NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. Halt! No. 44.1901 Zaterdag 14 December 16e Jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISCH Anth. Goote, Bij iit mier Mirt een Bijmisel. VERSCHIJNT Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER AÜVERTENTIËN Van den Minister. RIOL&IVII& Een treffend geval. Na toezending van een postwissel groot 1.50 zendt ondergeteekende LJ franco toe 100 hoogst fijue Havana Bokjes, zeer soliede verpakt. Niet goed Geld terug Aanbevelend, St. Jacob straat F 70, VLISSINÜEN. elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE DER FIRMA en van van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. 3PF- Zij, die zioli mot 1 Jan. op ons blad abonneereu, ont vangen de tot dien datum ver schijnende nummers gratis. IV. Schoon vooral was het slot van dr. Kuypers eerste rede. Hoog ernstig, bijna plechtig, zegt Ret Centrum. Eerst werd de vraag beantwoord of de minister nu zijne Democratie had opgeborgen, en do liefde voor de so ciale hervormingen ter zijde had gelegd? Ik kan daarop niet anders antwoorden dan wat ik steeds geantwoord heb: er zijn hier in de Kamer Christelijke democraten, vrijzinnig-demoeraten, en sociaal-democra ten. Wanneer men die drie naast elkan der plaatst, rangschik ik mij-zelven gelijk ik altoos gedaan heb en zal blijven doen, onder de Christelijke democraten. Maar ik laat mij niet de schabion aanleggen van de democratie van de heeren, om, als ik daarop niet pas, te worden geoordeeld geen demoeraat te zijn. En wat de sociale hervormingen betreft, zij het mij vergund te doen opmerken, dat dit Kabinet is opgetreden, niet alleen met bet voornemen, maar ook met den wil om de sociale hervormingen zoowel op ethisch als op oeconomiseh gabied, niet slechts te begunstigen, maar zoo door te zetten, dat het Kabinet van achteren blij ken zal, metterdaad daarbij een van de hoofdroepingen van zijn optreden te heb ben vervuld. En wat ten slotte het Christelijk karakter van het Kabinet betreft: Wanneer wij ons hebben aangediend als een Kabinet opgetreden tot handhaving van de Christelijke beginselen, dan doen wij dit in de eerste plaats door de wijze waarop wij het land denken te besturen. Maar wnnneer de heeren nu verder komen en ons vragen, belust op informatie als de heeren zijnmag ik nu eens weten hoe zult gij dit regelen in deze en dat m die wet, dan houden de heeren het mij ten goede, dat ik hun eens voor goed ver klaar, dat wij geen informatie-bureau voor dergelijke weetzucht zijn. Wij zullen, als het kindeke in de lange japon van de Memorie van Toelichting gereed is, het aan de Kamer presenteeren voor het peterschap, maar in de kraamkamer ko men de heeren niet. Of willen de heeren een ander beeld: wij zullen de heeren aan den disch noodigen als de disch ge reed is, maar zij moeten niet in de keu ken komen; die staat voor hen niet open. Nog is de vraag gedaankomen dan uw Christelijke beginselen gelijk gij ze hier verdedigt niet feiteljjk neer op wat wij altijd hebben gewildeen Christendom boven geloofsverdeeldheid? De geachte afgevaardigde uit Rotterdam voegde er aan toe: wat ten slotte neerkomt op humani teit. Van dit Christendom hoven geloofs verdeeldheid wil noch een van mijn ambt- genooten, noch ik zelf iets hoegenaamd weten. Want een Christendom boven geloofs verdeeldheid, matigt zich aan van hoogere waarde, hoogere beteekenis te zijn dan het confessioneele Christendom, dat in de ver schillende kerken bestaat. Er wordt met de uitdrukking Christendom boven ge loofsverdeeldheid een oordeel uitgesproken over hetreligieuse Christendomde ethische vrucht daarvan is als de eigenlijke vrucht ■beschouwd, en dan nog in humanistischen zin te nemen. Wil men een andere phrase, een andere formule, ik zou de formule aceepteeren van een Christendom onder geloofsverdeeldheid. Wij wensehen dat de krachtige werking van de Kerk als de evolutie haren loop zal hebben, haar kracht uitoefene in de harten en in de huizen, opdat zij als precipitaat van het geloofsleven zal neerdalen in het huiselijk en het maatschappelijk leven, en dat, wanneer iemand aan het precipitaat raakt, elk Christen de werende hand zal uitstiekken. Dit kan de Calvinist doen, zonder iets van zijn Calvinisme prijs te geven, de Roomseh Katholiek, terwijl hij Katholiek blijft, de Hervormde, zonder iets van zijn standpunt op te geven, omdat zij elkander ontmoeten op een terrein, waarbij van geloofs verdeeldheid geen sprake kan zijn, omdat het geldt het natuurlijke leven. Onbeduidendheid P (Nu hadden enkele liberalen gezegd dat de enkele feilen in do wetgeving van het vorige kabinet niet wettigden de poging om het te doen vervangen. De minister verwijst als antwoord daarop naar de eerste uitgave leerplicht- en ongevallenontwerp, en naar art. 38 der voorgestelde Armenwet. En vervolgt dan) Wanneer men dit leest en dan den heer Drueker hoort zeggenwat beteekent deze onbeduidendheid dan blijkt dawruit een groot gevaar van den toestand. Geheel anders ware het indien hij gezegd haddit zijn gewichtige dingen, en ik wil aannemen dat de heeren daarop gestuit zijn maar hadden zij nu niet eenig ver trouwen in ons kunnen stellen Maar nu de geachte afgevaardigde gezegd heeft: het zal niet geweest zijn om dergelijke onbe duidendheden, nu blijkt dat het gevoel van die heeren voor wat voor ons zijn Christelijke grondslagen, zóó verzwakt is, dat zij zich niet meer in onzen toestand kunnen verplaatsen. Het principieel verschil. Nu hebben wij ons op te maken, om voor die Christelijke grondslagen van ons volk in de bres te springen en er op voort te bouwen en wij zullen ons reeds geluk kig achten, ook al bleek, dat wij verder niet konden voortbouwen, indien wij althans verdere loswrikking daarvan afweren. Maar ten slotte concentreert zich alles in de vraag, of de normen, de rechten, de wetten en ordinantiün van het staatkundig, maatschappelijk en huiselijklevenbeheerscht worden door 's menschen wil en goedvinden ot wel door bet Hooger gezag. Nu is en dit verheugt mij in een nieuw tijdschrift onzer eeuw door een ander hoogleeraar in de rechten, professor Yan der Vlugt, reeds erkend, dat, waar zoo het dilemma stond, gekozen moest worden het Hooger gezag. Alleen ook hij kwam niet tot de erken ning, dat het Hooger gezag in den Almachtigen God moet gevonden worden. Welnu, linker- en rechterzijde zullen, meen ik, hiorin samengaan, dat wij bij alle wetgeving in toepassing zoeken ter brengen de ordinantie: Gij zult uw naaste liefhebben als u zeiven. Maar hierin zal de linkerzijde van de rechterzijde zich onderscheiden, dat wij van Hem, die dit woord sprak, vooraf dit andere woord hebben ontvangenGij zult lief hebben den Heer uwen God met al uw verstand, met al uw krachten. Bij het hooren van die woorden buigt elk lid van de rechterzijde, en ik voeg daarbijelk lid van het Kabinet, zich diep eerbiedig neer. Onze verslaggever had vernomen dat verscheidene personen te Alphen a/d Rijn prov. Zuid-Holland eene ongehoopte gene zing bekomen hadden. Het mocht hem gelukken eenige adressen machtig te worden en aarzelde dan ook geen oogenblik genezeno personen een be zoek te brengen. Onder anderen bezocht hij de moeder van .Juffrouw Spruijt wonende 25 Jacob van Dijkstraat te Vlaardingen. Het goede oude mensch was uitermate verheugd hem te ontvangen, want zeide zij, nooit had ik gedacht, dat Uwe Pink pillen zulk eene verandering in het gestel van mijne dochter hadden kunnen te weeg brengen, hoe jammer dat zij niet thuis is, maar morgen komt zij met haar kroost over, en zoo U dan nog hier zijt, kunt gij U overtuigen. Den volgenden dag ging onze verslag gever er heen, en uit de mond van Juf frouw Spruijt mocht hij het volgende ver nemen. Juffrouw SPRUYT, volgens portret. Ik was uiterst bloedarmoedig, geen eetlust, algemeene zwakte, en zenuwachtig, zulks was mijn toestand. Sedert 6 jaren ben ik lijdende geweest, 8 kinderen ter wereld gebracht, hetgeen mij uiterst verzwakt heeft en na de laatste bevalling werd ik steeds magerder. Ik had hoegenaamd geen eetlust meer, het minste wat ik gebruikte veroorzaakte mij diarrhee, ook leed ik aan steken in de zijde, was kort ademig, somtijds duizelig, de slaap was onrustig, en akelige droomen benamen mij de weinige nachtrust. Steeds had ik last van koude voeten, wat ik ook al aanwendde, niets mocht mij baten en ik begon werke lijk aan mijn toekomst en die van mijne lieve kinderen te wanhopen. Door aanbeveling leerde ik U we beroemde en nooit genoeg geprezene Pink pillen kennen, want zooals U ziet ben ik thans een heel ander mensch. Ziehier de eigene woorden door Juffrouw Spruyt uitgesproken en door onzen verslaggever weergegeven. Prijs f 1,75 de doosf 9 per 6 doozen. Verkrijgbaar bij Snabilié, Steiger 27, Rot terdam, hoofddepothouder voor Nederland en apotheken. Franco toezending tegen postwissel. Ook echt verkrijgbaar voor Middelburg en omstreken bij Joh. de Roos, K 157 Vlasmarkt te Middelburg. Ook echt verkrijgbaar voor Goes en omstreken bij Gebr. Mulder, drogerijen en Verfwaren. 13 December 1901. De 12e algemeene vergadering van de soc. dem. onder wij zersvereeniging zal op tweeden Kerstdag te Utrecht worden gehouden. Op de agenda komt o. a. het volgende voorstelling van de afdeeling Amsterdam voor: I. In het strijdprogram van de S.D.O.V. worde opgenomen: Algemeene verplichte volksschool, neutraal in godsdienstig en politiek opzicht. Als leidraad voor de besprekingen geeft het afdeelingsbestuur de navolgende motie »Het congres van de S. D. O. V., van meening, dat de mogelijkheid niet is bui tengesloten, dat de arbeidersvertegenwoor digers in deze zittingsperiode over de al of niet invoering van de Vrije School een uitspraak hebben te doen, en deze kwestie dus urgent is; dat de vrije school 't organiseer en van de arbeiders in den klassenstrijd krachtig zal tegenwerken en 't peil van algemeene ontwikkeling zal verlagen dat slechts zulk onderwijs goed kan genoemd worden, dat vrij is van staatkun dige en godsdienstige dogma's; acht 't den plicht der Nederlandsche sociaal-democraten te ijveren tegen de vrije school is bovendien van meening, dat godsdienst is privaatzaak, waarmede de sociaal-demo cratie als zoodanig niets te maken heeft; dat dus geen staatsgelden mogen gebruikt worden voor kerkelijke en godsdienstige doeleinden; dat derhalve geen subsidie mag worden verleend aan scholen met bovenstaande doeleinden opgericht; acht het den plicht van den Staat te zorgen voor voldoend wereldlijk onderwijs aan al zijn leden, het aan de ouders over latende, of zij hun kind ook daarnaast willen onderwijzen of doen onderwijzen in den godsdienst; neemt in haar program opDe verplichte staatsschool, neutraal in godsdienstig en politiek opzicht; draagt 't hoofdbestuur op een voorstel dienaangaande in te dienen voor het Partij congres." II. Aan 't hoofdbestuur worde opgedra gen zoo spoedig mogelijk een vlugscbriftje uit te geven tegen de vrije school. Wij huiveren al bij de gedachte aan dat vlugschriftje van de sociaal democratische openbare onderwijzers! Een vlugschriftje tegen de vrijheid. Wat zullen wij nog meer beleven in de Evolutie-Eeuw! Tegenover het plan van deze openbare onderwijzers, herinneren wij aan eene rede, door een modern predikant in den afge- loopen zomer in de vergadering van mo derne predikanten uitgesproken wij meenen dr. v. Langeraad die onder meer zeide Dwang ligt nu eenmaal niet in het kader van de begrippen van duizenden en dui zenden onzer medeburgers. «Wij hebben geen recht om onderwijs op te dringen." Ja, meer dan dat. Ook paedagogisch werd door dezen inleider-zelven het neu traal onderwijs afgekeurd. Hoe kan een onderwijzer opvoeden, karak ter vormen en tegelijk neutraal zijn. Neutraltteit kan niet na 1575. Vóór dien tijd gaat het, maar met den tachtigjarigen oorlog is het al onmogelijk. De kinderen zullen zegen ondervinden van den invloed van een mensch die vrij is in zichzelf, die het tegendeel is van neutraal. Ook op godsdienstig gebied is neutraliteit ongewenscht. Als wij religie willen, God in ons en wij in God, ja dan is godsdienstloos onderwijs een pest, een kanker. Dat ook op de school iets van God worde gebracht, wat met de wet in de hand niet mag. Als wij liefhebben onzen godsdienst, dan mogen wij geen vrede hehben met een school, die zwijgend voorbijgaat wat voor ons het hoogste en het heiligste is. De vrije school voor heel de natie zij ook -onze leuze. En van deze rede werd gemeld dat zij geestdriftig werd toegejuicht, ongeveer alle debaters het er mee ééns waren, en een hunnor, ds. Bruining verklaarde dat de inleider had uitgesproken »wat jarenlang in onze harten omging", terwijl hij vreesde, dat het nieuwe ministerie de neutrale school zou laten bestaan en daarnaast het bijzon der onderwijs bevorderen, hetgeen hij een groot gevaar zou vinden. De neutrale school moet liever weg, zei hij Dat verschilt nogal wat. Maar deze heeren hebben ook wat rijper ervaring misschien dan de bovenge noemde mannen van het vlugschriftjo. Ret Volkverhalende dat de liberalen te Rotterdam, «jonge gardes" hebben op gericht ter bevordering hunner beginselen, zegt van de antirevolutionairen aldaar «(die) behoeven dat niet, want die beschik ken reeds over de jongelieden. Zij stonden toch den avond van den verkiezingsuitslag in lange rij Da Costa's lied te bulken." Voorts vertelt 't blad dat de antirevo lutionairen daar seen blad voor de vooruit- strevenden, of wilt gij, Kuyperanen" gaan oprichten, dewijl er voor hen geen andere persorganen zijn dan De Nederlanddie te veel aristocratisch is, en de Sprokkelaar, een Christelijk historisch rudiment uit het steentijdperk." Zoo bespreekt dit blad den tegenstander. In de Nieuwsbode komt een aan de praetijk ontleende teekening voor van de werking der leerdwangwet. De schrijver zegt dat niet alleen op het eiland Tholen het aantal processen-verbaal legio is, maar, ook te Zierikzee, waar reeds week aan week personen worden veroor deeld van f3 tot f6 boete of 2 tot 4 da gen hechtenis. Veelal zal het laatste ge beuren. Want wanneer vader (als hij werk heeft) voor 75 cent per dag moet gaan werken, dan verdient hij fl,50 iridien hij (als eerlijk vader) de gevangenis betreedt. En dan klaagt de inzender: „Het spreek woord is niet tevergeefs: „die arm is zullen wij arm houden", waar toch bede len verboden is en een boterham mee verdienen een veroordeeling aan den vader bezorgt. En dan vraagt hij: „Gegeven wordt er bijna niet. Verdie nen mag men niet. Wat nuf' En dan roept hij allen die het ouderlijk recht door de Leerplichtwet aangerand achten op, tot gezamenlijke requestreering aan de Ko ningin. Inderdaad een merkwaardig stukje rechtmatig verzet in een blad dat bij de jongste Kamerverkiezingen de partij en den candidaat der liberale leerdwangdrij vers heeft gesteund, en de partij die de leerdwangwet van den beginne weerstond krachtig heeft bestreden. Een klein stukje sociale leer en praetijk wordt ons door een inzender in Rel Volk meegedeeld. De man verdiende bij den bouw der gevangenis te 's-Gravenhage 20 cent per uur als opperman. Nu werd aldaar »door eenige timmerlieden opgericht een Coöpe ratieve Bouw- en Aannemersvereeniging onder de zinspreuk »De Wilskracht", welke zich ten doel stelt in de tegenwoordige omstandigheden zooveel mogelijk werk aan te nemen onder eigen beheer, om zoodoende eehigszins aan de willekeur van het Pa tronaat te ontkomen". Men lette, in verhand met het nu vol gende, op het woord «willekeur". De opperman liet zich overhalen in dienst van die vereeniging over te gaan op het zelfde loon, bij den bouw eener stoom- bleekerij te Leiden. Na zes weken werkens werd hem echter aangezegd «een ander gaatje te zoeken" of tegen 3 cent minder per uur aan 't werk te blijven, wijl de Leidsche opperlui ook slechts 17 cent verdienen. De man staat nn op straat, en klaagt niet geheel ten onrechte «Zulks niet door het patronaat maar door werklieden die door middel der coöperatie paal en perk willen

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1901 | | pagina 1