NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Halt!
No. 44.1901
Zaterdag 14 December
16e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Anth. Goote,
Bij iit mier Mirt een Bijmisel.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Van den Minister.
RIOL&IVII&
Een treffend geval.
Na toezending van een postwissel
groot 1.50 zendt ondergeteekende LJ
franco toe 100 hoogst fijue Havana
Bokjes, zeer soliede verpakt.
Niet goed Geld terug
Aanbevelend,
St. Jacob straat F 70,
VLISSINÜEN.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
3PF- Zij, die zioli mot 1 Jan.
op ons blad abonneereu, ont
vangen de tot dien datum ver
schijnende nummers gratis.
IV.
Schoon vooral was het slot van dr.
Kuypers eerste rede.
Hoog ernstig, bijna plechtig, zegt Ret
Centrum.
Eerst werd de vraag beantwoord of de
minister nu zijne
Democratie
had opgeborgen, en do liefde voor de so
ciale hervormingen ter zijde had gelegd?
Ik kan daarop niet anders antwoorden
dan wat ik steeds geantwoord heb: er zijn
hier in de Kamer Christelijke democraten,
vrijzinnig-demoeraten, en sociaal-democra
ten. Wanneer men die drie naast elkan
der plaatst, rangschik ik mij-zelven gelijk
ik altoos gedaan heb en zal blijven doen,
onder de Christelijke democraten. Maar
ik laat mij niet de schabion aanleggen
van de democratie van de heeren, om, als
ik daarop niet pas, te worden geoordeeld
geen demoeraat te zijn.
En wat de sociale hervormingen betreft,
zij het mij vergund te doen opmerken,
dat dit Kabinet is opgetreden, niet alleen
met bet voornemen, maar ook met den wil
om de sociale hervormingen zoowel op
ethisch als op oeconomiseh gabied, niet
slechts te begunstigen, maar zoo door te
zetten, dat het Kabinet van achteren blij
ken zal, metterdaad daarbij een van de
hoofdroepingen van zijn optreden te heb
ben vervuld.
En wat ten slotte het
Christelijk
karakter van het Kabinet betreft:
Wanneer wij ons hebben aangediend als
een Kabinet opgetreden tot handhaving
van de Christelijke beginselen, dan doen
wij dit in de eerste plaats door de wijze
waarop wij het land denken te besturen.
Maar wnnneer de heeren nu verder komen
en ons vragen, belust op informatie als
de heeren zijnmag ik nu eens weten hoe
zult gij dit regelen in deze en dat m die
wet, dan houden de heeren het mij ten
goede, dat ik hun eens voor goed ver
klaar, dat wij geen informatie-bureau voor
dergelijke weetzucht zijn. Wij zullen, als
het kindeke in de lange japon van de
Memorie van Toelichting gereed is, het
aan de Kamer presenteeren voor het
peterschap, maar in de kraamkamer ko
men de heeren niet. Of willen de heeren
een ander beeld: wij zullen de heeren
aan den disch noodigen als de disch ge
reed is, maar zij moeten niet in de keu
ken komen; die staat voor hen niet open.
Nog is de vraag gedaankomen dan uw
Christelijke beginselen gelijk gij ze hier
verdedigt niet feiteljjk neer op wat wij
altijd hebben gewildeen Christendom
boven geloofsverdeeldheid? De geachte
afgevaardigde uit Rotterdam voegde er aan
toe: wat ten slotte neerkomt op humani
teit. Van dit Christendom hoven geloofs
verdeeldheid wil noch een van mijn ambt-
genooten, noch ik zelf iets hoegenaamd
weten.
Want een Christendom boven geloofs
verdeeldheid, matigt zich aan van hoogere
waarde, hoogere beteekenis te zijn dan het
confessioneele Christendom, dat in de ver
schillende kerken bestaat. Er wordt met
de uitdrukking Christendom boven ge
loofsverdeeldheid een oordeel uitgesproken
over hetreligieuse Christendomde ethische
vrucht daarvan is als de eigenlijke vrucht
■beschouwd, en dan nog in humanistischen
zin te nemen.
Wil men een andere phrase, een andere
formule, ik zou de formule aceepteeren van
een Christendom onder geloofsverdeeldheid.
Wij wensehen dat de krachtige werking
van de Kerk als de evolutie haren loop zal
hebben, haar kracht uitoefene in de harten
en in de huizen, opdat zij als precipitaat
van het geloofsleven zal neerdalen in het
huiselijk en het maatschappelijk leven, en
dat, wanneer iemand aan het precipitaat
raakt, elk Christen de werende hand zal
uitstiekken.
Dit kan de Calvinist doen, zonder iets
van zijn Calvinisme prijs te geven, de
Roomseh Katholiek, terwijl hij Katholiek
blijft, de Hervormde, zonder iets van zijn
standpunt op te geven, omdat zij elkander
ontmoeten op een terrein, waarbij van geloofs
verdeeldheid geen sprake kan zijn, omdat
het geldt het natuurlijke leven.
Onbeduidendheid P
(Nu hadden enkele liberalen gezegd dat
de enkele feilen in do wetgeving van het
vorige kabinet niet wettigden de poging
om het te doen vervangen. De minister
verwijst als antwoord daarop naar de eerste
uitgave leerplicht- en ongevallenontwerp,
en naar art. 38 der voorgestelde Armenwet.
En vervolgt dan)
Wanneer men dit leest en dan den heer
Drueker hoort zeggenwat beteekent deze
onbeduidendheid dan blijkt dawruit een
groot gevaar van den toestand.
Geheel anders ware het indien hij gezegd
haddit zijn gewichtige dingen, en ik wil
aannemen dat de heeren daarop gestuit
zijn maar hadden zij nu niet eenig ver
trouwen in ons kunnen stellen Maar nu
de geachte afgevaardigde gezegd heeft: het
zal niet geweest zijn om dergelijke onbe
duidendheden, nu blijkt dat het gevoel
van die heeren voor wat voor ons zijn
Christelijke grondslagen, zóó verzwakt is,
dat zij zich niet meer in onzen toestand
kunnen verplaatsen.
Het principieel verschil.
Nu hebben wij ons op te maken, om
voor die Christelijke grondslagen van ons
volk in de bres te springen en er op voort
te bouwen en wij zullen ons reeds geluk
kig achten, ook al bleek, dat wij verder
niet konden voortbouwen, indien wij althans
verdere loswrikking daarvan afweren.
Maar ten slotte concentreert zich alles
in de vraag, of de normen, de rechten, de
wetten en ordinantiün van het staatkundig,
maatschappelijk en huiselijklevenbeheerscht
worden door 's menschen wil en goedvinden
ot wel door bet Hooger gezag.
Nu is en dit verheugt mij in een
nieuw tijdschrift onzer eeuw door een ander
hoogleeraar in de rechten, professor Yan
der Vlugt, reeds erkend, dat, waar zoo
het dilemma stond, gekozen moest worden
het Hooger gezag.
Alleen ook hij kwam niet tot de erken
ning, dat het Hooger gezag in den
Almachtigen God moet gevonden worden.
Welnu, linker- en rechterzijde zullen,
meen ik, hiorin samengaan, dat wij bij alle
wetgeving in toepassing zoeken ter brengen
de ordinantie: Gij zult uw naaste liefhebben
als u zeiven.
Maar hierin zal de linkerzijde van de
rechterzijde zich onderscheiden, dat wij van
Hem, die dit woord sprak, vooraf dit andere
woord hebben ontvangenGij zult lief
hebben den Heer uwen God met al uw
verstand, met al uw krachten.
Bij het hooren van die woorden buigt
elk lid van de rechterzijde, en ik voeg
daarbijelk lid van het Kabinet, zich diep
eerbiedig neer.
Onze verslaggever had vernomen dat
verscheidene personen te Alphen a/d Rijn
prov. Zuid-Holland eene ongehoopte gene
zing bekomen hadden.
Het mocht hem gelukken eenige adressen
machtig te worden en aarzelde dan ook
geen oogenblik genezeno personen een be
zoek te brengen.
Onder anderen bezocht hij de moeder
van .Juffrouw Spruijt wonende 25 Jacob
van Dijkstraat te Vlaardingen. Het goede
oude mensch was uitermate verheugd hem
te ontvangen, want zeide zij, nooit had ik
gedacht, dat Uwe Pink pillen zulk eene
verandering in het gestel van mijne dochter
hadden kunnen te weeg brengen, hoe
jammer dat zij niet thuis is, maar morgen
komt zij met haar kroost over, en zoo U
dan nog hier zijt, kunt gij U overtuigen.
Den volgenden dag ging onze verslag
gever er heen, en uit de mond van Juf
frouw Spruijt mocht hij het volgende ver
nemen.
Juffrouw SPRUYT, volgens portret.
Ik was uiterst bloedarmoedig, geen eetlust,
algemeene zwakte, en zenuwachtig, zulks
was mijn toestand.
Sedert 6 jaren ben ik lijdende geweest,
8 kinderen ter wereld gebracht, hetgeen
mij uiterst verzwakt heeft en na de laatste
bevalling werd ik steeds magerder. Ik had
hoegenaamd geen eetlust meer, het minste
wat ik gebruikte veroorzaakte mij diarrhee,
ook leed ik aan steken in de zijde, was kort
ademig, somtijds duizelig, de slaap was
onrustig, en akelige droomen benamen mij
de weinige nachtrust. Steeds had ik last
van koude voeten, wat ik ook al aanwendde,
niets mocht mij baten en ik begon werke
lijk aan mijn toekomst en die van mijne
lieve kinderen te wanhopen.
Door aanbeveling leerde ik U we beroemde
en nooit genoeg geprezene Pink pillen
kennen, want zooals U ziet ben ik thans
een heel ander mensch. Ziehier de eigene
woorden door Juffrouw Spruyt uitgesproken
en door onzen verslaggever weergegeven.
Prijs f 1,75 de doosf 9 per 6 doozen.
Verkrijgbaar bij Snabilié, Steiger 27, Rot
terdam, hoofddepothouder voor Nederland
en apotheken. Franco toezending tegen
postwissel.
Ook echt verkrijgbaar voor Middelburg
en omstreken bij Joh. de Roos, K 157
Vlasmarkt te Middelburg.
Ook echt verkrijgbaar voor Goes en
omstreken bij Gebr. Mulder, drogerijen
en Verfwaren.
13 December 1901.
De 12e algemeene vergadering van
de soc. dem. onder wij zersvereeniging zal
op tweeden Kerstdag te Utrecht worden
gehouden. Op de agenda komt o. a. het
volgende voorstelling van de afdeeling
Amsterdam voor:
I. In het strijdprogram van de S.D.O.V.
worde opgenomen: Algemeene verplichte
volksschool, neutraal in godsdienstig en
politiek opzicht.
Als leidraad voor de besprekingen geeft
het afdeelingsbestuur de navolgende motie
»Het congres van de S. D. O. V., van
meening, dat de mogelijkheid niet is bui
tengesloten, dat de arbeidersvertegenwoor
digers in deze zittingsperiode over de al
of niet invoering van de Vrije School een
uitspraak hebben te doen, en deze kwestie
dus urgent is;
dat de vrije school 't organiseer en van
de arbeiders in den klassenstrijd krachtig
zal tegenwerken en 't peil van algemeene
ontwikkeling zal verlagen
dat slechts zulk onderwijs goed kan
genoemd worden, dat vrij is van staatkun
dige en godsdienstige dogma's;
acht 't den plicht der Nederlandsche
sociaal-democraten te ijveren tegen de vrije
school
is bovendien van meening, dat godsdienst
is privaatzaak, waarmede de sociaal-demo
cratie als zoodanig niets te maken heeft;
dat dus geen staatsgelden mogen gebruikt
worden voor kerkelijke en godsdienstige
doeleinden;
dat derhalve geen subsidie mag worden
verleend aan scholen met bovenstaande
doeleinden opgericht;
acht het den plicht van den Staat te
zorgen voor voldoend wereldlijk onderwijs
aan al zijn leden, het aan de ouders over
latende, of zij hun kind ook daarnaast
willen onderwijzen of doen onderwijzen in
den godsdienst;
neemt in haar program opDe verplichte
staatsschool, neutraal in godsdienstig en
politiek opzicht;
draagt 't hoofdbestuur op een voorstel
dienaangaande in te dienen voor het Partij
congres."
II. Aan 't hoofdbestuur worde opgedra
gen zoo spoedig mogelijk een vlugscbriftje
uit te geven tegen de vrije school.
Wij huiveren al bij de gedachte aan dat
vlugschriftje van de sociaal democratische
openbare onderwijzers! Een vlugschriftje
tegen de vrijheid. Wat zullen wij nog
meer beleven in de Evolutie-Eeuw!
Tegenover het plan van deze openbare
onderwijzers, herinneren wij aan eene rede,
door een modern predikant in den afge-
loopen zomer in de vergadering van mo
derne predikanten uitgesproken wij
meenen dr. v. Langeraad die onder
meer zeide
Dwang ligt nu eenmaal niet in het kader
van de begrippen van duizenden en dui
zenden onzer medeburgers. «Wij hebben
geen recht om onderwijs op te dringen."
Ja, meer dan dat. Ook paedagogisch
werd door dezen inleider-zelven het neu
traal onderwijs afgekeurd.
Hoe kan een onderwijzer opvoeden, karak
ter vormen en tegelijk neutraal zijn.
Neutraltteit kan niet na 1575. Vóór dien
tijd gaat het, maar met den tachtigjarigen
oorlog is het al onmogelijk.
De kinderen zullen zegen ondervinden van
den invloed van een mensch die vrij is in
zichzelf, die het tegendeel is van neutraal.
Ook op godsdienstig gebied is neutraliteit
ongewenscht. Als wij religie willen, God in
ons en wij in God, ja dan is godsdienstloos
onderwijs een pest, een kanker.
Dat ook op de school iets van God worde
gebracht, wat met de wet in de hand niet mag.
Als wij liefhebben onzen godsdienst, dan
mogen wij geen vrede hehben met een school,
die zwijgend voorbijgaat wat voor ons het
hoogste en het heiligste is. De vrije school
voor heel de natie zij ook -onze leuze.
En van deze rede werd gemeld dat zij
geestdriftig werd toegejuicht, ongeveer alle
debaters het er mee ééns waren, en een
hunnor, ds. Bruining verklaarde dat de
inleider had uitgesproken »wat jarenlang
in onze harten omging", terwijl hij vreesde,
dat het nieuwe ministerie de neutrale school
zou laten bestaan en daarnaast het bijzon
der onderwijs bevorderen, hetgeen hij een
groot gevaar zou vinden. De neutrale school
moet liever weg, zei hij
Dat verschilt nogal wat.
Maar deze heeren hebben ook wat
rijper ervaring misschien dan de bovenge
noemde mannen van het vlugschriftjo.
Ret Volkverhalende dat de liberalen
te Rotterdam, «jonge gardes" hebben op
gericht ter bevordering hunner beginselen,
zegt van de antirevolutionairen aldaar
«(die) behoeven dat niet, want die beschik
ken reeds over de jongelieden. Zij stonden
toch den avond van den verkiezingsuitslag
in lange rij Da Costa's lied te bulken."
Voorts vertelt 't blad dat de antirevo
lutionairen daar seen blad voor de vooruit-
strevenden, of wilt gij, Kuyperanen" gaan
oprichten, dewijl er voor hen geen andere
persorganen zijn dan De Nederlanddie
te veel aristocratisch is, en de Sprokkelaar,
een Christelijk historisch rudiment uit het
steentijdperk."
Zoo bespreekt dit blad den tegenstander.
In de Nieuwsbode komt een aan de
praetijk ontleende teekening voor van de
werking der leerdwangwet.
De schrijver zegt dat niet alleen op het
eiland Tholen het aantal processen-verbaal
legio is, maar, ook te Zierikzee, waar reeds
week aan week personen worden veroor
deeld van f3 tot f6 boete of 2 tot 4 da
gen hechtenis. Veelal zal het laatste ge
beuren. Want wanneer vader (als hij werk
heeft) voor 75 cent per dag moet gaan
werken, dan verdient hij fl,50 iridien hij
(als eerlijk vader) de gevangenis betreedt.
En dan klaagt de inzender: „Het spreek
woord is niet tevergeefs: „die arm is
zullen wij arm houden", waar toch bede
len verboden is en een boterham mee
verdienen een veroordeeling aan den vader
bezorgt.
En dan vraagt hij:
„Gegeven wordt er bijna niet. Verdie
nen mag men niet. Wat nuf' En dan
roept hij allen die het ouderlijk recht door
de Leerplichtwet aangerand achten op, tot
gezamenlijke requestreering aan de Ko
ningin.
Inderdaad een merkwaardig stukje
rechtmatig verzet in een blad dat bij de
jongste Kamerverkiezingen de partij en
den candidaat der liberale leerdwangdrij
vers heeft gesteund, en de partij die de
leerdwangwet van den beginne weerstond
krachtig heeft bestreden.
Een klein stukje sociale leer en praetijk
wordt ons door een inzender in Rel Volk
meegedeeld.
De man verdiende bij den bouw der
gevangenis te 's-Gravenhage 20 cent per
uur als opperman. Nu werd aldaar »door
eenige timmerlieden opgericht een Coöpe
ratieve Bouw- en Aannemersvereeniging
onder de zinspreuk »De Wilskracht", welke
zich ten doel stelt in de tegenwoordige
omstandigheden zooveel mogelijk werk aan
te nemen onder eigen beheer, om zoodoende
eehigszins aan de willekeur van het Pa
tronaat te ontkomen".
Men lette, in verhand met het nu vol
gende, op het woord «willekeur".
De opperman liet zich overhalen in dienst
van die vereeniging over te gaan op het
zelfde loon, bij den bouw eener stoom-
bleekerij te Leiden.
Na zes weken werkens werd hem echter
aangezegd «een ander gaatje te zoeken" of
tegen 3 cent minder per uur aan 't werk
te blijven, wijl de Leidsche opperlui ook
slechts 17 cent verdienen.
De man staat nn op straat, en klaagt
niet geheel ten onrechte «Zulks niet door
het patronaat maar door werklieden die door
middel der coöperatie paal en perk willen