NIEU WSBLAD
ZEELAND
No. 57.1902
Vrijdag 10 Januari,
16e Jaargang.
eHRISTEUJK-
HISTORISCH
rarg.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIËN
Engeland en Transvaal.
Gemengde Berichten.
[DIENST
ILB. ROTTERDAM
Ird Zondags, YVoens-
1 lissingen 5,55van
lotterdam 8,15.
f rij dag 31 Jan. van
[DIENST,
liddelburg.
Zeilm. vm. 4,50r,
11,45nm.12,30,
f 4,15, 5,10, f 5,55
115, 10,15.
Imise.
(Markt) vm. 5,20,
nm. f 12,35, 1,20,
15,15, 6,-, 7,-
11,—
goederen.
en-Steenbergen.
f5 10,23 2,7 3,53 7,45
6 11,4 2,48 4,34 8,16
L6 11,9 2,53 4,398,20
11,52 3,36 5,229.13
11,56 3,40 5,269,17
oot.
6,— 10,— 4,35(*)
7,— 12,6 5,36(*)
8,46 1,51 7,21(*)
10,45 3,40 9,5(*)
7,351,50
|5 12,1 3,50 5,35 9,25
20 12,6 3,55 5,409,30
|59,50 12,454,25 6,10
7,20 12,13 5,50
7,43 12,34 2,356,13
8,2 12,48 2,54 6,32
8,13 12,55 3,5 6,43
8,30 1,10 3,22 7,—
laai 9,25 1,20 7,30
|Zoom 9,30 2,10 7,18
Idaal 9,10 4— 7,10
op Z 9,20 4,9 6,40
9,30 1,40 4.10 7,20
9,58 2,8 4,32 7,42
10,18 2,28 4,50 8,—
10,40 5,10 8,20
loot.
k— 12,50 4,35 6,15
110,50 5,15 8,25 9,35
|,30 10,55 5,20 9,40
10,45 3,40 9,10
7,35 1,50 6,10(*)
9,19 3,38 8,5
11,4 5,25 9,45(*)
12,45 6,10
Il3 1,35 5,30 8,34 9,50
Il6 1,38 5,33 8,37 9,53
2,21 6,16 9,20 10,36
|4 2,26 6,21 9,25 10,52
f,46 3,8 7,3 10,7 11,23
Maart en April.
&TDIENST
1G en ZIERIKZEE.
Van Zierikzee.
'smorg. 'smidd
iDond. 9 6,30 2,
fVrijd. 10 7,50 1,30
IZater. 11 7,
ÏZater. 1111,30
(Zond. 12
|n. Cortgene 7,50
srugn.Zzee 9,15
|Maan. 13 7,50
16
17
18
Dinsd. 14
Woen. 15
Dond.
Vrijd.
Zater.
Zond.
Maan.
Dinsd. 21
Woen.
Dond.
Vrijd.
Zater.
Zond.
Maan.
Dinsd. 28
Woen. 29
Dond.
Vrijd.
7,50
7,50
6,30
7,50
7,50
1911,30
20 7,50
7.50
7,50
6,30
7,50
22
23
24
25
26
27
30
31
7,50
7.50
7,50
7,50
7,50
6,30
7,50
1,30
1,30
1,30
2,-
1,30
1,30
1,30
1,30
1,30
2,-
1,30
1,30
1,30
1,30
1,30
2-
1,30
e Spoortijd.
a) nm. 3,30 b)
a) nm. 3,55
nm. 1,55 f)
2,15
3,304)
3,50
naar Breskens Rors-
van Vlissingen naar
aakt.
m. van Neuzen naar
elkbn MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
9 Januari 1902.
Do heer Oosterbaan, een moedig man cn
scherpzinnig debater, heeft in de verga
dering der Openbare Onderwijzersvereeni-
ging te 's Hertogenbosch voor een vijf hon
derdtal hoorders »de vrije school voor heel
de natie" bepleit.
Let men op de stemmen die tegen zijn
betoog opgingen, dan heeft bij 't pleit ver
loren.
Immers, niet een ging met hem mede.
Allen gingen mede met mr. Levy, den
man van het dreigement, die de leus »de
vrije school voor heel de natie" kwam be
strijden.
Onder de openbare onderwijzers zijn vele
socialisten. Dezen nu te zien in de slag
orden der Levyieten, is een te zonderling
schouwspel, dan dat wij het niet zouden
vereeuwigen.
Intusschen, wij kunnen er in komen dat
deze heeren altegaar dat beginsel van de
vrije school verwerpen; ook al schijnt 't
een beginsel te wezen der Sociaal Demo
cratische Arbeiders Partij (S. D. A. P.)
Hun tractement kon gevaar Ioopen.
En 't geloof in de kracht van een be
ginsel, ook al is bet zijn eigen, wordt ook
niet in één dag geboren.
Hoe de sociaal-democraten over de vrije
school denken, wordt zachtjes aan duidelijk.
Melchers heeft er zich, hangende de kamer
verkiezing te Leeuwarden, voor verklaard.
Schaper wil eerst algemeen stemrecht
on dan ijveren gaan voor de vrije school.
Troelstra wil de vrije school niet, alvorens,
eerst de politieke macht zal berusten bij
de sociaal-democraten.
Feitelijk is do S. D. A. P. voor de vrije
school in beginsel.
Maar in werkelijkheid zal zij zie maar
zekere motie zich voorloopig met hand
en tand verzetten tegen elke verdere uit
werking van het beginsel der rechtsgelijk
heid tusschen het openbaar en het bijzon-
dor onderwijs.
Be Graafschapper, het antirevolutionaire
blad voor Gelderland, heeft den 5 Jan.
j. 1. zijn 25 jarig bestaan herdacht.
Do redactie gewaagt er van in een bij-
voogsel, waarin behalve van haar ook nog
artikelen van gelukwensch en sympathie
zijn opgenomen van enkele vrienden van
Be Graafschapper, zoowel Hervormden als
dr. Brants, ds. Pierson, ds. Kautzmann,
v. d. Borch v. Verwolde, als gereformeer
den gelijk Van Alphen en Brummelkamp.
De palmboom groeit onder den druk.
Dit heeft ook de Graafschapper ondervon
den. Moge het wakkere blad blijven
groeien en met de geheele antirevolutio
naire pers winnen aan invloed onder dat
deol des volks, hetwelk nog niet geheel
vervreemdde van de Christelijke»traditie
dor vaderen.
Tweeërlei oordeel»De excercitie-ge-
nootschappen in den patriottentijd zijn het
beste bewijs, dat ons volk niet anti-mili
tair is, maar zelfs smaak heeft in wapen
oefening." (Groen van Prinsterer).
Jan de Witt daarentegen schreef eens
aan Peter den Groote
»De aerdt van de Hollanders is zoo
danig, gelijk UED. mede ten beste bekent
is dat als hier de noodt en de pericelen
niet seer klaer voor de oogen comeD, sij
geensins gedisponeert connen werden om
naar behooren te vigelereD voor haar eigen
securiteyt."
Wie helpt Jan de Witt ongelijk en
Groen van Prinsterer gelijk te geven?
IAllen Weerbaar).
Prachtvol en grootschis Marconi's geni
ale uitvindingtelegrafeeren zonder draad.
Proeven op steeds grooter schaal geno
men deden zien hoe hooge vlucht het rijke
leven der twintigste eeuw met deze uit
vinding nemen zal.
Reeds is de uitvinder er in geslaagd van
de Amerikaansche kust, over heel den oceaan
heen, een telegram zonder draad naar En
geland over te seinen.
De overzeesche telegraafmaatschappij
tracht Marconi dit getelegrafeer te belet
ten. Dit zal al evenmin baten als met zijn
handen de locomotief te willen tegenhouden,
ooit gelukt is.
Een rijke eeuw, die twinstigste
Maar ook een gevaarlijke eeuw
Een eeuw waarin de ongeloovige al min
der den Heere zal noodig hebbenen de
geloovige zoo God het niet verhoedt
al minder in deze uitvindingen Gods een
«-denken der gedachten Gods, een open
baring Zijner wondere scheppingskracht
zal zien.
Ter eere Godsmoge onder geloovige
Christenen al meer de leus zijn der twin
tigste eeuw
TIJDVERZEN.
Ik heb Walcheren te Hef om
zoo over dat land te spreken.
Ik heb er acht jaar gewoond en
herinner mij nog goed, al is het
lang geleden, dat de menschen
er veel durven.
Minister Kuyper.
's Zondags na de preek ging 't naar de
[oude tante
Om koffie, vóór de Zondagsschool ons riep.
Daar zat zij op de kamer, tweehoog, voor
['t venster
Een neepjesmuts omgolfde in rechten kreuk
Eet schrander hoofd, een etsnaald waardig
Den bril op, zat ze daar, wis met een
[krant op schoot
'tVas Be Heraut, want voedsel had zij
[noodig,
Al weigerde de voet naar kerk te gaan.
Eerst las zij 't stukF voto Bordtraceno,
Eaiachtkens zonk die wijsheid in haar
[ziel,
Steels klaar om anderen een licht te
[wezen,
Een stille leidster op het kronklend pad.
Dan 't stukje, waarin hart tot harte fluistert
Van ïrede Gods, waar Englenzang van
[zong.
Zoo ging liet door en als we bij haar
[kwamen
Dan rnsfte zij van wijsheiddrinken moe.
Een beeld van vroomheid., niet naar eigen
[trant,
Doch saar het Woord van zeer nabij
[gevormd.
Een zaJite vrouw, wie nimmer scherpte
[ontvlood.
En watsii wij bij haar, dan sprak zij van
[den zegen,
Dien haar J<J Voto Bordtraceno schonk.
,,'k Hebliem gekend", zoo zei ze vaak, „als
kleinen jongen:
„Zijn valer woonde hier als predikant;
„Het waseen zwartkop, echte durversknaap,
„Die onverschrokken nimmer deinsde of
[week.
„Wie had vermoed, dat deze zelfde guit
„Eenmaal ons Voor zou gaan op 's levens
[pad,
„Den rijkdom van Gods Woord ons wijzen
[zoü,
„En Geestes schatten voor ons uit zou
[strooien,
„Genot de jie]j verkwikking, steun en
[troost
„Het moede [ilrt) Jat zoekt, bereiden zou?
„Ik niet, o [a(j men mij het aangezegd
„„Die jongenvrords eens Neerlands grootste
[man",
„Ik had het niet geloofd, maar Gods ge-
[dachten
„Zijn hooger dan het menschelijk vernuft,
„En wonderlijk ,s 's Heeren raad en weg.
„Diezelfde knaapja, 'k weet wel, in
[dat oog
Daar lag een toekomst in van kracht en
[moed
En in dien sehalkschen lach de strijdlust,
Die braveeren durft den woesten Filisiijn,
Maar toch, wie lleeft Gods heimenis
[ontbloot?
De Heer nam de oude sedert in Zijn Huis;
Zij wilde graag in de eeuwge woning zijn,
Waar lustwarand Gods kinderen blijde
[wacht.
Kon zij denzelfden knaap nu eenmaal zien
Hem hooren, dat hij Walcheren bemint
Wat zou haar oog zacht glinsteren van dank,
Haar mond vermelden 's Allerhoogsten lof!
Luctok.
Kitchener zend opgewekte berichten.
Vooreerst van de verliezen der Boeren in
de vorige week. Er zijn, zegt hij, 36
Boeren gedood, 9 gewond, 261 gevangen
genomen. Overgaven 72. Buitgemaakt
zijn 145 geweren, 2680 patronen, 92 wa
gens, 460 paarden en 4700 runderen.
French heeft ze ook al zoo blij gemaakt.
Hij toch meldt, dat de Boeren in de noord
oostelijke Kaapkolonie zóó verminderd zijn
in aantal en strijdbaarheid dat zij weinig
meer dan een uitgewerkt politiestelsel
noodig maken. Zij zijn hoofdzakelijk be
perkt tot den driehoek Barkly-Oost
RhodesBarklypas. Ook de midden
districten blijven van Boeren bevrijd. En
ook tusschen de Oranjerivier en de Tha-
banehulijn is het land schoon en gaat men
voort ten noorden dier lijn, en dan in
heel Vrijstaat opruiming. Alleen zuid
west Kaapkolonie is nog wat werig
Ook Beresfort was gelukkig, hij verraste
Theron's commando hij het aanbreken van
den dag bij de samenvloeiing van de Vet
en Zandrivieren. Veldkornet Pretorius en
een andere Boer sneuvelden; 35 werden
gevangen genomen, waaronder veldkornet
Leroux, en verscheiden zijn gewond..
En Elliot! Die is in gedurige aanra
king met De Wet; doch kan hem niot
dwingen tot een treffen, hoe ook man en
paard hun best doen. Nu dat is aan te
nemen. De Wet is wel eens meer zoo
onwillig
Methuen heeft „na lichten tegenstand''
Vrijburg bereikt.
Colenbrander, o, maar die Colenbrander
Hij krijgt er van Kitchener nog een extra
vermelding bij. Want ook hij heeft een
dverrassing" gedaan. Hij trok van Rusten
burg stilletjes en verraste" bij Waterval
veldkornet Louw dien hij met 29 anderen
gevangen nam, terwijl er vijf sneuvelden
dat wil natuurlijk zeggen in hun slaap
werden doodgeschoten.
Williams deed ook al verrassingen en
gevangennemingen.
Flumer, ja dat is de eenige die het wat
taai schijnt gehad te hebben. Hij had twee
dagen lang een treffen met Christiaan Botha
en Opperman. Majoor Vallentin en 18
»dapperen" sneuvelden daarbij, terwijl er
33 gewond werden.
Kitcheners opgetogen mededeelingen ein
digen dan ook weer heel tragisch met het
traditioneele »het spijt mij u te moeten
melden."
De la Rey, zegt »men", lijdt aan typhus.
Wij zullen afwachten.
Ton besluite nog wat uit Sint Helena,
waarheen weer 1050 Boerengevangenen op
reis zijn. Er schijnt derhalve door do dooden
of anderszins weer plaats te zijn gemaakt.
Maar op datzelfde Sint Helena wonen
twee Engelsche censors (brievenlezers) die
men »schurken" zou kunnen noemen.
Aan de N. R. C. schrijft een der krijgs
gevangenen »Het schreit ten hemel dat
de autoriteiten de oude gebrekkige lieden,
die hier langzamerhand kwijnen en afster
ven, niet terugstuurt. Opgezwollen lede
maten, maanden lang pijnlijk lijden, dan
dood en des dokters uitspraak hartziekte.
Maar zonderling dat al die oude hoeren
aan hetzelfde euvel lij dan. Ik vermoed dat
die ziekte beri-beri is. De 21 gevangenen
op Fort High Knoll klagen bitter over het
onvoldoende rantsoen."
Verder zegt de schrijver, dat de gevan
genen zoo moeilijk aan nieuws van don
oorlog kunnen komen. Maar, schrijft hij,
»do goest is uitnemend."
Maar om op bovengenoemde schurken
terug te komen Roux en Walton heeten
zij deze hebben verscheidene brieven
vau de gevangenen verdonkeremaand.
Zekere T. Kaper, krijgsgevangene, vroe
ger kok van die censors, welke de villa
bij Napoleons graf bewonen, legde schrif
telijk verklaringen af en hij voegt er bij
Dezelfde feiten zijn bekend aan B. H.
Clarke, nog steeds in dienst van genoemde
censors, en ik zou vriendelijk willen ver
zoeken aan diegenen die hem in deze zaak
zullen hooren, hem onder eede te plaatsen,
om te beletten, dat hij verklaringen aflegt
die hem eerst zijn voorgezegd. Dit nu zijn
de feiten, lo. Brieven van krijgsgevan
genen voor de vertrekkende post werden
door Walton in bezit gehouden van Fe
bruari 1901 tot Augustus, toen de post
zegels alle door Roux werden afgenomen,
om te zijnen eigen bate te worden aange
wend, waarna de brieven werden verbrand,
benevens een paar fotografieën, een waar
van bekend als behoorende aan een der
gevangenen. 2o. Van deze wel 300 brie
ven zijn er enkele teruggehouden als curio's,
alsmede een brief behoorende bij de hier
voor genoemde fotografie, welke getoond
werd aan elk die deze wenschto te zien.
3o. Aan Kaper werd op 7 Aug. door Wal
ton bevolen een zak met brieven van 30
pond gewicht, 1500 of meer brieven be
vattende, naar hun woning te brengen,
welke brieven den volgenden dag met de
postzegels werden verbrand, hetgeen 2 of
3 uur duurde; terwijl hun en voornoemden
Clarke, werd gezegd, dat, indien door iemand
zou gevraagd worden wat er verbrand was,
ze moesten zeggen, dat het oude papieren
en vuilnis was.
4o. Nog steeds hebben deze censors
brieven in hun bezit, welke aan krijgsge
vangenen toebehooren, hij en Clarke bei-
deD hebben gezien, dat Roux bezig was
postzegels van brieven af te weeken, om
ze weer te kunnen gebruiken.
5o. Zeer dikwijls worden brieven bui
ten het kantoor voor dat doel bestemd.
De Engelsche commandant heeft op
aanklacht van kapitein De Witt Hamer
een soort onderzoek gehouden, de stuk
ken daarvan zijn opgezonden naar Kaap
stad, en daar zal het wel bij blijven.
„Evenmin als wij ooit iets vernomen heb
ben van de moordenaars van wijlen de
krijgsgevangenen Viljoen eD Goddefroi,
evenmin zullen wij hier iets verder van
hooren", zegt de schrijver in de N. R. C.
er bij.
Gevangen op Ceylon.
De heer P. Templeman van der Hoeven
heeft de nasporingen voortgezet naar de
redenen, die voor de gevangenneming der
Nederlandsebe ambulance van Engelsche
zijde worden aangevoerd.
In het TJtr. Bbl. deelt hij nu mede, dat
hij, dank zij den uitvoerigen inlichtingen
van Jhr. Van Kretschmar, nu kan open
baar maken, welke stukken dat pak be
vatte.
Door den heer Van Kretschmar, zelf is
geen enkel stuk aan Dr. Koster of aan de
zijnon afgegeven, maar de heer Westenberg
ingenieur der Z. A. S. M., die tijdens de
occupatie door de Boeren strijdmacht, in
Natal bij den spoorweg is werkzaam ge
weest, heeft voor zich zeiven en niet voor
de maatschappij ahn Dr. Koster een pakket
ter bezorging doen toekomen, bevattende
afschriften van de meest belangrijke tele
grammen, orders, rapporten en correspon
dentie alles loopende tot Mei 1900, be
treffende de exploitatie van den spoorweg
in het bezette gebied, de vernieling van
bruggen en andere kunstwerken, voorts
eenige sehetsteekeningen.
„De heer Westenberg heeft juist een
ambulance gekozen om zijn pakket te ver
voeren, omdat hij het daar veiliger achtte
dan het zelf mede te nemen toen hij als
banneling werd weggevoerd. Hij vreesde
dat men hem zou afnemen dat pakket,
waarop hij veel prijs stelde, daar het zijn
bedoeling was om in Nederland terugge-
t
keerd, de gegevens te bezitten voor de
samenstelling eener technische beschrijving
van zijn arbeid in Natal.
Ten opzichte dier bescheiden deelt do beer
Van Kretschmar mij medede orrgineelen
dezer stukken waren allen in 'archief der
maatschappij te Pretoria aanwezig; niets
daarvan werd door mij vernietigd, zoodat de
Engelsohen het volledige arehief in hun
bezit hebben, plus de duplicaten van eenige
stukken in het bewuste pakket vermeesterd.
Het is mij niet bekend wat in de bij de
ambulance gevonden stukken als compro-
miteerend wordt beschouwd. Het feit dat
zij bij de ambulance gevonden werden, zou
mijns inziens alleen compromitteerend
kunnen zijn, als men hier te doen had met
een poging om stukken uit het archief der
maatschappij te verwijderen; dat dit niet
het geval was, wordt door het voorgaande
voldoende bewezen.
„Al die stukken hebben alleen betrekking
op een afgesloten tijdperk, tot aan het
oogenblik dat de exploitatie der Natallijn
voor Z.-A Republiek ophield. Zij hebben
slechts historische waarde, en voor zoover
daaronder mogen zijn gericht aan voorname
aanvoerders cler Boeren, zoo betroffen die
het verledene en konden onmogelijk van
eenig nut of be teekenis zijn voor toekom
stige oorlogsdaden."
Middelburg. Heden werd alhier ge
houden de algemeene vergadering van de
afdeeling „Zeeland" van de Nederlandsebe
Vereeniging tot bescherming van dieren.
Uit het verslag van den secretaris bleek,
dat de heeren Baron Van Hardenbroek en
Polvliet door vertrek naar elders uit het
Bestuur getreden waren, dat het afgeloopen
jaar een batig saldo hacl opgeleverd en dat
de afdeeling werkzaam was geweest o. a.
door bet verspreiden van brochures. De
commissie, die ten vorige jare benoemd
was om een onderzoek in te stellen naar
de wijze van slacht hier ter stede, moet
tot haar leedwezen constateeren bij de sla
gers geene medewerking te hebben onder
vonden, zoodat zij bij het slacht niet kon
tegenwoordig zijn, alieen in de militaire
slachterij kon zij de werking van het slaeht-
masker bijwonen, maar of deze wijze van
afmaking meer aanbevelenswaardig is, kan
nog moeilijk worden geconstateerd zij
eischt in ieder geval veel omzichtigheid.
Naar aanleiding van dit rapport ontspon
zich een discussie; sommige leden stelden
voor met een slager in contact te komen,
die toezicht op het slacht wil toelaten en
den naam van dezen in de couranten be
kend te maken en het publiek in te lichten
met de wijze van slachten.
Slechts bij een slager is het slachtniasker
in gebruik en wel bij den hoer Brand te
Oostkapelie.
Op voorstel van den heer V. d. Mieden
van Opmeer wordt besloten inlichtingen
in te winnen aangaande deze wijze van
afmaken bij het abattoir te Nijmegen,
waar reeds 20000 stuks vee op deze ma
nier werd geslacht, zonder dat er klacht
omtrent slechte verbloeding inkwamen.
De voorzitter zou gaarne zien, dat er
van gemeentewege iemand werd aangesteld,
die toezicht hiold op het slachten en het
recht had dit te beletten, indien daarvoor
termen bestonden.
Dat de Vereeniging niet ongunstig werkt
blijkt uit de vonnissen die in het afge
loopen jaar door de rechterlijke macht in
de provincie geveld werdentoch is dit
getal nog veel te klein in betrekking tot
het voorkomen van dierenmishandeling,
hetgeen is toe te schrijven aan de onbe
kendheid met het strafbare feit bij de
meeste politiebeambten. Om hieraan
tegemoet te komen zal eerlang een brochure
onder de politiebeambten worden verspreid,
die door het hoofdbestuur zal worden uit
geschreven en bewerkt is door den heer
-v. d. Ameele te IJzendijke. De voorzifter
brengt nog hulde aan hot 'optreden van
een der damosloden, die zich niet heeft