NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 60. 1902.
Donderdag 16 Januari
16e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Vrijzinnig Democraten.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIËN
Engeland en Transvaal.
Rechtszaken.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
De grondwet, gelijk die in 1848 ge
wijzigd is, aanvaardt de antirevolutio
naire partij als uitgangspunt om langs
wettigen weg tot een hervorming van
onze staatsinstellingen naar eisek der
Christelijk-historisehe beginselen te ge
raken.
Art. VII van het antirevolutionair program-
Op gevaar af dat onze buurvrouw te
Middelburg ons op haar gewonen John-
Bull-toon zal toeroepen dat wij het oog
hebben af te houden van Buurvrouws erf,
moeten wij even iets zeggen over de ver
gadering der Vrijzinnig Democraten van
jongstleden Zaterdag, en den indruk dion
wij van haar bewaarden.
Het natuurlijk beloop in het leven van
sommige insecten spiegelt zich ook af in
de ontwikkeling der liberale partij.
Rups; pop; vlinder, is het voor haar
passende beeld.
Zij de rupsde sociaal democratische
partij de vlindertusschen deze beide in
de vrijzinnig democratische bond als de
pop in de evolutie-periode, het kruipend
reptiel bezig zich tot gevleugeld insect te
evolveeren.
Of, zonder beeldspraak gesproken, de
liberale partij heeft thans haar eerste ver
andering tot vrijzinnig demooratischen bond
achter den rug, terwijl deze op haar beurt
bezig is te rijpen voor de samensmelting
met de parlementaire socialisten.
Deze laatsten zijn de eigenlijke voortrek
kers, de voorhoede van het groote leger,
dat zijn tros heeft losgelaten om nu met
geforceerde marschen de vooruit gevlogenen
te volgen.
Van te voren had mr. Van Gilse nog
een poging gewaagd het; van ouds bekende
anticlericale allegaartje onder de leus grond
wetsherziening ter verkrijging van allemaal-
kiesrecht te hereenigen. Doch de oud-mi
nisters Van Houten en Pierson, vertegen
woordigers eerstgenoemde van de behou
dende, laatstgenoemde van de vooruitstre
vende groep der achtergebleven oud-libe
ralen, hadden elk voor zich geweigerd mee
op te trekken zoolang de koers en het
eindstation niet bekend zijn.
Hoe aanlokkelijk ook voor den man der
anticlericale hereeniging en den leider
der liberale concentratie (3), zij vertrouwden
toch de zaak te weinig om er hunne re
putatie aan te wagen.
Trouwens de poging was reeds door de
vrijzinnig demoeraten zeiven, bij monde
van het oud-Kamerlid Veegens, voldoende
gewraakt geworden.
De Vrijzinnig Democratische Bond is
dan tot stand gekomen. Tot zijne geboorte
hebben oud-radicalen als Treub en drie
kwart-socialisten als Ketelaar, met voor-
uitstrevenden van de oude generatie als
Kor dijk, c. s. medegewerkt.
Zoo staat dan het jongske op zijn beenen,
loopt reeds met vlugge passen, en spreekt
flinke, somwijlen zeer krasse taal.
Een program van beginselen en een van
zaken-doen werden vastgesteld, terwijl nog
afzonderlijke commissiö'n zijn aangewezen
om te zorgen, dat onderwijs en landbouw
en gemeentebelangen op dit laatste even
eens een goede beurt krijgen.
Omtrent de beginselverklaring heerschte
een benijdenswaardige eenstemmigheid. Zij
werd onveranderd als statuut van den Bond
aangenomen, wat de Nieuwe Courant, een
blad uit de oud-liberale school, deed be
sluiten dat de Bond van zijn geboorte af
zal blijven behooren tot de «economisch
zwakken".
Trouwens of hij langer leven zal dan de
liberale partij van '48 mag betwijfeld
worden.
Er was een belangrijke minderheid in
de vergadering die het program verscher
pen, de puntjes aandikken wilde in sociaal
democratischen zin.
Van Houten.
(2) Pierson.
Somwijlen sleepte zij de meerderheid
mee en bewoog zij zelfs het bestuur tot
radicaal beloven en sociaal uitleggen.
De Middelburgsche afgevaardigde ver
kreeg de opneming van staats crèches (kin-
derverpleegplaatsen, door den Staat go-
gesteund).
Nog een ander kreeg gedaan dat «het
notariaat staatsambt" zal goëischt worden.
De onder wijsparagraaf werd aangevuld
met den wensch naar vergoeding voor
loonderving wegens „genieting" van vak
onderwijs.
Prof. Treub kreog zijn zin op het punt
van Staatserfrocbt 3) bij zeer scherpe uit
breiding der successiebelasting; zoodat het
program nu vraagt: beperking van het
familie-erfreeht, bij sterke progressie van
het successierecht ook in de rechte lijn
inkomstenbelasting naar draagkrachtruime
toepassing van progressie in de directe
belastingen, debietrechten, al hetgeen
eigenlijk neerkomt op een vogelvrijverkla
ring van het kapitaal en communistische
gelijkmaking van alle vermogen.
Voeg hier nu bij dat de dringendheid
van Grondwetsherziening werd vastgesteld,
ter invoering van allemans- en allevrou-
wenkiesrecht, zoo voor tweede als voor
eerste kamer; dat de paragraaf welke over
de monarchie handelt er vrij geketelaard
uitziet, tamelijk dubbelzinnig klinkt en
evengoed door republikeinen als door
„monarr halen" kan onderschreven worden
en gij kunt zoo wat beoordeelen of deze
bond met zoo sterke socialistische sym
pathieën wel lang zijn „vrijzinnigen" naam
zal kunnen ophouden.
Wij hebben er niets op tegen dat een
partij een dergelijk klinkend program er
op na houdt; enkele punten er van zijn
ook ons niet ongevallig; tegen de eerste
kamer in haar tegenwoordige samenstelling
hebben wij ons altijd verzet, en nu de
liberalen naar de minderheid afzakken, zal
men ons aan die zijde wel meer bijvallen
maar wij verklaren tevens niet te begrij
pen hoe eene partij met dergelijke eisohen
zich Pever maar niet dadelijk bij de soci
aal democraten aansluit.
Het optreden van de vrijzinnig demo
craten, schoon bedoelende uitzuivering van
staatkundige verhoudingen, zal de ver
warring nog komen vermeerderen, en,
schoon met oprechtheid gesierd, de valsche
leuzen en keuzen in de hand werken.
Voor de liberalen die mee den rijstebrij
berg door moeten op den weg naar het
sociaal democratisch Luilekkerland, kan dit
program een steunsel zijn. Een verguld
sel om de bitterheid der noodwendig te
slikken pil te neatraliseeren. Een over
gangsbepaling tot het nieuwe wetboek van
strafrecht, waaronder de natie in de toe
komst zoo God het met verhoedt
zal leven.
Het program der Vrijzinnig Democraten
is kind van zijn tijd, het draagt ;t stem
pel, niet slechts der Revolutie, maar vooral
der Evolutie. Het voert langs lijnen van
geleidelijkheid ons volk onder den sehep-
ter van het materialisme.
Schoone leuzenalleman kiezer, ook
allevrouw; beurzen; vergoeding, gelijkma
king; geen armoe meer; de Staat vader
en verzorger; allen levend op kosten van
het gemeen. Weg met de geestelijke be
langen!
Doch de Revolutie van 1789 met hare
schoone beginselen waarschuwt ons voor
3) Prof. Treub zei daarbijhet bezwaar
tegen verhooging der successiebelasting is
altijd dat op die wijze kapitaal wordt vernie
tigd. Bij staatserfrechtis dat niet het
geval; dan blijft het kapitaal behouden en
komt het ten goede aan de onterfde klassen.
Bij het staatserfrecht stelt men slechts den
staat in de plaats van de famlie.
Welk sociaal democraat zal dit dezen vrij
zinnig democraat verbeteren? En diens
geest predomineert nu in den Bond. Hij
had met zijn voorstel juist twee derden der
vergadering op zijn hand. Zijn adviezen ga
ven telkens den doorslag tot het nemen van
besluiten in den meest revolutionairen zin.
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
betgeen bij verwezenlijking, nog meer bij
niet-verwozenlijking or van ons te wachten
staat.
Of men 't gelooft, of niet; of men er
mee spot of niet, hot Schriftwoord blijft
waar: Zoekt eerst het Koninkrijk Gods
en Zijne gerechtigheid, en al 't voor u
noodige zal u worden toegeworpen.
Dit is het cachet dat op het program
eonor Christelijke staatspartij behoort; en
de verlangens van zoodanige partij be-
hoerscht.
Zulk een program vraagt niet „mede
zeggenschap der klasseondorwijzers in
schoolzaken", maar „bekoorlijke saamwer
king van ouders en onderwijzers"; geen
„pensioenen voor openbare onderwijzers of
voor hunne weduwen en weezen", maar
verplichte verzekering ten bate van (alley
kranken, invaliden en ouden van dagen en
zulks met steun van het Rijk; geen staats-
vaderschap maaf ontwikkeling van alle
schepsel op zijn eigen terrein, met Staats
hulp alleen waar het zwakke dient gesterkt
geen opsomming eindelijk van eischen
voor particuliere verrijking of invloeds
vermeerdering, en „rechten van den mensch",
maar gelijk ons Program 't ten vorigen
jare het zoo treffend uitdrukte, te mogen
opkomen „voor de iSouvèreinüeit Gods, de
Christelijke grondslagen onzer samenleving en
de onafhankelijkheid van ons Vaderland
Kitchener seint weer allerlei goede
nieuwtjes voor de Engelschen. Nu weer
dat de Boeren zich in grooten getale bij-
eentrokkeu op een plaats waar Wing den
vorigen nacht gekampeerd had. Hamilton
rukte daarop ter vervolging uit. Ongeluk
kigerwijze werden de Boeren gewaarschuwd
door enkelen hunner, die nagezet maar niet
gevaDgen werden, en toen Bruce Hamilton
Knapdaar bereikte zag hij de Boeren op
5 K.M. afstands en Botha's wagen nog
verder weg. Hij vervolgde hen nog 11 KM.
totdat de paarden geheel uitgeput waren.
Hamilton schatte de Boeren op 400 man.
Een Boer sneuvelde, 33 werden gevangen
genomen, en 39 geweren, en eenig vee,
paarden en wagens buitgemaakt.
De verliezen aan Engelsche zijden bedroe
gen een doode en vier gewonden.
Een medewerker van 't Handelsblad is
aan 't praten geweest met den heer Van
Heemstede Obelt, die pas van Pretoria hier
met zijn familie is aangekomen.
Hij verliet de hoofdstad den 8en Decem
ber en zat daar tot zoolang in de gevangenis,
waar hij geregeld in aanraking kwam met
krijgsgevangenen die de laatste gevechten
hebben medegemaakt. Zijn mededeelingen
zijn berichten uit de tweede hand.
Bovendien kan hij ook uit persoonlijke
ervaring zaken mededeelen die nog niet ten
volle bekend zijn.
Zoo verraste hij ons met de mededeeling
dat de munitie voor de Mauser-geweren
reeds zes maanden lang op is. De Boeren
hebben derhalve de Mausers opgeborgen èn
zijn thans allen gewapend met Lee Metford's,
waarvan de Britsche troepen hen geregeld
voorzien. De Engelschen worden nu uit
sluitend met hun eigen geweren en hun
eigen kogels bevochten en de voorraad
munitie voor Lee Metford's is zoo groot dat
de Boeren een flinke hoeveelheid hebben
begraven, voor het geval zij soms gebrek
mochten krijgen.
Zeer tot hun spijt zijn zij nu wel ge
dwongen met dum-dum's of zachtpuntige
kogels te schieten, want de Engelschen
hebben daarvan zooveel, dat de munitie-
voorraad der Boeren op onverantwoordelijke
wijze beperkt zou worden, wanneer ze dit
wreede moord materiaal ter zijde legden.
Slechts de Engelsche officieren te Pretoria
begrijpen dit niet. Met de allernaïefste
verbazing ter wereld vertelde een der of
ficieren in de gevangenis den heer Heem
stede Olbelt dat de Boeren nutochheusch
met uitzetbare kogels schieten en hij voegde
er met een niet weer te geven verbazing
bij: «En dat zijn Lee Metford's; het zijn
onze kogels; de hemel mag weten hoe ze
daarvan zachtpuntige gemaakt hebben!"
De verandering van schietgeweren heeft
den Boeren echter veel last bezorgd. In hun
eenvoud hadden zij gemeend, dathet rijke En
geland zijn soldaten voorzien zou hebben van
uitstekende geweren, althans tegenover vij
anden wier schot even zeker is als hun
hand. Maar tot hun groote teleurstelling
bemerkten de Boeren dat de Lee Metford's
niet „recht schieton". Sedert behooren tot
uitrusting van een Boerenafdeeling eenige
jjzervglen, met behulp waarvan de Boeren
de veroverde geweren inschieten.
Met de geweren der Engelschen hebben
de Boeren ook hun bajonetten overgeno
men en hoewel ze aanvankelijk nog schroom
den dit wapen te gebruiken, zjjn ze thans er
toe overgegaan. Deze omstandigheden ver
klaart hoe de Boeren die te Tweefontein
de Britsche voorposten verrasten „zonder
een schot te lossen" de wachten konden
„doodsteken". En de Boeren gebruiken niet
alleen Engelsche geweren, ze kunnen ook
nu en dan kanonnen gebruiken. Hun eigen
geschut dat te zwaar was om mede te voe
ren, hebben ze opgeblazen. Om in de be
hoefte te voorzien leenen ze van tijd tot
tijd kanonnen bij de Engelschen. Dat wordt
door de Britsche berichtgevers niet altijd
naar waarde geschat. Zoo werd in het be
gin van September gemeld dat aan De la
Rey drie kanonnen waren ontnomen. Dat
was juist, maar er werd iets bij vergeten.
De la Rey had drie kanonnen in niet al
te besten staat bij zich en toen hij de mooie
nieuwe Armstrongs van de Engelschen zag,
kreeg hij grooten lust ook deze eens te be
proeven.
Hij liet daarom de Engelschen storm
loopen op zijn kanonnen, bemachtigde in-
tusschen die van de Engelschen en bevor
derde toen hun zegevierende terugtocht met
de drie veroverde Boerenkanonnen door den
Engelschen enkele van hun eigen granaat
kartetsen aan te bieden.
Thans willen de Tommies niet meer tegen
De la Rey optrekken, ze hebben opgemerkt
dat deze de onaangename manier van doen
heeft om hun de zware schoenen uit te trek
ken, wat heel prettig is als men vermoeid
is van den langen weg naar de Boerenstelling,
maar minder aangename herinneringen
nalaat, wanneer de «verlichte" soldaten over
den klippigen bodem terug moeten naar
Pretoria. Als ze een paard mee krijgen
zijn ze nog te bewegen, maar op de voeten
willen de Tommies niet meer uit om De
la Rey te vangen. En dientengevolge wor
den velen gerepatrieerd met als toegift een
aanzienlijk aantal maanden vestingstraf.
Zelfs te Pretoria voelen de Engelschen
zich niet rustig. Er wordt gedurig om de
stad gevochten, er gaat bijna geen nacht
om dat de wachtposten niet verdubbeld
worden en lord Kitchener slaapt ,geen twee
nachten in dezelfde woning.
»En de blokhuizen?"
De vraag was gewettigd, nietwaar, want
deze zullen den oorlog spoedig uitmaken.
»De blokhuizen?" zoo werd ook het ant
woord aangevangen. »Daar zitten de En
gelschen al lang niet meer in. De Lee
Metford kogels gaan er doorheen als door
kalk; daarom liggen de mannen er maar
liefst huiten. En sedert Beyers er een
paar onderste boven heeft gelóopen, duiken
de Tommies diep in het gras en houden
zich muisstil als de Boeren komen totdat
ze voorbij zijn. En dan schieten ze er
dapper op los."
En nu werd de interviewer geinterviewd:
«Weet u al hoe de Boeren nu de treinen
opblazen?"
Ik moest mijn onwetendheid bekennen...
«Als nu de mijn gelegd is gaat Jack
Hinton op tien tree afstand achter een
klipje liggen en zoodra de wagen, welke
hij treffen wil boven de mijn komt, doet
hij deze ontploffen met een revolverschot."
«Jack Hinton". »Is die niet dood
of gevangen?"
«Wel neen. Die geschiedenissen van die
doode generaals zitten zóó in elkaar:
«Als de paarden van een commando te
veel werk gehad hebben en uitgeput zijn,
gaat do generaal dood d. w. z. hij trekt
met zijn mannen naar een afgelegen weide
om de paarden rust te gunnen. Men hoort
langen tijd niets van hem, het bericht van
zijn dood dringt tot de Engelsche geledoren
door en al heel spoedig komt er een of
ander die beweert zijn lijk te hebben ge
zien. Als hij later weer te voorschijn
komt, is het bericht van zijn overlijden
al vergeten.
«En weet u wel hoe de Engelschen aan
zooveel gevangenen komen?"
Ook dit was niet gebleken uit de En
gelsche berichten eu dus betuigde ik op
nieuw mijn onwetendheid.
«Wel, de gevangenen zijn voor een groot
deel beesten-oppassers, die nooit een geweer
in handen hebben gehad. En dan hebben
zich nog al wat Boeren onderworpen, die
daarop naar de cc-kampen zijn gezonden,
waar ze bij vrouw en kinderen mochten
blijven. Zijn er nu niet gevangenon genoeg
dan worden deze surrenders'uit de refugee-
kampen gehaald on ondanks de hun gedane
belofte als krijgsgevangenen weggevoerd."
Kantongerecht te Goes.
In de zitting van 14 Januari 1902 zijn
veroordeeld wegens: jagen z. acte en verg:
M. B., te 's Gravenpolder, 2 x f 5 b. s.' 2
X f 4 d. h. bevel uitl. geweer of te betalen
f3 b. s. 2 d. k., J. W. Jzn„ te Ierseke,
2 X f 10 b. s. 2 X 4 d. h. bevel uitl.
geweer en haas of te betalen f 5 en f 1
b. s. 3 en 1 d. h. en met veroordeeling
tot betaling van f 10 voor schadevergoeding
aan civiele partij jachteigenaarj/ayms. acte
en verg. 2 X gepleegd: W. G., te Wissen-
kerke, 4 x f5 b. s. 4 x 4 d. h. bevel
uitl. 2 geweren of te beialen 2 x f 3 b. s.
2 X 2 d. h.jagen z. acte en verg. 2 X
gepleegd bij nacht: J. P., te Ierseke, 2xf 5
en 2 X f 10 b. s. 2 x 4 en 2 x 6 d. h.
bevel uitl. 2 geweren of te betalen 2 X f 1
b. s. 2 X 1 d. h.jagen z. acte en verg. lij
nacht: J. C., te Oudeiande, 2 x f 20 b. s.
2 X 8 d. h. bevel uitl. geweer of te betalen
f 20 b. s. 5 d. k. en verbeurdverkl. opbr.
haas; jagen z. acte en verg. op Zondag: J. W„
te Kapelle, 2 x f 5 b. s. 2 x 4 d. h. bevel
uitl. geweer of te betalen f5 b. s. 2 d. h.
z. acte zich met geladen schietgeweer in veld
bevinden: M. P., te Ierseke, f 10 b. s. 8 d.
h. bevel uitl. geweer of te betalen f 1 b.
s. 1 d. h.poging doen om met wildstrik
wild te bemachtigen: J. P. Jzn., te Kapelle,
f 10 b. s. 6 d. h. verbeurdverkl. strek;
niet beletten dat hond haas opspoortM. v. W.,
te 's Heer-Abtskerke, f 1 b. s. 1 d. h.
's nachts tn veld wild vervoeren a. acte: J. v.
O., te Ierseke, f 10 b. s. 6 d. h. verbeurd
verkl. opbr. haasals schipper niet in acht
nemen voorschri/ten ter voork. van aanvareng
D. v. d. L., en P. B„ te Goes, ieder f 3
b. s. 3 d. h.nachtrumoerH. G. Hzn., te
's Heerenhoek, C. v. L„ J. K., J. F., P. B.
Mzn., J. Z., M. B. Jzn., M. de W., te
's Gravenpolder, ieder f2 b. s. 2 d. h.
straatschenderij: J. de M., te Wemeldinge,
J. T., te Wolfertsdijk, ieder f 3 b. s. 3 d. h.
L. den B., te 's Heer-Arendskerke, f 5 b. s.
3 d. h.in staat van dronkenschap orde
verstoren: W. v. L., te Ovezande, O. D., te
Oudeiande, J. v. 't W., te Baarland, ieder
f 10 b. s. 5 d. h.; loopen over eens anders
grond a. verg.'. L. W., te Goes, f 3 b. s. 3
d. h.loopen over grond met verb, toegang
M. v. P. Azn., J. v. P. Azn., fe Ierseke,
ieder f2 b. s. 2 d. h.niet uitvliegend
pluimgedierte over eens anders grond laten
loopen: C. R., wed. D. H., te Heinkenszand,
f 1 b. s. 1 d. h.uiten van voor de eerbaar
heid aanstootelyke woorden: P. D. J., te Goes,
f 3 b. s. 3 d. h .-,'s avonds fietsen z. lantaarn:
A. C. S., te Kloetinge, J. J. v. R., en P. A.
S., te Krabbendijke, ieder f 1 b. s. ld.h.;
's avonds fietsen z. lantaarn en opgeven valschen
naamW. P., te Ierseke, f 1 en f 3 b. s.
1 en 2 d. h.rijden met ongemuilkorfde hond j
