutionairen staan. Dit standpunt
vloeit trouwens geheel voort uit het beeld
dat wij van de toekomst hebben. Wij (de
sociaal democraten) moeten wel ons ont
houden van elke inbreuk op het geweten,
om godsdienst en zielsleven zich in do
grootst mogelijke vrijheid te laten ontwik
kelen. En toch tracht men altijd de ar
beiders togen ons in het harnas te jagen door
de bewering dat wij strijden tegen den
godsdienst. Dat verwijt men onze party
die den godsdienst beschouwt als een private
zaak, welker behartiging aan ieders eigen
geweten wordt overgelaten.''
Deze laatste bewering heeft mr. Troelstra
in de verkiezingsdagen nog wat aange
dikt.
Maar hot is duidelijk dat hij zich
volgens zijn partij vergist heeft.
De soc. openbare onderwijzers toch zijn
or als één man tegen opgekomen.
Gerhard noemde »de stelling godsdienst
privaat zaak oen fatale stelling".
En 't gevaar is niet denkbeeldig dat,
tenzij mr. Troelstra zijn draai neemt, in
den strijd tegen de vrije school ganscb bet
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
socialisme, Vliegen mot do openbare on
derwijzers voorop, zich togen hem keeren.
Hoor vast wat Vliegen zegt Volk 17 Jan.)
„In onze partij bestaat sinds geruimen
tijd oen noiging, om bet met hot klerika
lisme niet zoo ernstig te nemen. Er is
gekoketteerd met do klerikale arbeiders,
en in het algemeen met de klerikalen.
Troelstra zeide te Haarlem in het volk
zit een groot stnk godsdienstliefde, wij
hebben niet de minste reden, een anti
christelijke partij te worden, in Nederland
vooral bleek de godsdiensteenrevolutionairo
macht. Dat zijn mooie woorden, maar spr.
beeft bp bet lezen ervan ironisch geglimlacht.
Hij dacht aan het telegram, dat Troelstra
zond nit Veendam, den dag der herstem
ming toen heette het»Kuyperiaansche
huichelarij En dan zijn rode »De brand
kast beschermd door bjjbel en wierookvat!"
De theorie is mooi, maar de praktijk is
anders".
Dat is heel iets anders.
En gevoel voor vrijheid hoeft Vliegen
ook niet veel. Hoor maar
De enkele soc. demokraten die zich heb
ben uitgesproken voor de vrije school, heb
ben zich laten meesleopen door hun gevoel
voor vrijheid. Wij willen dan ook
overal dwang. Wij zijn tegon de exploi
teer-vrijheid van hot kapitaaltegen do
vrijheid van den arbeid, ook voor don
arbeidertogen do vrijheid van bedrijf,
van kontrakt; wij willen overal dwang.
Gerhard zegt
»Het kerkgeloof bestrijd ik overal. Niet
nu en dan eens den geloovige uitgehangen,
met verkrachting van de beteekenis der
woorden."
En Loopuit voegde er aan toe
»Wij moeten niet ons beginsel aan de
politiek pasklaar maken. Spreker meent dat
Troelstra en Schaper dat hebben gedaan.
Zoodoende maken wij ons ongeschikt voor
den grooten strijd, dien wij hebben te voe
ren."
In 1900 verklaarde mr. Troelstra dat
zijn partij nog geen positie had genomen,
tegen de vrije school.
Overigens liet hij zich er met onwelwil
lend over uit. (Zitting Tweede Kamer
4 Dec.)
Ook Schaper heeft zich voorwaardelijk
voor de vrije school verklaard.
Maar ook dit hebben de vrienden
hun anders aan het verstand gebracht.
Aan het verstand, want volgens Vliegen
hierboven aangehaald, hadden zij slechts
hun gevoel laten spreken.
Van dit gevoel voor vrijheid wil deze
sociaal democraat niets weten.
Hij is tegen de vrije school, wijl hij
„overal dwang" wil.
Waarop hij laat volgen:
„Eens zijn wij het over onzen naastbij-
zijnden plicht: "Wij moeten de mooie en
gave steeuen van het theologisch bolwerk
als werpsteenen gebruikenmaar dan moe
ten wij beginnen met het bolwerk in elkaar
te trappen
Wij moeten zeggen: een kat is een kat,
een schelm is een schelm, en je pastoor
is een bedrieger
De eerstvolgende tijd zal ons meer en
meer brengen tegenover de antirevolutionai
ren. Tegen het groote volkverdommende (1)
klerikalisme zullen wij moeten strijden".
Wij gaan die ijselijke woorden voorbij
en luisteren naar een anderen socialist
Bijkerk.
Deze heer zei»De keus kan niet moei
lijk zijn; wij moeten beginnen verderen
steun voor het bijzonder onderwijs te wei
geren geen kind en geen cent
En Loopuit, ook een sociaal democraat,
sprak
Plaatsen wij ons beginsel voorop dan
houden wij in de schoolquaestie vast aan het
bestaande. Do staatsschool (2) moeten wij
1Dom-makende.
(2) Hij noemt haar «vrije" staatsschool.
zoo sterk mogolijk maken gaat de bijzon
dere school daarbij ten onder, het zal ons een
groote vreugde ssyn."
Terecht zegt Gerhard, na dit alles aange
hoord te hebben
»In den strijd voor de verplichte neutrale
school, dat blijkt hieruit opnieuw, ziet men
den strijd voor het geloof."
We gelooven, dat de heer Vliegen gelijk
heeft, als hij zegt, dat ile strijd hoe langer
hoe meer zal komen te staan tusschen
Socialisme en Christendom. Welnu, wij
aanvaarden dien; en dat te zekerder na
de oprechte betuigingen van de heoren
Bijkerk, Gerhard, Loopuit en Vliegen. Deze
brengen ons op zuiverder terrein.
De zaak van den onderwij zer-volksver-
tegenwoordiger Ter Laan is door den ge
meenteraad van Delft in het reine gebracht.
De geit en de kool in één mand
De heer Ter Laan blijft lid der Tweede
Kamer en blijft ook hoofd eener school.
De raad heeft hem eenvoudig op non
activiteit gesteld en hem beloofd, mocht
hij in 1905 niet herkozen worden, hem weer
op 't oude salaris in het onderwijs te zullen
benoemen.
Zal er dan altijd een vacature zijn Men
doet raar te Delft, zegt De Telegraaf en
ieder onpartijdige zal dat moeten toegeven.
Een correspondent die kolonel von
Donop's kolonne, een onderdeel vormende
van Lord Methuen's strijdmacht in westelijk
Transvaal, vergezeld heeft, meldt voor de
eerste maal bizonderheden over de neder
laag die generaal De la Rey met zijn
burgers de Engeisehen bij Kleinfontein
heelt toegebracht. Kitchener heeft zich
van de zaak, als gewoonlijk, met enkele
woorden afgemaakt, het geval als een „af
geslagen aanval" behandelende en enkel de
verliezen opgevende. Hoewel de corre
spondent op sommige punten met meer licht
had kunnen werken, is datgene wat hij
erkent, ernstig genoeg voor de Engeisehen.
Wij trokken schrijft de berichtgever
door een slechte streek met kreupelhout
rondom ons, zoodat het onmogelijk was
meer dan 30 meters, in welke richting
ook, voor ons uit te zien. De voorhoede
van de kolonne kwam plotseling in een
open vlakte uit, en wij zagen enkele Boeren
voor ons uit. Wij wierpen een of twee
granaten onder hen en zij galoppeerden
weg. Terwijl wij hen nog gadesloegen, en
zonder de minste waarschuwing, bestorm
den ons ongeveer 200 Boeren uit het
dichte kreupelhout op onze linkerflank. De
salvo's die zij op ons afgaven, waren ver
schrikkelijk; vervolgens stormden zij
tusschen de wagens in, de zwarte drijvers,
muilen en alles in hun weg meedoogenloos
neerschietende, en onze troepen plotseling
in verwarring brengende. Een aantal muilen
werden schichtig en wierpen de wagens
om en vele van onze manschappen kregen
ernstige kwetsuren, doordat zij overreden
werden. De Boeren renden daarna op twee
15-ponders van de 4de batterij koninklijke
veldartillerie die in de achterhoede waren,
maar aan den aanval werd krachtig weer
stand geboden. Toen hij de Boeren uit
het kreupelhout zag komen, galoppeerde
luitenant Hill die met de leiding belast
was, met de kanonnen weg om te trachten
een stelling in te nemen en slaagde erin
twee ladingen schroot af te schietendaarna
viel de dappere kerel met drie kogels door
zijn liehaam. Een sergeant hield het andere
stuk in actie tot de Boeren op enkele
meters afstands waren, waarop hij trachtte
de schroeven van het sluitstuk weg te
nemen en gewond werd terwijl hij dit deed.
De kanonniers en stuklcenrijders gedroegen
zich ook als helden. De vijand stormde
En de bijzondere school noemt hij »een net
van sectescholen".
vervolgens met groote vastberadenheid door
en schoot alle mannen bij de kanonnen op
één na neer. Onderwijl had het eskadron
yeomanry uit Worcesterhire een stelling
ingenomen die de kanonnen beheerschte,
en, ofschoon zij aan het vuur van de Boeren
blootgesteld en afgesneden was, hield zij
stand en schoot verscheidene Boeren weg
rondom de onbruikbaar gemaakte kanonnen.
Toen de vijand zag dat hij ze niet kon
wegvoeren, stak hij de voorwagens in brand
en liet al den schietvoorraad ontploffen.
(Van de kanoDnen zal bij die ontploffing
ook niet veel terecht zijn gekomen.) De
yeomanry, Northumberland Fusiliers en
ieder man die een geweer kou dragen (ook
de zwarten?) kwamen toen aanzetten en
dreven de Boeren weg. Wij hadden 84
man verloren, ook 20 zwarten, zoodat er
een totaal was van meer dan 100 dooden,
en verminkten, benevens 11 wagens...."
(Hier is iets weggelaten.)
De bekende werklieden-afgevaardigde
John Burns heeft te Battersea een krachtige
redevoering tegen de gruwelen van dezen
oorlog gehouden en onmiddellijke staking
der vijandelijkheden geéischt.
„Engeland's rcem eischt, dat wij den
oorlog voortzetten", riep een stem.
Waarop John Burns zich tot den spreker
wendde en zeide: „Wel, vriend, als je dat
denkt, dan is je plaats niet in deze zaal.
Laten wij elkaar dan morgen om 10 uur
op Trafalgar-square ontmoeten. Daar is
een werfkantoor voor vrijwilligers; laat je
daar inschrijven en ga dan den oorlog, dien
je goedkeurt, helpen voortzetten. Want
van die patriotten, die anderen bij procuratie
voor zich laten vechten en doodschieten,
hebben wij er genoeg."
Deze woorden lokten een geweldig ap
plaus uit en de wachter bij Engeland's
roem glipte beschaamd en verlegen de
zaal uit.
Een onbekende nederlaag.
De bekende Londensche verliezenlijst
vermeldt dat Dinsdag bij Trinalontein zeven
man gedood en vijf-en-twintig gewond
werden, het meest Yeeomanry. Van dit
geval is niets bekend.
Uit Malmesbury wordt gemeld, dat van
zeven ter dood veroordeelde rebellen 5
veroordeeld zijn tot levenslangen dwang
arbeid en twee tot dwangarbeid voor 15
jaren. De vonnissen van drie andere
veroordeelden tot levenslangen dwangarbeid
zijn veranderd in drie jaar dwangarbeid
met een boete van 200 pond. Vijf andere
rebellen zijn veroordeeld tot straffen die
varieeren van 6 tot 18 maanden.
Veldkornet Snijman en vijf andere Boeren
zijn in het noorden van de Transvaal door
de Engeisehen gevangengenomen. Een
Boer sneuvelde.
Het onschadelijk maken van dezen ge
vaarlijken Boerenaanvoerder moet op reke
ning worden gesteld van luitenant Beddy,
die in den laatsten tijd het bevel voert
over een door hemzelf aangeworven korps
verkenners.
De militaire boerderijen die opgericht
zijn in de beschermde deelen van de
Oranjerivier kolonie, seint Reuter uit Lady-
brand, beginnen nu teeken van leven te
geven. De boerderijen die ongeveer 2500
morgen groot zijn, zouden oorspronkelijk
dienst doen alleen als weiden voor de
vermoeide paarden, de uitgeputte ossen en
om het buitgemaakt vee te voeden. Nu
worden zij ook gebruikt tot het verstrekken
van boter en melk aan de hospitalen en
voor het verbouwen van groenten voor de
troepen en ook voor het verbouwen van
voer voor de paarden die op transport zijn.
Om een voorbeeld te geven van de vrucht
baarheid van het Ladybranddistrict wordt
er op gewezen, dat 150 zak haver, die in
September gezaaid zijn, nu reeds gemaaid
worden. Zij brachten verder 90,000 bundels
haverstroo op en wanneer zij tegen den
laagsten prijs werden verkocht, zouden zij
nog 20 cent per bundel opbrengen. De
kosten van ploegen, zaaien en maaien,
beloopen niet meer dan 1440 gulden.
