NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 3.1901.
Vrijdag 4 October.
16e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Baltenlandseli Overzicht.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Engeland en Transvaal.
Bekendmaking.
Kerknieuws.
Schoolnieuws.
LANDBOUW.
Kali op de weiden.
Gemengde Berichten.
elkbn MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 25 oent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
3 October 1901.
Onder 't bericht dat de rechtbank te
Zierikzee den »evangelist" W. nog dertig
dagen in voorarrest wenscht te houden,
schreef de Middelburgsehe Courant de vol
gende woorden:
«Van kerkelijke zijde wordt beweerd dat
de man is een gewezen heilssoldaat, thans
evangelist op eigen handje".
Wij namen van deze bijvoeging geen
notitie; maar nu de groote pers met
name Be Telegraaf die altijd zoo objec
tief en welwillend is jegens den tegen
stander, deze bijvoeging helpt verbreiden,
wenschen wij haar toch even opmerkzaam
te maken dat dit niet «van kerkelijke zijde"
is »beweerd", maar van «antirevolutionaire"
zijde, en tot nog toe alleen door ons, posi
tief is «verzekerd". Met dat «kerkelijke
zijde" bedoelt de Middelburgsehe Crt. in
haar constante hoogheid en <m-liberale on
verdraagzaamheid het «Christelijk Histo
risch Nieuwsblad De ZeeuwMen mag ons
schelden en haten naar hartelust zoo lang en
zoo innig men wil, maar den naam «kerke
lijk" of »clericaal" laten wij ons niet aanleu
nen. Tenminste niet door de groote pers. Wat
de Middelburgsche Courant van ons maakt,
laat ons natuurlijk koud. Wij zullen hare
hatelijkheden aan ons adres leukjes laten
passeeren; en gemoedelijk voortgaan al
naar wij 't noodig achten volgens som
migen doen wij 't veel te weinigdat
blad te bestrijden. Niet voor ons of haar
plezier; maar in 't belang der zake.
Te Rijnsburg heeft de gemeenteraad
(enkel uit a. r., chr. hist, en r. k. be
staande, want liberalen zijn er daar niet,
dan alleen de aldaar van buiten af inge
voerde burgemeester) op de begrooting
voor 1902 in zijn geheel den post voor
openbaar onderwijs geschrapt.
Dit is niet antirevolutionair.
Een begrooting wordt aangeboden en
de gelden worden toegestaan, teneinde den
gang der gemeentehuishouding mogelijk
te maken. Wel mag een enkele post ge
schrapt of verminderd worden, wie zou
dit recht den raad ontzeggen, maar de
gelden weigeren voor een school die er is
en niet op eenmaal kan weggedaan wor
den, achten wij onverdedigbaar.
De raad van Rijnsburg had een besluit
moeten nemen die school op te heffen.
Dit had dan door Ged. Staten of nog
hoogere autoriteit kunnen worden goedge
keurd of vernietigd.
Het is jammer, want nu krijgt de bur
gemeester die terstond in hooger beroep
ging, gelijk.
Toch verzoeken wij den liberalen tegen
stander niet laag op deze Rijnsburgers
neer te zien.
Dertig jaar geleden, toen de Rijnsburg-
sche kiezers, bij beperkt kiesrecht, en dito
inzicht, nog een liberale meerderheid in
den raad brachten, werd Rijnsburg begif
tigd met twee dure paralelseholen.
Nu zijn wij niet tegen paralelseholen
maar
Men zegt dat zij te Rijnsburg niet noo
dig waren en de draagkracht der gemeen
tenaren te boven gingen. Er was trou
wens ook nog een chr, school.
Sedert dien tijd is er te Oegstgeest op
een paar minuten afstand een r. k. school
en te Rijnsburg zelf nog een chr. school
verrezen. Een openbare school werd ge
sloten; en de ander telt nu nog slechts
elf leerlingen, onder welke 4 van 't hoofd
der school en nog 4 r. k. kinderen die te
Oegstgeest zouden kunnen school gaan.
Of er dus reden is voor den Rijnburg-
schen raad om ook die school op te hef
fen!
Maar dan moet dat in den rechten
weg.
Zou de burgemeester zijn plicht niet
beter gekend hebben wanneer hij dien had
aangewezen
In ieder geval, of de openbare school
daar verdwijnt of blijft wjj denken wei
van het laatste zij is niet de school,
waaraan de natie gehecht is, zooals Thor-
becke de openbare school noemde, maar
waaraan de natie gehecht is, in den zin
van „vastgehecht", wat Cohen Stuart er
zoo oolijk en juist van maakte.
T1JJO V JE BZ JEN.
Het Zwaard van Chamberlain
en
het Zwaard van Botha.
Toen Roberts naar Oud-England trok,
Was de oorlog «lang gedaan":
't Zijn benden, stroopers, anders niet,
«Die ons nog tegenstaan."
En Kitchener had niets te doen.
Hij bleef alleen maar voor 't fatsoen.
Maar nu en dan, daar vloog een trein,
Met khaki's in de lucht,
En hier en daar verdreef de Boer
De Britten op de vlucht.
Men vroeg zich af: »Is de oorlog uit?
Dan moest de Boer reeds zijn gestuit."
Heer Chamberlain wist goeden raad;
Hij bracht het tot een end;
Hij proclameerde toen de wet,
Bij allen welbekend.
Na vijftien dezer trof de dood
Den Boer, die nog op Britten schoot.
Yriend Botha hoorde van 't geval;
De Wet was fluks present.
Met Steyn en de andere generaals
In Botha's oorlogstent.
«Wat nu te doen? Me dunkt het zwaard
«Van Chamberlain is hem niets waard."
«Het beste voor ons, is wel, dat
«Het ijzer zwaard beslecht;
»'t Papieren zwaard van Chamberlain
«Lijkt ons niet bijster hecht."
En zoo gezegd was, werd gedaan
De krijg werd scherper dan voortaan.
Vriend Botha kreeg een goeden kans:
Gough kwam zijn richting uit;
Hij lokte hem in looze val,
Nam zijn geschut tot buit.
Zou Chamberlain nu wel verstaan,
Dat de oorlog lang reeds is gedaan
't Papieren zwaard van Engelands god
Bleek Botha's zwaard te broos;
Zoo blijkt het machtig Britsche heir
Voor 't Boerenheir te voos.
«Met God voor vrijheid van het land
Drijft England eer naar 't Zuiderstrand.
Luctor.
Weer een slachtoffer.
Broeksma (een Hollander, uit Assen,
thans te Johannesburg, wegens landverraad
ter dood veroordeeld, is Maandag door de
Engelschen doodgeschoten. Toen hem zijn
vonnis werd aangezegd, was hij zeer teleur
gesteld, doch bij de terechtstelling gaf hij
blijken van groote geestkracht.
Hoe 't nu met dr. Krause, vroeger hoofd
opzichter der goudmijnen te Johannesburg,
thans te Londen, gaan zal. Gelijk de lezer
weet stond deze met Broeksma in brief
wisseling.
Omtrent De la Reij's gevecht tegen
Kekevich (gisteren door ons gemeld) seint
Kitchener
„De nachtelijke aanval door Delarey op
het kamp van kolouel Kekevich op 30
September werd door den vijand, die duizend
man sterk was met groote kracht doorgezet.
Na een verwoed gevecht van meer dan
twee uren werden de Boeren met zware
verliezen afgeslagen. Onze verliezen waren
ernstig; van de officieren zijn 2 gesneuveld,
11 zwaar en 3 licht gewond, van de mannen
31 gesneuveld, 48 zwaar en 26 licht gewond.
Allle gewonden worden naar Rustenburg
overgebracht. Boven deze worden nog
40 gekwetsten naar Rustenburg overge
bracht, omtrent wie ik niets naders weet.
Kolonel Kekevich, is op twee plaatsen licht
verwond.
„De zware verliezen van den vijand bij
Itala en fort Prospect worden bevestigd.
Men zegt dat 250 Boeren gesneuveld en
300 gewond zijn."
Dus weer een verlies voor de Engelschen.
Wat 't slot van het telegram betreft, Kit
chener meldt niet of de „bevestigers" kef
fers of Boeren waren.
In ieder geval Broeksma is al gewroken.
(Slot).
Er ontstonden heftige discussies, waarin
Heine en Auer 't voor den beklaagde, Sin
ger en Bebel het voor de eenheid en on
schendbaarheid der partij opnamen.
Bernstein zelf hield zich flink. Hij zette
zijn standpunt uiteen en besloot zijn ver
dediging aldus:
«Onderdrukt de vrije critiek niet, brengt
niet in practijk de bekrompen politiek der
onverdraagzaamheidherinnert u, dat er
ook punten van geschil bestonden tusschen
Marx en Engels, laat u niet overmeesteren
door de indrukken van het oogenblik.
Wanneer gij eene motie tegen mij zoudt
aannemen, zoudt ge mij persoonlijk treffen,
zeker maar gij zoudt nog veel meer schade
berokkenen aan de Duitsche socialistische
partij."
Maar wat baatte het
De scherpe resolutie lag al klaar. Zij
werd aangenomen met 172 tegen 31 stem
men. Een kaakslag voor den ouden man
doch dien wij hem gaarne gunnen, daar
hij laf genoeg was na bovenstaande fiere
woorden de volgende herroeping uit te
spreken«Al moge het besluit van het
congres mij niet kunnen schokken in mijne
overtuiging, toch is voor mij het besluit
van de meerderheid mijner partijgenooten
niet onverschillig. Ik ben overtuigd, dat,
in objectieven zin, de resolutie mij onrecht
aandoet, omdat zij uitgaat van onjuiste
overwegingen doch nu partijgenoot Bebel
verklaard heeft dat in het besluit geen
votum van wantrouwen zou opgesloten
liggen, verklaar ik het besluit van de meer
derheid mijner partij genooten te aanvaar
den, en het te zullen bejegenen met de
mate van achting en naleving, die het
toekomt."
Of de partij na de tirannieke beslissing
nog in pays en vree vergaderd heeft, valt
moeilijk te beslissen. Socialistische bladen
zwijgen er over; en de overige verzekeren
dat het er zeer gespannen heeft. Men heeft
elkander allerlei hatelijkheden toegevoegd.
Vooral een vrouw was daar sterk in. Wjj
gaan hierop echter niet in.
Van veel meer beteekenis is de vraag
of de sociaal demooratische partij door be
sluiten als bovengenoemde waarbij critiek
op de partij verboden wordt, winnen kan
in innerlijke kracht.
Wij meenen van neen. Men kan elkan
der 't zwijgen opleggen, den mond snoeren,
maar hiermee is het kwaad zeer niet uit
gesneden dat men in het belang der partij
meende te moeten aanwijzen.
Bovendien de Bernsteins mogen zich
geveinsdelijk onderwerpen, anderen mok
kend in de partij blijven, weer anderen
er uit loopen of zich verzetten, 't is al
leen de wandel naar de beginselen der
partij die haar sterkt, en dit moge elke
partij uit deze geschiedenis, waarin het
terrorisme zijn rol heeft gespeeld, willen
opmerken en zich ten nutte maken.
Natuurlijk laat geen partij zich den eisch
tot eerlijke saamwerking op een bepaald
program in 't partijverband uit de hand
nemen. Onder meer werd door den Par
tijdag ook in dezen zin eetf besluit geno
men, wat de arbeidersbeweging betreft.
De partijdag is nu afgeloopen. De voor
zitter, Singer, stelde in zijn sluitingsrede
de scherpste oppositie van de sociaal-de
mocraten tegen het toltarief van den Rijks
dag in het vooruitzicht.
In den Duitschen Rijksdag mogen der
halve dit najaar belangrijke en heftige de
batten worden tegemoet gezien.
Overigens valt uit Duitschland geen
nieuws te melden; ook van prins Tsjoen
niet, nu deze is vertrokken. Alleen mag
als een merkwaardigheid bekend blijven
dat deze Chinees vóór zijn vertrek te Ber
lijn nog een commissie van de Duitsche
Evangelische Zending heeft ontvangen.
De Prins sprak de hoop uit, dat na de
onlusten in China een duurzame vredes
toestand zou mogen intreden. Als geschenk
ontving de Prins een Nieuw Testament in
het Chineesch en een in het Duitsch, be
nevens een groot portret van Maarten
Luther.
Moge hij veel lezen en al lezende be
houden worden door het geloof in den
Christus.
Goes. Het kohier van verschuldigd
schoolgeld voor het onderwijs aan de Meisjes
school over den cursus 1901)1902 zooals het
door den gemeenteraad in zijne vergadering
van 19 September werd vastgesteld en door
de Gedeputeerde Staten bij hun besluit van
28 September d. v. no. 85 werd goedgekeurd
is op heden aan den ontvanger ter invorde
ring uitgereikt, zoodat ieder de daarop voor
komende zijnen aanslag ten gestelden tijde
moet voldoen.
Ned. Herv. Kerk.
Beroepen te Beek (Limburg), A. Meer-
dink te Groningen.
Bedankt voor Haamstede, door J. D.
Dardenne Ankringa te Aartswoud.
De bevestiging en intrede van ds.
v. d. Vlugt te Zuidzande is bepaald op
20 October, a. s. Bevestiger ds. v. Dis, van
Zaamslag, de vroegere leeraar. De beves
tiging van ds. Locher te Nieuw- en St.
Joosland is bepaald op 27 Oct. a. s. Be
vestiger ds. G. W. Locher, van Waspik,
ZEerw.'s broeder.
Kloetinge. Herkozen tot leden van het
Kiescollege de heeren C. G. van Liere, H.
Mieras en A. Polderdijk. Gekozen in de
vacature-Kakebeeke dhr. J. Trimpe Az. en
in de vacature-Goedbloed dhr. J. Kant.
Geref. Kerken.
Beroepen te Scharnegoutum, J. E. Reij-
enga te Zalk.
Do Unie-collecte bracht in de geref. ker
ken: te Wolfertsdijk f 17,01; te Arnemui-
den f27,17'/2; te Kamperland f119 en te
Oostburg f 103,36'/2 op, en te Kattendijke
(giften) f4,50.
Wij ontvingen de Agenda der ver
gadering door de Nederl. Zondagsschool-
vereeniging op Woensdag 30 Oct. a. s. te
Goes in de Prins van Oranje te houden
onder voorzitterschap van den heer J.
M. Heybroek, van Amsterdam. In de
middagvergadering komen aan de orde
referaten van: ds. A. J. H. Vermeer te
's-Gravenhage, over: «De mode in de
Zondagsschool"van dhr. F. Ruraseheidt
hoofd der Duitsche school te 's Gravenhage,
over: «De Zondagsschool en de Christe
lijke School." En van ds. J. J. v. Noort
te Amsterdam, over: «Hoe kunnen de Chr.
Jongelingsvereenigingen dienstbaar worden
gemaakt aan de Zondagsschool 's Avonds
half 8 treden als sprekers op in de Groote
Kerk: ds. Laan, ds. Lelyveld, en ds. Bar-
ger (van Amsterdam).
Wanneer in het najaar het vee naar den
stal terugkeert, is het tijd om de weide
voor den winter te verzorgen. De meening,
dat de weide geen verzorging en geen
voedsel (bemesting) noodig heeft, begint
langzamerhand plaats te maken voor een
heel ander en gezonder oordeel. Allerwe
gen ziet men tegenwoordig meer zorg be
Dit overzicht moest Maandag en Woens
dag wegens plaatsgebrek over staan.
steden aan de graslanden, zoowel aan de
weiden, als aan de hooilanden. En daar
een doelmatige bemesting van de graslan
den niet alleen op de hoeveelheid, maar
ook op den aard der grassen invloed uit
oefent, de hoedanigheid van het gras name
lijk zeer verbetert, heeft die bemesting
indirect ook weder invloed op de hoedanig
heid van het vee. Dat inderdaad de gras
landen soms te weinig voedende bestand-
deelen bevatten, is gebleken in Frankrijk,
waar van de 125 onderzochte graslanden
er slechts 45 waren, die in 1000 KG. meer
dan 5 KG. kalk bevatten, 56, waarin genoeg
phosphorzuur voorkwam en slechts 36 met
genoeg potasch. Ik wil in dit opstel
het een en ander mededeelen omtrent de
rol van de Kali in den weidegrond.
Tusschen de talrijke planten op een
grasland wordt een strijd om het bestaan
gevoerd. De krachtige en sterke planten
onderdrukken de zwakkere. Wordt het
grasland nu bemest, dan wordt in 't alge
meen de groei der planten bevorderd, maar
daar de verschillende meststoffen niet op
gelijke wijze op de verschillende planten
werken, zoo zal het aantal planten vermin
deren. Volgens waarnemingen vanLawes
en Gilles, verdwijnen uit het grasland alle
klavers, alle vlinderbloemige planten, wan
neer men eenige jaren achtereen slechts
met stikstof houdende meststoffen bemest en
kali, kalk en phosphor aan de weiden ont
houdt. Omgekeerd, bij bemesting alleen
met kali- kalk en phosphorhoudende mest
stoffen zullen de grassen gaandeweg minder
worden en de klavers en andere vlinder
bloemigen toenemen. Daar het nu voor
elke weide noodzakelijk is, dat èn goede
grassoorten èn klavers en andere vlinder
bloemige er in groeien, zoo is daardoor de
noodzakelijkheid van de kalibemesting voor
de weide aangetoond: zonder kali geep
klaver. Doch er is meer. Indirect werkt
een bemesting met kali ook op de hoeveel
heid stikstof in den grond. De vlinder
bloemigen leggen de stikstof uit de lucht
vast in den grond. Die stikstof vormt een
kapitaal, dat straks, na het scheuren dei-
weiden, zal aangesproken worden. Het is
nu duidelijk, dat alleen dan, wanneer voor
een voldoende kalibemesting gezorgd is, die
hoeveelheid stikstof niet kan tegenvallen.
Het nadeeligste onkruid onzer graslanden
is de moeraspaardestaart, ook Hermoes,
Lidruske, Roobol, kwadenaard enz. (Equise-
tum Arvense) geheeten. Nadeelig vooral
ook, omdat het de melk der runderen na
het gebruik, ook als het in het hooi voor
komt, slijmig en blauw en soms bitter
maakt en aanleiding geeft tot allerlei ziekten
bij het rundvee, zooals: het afzetten van
het kalf, bloedpissen, buikloop, opblazen
van den darm enz. Misschien is het gemak
kelijkste middel om zulke weiden te ver
beteren een sterke kaïnietbemestingin elk
geval is het in de laatste jaren bewezen,
dat bij overvloedige aanwending van kaïniet
het Hermoes verdwijnt. Wij kunnen dus
de rol van de kali op de weiden resumeeren
als volgt:
lo. De kali geeft aan alle weideplanten
een onontbeerlijk voedsel.
2o. Zij vermeerdert de klaver en andere
vlinderbloemige gewassen.
3o. Zij vermindert daardoor den voor
raad stikstof in den bodem.
4o. Zij doet de schadelijke onkruiden
uit het grasland verdwijnen.
Vlissingen. H. M. ss. Kwartel, gou
vernementsschip voor de civiele marine, in
aanbouw alhier, zal zijne bestemming naar
Ned. Indië deze maand opvolgen. Met de
overbrenging van genoemd schip is belast
de heer P. C. Wouters, koopvaardij kapi
tein, terwijl de werktuigen zullen worden
bediend door den hoofdmachinist der Ma
rine le klasse A. H. de Bats. De Kwar
tel wordt hier uitgerust van wege het
departement van koloniën, onder toezicht
van den oud-gezagvoerder P. Boon te Rot
terdam.
