NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND No. 31.1901 Vrijdag 22 November. 16e Jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISCH VERSCHIJNT Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN De uitkomsten der achtste tienjarige volkstelling. (iiltOOTHEID EK VU. Et.ken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,026. UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Meermalen is geklaagd over de slordig heid, waarmede door volkstellers werd te werk gegaan bij het invullen der rubriek ^kerkelijke gezindte" op de kaarten der volkstelling. Naar aanleiding dier klachten was bij de jongste volkstelling (31 December 1899) de desbetreffende tabel een weinig verbe terd door op de kaart verschillende kerk genootschappen met name te noemen. Wie echter gemeend heeft, dat nu de statistiek een zuiver en betrouwbaar overzicht zou geven van de sterkte der onderscheidene kerken, is bedrogen uitgekomen. Deel V, dat do uitkomsten dor telling in Zeeland bevat, toont dit overtuigend aan. Wonder lijk is rondgesprongen met de namen der kerken. Volgons deze offieieüle statistiek toch bevat Zeeland 216,295 inwoners, naar hunne godsdienstige gezindte verdoeld als volgt Nederlandsck-Hervormd 127,147 Roomsch-Katholiek54,456 Gereformeerde kerken 21,284 Christelijk-Gereformeerd of Afgescheiden 5805 Doopsgezind645 Evangelisch-Luthorseh 875 Hersteld-Lutherscb167 Waalseh-Hervormd117 Remonstrant66 Evangelisch267 Vrij-Evangelisch488 Christelijk-Evangelisch 63 Gereformeerde Gemeente 522 Oud-Gereformeerd1161. Apostolisch87 Piesbijteriaansch67 Auglicaansch-Episcopaalseh 25 Oud-Roomsch12 Nederlandsch-Israëlietisch 425 Portugeesch-Israëlietisch 1 tot geen kerkelijke gezindte behoorende 2582. Bij eene beschouwing dezer cijfers springt terstond in het oog het vrij groote cijfer der Afgescheidenen of Christelijk-Gerefor meerden 5805. Het is bekend, dat in de laatste jaren hier en daar weder kleine ge meenten ontstonden van hen, die vroe ger tot kerken A behoord hebbende zich met de samensmelting der Gereformeerde kerken niet konden vereenigen. Maar dat hun getal in Zeeland alleen bij de 6000 zou bedragen, kwam mij wat verdacht voor. Toen ik dan ook nader onderzocht, waar deze Christelpk-Gereformeerden gevonden worden, kwam ik spoedig tot de ontdek king, dat bijna al degenen, die als Afge scheidenen geboekt zijn, eenvoudig leden 26 FEUILLETO (Schetsen uit het lenen van Napoleon I.) Vermakelijk is het volgend voorval uit dien tijd. ontving iederen dag les van mr. W. Bilderdijk, den grooten dichter en taalvorscher, den lateren leermeester van da Costa. Nu was Bilderdijk wel wat kort aange bonden uit de school des tegenspoeds had hij nog de gewoonte bewaard, kortaf, scherp, soms zeer onbeschaafd zijn evenmeDSch te spraak te staan. Eens terwijl Bilderdijk bij den koning aan het les geven was, werden zij gehinderd door het luidruchtig gesnap van de kamerheeren in 't aangrenzende ver trek. De koning verzocht Bilderdijk de heeren opmerkzaam te maken, dat zij zwij gen moesten. Deze voldeed hieraan, doch op zijn Bilderdijksch. Hij opende driftig de deur en riep den pratenden toe>Bek houwen." De koning, die altijd opmerkzaam toe luisterde, als er Hollandsch gesproken werd, onthield deze uitdrukking, die hij nog nooit gehoord had. Niet lang daarna in een def tige vergadering, waar hij voorzitter was, zijn van Gereformeerde kerken, die zich niet afgescheiden hebben. Voor Vlissingen, waar wél eene zooda nige gemeente bestaat, vind ik opgeteekend 34 Afgescheidenen dat zal uitkomen. Maar Soboondijke, dat geen Afgescheidene ge meente, alleen een gereformeerde rijk is, beeft volgens de officiëele statistiek 8 Af gescheidenen Breskens, mede behoorende tot de kerk van Schoondijke, 19 Afgeschei denen en 17 Gereformeerden Hoofdplaat 10 Afgescheidenen en geen enkele Gere formeerde. Wat 'n dooreenhaspeling van namen en daardoor onzuiverheid van sta tistiek Maar fraaier nog is het te Terneuzen Daar wonen altijd volgens de volks telling 375 Afgesch. en er is niet eens eene gemeente van dien naam Men heeft eenvoudig do Gereformeerde kerk midden door gedeeld en de ééne helft Afgesch. ge noemd, de andere helft Geref. Zoo heeft Borssele 319 Afgesch. en maar 3 Geref.; Cortgene 34 Afgesch. en geen Geref. Kerkwerve 177 Afgesch. en 79 Geref.; Nieuw- en St. Joosland 54 Afgesch. en 14 Geref.; Nieuwvliet 24 Afgesch. en maar één Geref.Oostkapelle 423 Afgesch. en 13 Geref.Oosterland 337 Afgesch.West- kapelle 144 Afgesch.; Zierikzee 376 Af gesch. en evenveel Geref.; Zonnemaire 151 Afgesch.Zoutelande 160 Afgesch. en 0 Geref. Zijn dan de Gereformeerde kerken van Oostkapelle, Oosterland, Westkapelle, Zou telande enz. unaniem uit bet Geref Kerk verband getreden en weder afgescheiden geworden Mij is hiervan niets bekend. Aan wie de schuld van deze hoogst on zuivere opgaven? Ik vermoed, dat èn de volkstellers ter plaatse èn de menschen zelf, die verkeerd ingedeeld zijn, schuld hebben. De volks tellers, waarvan de meesten totaal onbe kend zijn met kerkelijke verhoudingen, hebben zich vastgehouden aan den naam »afgescheiden"en sommige eenvoudige zielen uit kerken A zullen uit gewoonte den naam, waarmee ze hun heele leven genoemd zijn, hebben neergeschreven, zon der er bij te denken, dat sedert 1892 hun officieële naam is: Gereformeerd. Maar, wordt op die wijze de heele volkstelling niet een wassen neus en wie kan op zulke gegevens conclusies bouwen 't Ware te wenschen, dat bij eene volgende telling de mannen van het gemeentebuis aan de menschen zelf overlieten de rubriek »kerkelijke gezindte" in te vullen, of anders zich bij den geestelijke ter plaatse eerst behoorlijk op de hoogte stelden van den officieelen naam der kerken. bracht hij het gehoorde in toepassing, door aan eenige heeren die in een druk gesprek waren toe te roepen: »Bek houwen." De verbaasde vrienden des konings brach ten hem later wel aan het verstand, dat de gebezigde uitdrukking, ofschoon goed Hollandsch, te weinig koninklijk klonk om haar te onthouden. Maar met'alle dergelijke diDgen, toonde hij toch dat hij zijn nienwe onderdanen wilde verstaan, en zij wisten dit te waardeeren. Jammer echter, dat de vorst zoo verander- ziek, zoo wispelturig was. In korten tijd werden vier nieuwe ver blijfplaatsen voor hem ingericht; te Utrecht, 's-Gravenhage, Amsterdam en Assen. Zijn hofhouding en ministers waren ook zeer kostbaar, en de tekorten en schulden des rijks vermeerderden jaarlijks. Hij stelde ook een nieuwe ridderorde in, de Unie geheeten, met de zinspreuk»Doe wel en zie niet om", waarmede Napoleon zeer den spot dreef. Maar was Lodewijk een grootvorst; een goed echtgenoot was zij naar het schijnt niet. Reeds bij hun huwelijk bleken hij en zijn echtgenoote weinig met elkander op te hebben. En waarlijk had de goedige Hor- tense een heter huwelijksleven verdiend. In reinheid van zode;oprechtheid enhuwelijks- Nog meer opmeikingen zijn te maken. Er zijn in Zeeland ik weet dit zeker Darbisten. In de statistiek zijn ze zoek geraakt; of, moet men lien zoeken onder de »personen tot geen kerkelijke gezindte behoorende''? Sluis heeft binnen zijne wallen 2 Zevende dag-adventisten. Sluis alleen? Zijn er te Middelburg niet en te Breskens Baptisten schijnen er in 't geheel niet in onze pro vincie te zijn, wat ik echter sterk betwijfel. Er zijn drie soorten van Evangelischen Gewone Evangelischen, te Cadzand 67, Sluis 10, Zuidzande 9, Zaamslag 14, Goes 158; Vrije Evangelischen, te Axel 11, Brui- nisse 35, 's-Heer Arendskerke 51, Hoede- kenskerke 16, Kapelle 14, Kattendijke 10, Riliand-Bath 94, Wemeldinge 13, Ierseke 210; Christelijk Evangelischen, te Breskens 5, Goes 15, Koudekerke 46, Wemeldinge 40. Ook hier schijnt weer naar willekeur met namen omgesprongen te zijn. Moeilijk toch valt aan te nemen, dat de 13 Vrije Evan gelischen te Wemeldinge tot eene andere gemeente belmoren dan de 40, die als Christelijk Evangelischen genoteerd staan. En waar zijn de leder, te Breskens van de Vrije Gemeente te Cadzand? Volgens onze statistiek zijn er te Cadzand 67 Evan gelischen, te Breskens geen, en toch ver gadert in de laatste plaats des Zondags eene filiaal-gemeente. Wie lost mij deze moeilijkheid op? Ik weet wel, dat niet alle Evangelischen tot dezelfde gemeen schap behooren, maar, als ik voor Retran- chement vind 2 Vrije Evang., dan weetik beslist, dat deze dezelfde zijn als de Evang. te Cadzand. En, als ik de gemeente van Cadzand niet vertegenwoordigd vind te Groede en Breskens, dan weet ik, dat de statistiek niet in den haak is. Het veiligst doen we, willen we eenigs- zins de sterkte der verschillende kerke lijke groepen kennen, de verschillende soorten van Gereformeerden en die van Evangelischen samen te voegen. Eene ver gelijking met de telling van '89 geeft het volgend overzicht voor de voornaamste rubrieken 1889. 1899. Ned. Herv. 120.398 of 60.5 127.147 of 58.5 R.-Kath. 50.180 of 25.2 54.456 of 25.2 Gereform. 22.ii9ofn 28.772 of 13.3 (De Oud-Geref. medegerekend). Er was derhalve eene kleine verplaat sing van 2 van Hervormd naar Gere formeerd. Overigens bleven de verhoudin gen nagenoeg dezelfde. Vergelijken wij echter de cijfers van thans met die van vroegere volkstellingen dan worden de verschillen grooter, aldus: trouw stak zij toch boven alle vrouwen in hare omgeving uit. In hare jeugd was zij frisch en schoon; doch ziekte en verdriet verdreven al spoedig na haar huwelijk den blos van hare wangen. Lodewijk daaren tegen was een wispelturig, tiranniek man. Toch bezat zij genoeg grootheid van ziel om zich daarover nooit te beklagen. Zij leed steeds in stilte. Op alle mogelijke wijzen maakte haar echtgenoot haar het leven on dragelijk. Alle brieven aan haar gericht, las hij eerst. Hij verborg haar zijn wan trouwen niet. Zulk een leven kon niet verborgen blijven. Napoleon, met zijn arendsoog, zag het al spoedig, dat zijn broeder zulk eene teeder liefhebbende vrouw als Hortense niet waar dig was. Het werd er niet beter op, toen de tijd aanbrak, dat de beide echtelieden naar Hol land zouden trekken, als koning en koningin van dit door haar zoo verafschuwde land. Voor zij heenging, zeide hij dan ook tot den Keizer, haar stiefvader, dat zij de kroon zou nederleggen en in een klooster gaan wonen als haar levenslot niet beterde. Doch de keizer sprak haar moed in. Ook in Holland vervolgde haar man haar met zijn heerschzucht, achterdocht en ver dachtmaking. Eenmaal zelfs, het was in l 8 6 0. O 00 OO OO 890. Per cent. Ned. Herv. 70.7 68 60.5 S8.5 R.-Kath. 25.5 25.5 25.2 25.2 Geref. 2.5 4.8 11 13-3 Luth. 0.7 0.7 0.5 0.48 Doopsgez. 0.16 0.2 0.26 0.3 Israël. 0.4 Q-34 0.2 0.2 Tot geen kerk behoorende 0.25 0.3 2.3 2.4 Voor het geheele rijk loopen deze cijfers meer uiteen, gelijk ik in een volgend stuk hoop te doen zien. G. H. 21 November 1901. Mr. Verkouteren meldt aan het Handels blad dat 't onjuist is dat de keuze van den nieuwen koers in den Chr. Hist. Kie- zersbond is beheerscht geweest door 12 Amsterdamscbe leden. Er waren er slechts 8, van welke 7 voor den nieuwen koers stemden. De zuivere waarheid zoo besluit hij is deze: dat wanneer de Amsterdamsche en de Utrechtsche stem men geheel buiten rekening worden gela ten, de fractie-Bronsveld-v. Leeuwen op de vergadering toch niet de meerderheid zou hebben gehad. De minister van koloniën heeft het goed gepakt. Bij was de eerste die voor het voetlicht kwam, en de ontvangst was allerwelwil lendst. Namens de Katholieken sprak van Vlij men; van antirevolutionaire zijde Van Limburg Stirum; voor de democraten Hordijk; namens de trouwgebleven libera len Cremer, en als woordvoerder der so cialen Van Kol. De laatste uitgezonderd, was in aller woord voorgenomen steunaan- bieding, schering en inslag. Trouwens niet anders was te verwachten nu de nieuwe minister een begrooting van zijn voorganger had te verdedigen. Ook werd er door den heer Cremer nog eens de nadruk op gelegd, dat onze ar beid voor IndiS slechts dan vruchtbaar zal zijn wanneer iedere opvolgende minis ter zooveel mogelijk voortbreidt aan de taak van zijn voorganger, gelijk in de laatste jaren geschied is. Een opmerking die wij ook reeds in ons jongste hoofdartikel maakten. Wat de Zending betreft heeft Keuehenius de palen gezet en v. Dedem, Bergsma en Cremer hebben daarop gebouwd. Van Asch v. Wijck zal 't dan ook niet moeilijk vallen naar het bestek van zulk een architect, en met een voorganger achter zich als de nieuwe afgevaardigde voor Amsterdam IV zijn schoone taak in 1807, achtte Napoleon het noodig bij zijn broeder tussehenbeiden te komen. Hij schreef hem een vermanenden brief vol verwijtingen. Vergers, in zijn bekend boek over Napoleon Bonaparte deelt ons dien briefin zijn geheel mede (bl. 311): »Uwe huiselijke onaange naamheden worden hoe langer hoe meer bekend aan het publiek. Toon in uw huis dat vaderlijk karakter, dat uw bestuur ken merkt, en wees als koning zoo forsch, als gij tot nog toe als echtgenoot zijt. Gij be handelt uwe jonge vrouw zooals men een regement drilt. Gij hebt de beste, de deugdzaamste vrouw en maakt haar onge lukkig. Laat haar dansen zooveel als zij wil, daar is zij jong voor. Mijn vrouw is 40 jaren oud; ik spoor haar aan vroolijk te zijn: en gij wilt dat een vrouw van 20 jaren, die haar jeugd ziet voorbijgaan, die al de illusies der jeugd nog heeft, als in een klooster leeft, of als een min niets doet dan haar kind wasschen en verschoonen Uw vrouw is zoo fier, dat alleen de ge dachte aan verdenking bloot te staan, hare ziel in opstand brengt. Gij moest een vrouw hebben, zooals ik er te Parijs wel ken. Zij zou u wel leeren!" De ellende in huis werd nog vermeerderd door het plotseling overlijden van hun oudste kind, hun Napoleon. De koningin was ho- 't belang van ons schoon Insulinde en onze arme West te vervullen. De gewijzigde militiewet zal dan toch metterdaad 1 Jan 1902 in werking treden. Hiermee schijnen de correspondenties vanwege 't vorige kabinet met de autori teiten gevoerd en de toezegging dat eerst in 1903 de veranderingen worden inge voerd, vervallen verklaard te zijn. Voor velen een groote teleurstelling. Of vergissen wij ons? De Staatscourant zegt in ieder geval 1902. Om te lachen. In de Belgische Kamer is op hetoogen- blik de nieuwe militiewet in behandeling met 't artikel persoonlijken dienstplicht. Een socialist stelde voor: de plaatsver vanging te behouden. Dat voorstel werd verworpen. Voor de plaatsvervanging stemden alle liberalen, die vroeger onder aanvoering van Brialmont voor persoonlijken dienstplicht hadden gestreden. Tegen de plaatsvervanging stemden de clericalen, die al hun leven niets hebben gedaan dan hunne geestverwante ministers afbreken, die 't wagen durfden persoonlijken dienstplicht voor te stellen. Is dat niet komiek, lezer? De liberalen waren altijd voor persoon lijken dienstplicht toen de ministers er tegen waren. Nu zijn zij er tegen omdat de ministers er voor zijn, en zij het mi nisterie wilden wegkegelen. Daarom moesten dan ook de clericalen schoon tegen den persoonlijken dienstplicht, om 't hun bevriende kabinet te redden, wel er voor stemmen. Dat doet nu de valsche politiek. Uit de hampen. De beer Emous schrijft aan het Hand. In het kamp te Irene is niet ééne moeder meer, wier jongste kind nog leeft. Het kamp te Pietersburg werd omstreeks Mei van dit jaar geopend. Eerst van lie verlede klom het aantal ingebrachten tot bijna 4000. Maar in dien korten tijd zijn er bijna 500 gestorven. Dat is de weergalooze menschlievende be handeling van zwakken en weerloozen door Engeland. Gedurende veel langer dan een maand reeds worden nu vrouwen en kinderen op open wagens uit Potehefstroom en van el ders naar de kampen in Natal gevoerd zonder andere dekking dan wat ze aan het lichaam hebben. Het overige goed wordt nagezonden, maar is er dan eerst twee peloos. Met moeite moest zij van het lijkje gescheiden worden. Maanden daarna was haar toestand nog zoo verregaand verward dat zij soms luidkeels om haar kind riep; en dan verviel zij weder in de oude som berheid. Toch bleef de koning even on hartelijk. Eens, toen zij op het ziekbed lag, zeide hij tot haar: Zweer mij toch dat gij niet ontrouw zijt." Zij zwoer, doch hij geloofde 't nog niet. »Zwijg toch en laat mij met rust", was toen haar antwoord en zij zonk terug in de kussens. Eenige maanden daarna waren zij te Parijs. De dokters verklaarden dat zij te zwak was om met haar man naar Holland terug te keeren; doch Lodewijk stond er op dat het moest. En hij verweet baar, wat bij van haar dacht. Dit was het sein tot een vol komen scheiding. Yan dien dag af was alle liefde voor haar echtvriend geweken. Zij voelde haar ongeluk onherstelbaar, haar leven voor altijd bedorven. Zij walgde van den troon en deszelfs ongeving. Was het wonder dat zij ten slotte haar huis, haar echtvriend, haar magen verliet en in een zaamheid kracht zocht? (Wordt vervolgd.J

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1901 | | pagina 1