NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 26.1901.
Donderdag 14 November. 16e Jaargang.
HISTORISeH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Steeds nog!
FEUILLETON.
UROOTIIEID Kit' VAK.
Engeland en Transvaal.
keken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Steeds nog dunrt de menschenslachting
En de rechtsverkrachting voort,
En ontbooide hellemachten
Blazen dreiging nog en moord.
Heil'ge toorn doorgloeit de volken,
't Hart, in opstand, brandt en bruist,
De aad'ren zwellen, 't bloed wordt kokend,
't Oog schiet vuur, de hand wordt vuist.
Maar gij, grootste en hoogste Machten:
Blijft gij roerloos? Gij alleen?
Snijdt niet wat de volken voelen
Ook door uwe harten heen?
~'i Moet wel.Maar als gij niets dóen knnt,
Spreekt dan toch, spreekt toch een woord
Voor den vrede hadt ge een lofspraak,
Hebt een vonnis voor den moord.
Voor den moord, zoo laag, zoo gruwzaam,
Als die heden de aarde ontzet,
Die verwensching hier doet rijzen,
Daar een schreiend smeekgebed.
Spreekt toch, als de vuile wraakzucht
Tegen vrouw en kind zich keert,
Waar de man niet is te treffen,
Die voor land en recht zich weert.
Spreekt toch, als de laffe boosheid
Vrouw en kind tot borstweer maakt,
Wijl haar anders 't heldenwapen
Van den man en vader raakt.
Vreest gij, dat gewapend spreken
Heel den wereldvrede breekt,
Nu dan, spreekt dan ongewapend,
Maar,-in naam des Heeren!
't Zwijgen van uw fofsche stemmen
Doet miljoenen harten pijn,
Daad zal reeds uw spreken wezen,
Reeds die daad uwe eere zijn.
E. Laukillaiid.
13 November 1901.
Zou het geen tijd worden dat men ook
in onze provincie do zoo nuttige, mede
door de wet beschermde zangvogels, gaat
beschermen?
Onder de zangvogels is de spreeuw een
der nuttigste.
Zij mag in den kersentijd wel eens een
kersje snappen, daar staat tegenover dat
zij duizenden guldens schade voorkomt
door 't dooden van rupsen op onze velden.
Gelukkig zijn er landbouwers die haar
beschermen, en haar vergunnen op hun
erf te nestelen.
Maar ook nog andere zangvogels, die
door vogelaars aan de natuur ontstolen
worden, moeten beschermd worden.
23
tSchetsen uit het leven van Napoleon I.)
XVIII.
NOG EEN KROON.
Kort na zijne kroning kwam het reods
uit wat de keizer wilde. Het leger, dat
zeer aan hem gehecht scheen, moest door
schitterende wapenfeiten gesterkt worden,
de natie moest oenige afwisseling hebben.
Niets was uadeeliger voor zijne macht dan
de vrede, en dan waren niet alle vorsten
van Europa hem even genegen. Hoe spoe
diger dus oorlog, hoe liever. Aan don ko
ming van Engeland dien hij zijn broeder
noemde schreef hij een hartelijken brief,
waarin bij hem zijn vriendschap aanbood.
De koning nam echter een terugetrokken
houding tegenover hem aan. En terecht.
Want kort na hunne briefwisseling reeds
verklaarde Napoleon dat hij reeds lang ge-
wenscht had Italië en Frankrijk onder één
bestuur te brengen. Hij sprak met den
vice president der Itallaansche republiek af
dat deze hem de kroon van Italië zou komen
aanbieden. Deze deed alzoo: en Napoleon
gat zoogenaamd schoorvoetend toe.
Den 4 April 1805 vertrok do keizer naar
Italië, om kennis te maken met zijne nieuwe,
tbans werkelijke onderdanen.
Of valt het nog niet op dat het zoo
ledig wordt in onze omgeving, dat ver
scheidene soorten van zangvogels letterlijk
verdwenen zijn
Te Nijmegen heeft men een goede daad
gedaan.
Daar heeft men een bond opgericht tot
bescherming der zangvogels. Men zal geen
permissie meer geven aan vogelvangers.
Men ziet dat nu velerlei schadelijke insec
ten blijven leven, die door de zangvogels
anders bij massa's zouden zijn verorberd.
En dat is ook zoo. De insecten vermenig
vuldigen zich ongestoord men dehke slechts
aan de groote hoeveelheid rupsen, die dit
jaar zoovele te veld staande gewassen, tui
nen en boomgaarden hebben gehavend. En
voor het volgende jaar wacht ons weer
veel van de insectenplaag. En jaarlijks
neemt het aantal zangvogeltjes af.
Voorts is gebleken dat daar, waar de
vogelvangers hun bedrijf hebben uitge
oefend, den geheelen zomer het onkruid,
veroorzaakt door het vogeltjeszaad, dat op
die landen verknoeid wordt, bijna niet uit
de gewassen te houden is. Volgens anderen
was het zeer moeilijk den grond, platge
trapt als hij was, met den ploeg te bewer
ken. Er waren zelfs twee landbouwers, die
hunne ploegen in het' ongereede gekregen
hadden. Voorts waren er klachten over
het vertrappen van de veldgewassen.
Dr. de Blecourt uit Nijmegen schrijft er
een en ander over in het blad De Boeren
stand, hoe de zangvogels jaarlijks in groo-
ten getale in Nijmegen en omstreken wor
den weggevangen
«De mannetjes worden levend verkocht
en veel naar Duitschland uitgevoerdde
wijfjes eenvoudig de borst ingedrukt, en
b.v. de 15 stuks voor drie eenten, zegge
f0.03, verkocht. Aan die wijfjes zou men
de vrijheid kunnen weergeven, maar neen,
dan zijn ze hinderlijk bij bet vangen van
andere vogelsdus maar dood geknepen."
Wij vragenwordt ook niet in onze
provincie iets dergelijks schandaligs ge
zien En wordt het geen tijd zich met
alle man er tegen te verzetten
Het raadsbesluit tot opheffing der open
bare school te Rijnsburg is door Gedepu
teerden van Zuid Holland vernietigd.
Dat is recht.
Wij hadden al dadelijk gezegd dat hieraan
niets te doen is.
Deze quaestie is derhalve weer voorbij,
na eenige weken de liberale wateren te
hebben beroerd, de kakelaarsters, om dezen
tijd van 't jaar geen eierenlegsters, kun-
Op zijne reis door Frankrijk vertoefde hij
ook te Brienne. Zooals gij weet, was hij
daar op de militaire school geweest, en had
daar met zijne makkers vaak oorlogje ge
speeld; sneeuwvestingen opgericht en slag
geleverd. Welk een andere toestand dan
zijn tegenwoordige. Toch lezen wij nergens
dat Bonaparte, de arme kweekeling der 18e
eeuw, don Keizer der 19de bij de herinnering
geleerd heeft zich te verootmoedigen. Daartoe
gunde de eerzuchtige held zich den tijd
niet. Hij trok door naar Italië.
Daar bracht hij eerst een bezoek aan de
plaatsen, waar hij zijne overwinningen be
vochten had. Hij bezocht Marengo, waar
vijf jaron geleden door Kleber de overwin
ning op de Oostenrijkers was bevochten.
Hij hield daar een wapenschouwing, die den
Oostenrijkers aanleiding gaf hunne troepen
macht aldaar aanzienlijk te versterken.
Den 23 Mei werd Napoleon te Milaan,-
niet minder plechtig dan te Parijs, als koning
van Italië gekroond.
Toen hij zich de ijzeren kroon op het
hoofd zette, sprak hij op dreigenden toon
»God heeft mij de kroon gegeven, wee die
haar aanraakt!" Engeland en Oostenrijk
zagen deze meerdere machtsontwikkeling
des keizers met leede oogen aan.
Droigende wolkon pakten zich samen te
moer daar Napoleon, geen kans ziende
Italië's vestingen aan de zijde van Venetië
te versterken, zich had laten ontvallen, dat
nen .uit hun positie van heftige gemoeds
beweging weer tot hunne gewone rustig
heid terugkeeren.
Toch blijft er een onrecht bestaan, dat
weg moest. Deze openbare school, met
slechts acht leerlingen, wordt door over
heid en wet beschermd, en gehandhaafd,
ook al moeten de belastingbetalende bur
gers er voor opdraaien, ofschoon die van
haar niet gediend zijn en hun eigen scholen
oprichten en onderhouden.
En hiertegenover staat dat een Christe
lijke school, wier getal leerlingen beneden
de 25 daalt, onverbiddelijk de rijkssubsidie
verliest, hetgeen zeggen wil dat zij kan
worden opgedoekt.
Dit is onrecht door wet en overheid
geschapen; een dubbel onrecht voor wie
de houding dierzelfde wet en overheid
jegens de openbare school van nabij zag
en veroordeelde.
De oorlog heeft vele familiën uiteenge-
scheurd, doch niet een zoo erg als de
Potgieters.
Hendrik Potgieter was in 1838 de voor
man bij den grooten trek uit Kaapkolonie
noordwaarts, waar hij landen kocht ouder
den naam «Maatschappij van de Hollandsche
Emigranten."
Een zijner nakomelingen was Cornelis
Potgieter, hoofd der republiek Lijdenburg
totdat deze met Transvaal vereenigd werd.
Zijn zonen warenlo. Joachim, 2o. Jo
hannes, 3o. Lucas. Deze laatste werd in
den Engelschen oorlog van 1880 een been
stuk geschoten, zoodat hij met een houten
been op krukken zich beweegt. Hij is
nog op commando. In den slag van Spion
kop sneuvelde zijn zoon Cornelis en tref
fend was aldus de heer Janson in de
Telegraaf het oogenblik waarin wij met
den op krukken gaanden vader den geval
lene ter aarde bestelden in den grond van
Natal, door zijn grootvader mede aangelegd,
bewoonbaar gemaakt en weer opgegeven
om uit zuivere vrijheidsliefde verder de
wildernis in te gaan.
De tweede genoemde, namelijk Johannes
Petrus Isaac, hoewel een bejaarde grijze
man, was eveneens gedurende dezen oorlog
herhaaldelijk op commando en maandenlang
was hij met den dapperen en helaas ge
sneuvelden generaal Joachim Fourie en mij
saam in Natal bij de gevechten in deTu-
gela- en Biggarsbergen. Bij den slag van
Spionkop werd de oude man door een bom
scherf gewond aan de handen, terwijl zijn
geweer werd verbrijzeld. Met hem waren
op commande vijf zijner zonen, waarvan
het gemakkelijker was de Oostenrijkers van
de grenzen te jagen.
Daarna keerde Napoleon naar Frankrijk
terug met den wensch in het hart, Enge
land, zjjn geduchtstentegenstander temogen
verpletteren. Ook werden waarlijk de aan
stalten daartoe gemaakt. Ook onze vice
admiraal Verhuell kreeg bevel zich met
Nederlandsche schepen naar de verzamel
plaats nabjj Boulogne te begeven. Een zestal
zjjner oorlogsvaartuigen vielen onderweg
den Engelschen in handen.
Eenige dagen later werd onze vloot zeer
hevig door de Engelschen geteisterd, wat
ons op de ontreddering van elf onzer beste
schepen te staan kwam. Toch bereikte
Verhuell zijn doel.
In Augustus (1805) vertrok de keizer
naar Boulogne, minder om de vloot te zien,
dan wel om het groote leger dat daar
gekampeerd was, in oogenschouw te nemen.
Met het zoontje van zijn broeder Lodewijk
op den arm wandelde hij door de gelederen.
Alles werd in orde bevonden en toch gaf
hij het sein tot den oorlog niet. Het ge
vaar voor Engeland werd tijdelijk afgewend;
want onverwachts kwam het bevel, al het
ingescheepte weer te ontschepen.
De soldaten moesten naar den Rijn. Ook
de Bataafsche hulptroepen, die ten getale
van tienduizend ter reede van Texel
lagen, onder bevel van üumonceau, moesten
daarheen vertrekken. Europa moest op
nu helaas twee als krijgsgevangenen naar
de Bermudas zijn vervoerd, terwijl hunne
vrouwen en kinderen zich in de verschil
lende moordkampen bevinden. De echtge-
noote van dezen Potgieter is van de be
kende patriottische familie Dreijer, waarvan
een der leden, Thomas Dreijer, na den
slag bij Boomplaats, in 1848, in den Oranje-
Vrijstaat, als rebel werd gefusilleerd door
de Engelschen.
De onder 1 genoemde Joachim Johannes
Christoffel is enkele jaren geleden gestor
ven. Zijn weduwe is een geboren Hol
landsche, en ook zijn vijf zonen waren van
den beginne af bij de commando's. De
oudste zoon, Cornelis, assistent-veldkornet
van de wijk Steenkampsberg in 't district
Lijdenburg, werd voor eenigen tijd, met
nog twee zijner broeders op patrouille zijnde,
door verraad gevangen genomen en
naar de Bermudas vervoerd. De vrouwen
van deze mannen, alsmede de oude moeder,
bevinden zich in 't Barbertonkamp. Een
zuster, met een Hollander, Sterk uit Bode
graven, getrouwd, werd met dezen naar
Nederland gezonden, waar hij overleedzij
is thans weduwe met een kindje in een
vreemd land.
De onder 2 genoemde Johannes Petrus
Isaac werd in September 1900 genood
zaakt bij Komatipoort met vrouw en vier
dochters uit te wijken op Portugeesch ge
bied en deze bejaarde man wordt thans
met zijn geheele vrouwelijke familie door
de Portugeezen in krijgsgevangenschap ge
houden te Caldus da Raindas in Portugal.
Verschillende pogingen (zegt de heer
Janson) door mij aangewend om deze fa
milie, of ten minste de moeder en hare
vier dochters, uit de krijgsgevangenschap
naar Nederland te doen komen, zijn afge
stuit op de wederrechtelijke weigering der
Portugeesehe Regeering. Deze handeling
om vrouwen als krijgsgevangenen vast te
houden onder militaire bewaking, en nog
wel door een Staat, die niets met den
oorlog tusschen Engeland en de Repu
blieken te doen heeft, is in strijd met
alle regelen van recht en van beschaving.
Het wordt hoog tijd, dat aan dit onrecht,
door Portugal in Europa bedreven, een eind
wordt gemaakt en wij hopen, dat de pers
zich deze schandelijke zaak zal aantrekken.
Met groote brutaalheid wordt door den
Italiaanschen professor Lombroso en zijne
volgelingen, ook in Nederland de leer der
gepredestineerde misdadigheid volgehouden.
Deze goddelooze leer komt in den grond
hierop neer dat sommige misdadigers door
andere wijze uit zijn rust worden opge
schrikt.
Hoe het kwam? Rnsland, Oostenrijk en
Zweden hadden zich met Engeland ver
bonden om den overmoed van den over
weldiger te fnuiken.
Reeds den 1 October rukte Napoleon uit
aan het hoofd zijner troepen. De Oosten
rijkers trokken over hunne grenzen door
Beijeren en vatten post bij Ulm aan de
Lech, om daar de Russen op te wachten.
De Franschen en Nederlanders trokken hun
te gemoet, Baden, Wurtemberg en Beijeren
kozen Napoleons zijde, en zoo werden de
Oostenrijkers met vereende krachten in
Ulm opgesloten, waar hun veldheer Mack
zich lafhartig overgaf, nog vóór de Russen
tot ontzet hadden kunnen opdagen.
Den 12 November trokken de Franschen
zegevierend Weenen binnen. Napoleon nam
zijn intrek in het paleis van Schönbrunn
en koos tot werkplaats een kabinet waarin
het standbeeld van Maria Theresia ge
plaatst was.
Duitschland sidderde op deze tijding.
Frankrijk daarentegen juichte.
XIX.
NEDERLAAG EN OVERWINNING.
Omstreeks den tijd dat de gebeurtenissen
plaats grepen, die wij in het vorige hoofd
stuk meedeelden, moest de Keizer de
droeve ervaring opdoen, dat de Franschen
lichamelijken en geestelijken (physischon
en psychischen) aanleg noodzakelijk tot de
misdaad komen moestenzoodat gevange
nisstraf voor hen een onverdiende marte
ling zou zijn, en hun slechts behandeling,
en dan een zeer voorkomende behandeling,
hoogstens in een krankzinnigengesticht, zou
toekomen.
Musolino, de roover, die zoovele slacht
offers maakte, en thans in handen der ju
stitie is,wordt ook op dezen zelfden grond
door den professor verheerlijkt, en zijn
misdaden als gewone uitvloeisels van eene
wet der noodzakelijkheid, vergoelijkt,
Wij noemen dit een goddelooze leer.
Niet alleen om de brutaalheid waarmee zij
verbreid wordt, maar ook en vooral om
haar wezen en karakter.
Immers, wanneer er slechts voorbeschikte
misdadigers zijn, dan vervallen strafrecht
en straffen, dan is er ook geen strafwet
gever moer, dan valt de bron van 'fc gezag
zelve wegdan heeft ook God die absoluut
recht is, niets meer te zeggen.
In dat stelsel is geen plaats voor God.
„Daar is geen God" is in die leer der
crimmeol-anthropologerr hoogste wijsheid.
Of liever, van chr. standpunt gezien de
benedenste dwaasheid, ingegeven door de
hel.
Het is erg, het is schande, dat reeds
zoovele rechtsgeleerden uit Lombroso's
school voortkwamen, en met zijn prediking
dwepen.
Waar gaan wij heen?
Een oud middel", zet de Jongelingsbode
hier onder:
Wil een vrou dat liaer man haer herte-
lyck minne, die legge in synen slincken
schoen een bladt van een noteboom, ghe-
raept op sint-Janavondt totdat men noen
luydt, ende hy salse wonderlyck liefhebben.
Wil een wijf dat haer man syn één kindt
liever heeft dan dat ander, soo doet hem
eten beyde d'eynden van d'oiren van synen
hondt, d'een helft, ende d'ander helft het
kindt: sy sullen malcander soo liefhebben,
dat sy d'een van d'ander niet en sullen
connan ghedueren.
Qeeft man en vrou, die dickmaal oneenich
sijn, alle beyde te drincken uyt één eroeze
water van een eruyt, gheheten valeriane,
ende sy sullen vereenighen ende vreetsaem
leven so lane als het duert. (1662).
Wij moeten ons vergenoegen met een
paar telegrammen.
niet altijd konden zegevieren. Mocht al
zijn leger onsterfelijke lauweren hebben
geoogstzijne vloot was nog lang niet wat
zij wezen moest.
Spanje, ofschoon op dien tijd nog een
eigen koning bezittende, was Frankrijks ge
dwongen bondgenoot. De Spaansche vloot
had zich in de Spaansche Zee met de
Fransche vereenigd. Beider gezamenlijke
vloot bestond uit 33 schepen. DeEngelsche
vloot, slechts 19 schepen sterk, was haar op
de hielen gevolgd en de vrome moedige
admiraal Nelson gaf bevel tot den aanval
met het bekende schoone woord: «Man
schappen, Engeland verwacht dat elk uwer
zijn plicht zal doen."
Wij zullen u de bijzonderheden van dit
vreeselijke zeegevecht besparen. Genoeg
zij het te weten dat de Fransch-Spaansche
vloot geheel vernield werd. Er verdwenen
1650 kanonnen en 15000 dapperen in het
hart der zee. Een arbeid van zeven jaren,
een 27 miljoen guldens aan uitrusting enz.
gingen verloren. Engeland behield zijn
schitterenden naam als Europa's eerste
zeemogendheid, doch de dappere Nelson
verloor het leven. Deze nederlaag maakte
op Napoleon een overweldigenden indruk.
Sinds gaf hij elke poging om Frankrijk een
vloot te bezorgen op. In zijn bijzijn mocht
van nu af nimmer meer het woord «Trafal
gar" worden uitgesproken.
Wordt vervolgd
